Mũthũkũme Yeova Mĩthenya Mĩthũku Ĩtanamba Kũvika

1, 2. (a) Yeova amũveveeie Solomoni andĩkĩe amũika ũtao wĩva? (b) Nĩkĩ o namo Aklĩsto ala me na myaka 50 na kwambata matonya kwendeew’a nĩ ũtao ũsu?

YEOVA nĩwamũvevee Mũsumbĩ Solomoni andĩkĩe amũika ndeto ii: “Lilikana Mũmbi waku mĩthenya ya wana waku mĩthenya mĩthũku ĩtanamba kũka.” “Mĩthenya mĩthũku” ĩla ĩwetetwe vau nĩ yĩva? Solomoni atũmĩie nthimo kũelesya mathĩna ala mũndũ wĩthĩawa namo ĩla wakũa. Mathĩna asu nĩ ta kũtetema moko, maaũ mate na vinya, kwasya maeo, kwaa metho na matũ, kũmesya mbuĩ, na kwĩkumba. Vai mũndũ waĩle kweteela eambĩĩa kũmũthũkũma Yeova akwatwa nĩ maũndũ ta asu.—Soma Mũtavan’ya 12:1-5.

² Aklĩsto aingĩ ala me na ũkũũ wa myaka 50 na kwambata mainamba kwaa vinya. Noĩthwa mambĩĩe kũmesya mbuĩ, ĩndĩ nĩvatonyeka makethĩwa matanamba kũkwatwa nĩ mathĩna ma mwĩĩ ta ala mawetiwe nĩ Solomoni. Eeie amũika ũũ: “Lilikana Mũmbi waku.” Ĩndĩ ĩkũlyo nĩ, ũtao ũsu ũtonya kũtethya ata Aklĩsto ala mambĩĩe ũkũa? Tũtanamba kũsũngĩa ĩkũlyo yĩu ekai twambe kũmanya-ĩ, w’o ũtao ũsu wĩtwĩkĩa vinya twĩke ata?

3. Nĩ maũndũ amwe meva monanasya kana nĩtũũmũlilikana Mũmbi witũ?

³ O na kau nĩtũtonya kwĩthĩwa tũmũthũkũmĩte Yeova kwa myaka mingĩ, nũseo mavinda kwa mavinda tũkosaa mwanya wa kũsũanĩa ũndũ Mũmbi witũ ne wa ũsengy’o. Kwa ngelekany’o, sũanĩa ĩũlũ wa mũthĩnzĩo wa ũsengy’a wa thayũ. Ngai oombie syĩndũ kwa nzĩa yĩ vinya mũno kũeleeka. Syĩndũ isu woombie nĩ mbingĩ mũno ũkethĩa andũ no matanĩe thayũ kwa nzĩa syĩ kĩvathũkany’o. Kũsũanĩa wũmbi wa Yeova kũtumaa tũendeea kwona wendo wake, ũĩ wake, na ũtonyi wake syĩ sya vata kwitũ. (Sav. 143:5) Ũndũ ũngĩ wonanasya kana nĩtũũmũlilikana Mũmbi witũ nĩ ĩla twasũanĩa mũno ĩũlũ wa maũndũ ala wendaa twĩanĩsye. Mavinda ala twasũanĩa maũndũ ta asu, nĩtwĩw’aa tweekĩwa vinya tũmũtũngĩe mũvea Mũmbi witũ kwa kũmũthũkũma na vinya witũ w’onthe ĩla twĩ thayũ.—Mũta. 12:13.

MAŨNDŨ MA MWANYA ALA ŨTONYA KWĨKA WAMBĨĨA ŨKŨA

4. Aklĩsto ala mekalĩte myaka mingĩ na makeyonea maũndũ maingĩ maĩle kwĩkũlya ata, na nĩkĩ?

⁴ Ethĩwa yu wĩ mũkũangũ na wĩ na ũmanyi mũna nũndũ wa myaka ĩla wĩkalĩte, nĩwaĩle kwĩkũlya ĩkũlyo yĩĩ ya vata: ‘Nĩtw’ĩte kwĩka ata yu nĩ na vinya?’ Nũndũ wĩ na ũmanyi mwingĩ, ve maũndũ ũtonya kwĩanĩsya andũ angĩ matesa kũmeanĩsya. Kwa ngelekany’o, nũtonya kũmanyĩsya andũ ma mũika maũndũ ala Yeova ũkũmanyĩĩtye. O na no wĩkĩe angĩ vinya kwa kũmaelesya maũndũ maseo ala wĩyoneete ũimũthũkũma Yeova. Mũsumbĩ Ndaviti nĩwavoyie akwate mwanya wa kwĩka maũndũ ta asu. Aandĩkie ũũ: “Ame Ngai, nũmanyĩĩtye kuma wana wakwa . . . O na yĩla ngakũa na mũtwe wĩ mbuĩ, ame Ngai, ndũkaandie, kũvika ngethĩwa nĩtavan’ya vinya waku nzyawanĩ ĩla yũkĩte, ũtonyi waku kwa kĩla ũmwe ũla ũkoka.”—Sav. 71:17, 18.

5. Aklĩsto ala akũangũ matonya kwĩka ata nĩ kana maolele angĩ ũĩ ũla me naw’o?

⁵ Ũtonya kwĩka ata nĩ kana ũolele angĩ ũĩ ũla wĩ naw’o? Wĩona ata ũkathokya Aklĩsto ma mũika mũsyĩ kwaku nĩ kana mũeange ngewa sya kwaka? Nata ũkamathokya mũendany’e ũtavany’a nĩ kana meyonee ũndũ we mwene ũtanĩaa kũmũthũkũma Yeova? Mũndũ ũmwe weetawa Eliu aisye atĩĩ: “Mĩthenya nĩyaĩle kũneena, na wingĩ wa myaka nĩwaĩle kũmanyĩsya ũĩ.” (Yovu 32:7) Mũtũmwa Vaulo athangaaisye aka Aklĩsto mekĩe vinya ala angĩ kwĩsĩla meko na ũneeni woo. Aandĩkie ũũ: “Iveti ngũũ nasyo no ta ũu . . . syĩthĩwe amanyĩsya ma maũndũ ala maseo.”—Tito 2:3.

MAŨNDŨ ALA ŨTONYA KWĨKA NĨ KANA ŨTETHEESYE ANGĨ

6. Nĩkĩ Aklĩsto ala me na ũmanyi wa myaka mingĩ mayaĩle kwĩvũthĩĩsya?

⁶ Ethĩwa ũmũthũkũmĩte Yeova kwa myaka mingĩ, ve maũndũ maingĩ ũtonya kwĩka ũkatetheesya andũ angĩ. Kwasũanĩa maũndũ ala wĩsĩ yu ũtamesĩ myaka 30 kana 40 mĩvĩtu. Kwa ngelekany’o, yu nũtonya kũtũmĩa myolooto ya Mbivilia nesanga. O na ĩngĩ, nĩwĩsĩ ũndũ ũtonya kũkiita andũ ngoo ĩla ũũmamanyĩsya Mbivilia. Ethĩwa wĩ mũtumĩa wa kĩkundi, nĩwĩsĩ ũndũ ũtonya kũtetheesya ala meeka motwi mathũku. (Aka. 6:1) No kwĩthĩwa wĩsĩ ũndũ ũtonya kũtongoesya maũndũ kĩkundinĩ, ũndũ ũtonya kũũngamĩa mĩvĩa mĩna maũmbanonĩ manene, na kũũngamĩa mwako wa Nyũmba sya Ũsumbĩ. O na no kwĩthĩwa wĩsĩ ũndũ ũtonya kũtetheesya matakĩtalĩ mamanye ũndũ matonya kũiita awau mateũtũmĩa nthakame. O na ethĩwa no ĩndĩ ũnemanyĩisye ũw’o, ndũema kwĩthĩwa na ũmanyi maũndũnĩ angĩ. Kwa ngelekany’o, ethĩwa wĩ mũsyai, wĩ na ũmanyi mwingĩ ĩũlũ wa kũea. Aklĩsto ala akũangũ nĩ ũathimo mũnene kwa andũ ma Yeova nũndũ nĩmamanyĩasya, makatongoesya, na makalũlũmĩĩlya ana-a-asa na eĩtu-a-asa.—Soma Yovu 12:12.

7. Nĩ maũndũ meva maseo Aklĩsto ala akũangũ matonya kũmanyĩsya andũ ma mũika?

⁷ Nĩ kwa nzĩa ingĩ syĩva ũtonya kũtũmĩa ũmanyi ũla wĩ naw’o ũtetheesye angĩ? No wony’e andũ ma mũika ũndũ matonya kũkwata amanyĩw’a ma Mbivilia na ũndũ matonya kũmamanyĩsya. Ethĩwa wĩ mwĩĩtu-a-asa, wĩona ata ũkony’a aka ma mũika ũndũ matonya kũlũmany’a na maũndũ ma kĩ-veva na ũyĩthĩa mainalekeleelya syana syoo? Kana ethĩwa wĩ mwana-a-asa, wĩona ata ũkamanyĩsya ana-a-asa ma mũika ũndũ matonya kumya maũvoo me atanu na ũndũ matonya kũtavany’a kwa nzĩa nzeo? O na tyo ũmony’e ũndũ wĩkĩaa vinya ana-a-asa na eĩtu-a-asa akũũ ala wathokea? O na ethĩwa ndwĩ na vinya ta tene, wĩ na maũndũ maingĩ ũtonya kũmanyĩsya andũ ma mũika. Ndeto ya Ngai yaĩtye: “Ndaĩa ya anake nĩ vinya woo; na wanake wa atumĩa nĩ mũtwe wĩ mbuĩ.”—Nth. 20:29.

KŨTHI KŨLA KWĨ NA VATA MŨNENE WA ATAVANY’A

8. Nĩ maũndũ meva mũtũmwa Vaulo weekie yĩla wambĩĩe ũkũa?

⁸ Mũtũmwa Vaulo aĩ na kĩthito kingĩ kya kũmũthũkũma Ngai o na yĩla wambĩĩe kũkũa. Vaulo ayĩsa kuma kolokolonĩ Lomi mwakanĩ wa 61 ĩtina wa kũsyawa kwa Klĩsto, aĩ atavanĩtye na kĩthito e misonalĩ kwa myaka mingĩ na akomĩĩsya mathĩna maingĩ. Nũndũ wa ũu, keka nĩwendaa ethĩwa atwie kwĩkala kĩtambaasye ku Lomi na aitavanasya kw’o. (2 Ako. 11:23-27) Na takethĩwa nĩweekie ũu, ana-a-asa kũu methĩwa meewie mũyo mũno kwĩkĩwa vinya nĩwe. Ĩndĩ Vaulo oonie ve vata mũnene wa kũthi kũtavany’a nthĩ ingĩ. Nĩwasyokeie wĩa wake wa ũmisonalĩ e na Timotheo na Tito. Nĩmaumisye kyalo mathi Eveso, na ĩndĩ mathi Kilete, na nĩvatonyeka makethĩwa maendie Masetonia. (1 Tim. 1:3; Tito 1:5) O na nĩwendaa mũno kũthi Sivania, o na kau tũyĩsĩ nesa ethĩwa nĩwaendie kw’o.—Alo. 15:24, 28.

9. Nĩ ĩndĩĩ Vetelo ũtonya kwĩthĩwa athamĩĩe kũla kwaĩ na vata mũnene wa atavany’a? (Sisya visa ĩthangũnĩ ya 22.)

⁹ Nake mũtũmwa Vetelo nũtonya kwĩthĩwa aĩ na myaka mbee wa 50 ĩla wathamĩĩie kũla kwaĩ na vata mũnene wa atavany’a. Nĩkĩ tũkwasya ũu? Ethĩwa Vetelo aĩ wa ĩika yĩmwe na Yesũ kana aĩ mũkũangũ kwĩ we, nĩvatonyeka akethĩwa aĩ na myaka ta 50 ĩla woombanie na atũmwa ala angĩ Yelusaleme mwakanĩ wa 49. (Meko 15:7) Kavinda kakuvĩ ĩtina wa ũmbano ũsu, Vetelo nĩwaendie kwĩkala Mbaviloni. Aendie kũtavany’a kũu nũndũ kwaĩ Ayuti aingĩ. (Aka. 2:9) Ĩla waveveewe kũandĩka valũa wake wa mbee mwakanĩ wa 62, aĩ o kũu Mbaviloni. (1 Vet. 5:13) Kwĩkala nthĩ ya ũeninĩ kũi laisi, ĩndĩ Vetelo ndaaĩtĩkĩlya ũkũũ ũmũvate kwĩyumya vyũ amũthũkũme Yeova na ũtanu.

10, 11. Elesya ũndũ Robert na kĩveti kyake meekie.

¹⁰ Ũmũnthĩ, Aklĩsto ala me na myaka 50 na kĩndũ kana akũangũ nĩmethĩĩte maũndũ moo nĩmavĩndũkĩte ũkethĩa yu no mamũthũkũme Yeova kwa nzĩa ingĩ. Amwe nĩmathamĩĩe isionĩ ila syĩ na vata mũnene wa atavany’a. Kwa ngelekany’o, Robert aĩtye ũũ: “Nyie na kĩveti kyakwa twaĩ na myaka vakuvĩ 55 ĩla twethĩie ve maũndũ maingĩ tũtonya kwĩka. Twaĩ na mwana ũmwe nake aĩ anathama, na ĩvinda yĩu tũyaĩ na asyai akũũ ũndũ tũendeea kũmasũvĩa, na twaĩ tũnakwata ũtiĩwa mũnini kuma kwa asyai maitũ. Ĩla neekie ĩsavu noonie kana twathoosya nyũmba yitũ no tũkwate mbesa itoetye kũĩva ila twakovete tũimĩthooa, na tũitialĩlwa nĩ mbesa sya kũtũmĩa ndyĩsa kũtw’ĩka nĩnakwata mbesa ila mũndũ ũkwataa auma wĩanĩ. Nĩtweewie kana nthĩ ya Bolivia yĩ na andũ aingĩ me na wendi wa kũmanyĩw’a Mbivilia, na kana kũu syĩndũ syĩ laisi. Nũndũ wa ũu, nĩtwatwie kũthamĩĩa nthĩ ĩsu. Ndwaĩ ũndũ wĩ laisi kũmanyĩa kwĩkala kũu. Maũndũ maĩ kĩvathũkany’o vyũ na ũndũ twamanyĩĩte Amelika. Ĩndĩ kĩthito kitũ kĩyaĩ kya mana.”

¹¹ Robert aendee kwasya: “Maũndũ maingĩ ala twĩkaa methĩawa makonetye kĩkundi. O na andũ amwe tũmanyĩĩtye Mbivilia nĩmosete ĩtambya ya kũvatiswa. Ve andũ ma mũsyĩ ũmwe twemanyĩisye Mbivilia namo. Andũ asu mai ũkwati mwingĩ na matwĩe ũtũinĩ wĩ maili kauta kuma kwitũ. Ĩndĩ kĩla kyumwa, nĩmaumasya kyalo moke maũmbanonĩ ndũanĩ ĩla twĩkalaa. Kwasũanĩa mũyo ũla twĩw’aa nũndũ wa kwona andũ ma mũsyĩ ũsu mayĩka maendeeo na kwona mwanake woo ũla mũkũũ osete ũvainia!”

KŨTETHEESYA ANDŨ ALA MEŨNEENA KĨTHYOMO KĨENI

12, 13. Elesya ũndũ Brian weekie auma wĩanĩ.

¹² Ana-a-asa na eĩtu-a-asa ala mambĩĩe kũkũa nĩmatonya kũtetheesya mũno ikundi vamwe na ikundi nini ila syĩthĩawa isionĩ syĩ na andũ meũneena kĩthyomo kĩeni. O na ĩngĩ, isio isu syĩthĩawa syĩ nzeo mũno kwondũ wa kũtavany’a. Kwa ngelekany’o, Brian easya: “Andũ ma Ũngelesa maĩle kũeka wĩa me na myaka 65, kwoou ĩla navikisye myaka ĩsu nĩnaumie wĩanĩ. Ĩvindanĩ yĩu nĩ na kĩveti kyakwa twakwatiwe nĩ ũtulu mwingĩ mũno nĩkwĩthĩwa syana sitũ syaĩ inauma mũsyĩ, na andũ kĩsionĩ kitũ mayendeeaw’a nĩ kwĩmanyĩsya Mbivilia. Mũthenya ũmwe nĩnakomanie na mwanake wĩ na wumo wa China ũla weekaa wĩa wa ũkunĩkĩli nthĩnĩ wa yunivasiti ĩmwe vau kĩsionĩ. Nĩnamũthokisye maũmbanonĩ na ooka, na ĩndĩ nambĩĩa kwĩmanyĩsya Mbivilia nake. Ĩtina wa syumwa mbũthũ, nĩwambĩĩe kũkany’a na mũnyanyae ũngĩ wĩ na wumo wa China. Syumwa ilĩ ĩtina wa ũu, nĩwookanisye na mũndũ ũngĩ wa katatũ o nake wĩ na wumo wa China, na ĩtina wa kavinda aete wa kana.”

¹³ Brian aendee kwasya: “Ĩla mũndũ ũngĩ wa katano o nake wĩ na wumo wa China wangũlilye nĩmũmanyĩsye Mbivilia, nĩvo nasũanĩie atĩĩ, ‘Kũvikya myaka 65 ti kwasya kana nĩnaĩle kũeka kũmũthũkũma Yeova.’ Nĩvo ĩndĩ nakũlilye kĩveti kyakwa, kĩla nĩkĩtiĩte na myaka ĩlĩ, ethĩwa no kyende kwĩmanyĩsya kĩthyomo kya China. Nĩtwemanyĩisye kĩthyomo kyu tũitũmĩa kaseti. Yu myaka ĩkũmi nĩ mĩvĩtu. Kũtavya andũ maneenaa kĩthyomo kĩeni ũvoo mũseo kũtumĩte twĩw’a ta tũte akũũ. Kũvikĩĩa yu, twĩmanyĩĩtye Mbivilia na andũ 112 me na wumo wa China! Aingĩ moo nĩmokĩte maũmbanonĩ. Ũmwe woo nĩ vainia kĩkundinĩ kĩla twĩthĩawa.”

TANĨA KWĨKAA MAŨNDŨ ALA ŨTONYA

14. Nĩ ũndũ wĩva Aklĩsto ala akũangũ maĩle kũlilikanaa? Nĩ kwa nzĩa yĩva ngelekany’o ya Vaulo ĩtonya kũmekĩa vinya?

¹⁴ Ti Aklĩsto onthe me na myaka 50 na kĩndũ matonya kũtata maũndũ meũ ũthũkũminĩ wa Yeova. Amwe moo me na mathĩna ma mwĩĩ, namo angĩ me na asyai akũũ meũsũvĩa kana syana syĩmekwetye. Ĩndĩ lilikanaa kana Yeova nĩwonaa ũndũ o na wĩva ũla wĩanĩasya ũthũkũminĩ wake wĩ wa vata. Kwoou ethĩwa nĩwĩw’aa ũikw’a ngoo nũndũ wa ũndũ mũna ũtatonya kwĩanĩsya, tataa ũtanĩe mũno kĩla ũtonya kwĩka. Kwasũanĩa ĩũlũ wa mũtũmwa Vaulo. Oovetwe kyovo kya nyũmba kwa myaka mingĩ, na nũndũ wa ũu ndaĩ atonya kũendeea na wĩa wake wa ũmisonalĩ. Ĩndĩ ĩla andũ mamũthokea, atũmĩaa mwanya ũsu kũmamanyĩsya Maandĩko na kũlũlũmĩlya mũĩkĩĩo woo.—Meko 28:16, 30, 31.

15. Nĩkĩ Aklĩsto ala akũũ nĩ ma vata mũno?

¹⁵ O na ĩngĩ, Yeova nĩwonaa ũthũkũmi wa Aklĩsto ala me na myaka 60 na kĩndũ kana 70 na kĩndũ wĩ wa vata. O na kau Solomoni oonanisye kana ĩvinda ya ũkũũ nĩ ĩvinda ya mathĩna, we Yeova nĩwendeeaw’a nĩ ũthũkũmi wa Aklĩsto ala akũũ. (Luka 21:2-4) Ikundi nĩsyĩw’aa mũyo mũno kwona ngelekany’o ya Aklĩsto ta asu mamũthũkũmĩte Yeova kwa ĩvinda ĩasa me aĩkĩĩku.

16. Weta maũndũ amwe ma mwanya Ana ũtonya kwĩthĩwa ataakwata mwanya wa kwĩsa kũmeanĩsya. Nĩ maũndũ meva Ana waĩ na vinya wa kwĩka?

¹⁶ Mbivilia nĩwetete kĩveti kĩmwe kĩkũũ kyeetawa Ana, kĩla kyaendeeie kũmũthũkũma Yeova kwa ũĩkĩĩku. Yesũ aisyawa, Ana aĩ ndiwa na aĩ na myaka 84. No kwĩthĩwa ataaĩkala ĩvinda ĩasa ũndũ ũtw’ĩka mũmanyĩw’a wa Yesũ, kana akatw’ĩka mwĩtĩkĩw’a mauta, kana akatanĩa kũtavany’a ũvoo mũseo wa Ũsumbĩ. Ĩndĩ maũndũ ala Ana waĩ na vinya wa kwĩka, nĩwatanĩaa mũno kũmeka. Mbivilia yaĩtye ũũ ĩũlũ wake: “Ndaumaa ĩkalũnĩ, akĩthaitha . . . ũtukũ na mũthenya.” (Luka 2:36, 37) Ĩvinda yĩla mũthembi weethĩawa aitoeesya ũvani ĩkalũnĩ kĩla kwakya na mawĩoo, Ana eethĩawa kĩwanzanĩ kĩla kyaĩ nza wa ĩkalũ vamwe na ĩkomano makĩvoya mavindĩtye vandũ va ta nusu saa. Ĩla woonie Yesũ e kaũkenge, nĩwambĩĩe ‘kũtavya onthe ala meteele wovosyo wa Yelusaleme ũvoo wako.’—Luka 2:38.

17. Tũtonya ata kũtetheesya Aklĩsto ala akũũ kana ala me na mathĩna ma mwĩĩ matanĩe ũthaithi wa w’o?

¹⁷ Ũmũnthĩ, twaĩlĩte kwĩthĩwa twĩ metho kwona ũndũ tũtonya kũtetheesya Aklĩsto ala akũũ kana me na mathĩna ma mwĩĩ. Mavinda maingĩ, amwe maitonya kũthi maũmbanonĩ ma kĩkundi kana maũmbano manene o na kau no mende mũno kwĩka ũu. Ikundi imwe nĩsyĩkaa mĩvango nĩ kana Aklĩsto ta asu methukĩĩsye maũmbano maitũmĩa simũ. No kwĩthĩwa mĩvango ĩsu ĩtatonyeka ikundinĩ ingĩ. Ĩndĩ o na vailyĩ ũu, Aklĩsto ala mate na ũtonyi wa kũthi maũmbanonĩ nĩmatonya kũkwata mbau ũthaithi wa w’o. Kwa ngelekany’o, mboya syoo nitetheeasya kĩkundi kya Kĩklĩsto kĩendee nesa.—Soma Savuli 92:13, 14.

18, 19. (a) Nĩkĩ Aklĩsto ala akũũ matonya kwĩthĩwa matesĩ kana nĩmekĩaa vinya ala angĩ? (b) Naaũ matonya kũatĩĩa ũtao ũũ: “Lilikana Mũmbi waku”?

¹⁸ Aklĩsto ala akũũ nĩmatonya kwĩthĩwa matesĩ kana nĩmekĩaa vinya ala angĩ. Kwa ngelekany’o, Ana aendie ĩkalũnĩ kwa myaka mingĩ ateũtĩĩa, ĩndĩ no kwĩthĩwa ateesĩ kana ngelekany’o yake nzeo na wendo wake kwa Yeova ikaandĩkwa Mbivilianĩ, na kana ikeekĩa angĩ vinya. O ta ũu, Aklĩsto ala angĩ nĩmene ũndũ ũmwendete Ngai na maikolwa nĩ ũndũ ũsu. Nĩkyo kĩtumi Ndeto ya Ngai yaĩtye ũũ: “Mũtwe wĩ mbuĩ nĩ ta ngovia ya ũsumbĩ ya ndaĩa; ĩkwatawa nĩ ala mekala thayũ wa ũlũngalu.”—Nth. 16:31, The Holy Bible in Current Kikamba Language.