იმპერატორის თაყვანისცემიდან ჭეშმარიტ თაყვანისმცემლობამდე

მოგვითხრო ისამუ სუგიურამ

თუმცა 1945 წელს უკვე ნათელი იყო, რომ იაპონიამ მეორე მსოფლიო ომი წააგო, ჩვენ დარწმუნებული ვიყავით, რომ „კამიკაძე“ („ღმერთების ქარი“) მტერს შეუტევდა და გაანადგურებდა. „კამიკაძე“ გვაგონებდა 1274—1281 წლებში მომხდარ შტორმებს, რომლებმაც იაპონიის სანაპიროებზე შემოსეულ მონღოლეთის არმადას ორჯერ მიაყენა დიდი ზიანი და იძულებული გახადა, უკან დაეხია.

ამიტომ, როდესაც 1945 წლის 15 აგვისტოს იმპერატორ ჰიროჰიტომ ხალხს განუცხადა, რომ იაპონია მოკავშირეთა ძალებს დანებდა, იმპერატორისადმი მიძღვნილი ასობით მილიონი ადამიანის იმედები დაიმსხვრა. მაშინ სკოლის მოსწავლე ვიყავი და ჩემი იმედებიც დაიმსხვრა. „თუ იმპერატორი არ არის ცოცხალი ღმერთი, მაშ, ვიღაა? — მიკვირდა მე. — ვისღა უნდა ვენდო?“.

და მაინც, სინამდვილეში, იაპონიის მიერ მეორე მსოფლიო ომის წაგებამ მე და ათასობით სხვა იაპონელს ჭეშმარიტი ღვთის, იეჰოვას, შესახებ შემეცნების მიღების საშუალება მოგვცა. ვიდრე მოგიყვებოდეთ იმ გარდატეხის შესახებ, რომელიც ჩემში მოხდა, ნება მიბოძეთ, გაგაცნოთ ჩემი რელიგიური წარსული.

რელიგიის გავლენა ბავშვობის წლებში

1932 წლის 16 ივნისს დავიბადე ქალაქ ნაგოიაში. ოჯახში ოთხი ბიჭიდან უმცროსი მე ვიყავი. მამა ქალაქის გეოდეზისტი იყო, დედა — ტენრიკიოს, სინტოიზმის ერთ-ერთი სექტის, თავგამოდებული მიმდევარი, რის გამოც ჩემს უფროს ძმას რელიგიური განათლება მიაღებინა, რათა ტენრიკიოს მოძღვარი ყოფილიყო. მე და დედას ერთმანეთთან განსაკუთრებით ახლო ურთიერთობა გვქონდა და ამიტომაც ყოველთვის თან დავყავდი შეხვედრებზე, რომლებზეც თაყვანსაცემად იკრიბებოდნენ.

იქ მასწავლეს, რომ თავი მდაბლად მომეხმარა და მელოცა. რელიგია ტენრიკიო ასწავლიდა მრწამსს როგორც შემოქმედისადმი, რომლის სახელიც ტენრი ო ნო მიკოტო იყო, ისე 10 სხვა შედარებით პატარა ღვთაებისადმი. ამ რელიგიის მიმდევრები ექიმბაშობას ეწეოდნენ და განსაკუთრებულ მნიშვნელობას ანიჭებდნენ სხვებისადმი მომსახურებასა და თავიანთი რელიგიის მრწამსის გავრცელებას.

ბავშვობისას ძალიან ცნობისმოყვარე ვიყავი. მაოცებდა მთვარითა და უთვალავი ვარსკვლავებით მოჭედილი ღამის ცა და მაინტერესებდა, ცის მიღმა კიდევ სადამდე არსებობდა სივრცე. ძალიან მიზიდავდა სახლის უკან, ბოსტანში ჩემი მოყვანილი ბადრიჯნისა და კიტრის ზრდაზე დაკვირვება. ბუნების შესწავლა კი ღვთისადმი რწმენას მიძლიერებდა.

ომის წლები

1939—1945 წლებში, მეორე მსოფლიო ომის განმავლობაში, ზოგადსაგანმანათლებლო სკოლაში ვსწავლობდი. იმპერატორისადმი თაყვანისცემას, რომელიც სინტოიზმის მნიშვნელოვან ნაწილს წარმოადგენდა, სკოლის პროგრამაში განსაკუთრებული მნიშვნელობა ენიჭებოდა. გვასწავლიდნენ „შიუშინს“, რომელშიც ზნეობრივი წვრთნაც შედიოდა და ნაციონალისტური და მილიტარისტული ელემენტებიც იყო ჩართული. დროშის აღმართვის ცერემონიები, ეროვნული ჰიმნების შესრულება, განათლებასთან დაკავშირებული იმპერატორის ბრძანებულებების შესწავლა და იმპერატორის სურათის წინ მოკრძალებით მოხრა ყოველდღიური სასკოლო პროგრამის ნაწილი იყო.

დავდიოდით აგრეთვე ადგილობრივ სინტოისტურ სამლოცველოში, რათა ღვთისთვის იმპერატორის ჯარების გამარჯვება გვეთხოვა. ჩემი ღვიძლი ძმებიდან ორი სამხედრო სამსახურში იყო. ვინაიდან ნაციონალისტურ-რელიგიურად კარგად ვიყავი დამუშავებული, იაპონიის ჯარების წარმატება სიხარულს მანიჭებდა.

ნაგოია იაპონიის საავიაციო ინდუსტრიის ცენტრი იყო, რის გამოც შეერთებული შტატების ინტენსიური საჰაერო თავდასხმების მთავარი სამიზნე გახდა. დღის განმავლობაში სტრატეგიული ბომბდამშენი B-29, რომელიც ქალაქის თავზე დაახლოებით 9 000 მეტრის სიმაღლეზე დაფრინავდა, იმ უბანში, სადაც ფაბრიკა-ქარხნები იყო თავმოყრილი, ასობით ტონა ბომბს ყრიდა. ღამით პროჟექტორების შუქზე ბომბდამშენები 1 300 მეტრის სიმაღლეზე შეინიშნებოდა. ცეცხლგამჩენი ყუმბარებით მრავალჯერადი საჰაერო თავდასხმების შედეგად, დასახლებული ტერიტორიები ცეცხლის ალში ეხვეოდა ხოლმე. მხოლოდ ნაგოიაში ომის უკანასკნელი 9 თვის განმავლობაში 54 საჰაერო თავდასხმა მოხდა, რომელსაც დიდი ტანჯვა და 7 700-ზე მეტი ადამიანის დაღუპვა მოჰყვა.

იმ დროისთვის ნაღმსატყორცნი გემებით სანაპირო ზოლზე მდებარე 10 ქალაქის დაბომბვა დაიწყეს და ხალხი ტოკიოს მახლობლად შეერთებული შტატების შეიარაღებული ძალების მოსალოდნელ გადმოსხმაზე ლაპარაკობდა. ქალებსა და პატარა ბიჭებს ქვეყნის დაცვის მიზნით ბამბუკის ჯოხებით ფარიკაობას ასწავლიდნენ. ჩვენი ლოზუნგი იყო: „იჩიოკუ სოუგიოკუსაი“, ანუ „უმჯობესია 100 000 დავიხოცოთ, ვიდრე დავნებდეთ“.

1945 წლის 7 აგვისტოს ერთი გაზეთის სათაური იუწყებოდა: „ჰიროსიმაზე ჩამოგდებულ იქნა ახალი ტიპის ბომბი“. ორი დღის შემდეგ ასეთი ბომბი ნაგასაკშიც ჩამოაგდეს. ეს ბომბები ატომური იყო და მოგვიანებით გვითხრეს, რომ ამ ბომბების ჩამოყრამ 300 000-ზე მეტი სიცოცხლე შეიწირა. შემდეგ, 15 აგვისტოს, როდესაც ხის საბრძოლო იარაღებით წვრთნის მარში დასასრულს უახლოვდებოდა, იმპერატორის გამოსვლა მოვისმინეთ, სადაც მან იაპონიის კაპიტულაცია გამოაცხადა. ჩვენ დარწმუნებული ვიყავით, რომ გავიმარჯვებდით, ახლა კი თავს განადგურებულად ვგრძნობდით.

ახალი იმედის ჩასახვა

როდესაც ამერიკის ჯარებმა ოკუპაცია დაიწყეს, თანდათანობით შევეგუეთ იმ აზრს, რომ ეს ომი შეერთებულმა შტატებმა მოიგო. იაპონიაში დემოკრატია დამყარდა და ახალი კონსტიტუციით გარანტირებული იყო თაყვანისცემის თავისუფლება. ცხოვრების პირობები საშინელი იყო; საკვები არ იშოვებოდა და ამიტომ 1946 წელს შიმშილობის შედეგად მამა გარდაიცვალა.

ამასობაში, სკოლაში, რომელშიც მე დავდიოდი, ინგლისურის სწავლება დაგვიწყეს და NHK რადიო-სადგურმა ინგლისურის გაკვეთილების გადმოცემა დაიწყო. ხუთი წლის განმავლობაში სახელმძღვანელოთი ხელში ყოველდღე ვუსმენდი ამ პოპულარულ პროგრამას. ამან ოდესმე შეერთებულ შტატებში წასვლის იმედი ჩამისახა. ვინაიდან სინტოიზმმა და ბუდიზმმა იმედები გამიცრუა, იმაზე ფიქრი დავიწყე, რომ შეიძლება ღვთის შესახებ ჭეშმარიტება დასავლეთის რელიგიებში მეპოვა.

1951 წელს, აპრილის დასაწყისში, საზოგადოება „საგუშაგო კოშკის“ მისიონერს, გრეის გრეგორის, შევხვდი. ის ნაგოიას რკინიგზის სადგურის წინ იდგა და ხალხს ბიბლიურ თემაზე დაფუძნებულ ინგლისურ „საგუშაგო კოშკსა“ და იაპონურ ტრაქტატს სთავაზობდა. ასეთი საქმის მისმა თავმდაბლად შესრულებამ ჩემზე შთაბეჭდილება მოახდინა. ორივე პუბლიკაცია გამოვართვი და დიდი სიამოვნებით დავთანხმდი ბიბლიის შესწავლაზე. შევპირდი, რომ რამდენიმე დღეში მივიდოდი მასთან სახლში ბიბლიის შესასწავლად.

მატარებელში დავჯექი და, „საგუშაგო კოშკის“ კითხვა დავიწყე თუ არა, მაშინვე თვალში მომხვდა შესავალი სტატიის პირველი სიტყვა — „იეჰოვა“. ეს სახელი ადრე არასოდეს მენახა. არ ველოდი, რომ ის იქნებოდა იმ პატარა ინგლისურ-იაპონურ ლექსიკონში, რომელიც თან დამქონდა, მაგრამ, ჩემდა გასაკვირად, იყო. „იეჰოვა. . . ბიბლიის ღმერთი“. ახლა უკვე ქრისტიანების ღვთის ძიება დავიწყე.

მისიონერების სახლში პირველად მისვლისას გავიგე, რომ რამდენიმე კვირაში ბიბლიურ ლექციას წაიკითხავდა ნეითან ჰ. ნორი, საზოგადოება „საგუშაგო კოშკის“ მაშინდელი პრეზიდენტი. ის იაპონიაში თავის მდივანთან, მილტონ ჰენშელთან, ერთად ჩამოვიდა და ნაგოიასაც ეწვია. თუმცა ძალიან მწირი ბიბლიური შემეცნება მქონდა, მოხსენებას დიდი სიამოვნებით ვუსმენდი; დიდად მახარებდა მისიონერებსა და სხვა დამსწრეებთან ურთიერთობაც.

დაახლოებით ორი თვის განმავლობაში გრეისთან ერთად შესწავლის შედეგად გავიგე ძირითადი ჭეშმარიტებები იეჰოვა ღმერთის, იესო ქრისტეს, გამოსყიდვის, სატანა ეშმაკის, არმაგედონისა და დედამიწაზე სამოთხის შესახებ. სამეფოს შესახებ კეთილი ცნობა იყო ზუსტად ის, რასაც ვეძებდი. შესწავლის დაწყებიდანვე კრების შეხვედრებზე დასწრებაც დავიწყე. ძალიან მიყვარდა ამ შეხვედრებზე გამეფებული მეგობრული ატმოსფერო, სადაც მისიონერები იაპონელებში იყვნენ გარეული და ტატამებზე (ჩალის ჭილოფებზე) მათთან ერთად ისხდნენ.

1951 წლის ოქტომბერში იაპონიაში პირველი სარაიონო კონგრესი ქალაქ ოსაკას ნაკანოშიმას საჯარო დარბაზში ჩატარდა. მთელ იაპონიაში მაშინ 300-ზე ნაკლები მოწმე იყო, მაგრამ კონგრესს 50 მისიონერის ჩათვლით დაახლოებით 300 ესწრებოდა. პროგრამაში პატარა მონაწილეობაც კი მივიღე. ნანახმა და გაგონილმა ჩემზე იმხელა შთაბეჭდილება მოახდინა, რომ გადავწყვიტე, მთელი ცხოვრება იეჰოვას მსახურებაში გამეტარებინა. მეორე დღეს მახლობლად მდებარე აბანოს ნელთბილ წყალში მოვინათლე.

სიხარული, რომელიც პიონერულმა მსახურებამ მომიტანა

ჩემი სურვილი იყო პიონერი (ასე უწოდებენ იეჰოვას მოწმეები სრული დროით მსახურებს) გავმხდარიყავი, მაგრამ ოჯახისთვის დახმარების გაწევის ვალდებულებასაც ვგრძნობდი. როდესაც გამბედაობა მოვიკრიბე და ჩემს უფროსს ჩემი სურვილი მოვახსენე, გამაკვირვა მისმა პასუხმა: „დიდი სიამოვნებით გაგიწევდით დახმარებას“. კვირაში მხოლოდ ორ დღეს ვმუშაობდი და მაინც მქონდა იმის შესაძლებლობა, რომ დედას საოჯახო ხარჯების დაფარვაში მივხმარებოდი. თავს გალიიდან გათავისუფლებული ჩიტივით ვგრძნობდი.

მდგომარეობა თანდათანობით უმჯობესდებოდა და 1954 წლის 1 აგვისტოს პიონერად მსახურება ნაგოიას რკინიგზის სადგურის უკან მდებარე ტერიტორიიდან, დაახლოებით იმ ადგილიდან, დავიწყე, სადაც პირველად შევხვდი გრეისს. რამდენიმე თვის შემდეგ დასავლეთით მდებარე კუნძულ კიუ-შიუს ქალაქ ბეპუში დამნიშნეს სპეციალურ პიონერად. ჩემს პარტნიორად ცუტომუ მიურა დანიშნესa. იმ დროს მთელ კუნძულზე იეჰოვას მოწმეთა არც ერთი კრება არ არსებობდა, მაგრამ ახლა იქ ასობით კრებაა, რომლებიც 22 რაიონადაა დაყოფილი.

წინასწარ ვტკბებოდი ახალი ქვეყნიერებით

1956 წლის აპრილში, როდესაც ძმა ნორი ისევ ეწვია იაპონიას, მთხოვა, ინგლისური „საგუშაგო კოშკიდან“ ხმამაღლა წამეკითხა რამდენიმე აბზაცი. ჩემთვის არ უთქვამთ, თუ რატომ გამაკეთებინეს ეს, მაგრამ რამდენიმე თვის შემდეგ მისიონერების სკოლა „გალაადის“ 29-ე კლასში მიმიწვიეს. ასე რომ, იმ წლის ნოემბერში შეერთებული შტატებისკენ მიმავალ გზას დავადექი და ასე შესრულდა ჩემი დიდი ხნის ოცნება. ბრუკლინის ბეთელის დიდ ოჯახში დაახლოებით ორი თვის მსახურებამ და ცხოვრებამ იეჰოვას ხილული ორგანიზაციისადმი რწმენა განმიმტკიცა.

1957 წლის თებერვალში ძმა ნორმა სამი სტუდენტი სკოლა „გალაადში“ მიგვიყვანა, რომელიც ნიუ-იორკის ჩრდილოეთ ნაწილში, სამხრეთ ლანსინგში, მდებარეობდა. სკოლა „გალაადში“ გატარებული მომდევნო ხუთი თვის განმავლობაში, როდესაც იეჰოვას სიტყვიდან მომდინარე სწავლებას ვღებულობდი და თანამორწმუნეებთან ერთად შესანიშნავ გარემოში ვცხოვრობდი, წინასწარ ვტკბებოდი იმ სამოთხით, რომელიც დედამიწაზე იქნებოდა. სწავლის დამთავრების შემდეგ 103 სტუდენტიდან 10 იაპონიაში დაგვნიშნეს.

დაკისრებული დავალებების დაფასება

1957 წლის ოქტომბერში, როდესაც იაპონიაში დავბრუნდი, იქ უკვე დაახლოებით 860 მოწმე იყო. მე მიმოსვლით სამუშაოზე, სარაიონო ზედამხედველად, დამნიშნეს, მაგრამ თავიდან რამდენიმე დღით ამ საქმიანობაში დასახელოვნებლად ნაგოიაში ადრიან ტომსონთან ერთად ვმსახურობდი. ჩემი რაიონი სიმიძუდან, რომელიც ვულკან ფუძის მახლობლად მდებარეობს, სიკოკუს კუნძულამდე იყო და მასში ისეთი დიდი ქალაქები შედიოდა, როგორიცაა: კიოტო, ოსაკა, კობე და ჰიროსიმა.

1961 წელს საოლქო ზედამხედველად დამნიშნეს. ამაში შედიოდა ჩრდილოეთის თოვლიანი კუნძულიდან, ჰოკაიდოდან, სუბტროპიკულ კუნძულ ოკინავამდე მოგზაურობა, ზოგჯერ კი დაახლოებით 3 000 კილომეტრით დაშორებულ ტაივანის მახლობლად მდებარე კუნძულ ისიგაკიმდე მისვლაც.

1963 წელს კი ბრუკლინის ბეთელში სკოლა „გალაადის“ ათთვიან კურსებზე მიმიწვიეს. სწავლების პერიოდში ძმა ნორმა დავალებული სამუშაოს მიმართ სათანადო თვალსაზრისის ქონაზე გაამახვილა ყურადღება. მან აღნიშნა, რომ ტუალეტების დასუფთავებაც ისეთივე მნიშვნელოვანი სამუშაო იყო, როგორიც ოფისში მუშაობა. თუ ტუალეტი სუფთა არ იქნება, თქვა მან, ეს მთელ ბეთელის ოჯახსა და მის საქმიანობაზე იმოქმედებს. მოგვიანებით იაპონიის ბეთელში ჩემს სამუშაოში ტუალეტების დასუფთავებაც შედიოდა და მაშინ გავიხსენე ეს რჩევა.

იაპონიაში დაბრუნების შემდეგ კვლავ მიმომსვლელ მსახურად დამნიშნეს. ორი წლის შემდეგ, 1966 წელს, იუნკო ივასაკზე დავქორწინდი, რომელიც სპეციალურ პიონერად მსახურობდა. საქორწინო მოხსენებით, რომელიც თბილი გრძნობებით იყო აღსავსე, გამოვიდა იაპონიის ფილიალის მაშინდელი ზედამხედველი ლოიდ ბერი. მას შემდეგ იუნკო და მე მიმოსვლით მსახურებას ერთად ვეწეოდით.

1968 წელს დანიშნულება შეგვიცვალეს და ტოკიოს ფილიალში მთარგმნელობით სამუშაოზე მიმიწვიეს. ოთახების უკმარისობის გამო ტოკიოში სიუმიდას ადმინისტრაციული უბნიდან დავდიოდი, ხოლო იუნკო ადგილობრივ კრებაში სპეციალურ პიონერად მსახურობდა. ამ დროისთვის საჭირო იყო ფილიალის გაფართოება. ამიტომ 1970 წელს ნუმაძუში, ვულკან ფუძიდან არც ისე შორს, შეისყიდეს ტერიტორია. იქ ააშენეს სამსართულიანი ფაბრიკა და საცხოვრებელი სახლები. მშენებლობის დაწყებამდე ტერიტორიაზე არსებულ რამდენიმე სახლს სამეფო სამსახურის სკოლისთვის იყენებდნენ. ამ სკოლაში მომზადებას გადიოდნენ კრების ზედამხედველები. მე წილად მხვდა პატივი, მასწავლებლად ვყოფილიყავი იქ, ხოლო იუნკო საჭმელს უმზადებდა სტუდენტებს. აღმაფრთოვანებელი იყო ამ ასობით ქრისტიანის ნახვა, რომლებიც მსახურებისათვის განსაკუთრებულ მომზადებას გადიოდნენ.

ერთ საღამოს სასწრაფო ტელეგრამა მივიღე. დედა თურმე საავადმყოფოში დაუწვენიათ და მის გადარჩენას არავინ ელოდა. ჩავჯექი ნაგოიაში მიმავალ ჩქარ მატარებელში და სასწრაფოდ საავადმყოფოს მივაშურე. დედა უგრძნობ მდგომარეობაში იყო, მაგრამ მთელი ღამე მაინც მის საწოლთან გავატარე. დედა გამთენიისას გარდაიცვალა. ნუმაძუში დაბრუნებისას გზაში მახსენდებოდა ის მძიმე დღეები, რომლებიც დედამ გადაიტანა, და ის დიდი სიყვარული, რომელიც მას ჩემ მიმართ ჰქონდა, და ცრემლებს ვერ ვიკავებდი. თუ იეჰოვას ნებაა კვლავ ვიხილავ მას მკვდრეთით აღდგომის შემდეგ.

ნუმაძუში მზარდ ბეთელის ოჯახს საცხოვრებელი ადგილები არ ჰყოფნიდა. ამიტომ ებინაში შესყიდულ იქნა 7 ჰექტარი მიწა და 1978 წელს ფილიალის ახალი კომპლექსის მშენებლობა დაიწყო. ახლა მთელ ამ ტერიტორიაზე ტიპოგრაფია და საცხოვრებელი სახლებია აგებული. აქვეა საკონგრესო დარბაზიც, რომელიც 2 800 ადამიანს იტევს. ბოლოს დაემატა ორი ცამეტსართულიანი საცხოვრებელი სახლი, და ხუთსართულიანი შენობა გარაჟითა და ავტომობილების შესაკეთებელი სახელოსნოთი, რომლის მშენებლობა ამა წლის დასაწყისში დასრულდა. ჩვენი ბეთელის ოჯახი ახლა 530 წევრს ითვლის, მაგრამ გაფართოების შედეგად მის შენობებში დაახლოებით 900 ადამიანის დასახლება შეიძლება.

სიხარულის მრავალი მიზეზი

ძალიან აღმაფრთოვანებელია ბიბლიური წინასწარმეტყველების შესრულების ხილვა, დიახ, იმის ხილვა, თუ როგორ ‘იქცევა უმრწმესი ძლიერ ხალხად’ (ესაია 60:22). მახსოვს, დიდი ხნის წინ, 1951 წელს, ერთ-ერთმა ჩემმა ღვიძლმა ძმამ მკითხა: „იაპონიაში რამდენი მოწმე ხართ?“

— დაახლოებით 260, — ვუპასუხე მე.

— სულ ეს არის? — მკითხა მან დამცინავი ტონით.

მახსოვს, როგორ გავიფიქრე: „დრო გვიჩვენებს, თუ რამდენს მიიზიდავს იეჰოვა თავის წმიდა თაყვანისმცემლობაში ამ სინტოიზმ-ბუდიზმის ქვეყანაში“. და იეჰოვამ მალე გამოავლინა ეს! დღეს იაპონიაში აღარ არის დარჩენილი ტერიტორია, რომელიც სამქადაგებლო საქმიანობისთვის არ იყოს განაწილებული, ხოლო ჭეშმარიტ თაყვანისმცემელთა რიცხვმა 3 800 კრებაში 222 000-ს გადააჭარბა.

ჩემი ცხოვრების უკანასკნელი 44 წელი, რომლებიც სრული დროით მსახურებაში გავატარე და რომლებიდანაც 32 წელი ჩემს საყვარელ მეუღლესთან ერთად ვიმსახურე, განსაკუთრებით ბედნიერებით აღსავსე წლები იყო. აქედან დაახლოებით 25 წელი ბეთელში მთარგმნელობით განყოფილებაში ვიმსახურე, ხოლო 1979 წლის სექტემბერს იეჰოვას მოწმეთა იაპონიაში არსებული ფილიალის კომიტეტის წევრობაც შემომთავაზეს.

ძალიან დიდი პატივი და კურთხევაა, საკუთარი მცირე წვლილი შეიტანო გულწრფელი, მშვიდობისმოყვარე ხალხის დახმარებაში და მათ იეჰოვას თაყვანისმცემლებად გახდომაში. მრავალი ზუსტად ისე მოიქცა, როგორც მე — იმპერატორისადმი ერთგულება ერთადერთი ჭეშმარიტი ღვთისადმი, იეჰოვასადმი, თაყვანისმცემლობით შეცვალა. ჩემი გულწრფელი სურვილია, რაც შეიძლება მეტს დავეხმარო, გადმოვიდნენ იეჰოვას ძლევამოსილ მხარეს და მშვიდობიან ახალ ქვეყნიერებაში უსასრულო ცხოვრება მიიღონ (გამოცხადება 22:17).

[სქოლიოები]

[სურათი 29 გვერდზე]

სკოლის პროგრამაში ცენტრალური ადგილი იმპერატორისადმი თაყვანისცემას ეჭირა.

[საავტორო უფლება]

The Mainichi Newspapers

[სურათი 29 გვერდზე]

ნიუ-იორკში ძმა ფრენცთან ერთად.

[სურათი 29 გვერდზე]

ჩემს მეუღლე იუნკოსთან ერთად.

[სურათი 31 გვერდზე]

მთარგმნელობით განყოფილებაში მუშაობისას.