ადგილობრივი ჩვეულებები და ქრისტიანული პრინციპები შეთავსებადია?
სტივენი, ჩრდილოეთ ევროპელი მოწმე, აფრიკაში დანიშნეს მისიონერად. ერთხელ, ძმასთან ერთად ქალაქში სეირნობისას, ძალიან გააოცა იმ ფაქტმა, რომ ძმამ ხელი ჩაჰკიდა.
სტივენისთვის მიუღებელი იყო ქუჩაში მამაკაცთან ერთად ხელიხელჩაკიდებული სიარული. მის ქვეყანაში ეს ჰომოსექსუალობის მაჩვენებელი იყო (რომაელთა 1:27). აფრიკელი ძმისთვის კი ხელიხელჩაკიდებული სიარული მხოლოდ მეგობრობის ნიშანი იყო. იქ ხელის წართმევა მეგობრობაზე უარის მანიშნებელი იქნებოდა.
რატომ უნდა გვაღელვებდეს კულტურებს შორის არსებული სხვაობები? უმთავრესად, იმიტომ რომ იეჰოვას მოწმეებს მთელი გულით სწადიათ ღვთის მიერ მათთვის დაკისრებული დავალების, ‘ყველა ხალხის მოწაფეებად ქცევის’, შესრულება (მათე 28:19). ამ დავალების შესასრულებლად მრავალი წავიდა იმ ქვეყანაში, სადაც მსახურებზე დიდი მოთხოვნილება იყო. ახალ გარემოში წარმატების მისაღწევად საჭირო იყო, გაეცნოთ და შეეთვისებინათ სრულიად განსხვავებული კულტურა. მხოლოდ ასე შეძლებდნენ ეთანამშრომლათ თანამორწმუნე ძმებთან და დებთან და ხალხთანაც უფრო ეფექტურად ექადაგათ.
გარდა ამისა, დღევანდელ მშფოთვარებით აღსავსე წუთისოფელში პოლიტიკური ან ეკონომიკური მიზეზების გამო მრავალი ტოვებს გატიალებულ მშობლიურ ქვეყანას და სხვაგან სახლდება. ამიტომ გასაკვირი არ არის, რომ ახალ მოყვასებთან ქადაგებისას ახალ ჩვეულებებს ვაწყდებით (მათე 22:39). ჩვენთვის უცხო ჩვეულებებმა თავიდან შეიძლება შეგვაცბუნოს.
ზოგი საკითხი დღესავით ნათელია
კულტურა ადამიანთა საზოგადოების განუყრელი ნაწილია. ამიტომ უსარგებლო იქნებოდა, გავმხდარიყავით „ზედმეტად მართალი“, გამოგვეკვლია ნებისმიერი უმნიშვნელო ჩვეულება და გადაგვეწყვიტა, შეთავსებადია თუ არა ის ბიბლიურ პრინციპებთან (ეკლესიასტე 7:16).
მეორე მხრივ, საჭიროა ვიცოდეთ იმ ადგილობრივი ჩვეულებების შესახებ, რომლებიც აშკარად არღვევს ღვთიურ პრინციპებს. საერთოდ, ამის გაკეთება ძნელი არ არის, რადგან ღვთის სიტყვის საშუალებით შესაძლებელია ‘გამოსწორება’ (2 ტიმოთე 3:16). მაგალითად, ზოგ ქვეყანაში ჩვეულებად აქვთ მრავალცოლიანობა, მაგრამ, ბიბლიის თანახმად, ჭეშმარიტი ქრისტიანებისთვის მხოლოდ ერთი ცოლის ყოლაა დაშვებული (დაბადება 2:24; 1 ტიმოთე 3:2).
მსგავსად ამისა, ჭეშმარიტი ქრისტიანისთვის მიუღებელია დაკრძალვის ზოგი ჩვეულება, რომლებიც ბოროტი სულების განდევნას ემსახურება ან უკვდავი სულის არსებობაზეა დაფუძნებული. ბოროტი სულების განდევნის მიზნით ზოგი საკმეველს უკმევს მიცვალებულებს ან ლოცვით მიმართავს მათ. სხვები ღამეს უთევენ მკვდრებს ან მეორეჯერაც კი ასაფლავებენ იმ მიზნით, რომ „იმქვეყნიური“ ცხოვრებისთვის მომზადებაში დაეხმარონ. მაგრამ ბიბლია გვასწავლის, რომ მკვდრებმა „არაფერი იციან“ და, ამგვარად, არ შეუძლიათ ვინმეს სარგებლობა ან ზიანი მოუტანონ (ეკლესიასტე 9:5; ფსალმუნი 145:4).
რასაკვირველია, არსებობს მრავალი ჩვეულება, რომლებიც ღვთის სიტყვასთან შეთავსებადია. რამდენად გამომაცოცხლებელია ისეთი კულტურის მქონე ხალხთან შეხვედრა, რომლებსაც ჯერ კიდევ ჭარბად აქვთ სტუმართმოყვარეობის სული, რომლებსაც ჩვეულებად აქვთ უცხოებსაც კი გულთბილად დახვდნენ და, საჭიროების შემთხვევაში, ფართოდ გაუღონ სახლის კარი! როდესაც პირადად თქვენ აღმოგიჩენენ მსგავს სტუმართმოყვარეობას, განა არ აღგძრავთ ეს, მიბაძოთ ამ მაგალითს? თუ ასეა, ეს ნამდვილად გააუმჯობესებს თქვენს ქრისტიანულ თვისებებს (ებრაელთა 13:1, 2).
რომელ ჩვენგანს უყვარს ლოდინი? ზოგ ქვეყანაში ლოდინი იშვიათად მოგიწევთ, რადგან იქ პუნქტუალობას დიდ მნიშვნელობას ანიჭებენ. ბიბლია გვეუბნება, რომ იეჰოვა წესრიგის ღმერთია (1 კორინთელთა 14:33). მან დაადგინა ბოროტების განადგურების ‘დღე და ჟამი’ და გვარწმუნებს, რომ ამის შესრულება „არ დაბრკოლდება“ (მათე 24:36; აბაკუმი 2:3). ჩვეულებები, რომლებშიც მიღებულია პუნქტუალობის გონივრულობის ფარგლებში დაცვა, გვეხმარება უწესრიგობის არიდებაში და ასევე სხვა ადამიანისა და მისი დროის მიმართ პატივისცემის გამომხატველია. ასეთი ჩვეულებები ნამდვილად ბიბლიური პრინციპების შესაბამისია (1 კორინთელთა 14:40; ფილიპელთა 2:4).
რა შეიძლება ითქვას ისეთ ჩვეულებებზე, რომლებიც საზიანო არ არის?
ზოგი ჩვეულება სავსებით მისაღებია ქრისტიანებისთვის, ზოგი კი — არა. მაგრამ რა შეიძლება ითქვას ისეთ ჩვეულებებზე, რომლებსაც კონკრეტულად ვერც კარგში ჩავთვლიდით და ვერც —ცუდში. მრავალ ჩვეულებას ზიანი არ მოაქვს და მათდამი დამოკიდებულებაში სულიერი გაწონასწორებულობა უნდა გამოვავლინოთ.
მაგალითად, არსებობს მისალმების მრავალი ფორმა — ხელის ჩამორთმევა, თავის დაკვრა, კოცნა ან ჩახუტებაც კი. მსგავსად ამისა, სხვადასხვა ჩვეულება არსებობს მაგიდასთან ქცევის წესებთან დაკავშირებითაც. ზოგ ქვეყანაში ხალხი ერთი საერთო თეფშიდან ან ლანგრიდან ჭამს. ზოგ კულტურაში მიღებული და სასურველიც კია მაგიდასთან დაბოყინება, რაც მადლიერების გამომხატველია, მაშინ როდესაც სხვაგან ეს მიუღებლად და დიდ უზრდელობადაც კი ითვლება.
ნაცვლად იმისა, რომ გადავწყვიტოთ ასეთი ჩვეულებებიდან რომელია პირადად ჩვენთვის მოსაწონი და რომელი — არა, ყურადღება უნდა გავამახვილოთ მათდამი სწორი პოზიციის განვითარებაზე. ბიბლიის რჩევაში, რომელსაც დრო ვერაფერს აკლებს, აღნიშნულია შემდეგი რამ: ‘არაფერი გავაკეთოთ ჯიბრით ან პატივმოყვარეობით, არამედ თავმდაბლობით. საკუთარ თავზე მეტად შევრაცხოთ ერთმანეთი’ (ფილიპელთა 2:3). მსგავსად ამისა, ელენერ ბოიკინი თავის წიგნში ამბობს: „ყველაზე მეტად კეთილი გული გჭირდებათ“ (This Way, Please— A Book of Manners).
ასეთი თავმდაბლური მიდგომა სხვების ჩვეულებების დამცირებისგან დაგვიცავს. ეს აღგვძრავს დავინტერესდეთ და გავიგოთ, თუ როგორ ცხოვრობენ სხვები, გავიზიაროთ მათი ჩვეულებები და გავსინჯოთ მათი კერძები, ნაცვლად იმისა, რომ შევიზღუდოთ და ყველაფერს, რაც უცხოდ გვეჩვენება, ეჭვის თვალით შევხედოთ. როდესაც მზად ვართ, მივიღოთ ყოველივე ახალი, და ვცდილობთ, მივყვეთ ჩვენთვის უცხო ჩვეულებას, ამით პატივს ვცემთ ჩვენს მასპინძელს ან უცხოელ მოყვასს. გარდა ამისა, ამას სარგებლობა მოაქვს ჩვენთვისაც, რადგან ჩვენი გულის საზღვრებსა და თვალთახედვის არეს ‘ვიფართოებთ’ (2 კორინთელთა 6:13, „ახალი აღთქმა და ფსალმუნი“, 1990 წლის გამოცემა).
თუ ჩვეულება ხელს უშლის სულიერ წინსვლას
რა შეიძლება ითქვას იმ შემთხვევის შესახებ, როდესაც თვითონ ჩვეულებაში არაფერია არაბიბლიური, მაგრამ ხელს არ უწყობს სულიერ წინსვლას? მაგალითად, ზოგ ქვეყანაში დაგვიანება ჩვეულებრივი მოვლენაა. ცხოვრებისადმი ასეთმა უზრუნველმა დამოკიდებულებამ შეიძლება სტრესი შეამციროს, მაგრამ ის ართულებს ჩვენი მსახურების ‘აღსრულებას’ (2 ტიმოთე 4:5).
როგორ შეგვიძლია დავეხმაროთ სხვებს მნიშვნელოვანი საქმეების „ხვალისთვის“ გადადების არიდებაში? გახსოვდეთ, რომ „ყველაზე მეტად კეთილი გული გჭირდებათ“. სიყვარულიდან გამომდინარე შეგვიძლია კარგი მაგალითის მიცემა და გულთბილად ახსნა, რომ კარგია, ხვალისთვის არ გადავდოთ ის, რაც დღეს უნდა გავაკეთოთ (ეკლესიასტე 11:4). ამავე დროს, ფრთხილად უნდა ვიყოთ და ურთიერთნდობა ეფექტურობას არ შევწიროთ. თუ ჩვენს რჩევას დაუყოვნებლივ არ იღებენ, არ უნდა ვიუფლოთ ამ ადამიანებზე ან ხელი არ ჩავიქნიოთ მათზე. სიყვარული ყოველთვის ეფექტურობაზე მაღლა უნდა დავაყენოთ (1 პეტრე 4:8; 5:3).
ადგილობრივი გემოვნების გათვალისწინება
საჭიროა დარწმუნებული ვიყოთ, რომ ჩვენ მიერ მიცემული ნებისმიერი რჩევა გამართლებულია და მხოლოდ პირადი გემოვნების სხვებისთვის თავს მოხვევის მცდელობა არა არის. მაგალითად, არსებობს ჩაცმის მრავალგვარი სტილი. მთელ რიგ ქვეყნებში კეთილი ცნობის ქადაგებისას მართებულია ჰალსტუხის ტარება, მაგრამ ზოგ ტროპიკულ ქვეყანაში ის შეიძლება უკიდურესი ფორმალობის მაჩვენებლად ჩაითვალოს. ადგილობრივი გემოვნების მხედველობაში მიღება, მაგალითად, იმის გათვალისწინება, თუ რის ჩაცმაა მიღებული საქმიანი ადამიანებისთვის, რომლებიც საზოგადოებრივ წრეებში ტრიალებენ, კარგი დამხმარე იქნებოდა. ჩაცმის საკითხთან დაკავშირებით ‘საღი აზროვნება’ (აქ) ძალზე მნიშვნელოვანია (1 ტიმოთე 2:9, 10).
რა შეიძლება ვთქვათ იმ შემთხვევის შესახებ, როდესაც რაიმე ჩვეულება არ მოგვწონს? დაუფიქრებლად უნდა უკუვაგდოთ ის? სულაც არა. ზემოთ მოხსენიებული მამაკაცების ხელიხელჩაკიდებული სიარულის ჩვეულება აფრიკის იმ საზოგადოებისთვის აბსოლუტურად მისაღები იყო. როდესაც მისიონერმა შენიშნა, რომ სხვა მამაკაცებიც დადიოდნენ ასე, თავი უფრო მშვიდად და შეუბოჭავად იგრძნო.
მოციქულ პავლეს მისიონერული მოგზაურობის დროს იყო კრებები, რომელთა წევრებიც სხვადასხვაგვარი წარმოშობის იყვნენ. ეჭვგარეშეა, ის ხშირად აწყდებოდა სხვადასხვა კულტურას. ასე რომ, პავლე ეგუებოდა იმ ადგილობრივ ჩვეულებებს, რომლებიც ხელს არ უშლიდა ბიბლიური პრინციპების მტკიცედ მიყოლაში. „ყველასთვის ყველაფერი გავხდი, — თქვა მან, — რათა ზოგიერთები მეხსნა როგორმე“ (1 კორინთელთა 9:22, 23; საქმეები 16:3).
რამდენიმე კითხვის განხილვა დაგვეხმარებოდა, გადაგვეწყვიტა, თუ როგორი რეაგირება უნდა გვქონდეს ახალ ჩვეულებებზე. რომელიმე ჩვეულების მიღებით ან უკუგდებით, რა შთაბეჭდილებას ვახდენთ სხვებზე? როდესაც ხედავენ, რომ ვცდილობთ ადგილობრივების კულტურის შეთვისებას, ხელს შეუწყობს ეს მათი ყურადღების სამეფოს შესახებ ცნობაზე მიპყრობას? მეორე მხრივ, თუ ადგილობრივ ჩვეულებებს ვითვისებთ, ამით ხომ არ ‘იბღალება ჩვენი მსახურება’? (2 კორინთელთა 6:3).
თუ გვსურს ‘ყველასთვის ყველაფერი გავხდეთ’, შეიძლება ისეთი ღრმად ფესვებგადგმული შეხედულებების დათმობა მოგვიწიოს, როგორიცაა თვალსაზრისი იმის შესახებ, თუ რა არის მართებული და რა — არა. ხშირად რაღაცის „სწორად“ და „არასწორად“ გაკეთების შესახებ თვალსაზრისი, უბრალოდ, დამოკიდებულია იმაზე, თუ სად ვცხოვრობთ. ამგვარად, ერთ ქვეყანაში მამაკაცების ხელიხელჩაკიდებული სიარული მეგობრობის მაჩვენებელია, მაშინ როდესაც მეორეში ეს ნამდვილად ხელს შეუშლიდა სამეფოს შესახებ ცნობის გავრცელებას.
მაგრამ არსებობს სხვა ჩვეულებები, რომლებიც მიღებულია გარკვეულ რეგიონებში და შეიძლება ქრისტიანებისთვისაც მართებული იყოს, მაგრამ სიფრთხილის გამოვლენა მაინც აუცილებელია.
მოერიდეთ ზღვარს გადასვლას
იესო ქრისტემ თქვა, რომ მისი მოწაფეები წუთისოფელში კი იქნებოდნენ, მაგრამ არ უნდა ყოფილიყვნენ „წუთისოფლისანი“ (იოანე 17:15, 16). ამავე დროს, უნდა აღინიშნოს, რომ ზოგჯერ ადვილი არ არის სატანის წუთისოფლის განუყოფელ ნაწილსა და, უბრალოდ, ხალხის კულტურას შორის საზღვრის გავლება. მაგალითად, მუსიკა და ცეკვა თითქმის ყველა კულტურაშია გავრცელებული, თუმცა ზოგ ქვეყანაში მათ შედარებით მეტ მნიშვნელობას ანიჭებენ.
ჩვენ შეიძლება ადვილად ვღებულობთ გადაწყვეტილებას, რომელიც დაფუძნებულია უფრო მეტად ჩვენს წარმოშობაზე, ვიდრე ბიბლიურ საფუძვლებზე, რომლებიც ყოველთვის სწორია. ალექსი, ერთი გერმანელი ძმა, ესპანეთში დანიშნეს. იქ, სადაც ადრე ცხოვრობდა, ცეკვა მაინცდამაინც დიდი პოპულარობით არ სარგებლობდა, ხოლო ესპანეთში ეს იქაური კულტურის ნაწილია. როდესაც მან პირველად დაინახა ადგილობრივი ცეცხლოვანი ცეკვები, რომლებსაც ძმები და დები ასრულებდნენ, შეცბუნდა. იყო ამ ცეკვაში რამე ცუდი ან წუთისოფლისეული? ზიანს მოუტანდა მის ქრისტიანულ ნორმებს ამ ჩვეულების მიღება? ალექსი მიხვდა, რომ ადგილობრივი მუსიკა და ცეკვა მისი მშობლიურისგან განსხვავდებოდა, მაგრამ არ არსებობდა არავითარი საფუძველი ეფიქრა, რომ ესპანელ ძმებსა და დებს შედარებით დაბალი ქრისტიანული ნორმები ჰქონდათ. ის კულტურებს შორის არსებულმა სხვაობამ დააბნია.
ემილიო კი, რომელსაც მოსწონს ტრადიციული ესპანური ცეკვები, აღიარებს, რომ ამ ცეკვებში არის საშიშროება. „შევნიშნე, რომ მრავალ ცეკვაში საჭიროა, წყვილი ძალიან ეხებოდეს ერთმანეთს, — ამბობს ის. — როგორც დაუქორწინებელი ადამიანი, ვხვდები, რომ შეიძლება ამან, სულ მცირე, ერთი პარტნიორის გრძნობებზე მაინც იმოქმედოს. ზოგჯერ ცეკვები შეიძლება იმ პიროვნებისადმი გრძნობების გამოსახატავად იქნეს გამოყენებული, რომელიც მოგწონს. დარწმუნებამ იმაში, რომ მუსიკაში ცუდი არაფერია და ცეკვაში ფიზიკური შეხება მინიმუმამდეა დაყვანილი, შეიძლება ადამიანი დაიცვას. მიუხედავად ამისა, უნდა ვაღიარო, რომ, როდესაც საცეკვაოდ დაუქორწინებელი ახალგაზრდა ძმებისა და დების ჯგუფი იკრიბება, ძალიან ძნელია თეოკრატიული ატმოსფეროს შენარჩუნება“.
ნამდვილად, ჩვენ არ გვსურს, რომ კულტურით გავამართლოთ წუთისოფლისეულ ჩვევებში მონაწილეობა. სიმღერა და ცეკვა ისრაელის კულტურის განუყოფელი ნაწილი იყო და, როდესაც ეგვიპტიდან გათავისუფლებული ისრაელები წითელ ზღვას მიადგნენ, ზეიმის დროს ისინი მღეროდნენ და ცეკვავდნენ კიდეც (გამოსვლა 15:1, 20). მაგრამ მათი მუსიკა და ცეკვა განსხვავდებოდა მათ ირგვლივ მცხოვრები წარმართების მუსიკისა და ცეკვისგან.
სამწუხაროა, მაგრამ უნდა აღინიშნოს, რომ სინაის მთასთან მოსეს მომლოდინე ისრაელებმა მოუთმენლობა გამოავლინეს — ჩამოასხეს ოქროს ხბო და ჭამა-სმის შემდეგ „ადგნენ და ცეკვა-თამაში გამართეს“ (გამოსვლა 32:1–6). სიმღერის ხმების გაგონებამ მოსე და იესო ნავეს ძე მაშინვე შეაშფოთა (გამოსვლა 32:17, 18). ისრაელები „ზღვარს“ გადავიდნენ და მათი სიმღერები და ცეკვები უკვე ირგვლივ მყოფი წარმართული წუთისოფლის სულს ირეკლავდა.
მსგავსად ამისა, დღესაც იქ, სადაც ჩვენ ვცხოვრობთ, შეიძლება მუსიკა და ცეკვა მისაღებია და არც სხვების სინდისზე მოქმედებს. მაგრამ თუ ბინდბუნდში, რომელსაც სინათლის წამიერი გაელვებები ჰკვეთს, სხვადასხვა რიტმზე ჟღერს მუსიკა — რაც ადრე მისაღები იყო — ახლა შეიძლება წუთისოფლის სულს ირეკლავდეს. „ეს ჩვენი კულტურაა“, — შეიძლება ვამტკიცებდეთ ჩვენ. აარონმაც მსგავსადვე გაამართლა თავისი საქციელი, როდესაც ხალხს გართობისა და თაყვანისცემის წარმართულ ფორმაზე დასთანხმდა და შეცდომით აღწერა ის ‘საუფლო დღესასწაულად’. ეს უბადრუკი თავის მართლება იყო. ამიტომაც გახდა მათი საქციელი ‘მტრებისგანაც კი ყბადასაღები’ (გამოსვლა 32:5, 25).
ქვეყნის კულტურას თავისი ადგილი აქვს
ეგზოტიკური ჩვეულებები შეიძლება თავიდან თავზარდამცემი იყოს, მაგრამ ისინი სულაც არ არის ყოველთვის მიუღებელი. ‘გაწაფული გრძნობებით’ შეგვიძლია განვსაზღვროთ, რომელი ჩვეულებაა შეთავსებადი ქრისტიანულ პრინციპებთან და რომელი — არა (ებრაელთა 5:14). როდესაც ყველას მიმართ სიყვარულით აღსავსე კეთილი გული გვაქვს, უცხო ჩვეულებებთან შეხებისას სათანადოდ მოვიქცევით.
სამეფოს შესახებ კეთილ ცნობას მშობლიურ მხარეში ვქადაგებთ თუ მისგან მოშორებით, მრავალფეროვანი კულტურებისადმი გაწონასწორებული მიდგომა საშუალებას მოგვცემს, ‘ყველასთვის ყველაფერი გავხდეთ’. და, ეჭვგარეშეა, თუ დიდი სიხარულით შევხვდებით სხვადასხვა კულტურას, ეს ცხოვრებას უფრო მრავალფეროვანსა და მომხიბლავს გახდის.
[სურათი 20 გვერდზე]
ქრისტიანული მისალმება შეიძლება სათანადოდ მრავალი სახით გამოიხატოს.
[სურათი 23 გვერდზე]
სხვადასხვაგვარი კულტურებისადმი გაწონასწორებული თვალსაზრისი ცხოვრებას აზრიანსა და მრავალფეროვანს გახდის.