დამოუკიდებელი ცხოვრებისთვის მომზადება

„როგორც ისრები მეომრის ხელში, ისეა ახალგაზრდა თაობა“ — დაწერა ფსალმუნმომღერალმა ბიბლიაში (ფსალმუნი 126:4). ისარი მიზანს შემთხვევით არ მოხვდება. ის ფრთხილად უნდა დაუმიზნონ. მსგავსად ამისა, მშობლის ხელმძღვანელობის გარეშე ბავშვი ასცდება პასუხისმგებლობის გრძნობის მქონე პიროვნებად ჩამოყალიბების მიზანს. „ყმაწვილი მისი გზის დასაწყისშივე გაწვრთენი, — მოგვიწოდებს ბიბლია, — და სიბერეშიც კი არ გადაუხვევს მას“ (იგავნი 22:6).

უმწეო ბავშვი ზრდასრულ დამოუკიდებელ პიროვნებად ერთ ღამეში ვერ გადაიქცევა. მაშ, როდიდან უნდა შეაჩვიონ მშობლებმა შვილები დამოუკიდებლობას? მოციქული პავლე ახალგაზრდა ტიმოთეს ახსენებდა: „შენ ხომ ბავშვობიდანვე იცი საღვთო წერილები, რომელთაც ძალუძთ შენი დაბრძენება სახსნელად ქრისტე იესოს რწმენაში“ (2 ტიმოთე 3:15). წარმოიდგინე, ტიმოთეს დედამ სულიერად მისი აღზრდა მაშინ დაიწყო, როცა ტიმოთე ჯერ კიდევ ბავშვი იყო!

აქედან გამომდინარე, თუ პატარა ბავშვებს შეუძლიათ სულიერი აღზრდიდან სარგებლობის მიღება, გონივრული არ არის, რომ სრულწლოვანებისთვის მათი მომზადება, რაც შეიძლება მალე დავიწყოთ? ერთ-ერთი მეთოდი ამისთვის არის ის, რომ ბავშვებს განუვითაროთ პასუხისმგებლობის გრძნობა და ვასწავლოთ საკუთარი გადაწყვეტილებების მიღება.

განუვითარე ბავშვებს პასუხისმგებლობის გრძნობა

როგორ შეგიძლია დაეხმარო შვილებს, რომ ჰქონდეთ პასუხისმგებლობის გრძნობა? ჯეკი და ნორა იხსენებენ თავიანთი ქალიშვილის შესახებ: „მაშინ, როცა ჯერ კიდევ ძლივს დადიოდა, წინდებისა და პატარა ნივთების თავის საძინებელ ოთახში წაღება და თავის ადგილზე უჯრაში ჩადება ისწავლა. სათამაშოებსა და წიგნებსაც სათანადო ადგილზე დებდა“. ეს მცირე დასაწყისი იყო, მაგრამ ბავშვი უკვე საპასუხისმგებლო გადაწყვეტილებების მიღებას სწავლობდა.

როდესაც ბავშვი იზრდება, შეიძლება მას რამდენადმე საპასუხისმგებლო რამეც დაეკისროს. ამიტომ აბრამ და ანიტამ ნება დართეს თავიანთ გოგონას საყვარელი ძაღლი ჰყოლოდა. ბავშვი გრძნობდა, რომ უნდა მოევლო ძაღლისთვის და მის შესანახად საკუთარი დანაზოგიდანაც კი შეჰქონდა წვლილი. ბავშვებისთვის სწავლება, რომ თავიანთ მოქმედებებზე პასუხისმგებელნი არიან, მოთმინებას მოითხოვს. მაგრამ ამის გაკეთება ღირს, რადგან მათ ემოციურ განვითარებას უწყობს ხელს.

საოჯახო საქმეები ბავშვების პასუხისმგებლობის გრძნობის განვითარებისთვის კიდევ სხვა საშუალებებს იძლევა. ზოგი მშობელი ფაქტიურად შვილებს ოჯახური ვალდებულებებისგან ათავისუფლებს, რადგან მიაჩნია, რომ მათი ჩარევა ხელის შემშლელი უფროა, ვიდრე დამხმარე. სხვები ფიქრობენ, რომ მათ შვილებს „უკეთესი ბავშვობა უნდა ჰქონდეთ“. ეს მცდარი აზროვნებაა. საღვთო წერილი გვეუბნება: „ვინც თავის მონას სიყმაწვილიდანვე ანებივრებს, საბოლოოდ მემკვიდრედ დაისვამს“ (იგავნი 29:21). ამ მუხლში მოცემული პრინციპი უდავოდ ბავშვებსაც ეხება. საწყენია, როდესაც ახალგაზრდა არა მარტო უმადური ადამიანი ხდება, არამედ ელემენტარული საოჯახო საქმეების შესრულებაც კი არ შეუძლია.

ბიბლიურ დროში ახალგაზრდებს, ჩვეულებრივ, ავალებდნენ საოჯახო სამუშაოების შესრულებას. მაგალითად, ჩვიდმეტი წლის ყმაწვილი, ახალგაზრდა იოსები, ოჯახის ფარას მწყემსავდა (დაბადება 37:2). ეს ადვილი საქმე არ იყო, რადგან მამამისს დიდი ფარა ჰყავდა (დაბადება 32:13–15). იმ ფაქტის მხედველობაში მიღებით, რომ იოსები ძლიერი მმართველი გახდა, სრულიად დასაშვებია, რომ აღზრდამ დადებითად იმოქმედა მისი ხასიათის ჩამოყალიბებაზე. მსგავსად, ისრაელის მომავალ მეფეს, დავითს, ახალგაზრდობისას ოჯახის ფარის მოვლა ევალებოდა (პირველი მეფეთა 16:11).

რის სწავლა შეუძლიათ აქედან დღევანდელ მშობლებს? მონაწილეობა მიაღებინე შენს შვილებს მნიშვნელოვანი საოჯახო საქმეების შესრულებაში. დროის გამოყოფით, მცდელობითა და მოთმინებით შენს პატარებს შეგიძლია ასწავლო მონაწილეობის მიღება დასუფთავებაში, სადილის მომზადებაში, ეზოს მოვლაში, სახლისა და მანქანის შეკეთებაში. მართალია, ბევრია დამოკიდებული ბავშვის წლოვანებასა და უნარზე. მაგრამ პატარა ბავშვებსაც შეუძლიათ „დაეხმარონ მამიკოს მანქანის შეკეთებაში“ და „მიეხმარონ დედიკოს სადილის მომზადებაში“.

საოჯახო საქმეების სწავლება ასევე მოითხოვს, რომ მშობლებმა შვილებს გამოუყონ ყველაზე ძვირფასი რამ, რაც კი შეიძლება მიუძღვნან — თავიანთი დრო. ერთ ცოლ-ქმარს, ორი ვაჟიშვილის მშობლებს, ჰკითხეს, თუ რაში მდგომარეობდა ბავშვების წარმატებით აღზრდის საიდუმლო. მათ უპასუხეს: „დრო, დრო, დრო!“

სიყვარულით დარიგება

როდესაც ბავშვები საქმეს კარგად ასრულებენ, ან, ყოველ შემთხვევაში, მთელი ძალით ცდილობენ ამას, გულწრფელი შექებით გაამხნევე ისინი! (შეადარე მათე 25:21). რასაკვირველია, ბავშვი ხშირად ვერ შეასრულებს სამუშაოს უფროსივით. ასევე, როცა პატარებს საკუთარი გადაწყვეტილებების მიღების ნებას ვრთავთ, ისინი ხშირად ცდებიან. მაგრამ მოერიდე ზედმეტად მკაცრად რეაგირებას! ნუთუ შენ, უფროსს, არ დაგიშვია შეცდომები? მაშ, რატომ არ გამოამჟღავნებ მოთმინებას, როდესაც შენი ბავშვი ცდება? (შეადარე ფსალმუნი 102:13). შეურიგდი იმ აზრს, რომ შეცდომებს დაუშვებენ. ისინი სწავლების პროცესის ნაწილად ჩათვალე.

მაიკლ შულმენი და ევა მეკლერი წერენ: „ბავშვებს, რომლებსაც მეგობრულად ეპყრობიან, არ ეშინიათ, რომ მათ დამოუკიდებელი მოქმედებისთვის დასჯიან. ცივი ან მკაცრი მშობლების შვილებს კი ფაქტიურად ყველანაირი დამოუკიდებელი მოქმედების ეშინიათ, მათ შორის სარგებლობის მომტანი საქმეებისაც, რადგან შიშობენ, რომ მშობლები მათ ნამოქმედარში რამეს არასწორს ნახავენ და განსჯიან ან დასჯიან“. ეს შენიშვნა ეთანხმება ბიბლიაში მშობლებისთვის მიცემულ გაფრთხილებას: „მამებო, ნუ განარისხებთ თქვენს შვილებს, რათა არ დაეცნენ სულით“ (კოლასელთა 3:21, სსგ). ასე რომ, როდესაც ბავშვის მცდელობა მოლოდინს ვერ ამართლებს, რატომ არ შეაქებ მას, თუნდაც მხოლოდ იმისთვის, რომ ეცადა? გაამხნევე იგი, რომ შემდეგში უკეთ გააკეთოს. გააგებინე, რომ მისი წინსვლა შენთვის სიხარულის წყაროა. დაარწმუნე შენს სიყვარულში.

რასაკვირველია, დარიგება ხანდახან აუცილებელია. განსაკუთრებით მოზარდობისას, როდესაც ახალგაზრდა თავისი ინდივიდუალობის დამტკიცებისთვის იბრძვის, რომ აღიარონ იგი საკუთარი უფლებების მქონე პიროვნებად. ამიტომ გონივრული იქნება, თუ მშობლები დამოუკიდებლობის მიღწევის ასეთ მცდელობებს გაგებით მოეკიდებიან, ნაცვლად იმისა, რომ ყოველთვის აჯანყებად ჩათვალონ.

ფაქტია, რომ ახალგაზრდებს ახასიათებთ იმპულსური მოქმედება და ნებდებიან „ყმაწვილკაცურ გულისთქმებს“ (2 ტიმოთე 2:22). ამიტომ, თუ ახალგაზრდულ საქციელს ზღვარს არ დაუდებ, შეიძლება ბავშვს ემოციური ზიანი მიაყენო. იგი ვერ ისწავლის თავშეკავებასა და თვითკონტროლს. ბიბლია გვაფრთხილებს: „მიშვებული ყმაწვილი. . . დედის შემარცხვენელია“ (იგავნი 29:15). ხოლო სიყვარულით გაწეული სათანადო დასჯა სასარგებლოა და მოზარდს ამზადებს იმ მოთხოვნებსა და სიძნელეებისთვის, რომლებსაც ზრდასრულობისას შეხვდება. ბიბლია გვაფრთხილებს: „ვინც შვილისთვის წკეპლას არ იმეტებს, მისი მტერია; ხოლო მოყვარული ჭკუას ასწავლის“ (იგავნი 13:24). მაგრამ გახსოვდეს, რომ ჭკუის სწავლების ძირითადი მიზანი დამოძღვრა და შეგონებაა და არა დასჯა. აქ ნახსენები ‘წკეპლა’ შესაძლებელია გულისხმობს ჯოხს, რომელსაც მწყემსები ფარის მწყემსვისას იყენებენ (ფსალმუნი 23:4, აქ; [22:4, სსგ). იგი მოსიყვარულე ხელმძღვანელობის სიმბოლოა, და არა დაუნდობელი სისასტიკისა.

ცხოვრებისთვის საჭირო განათლება

მშობლის ხელმძღვანელობა განსაკუთრებით აუცილებელია, როდესაც საქმე შვილის განათლებას ეხება. დაინტერესდი შენი შვილის განათლებით. დაეხმარე მას შესაფერისი საგნების ამორჩევაში და გადაწყვეტილების მიღებაში, საჭირო იქნება თუ არა მისთვის რაიმე სახის დამატებითი განათლებაa.

რასაკვირველია, ყველაზე მნიშვნელოვანი განათლება სულიერი განათლებაა (ესაია 54:13). ბავშვებს დასჭირდებათ ღვთისმოსაწონი თვისებები, რომ მოზრდილთა სამყაროში გაძლონ. მათი „გრძნობანი“ გაწაფული უნდა იყოს (ებრაელთა 5:14). ამ მხრივ მშობლებს მათ დასახმარებლად ბევრის გაკეთება შეუძლიათ. იეჰოვას მოწმეთა ოჯახებს ახალისებენ, რეგულარულად ჩაატარონ ბიბლიის შესწავლა შვილებთან. ტიმოთეს დედის მაგალითის მიყოლით, რომელმაც მას ბავშვობიდანვე ასწავლა წერილები, იეჰოვას მოწმე მშობლებიც ასწავლიან თავიანთ პატარებს.

მარტოხელა დედა, სახელად ბარბარა, ბიბლიის საოჯახო შესწავლას თავისი შვილებისთვის ყველაზე სასიამოვნო შემთხვევად ხდის. «ამ საღამოს, განსხვავებული ვახშმის შემდეგ ბავშვები მიირთმევენ დესერტს. მე „სამეფო მელოდიების“ ჩანაწერებს ვრთავ, რომ შესაფერისი განწყობილება შევქმნა. შემდეგ ვლოცულობთ და, ჩვეულებრივ, ჟურნალ „საგუშაგო კოშკს“ ვსწავლობთ. მაგრამ საჭიროების შემთხვევაში, შემიძლია ისეთი პუბლიკაციების გამოყენება, როგორიც არის „ახალგაზრდები იძლევიან შეკითხვებს — პრაქტიკული პასუხები“b. ბარბარას თქმით, ბიბლიის შესწავლა მის ბავშვებს ეხმარება „სხვადასხვა საკითხის შესახებ იეჰოვას თვალსაზრისის შეძენაში“».

დიახ, იმაზე უკეთესს ვერაფერს მისცემ ბავშვს, თუ არა ღვთის სიტყვის, ბიბლიის, შემეცნებასა და გაგებას. იგი საუკეთესო საშუალებაა „ბრიყვთათვის გამჭრიახობის, ყრმისათვის ცოდნისა და გონიერების მისანიჭებლად“ (იგავნი 1:4). ამგვარად აღჭურვილი ახალგაზრდა ახალ სიძნელეებსა და ვითარებებს მომზადებული შეხვდება.

ამისდა მიუხედავად, შვილებთან დაშორება მშობელთა უმრავლესობის ცხოვრებაში დიდ ცვლილებებს იწვევს. შემდეგ სტატიაში განხილული იქნება, თუ რა დახმარება არსებობს მშობლებისთვის, როდესაც შვილები ცალკე მიდიან საცხოვრებლად.

[სქოლიოები]

[ჩანართი 6 გვერდზე]

„ცივი და მკაცრი მშობლების შვილებს, ფაქტიურად, ყველანაირი დამოუკიდებელი მოქმედების ეშინიათ, მათ შორის სარგებლობის მომტანი საქმეებისაც, რადგან შიშობენ, რომ მშობლები მათ ნამოქმედარში რამეს არასწორს ნახავენ და განსჯიან ან დასჯიან“ („ზრდილობიანი ბავშვის აღზრდა“ [Bringing Up a Moral Child], მაიკლ შულმენი და ევა მეკლერი).

[ჩარჩო 6 გვერდზე]

მარტოხელა მშობლები — შვილებთან დაშორებით გამოწვეული ტკივილი

მარტოხელა დედა, სახელად რებეკა, ამბობს: „მარტოხელა მშობლებისთვის ძალიან ძნელია შვილებთან დაშორება. თუ ფრთხილად არ ვიქნებით, ჩვენ გადამეტებულ მფარველობას გავუწევთ და დავთრგუნავთ მათ“. წიგნი „ოჯახური ბედნიერების საიდუმლო“c (გვერდი 107) შემდეგ სასარგებლო რჩევებს გვთავაზობს:

„ბუნებრივია, რომ მარტოხელა მშობელი განსაკუთრებით იყოს დაახლოებული შვილებთან, მაგრამ, საყურადღებოა, რომ არ დაირღვეს ღვთის დადგენილი საზღვრები მშობლებსა და შვილებს შორის. მაგალითად, შეიძლება წამოიჭრას სერიოზული პრობლემები, თუ მარტოხელა დედა თავისი ვაჟიშვილისგან მოელის ოჯახის მეთაურის ვალდებულებების შესრულებას ან ქალიშვილს თავის მესაიდუმლედ ხდის და პირადი პრობლემებით ამძიმებს. ასეთი მოქცევა შეუსაბამოა, სტრესამდე მიმყვანი და, შესაძლოა, გააოგნოს შვილი.

დაარწმუნე შვილები, რომ, როგორც მშობელი, შენ იზრუნებ მათზე — და არა პირიქით — ისინი შენზე (შეადარე 2 კორინთელთა 12:14). დროდადრო, შესაძლოა, რჩევა ან მხარდაჭერა დაგჭირდეს. ამ მხრივ ქრისტიანი უხუცესები ან მოწიფული ქრისტიანი ქალები დაგეხმარებიან და არა — მოზარდი შვილები (ტიტე 2:3)“.

როდესაც მარტოხელა მშობლები ადგენენ სათანადო საზღვრებს და ინარჩუნებენ ჯანსაღ ურთიერთობებს თავიანთ შვილებთან, მათთან დაშორება ხშირად უფრო ადვილი ხდება.

[სქოლიო]

[სურათები 7 გვერდზე]

შეგონება ბავშვებს დაეხმარება, რომ პასუხისმგებლობის გრძნობის მქონე პიროვნებებად ჩამოყალიბდნენ.

[სურათები 8 გვერდზე]

ბიბლიის უჯახური შესწავლა ბავშვებს მომავალში ცხოვრების გასამკლავებლად საჭირო სიბრძნის შეძენაში დაეხმარება.