ახ. წ. 313 წელს კონსტანტინე და რომის აღმოსავლეთ პროვინციების იმპერატორი ლიცინიუსი მოკავშირეები გახდნენ. „მილანის ედიქტის“ საშუალებით მათ ყველა რელიგიურ ჯგუფს თაყვანისცემის თავისუფლება და თანაბარი უფლებები მიანიჭეს. მაგრამ მრავალი ისტორიკოსი დიდ მნიშვნელობას არ ანიჭებს ამ დოკუმენტს, ვინაიდან აღნიშნავს, რომ ეს მხოლოდ ჩვეულებრივი, ოფიციალური წერილი იყო და არა დიდი საიმპერიო დოკუმენტი, რომელსაც ქრისტიანობის მიმართ პოლიტიკაში ცვლილებები მოჰყვებოდა.

რელიგია კონსტანტინეს სტრატეგიაში

წიგნი „ბერძენი ერის ისტორია“ (Istoria tou Ellinikou Ethnous) III—IV საუკუნეებში რელიგიის მიმართ რომის იმპერატორთა დამოკიდებულების შესახებ ამბობს: „მიუხედავად იმისა, რომ ამ იმპერატორებს არ ჰქონდათ ისეთი ღრმა რელიგიური მრწამსი, რაც იმდროინდელი ხალხის მოთხოვნილებებს დააკმაყოფილებდა, ისინი აუცილებლობად მიიჩნევდნენ, პოლიტიკურ პროგრამაში რელიგიისთვის მნიშვნელოვანი ადგილის დათმობას, ხოლო თავიანთი მოქმედებებისთვის გარკვეული რელიგიური ელფერის მიცემას“.

რასაკვირველია, კონსტანტინეც თავისი ეპოქის შვილი იყო. მოღვაწეობის დასაწყისში მას გარკვეული „ღვთიური“ მფარველობა სჭირდებოდა, რასაც გავლენადაკარგული რომაული ღვთაებების მეშვეობით ვერ მიიღებდა. დაუძლურებულ იმპერიას, რელიგიისა და სხვა ინსტიტუტების ჩათვლით, გასაძლიერებლად რაღაც ახალი, განმამტკიცებელი რამ სჭირდებოდა. ერთ-ერთი ენციკლოპედია აღნიშნავს: „კონსტანტინეს ქრისტიანობა განსაკუთრებით იმიტომ აინტერესებდა, რომ ამან ხელი შეუწყო არა მარტო მის გამარჯვებას, არამედ მთელი იმპერიის რეორგანიზებასაც. ქრისტიანული ეკლესიები, რომლებიც ყველგან არსებობდა, მის პოლიტიკურ საყრდენს წარმოადგენდა. . . მან გარს შემოიკრიბა მრავალი იმდროინდელი დიდი პრელატი. . . და მოითხოვდა, რომ მათ შორის ერთიანობა შენარჩუნებულიყო“ (Hidria).

კონსტანტინე გრძნობდა, რომ შესაძლებელი იყო „ქრისტიანული“ რელიგიის — თუმცა იმ დროისთვის განდგომილისა და უკიდურესად გახრწნილის — გამაძლიერებელ და გამაერთიანებელ ძალად გამოყენება, რაც იმპერიაში გაბატონების მისი გრანდიოზული გეგმის განხორციელებას შეუწყობდა ხელს. თავისი პოლიტიკური მიზნების წინ წასაწევად, მან აითვისა განდგომილი ქრისტიანობის საფუძვლები და გადაწყვიტა, ხალხი „კათოლიკურ“, ანუ საყოველთაო, რელიგიაში გაეერთიანებინა. წარმართულ ტრადიციებსა და დღესასწაულებს „ქრისტიანული“ სახელები დაერქვა. „ქრისტიან“ სამღვდელოებას მიეცა წარმართთა ქურუმების სტატუსი, ფულადი ანაზღაურება და გავლენა.

პოლიტიკური მოსაზრებით კონსტანტინე ცდილობდა რელიგიური უთანხმოების აღმოფხვრას და სწრაფად ახშობდა ნებისმიერ განსხვავებულ აზრს, რომლის დროსაც მოძღვრების სისწორეს კი არ აქცევდა ყურადღებას, არამედ — უმეტესობის ხმას. დოგმატურ საკითხებთან დაკავშირებით „ქრისტიანულ“ ეკლესიაში არსებულმა დიდმა განხეთქილებებმა მას შესაძლებლობა მისცა „ღვთის წარმოგზავნილი“ შუამავლის როლი შეესრულებინა. ჩრდილოეთ აფრიკაში დონატისტებთან და იმპერიის აღმოსავლეთ ნაწილში არიანელებთან კონფლიქტში ჩარევისას მან მაშინვე დაინახა, რომ რელიგიური მრწამსი საკმარისი არ იყო მტკიცე, ერთიანი რწმენის ჩამოყალიბებისთვისa. არიანელებთან უთანხმოების მოგვარების მიზნით კონსტანტინემ მოიწვია ისტორიაში პირველი ეკუმენიკური კრება (იხილე ჩარჩო „კონსტანტინე და ნიკეის კრება“).

კონსტანტინესთან დაკავშირებით ისტორიკოსი პოლ ჯონსონი ამბობს: „ძირითადი მიზეზი, რის გამოც კონსტანტინე ქრისტიანობას უშვებდა, შესაძლოა იყო ის, რომ ამით საკუთარ თავსა და სახელმწიფოს საშუალებას აძლევდა, გაეკონტროლებინა ეკლესიის პოლიტიკა დოგმატების საკითხში და მისი დამოკიდებულება მწვალებლობისადმი“.