Ndũketĩkĩle Kĩlĩko Kyaku Kyawʼe

Mũtũmwa Vaulo nĩweethĩawa e metho mũno ĩũlũ wa ngewa sya ũvũngũ ila inyaĩĩkawʼa nĩ Satani, ĩndĩ ti Aklĩsto onthe maĩ metho. Kwa ngelekanyʼo, Aklĩsto amwe maĩ Kolintho nĩmatonya kwĩthĩwa meeyĩelele mũno mayona ta alũmu ũkethĩa maitia nzĩa ya wʼo. (1 Ako. 10:12) Nĩkyo kĩtumi Vaulo wamanengie ũkanyʼo ũũ: ‘Nĩngũkĩa kũikethĩwe kwa ũndũ o na wĩva, o tondũ ĩla nzoka yamũkengie Eva na ũseleke wayo, mosũanĩo menyu manangwe na kũtia ũlũngalu na ũtheu ũla welekele Klĩsto.’—2 Ako. 11:3.

Ndeto isu sya Vaulo syĩonanyʼa kana vai mũndũ waĩle kwĩsa kwĩlekeleelya. Ethĩwa nũkwenda kĩlĩko kyaku kĩikese kwawʼa, no nginya wĩkale ũlilikene kana ngewa sya ũvũngũ no ikũlikye mũisyonĩ, na nĩwaĩle kwĩsũvĩana nasyo.

NGEWA ITE SYA WʼO ITHŨKĨTE MŨNO WĨANA ATA?

Andũ manyaĩĩkasya ngewa ite sya wʼo me na kĩeleelo kya kwelelũkya ilĩko sya angĩ na mawũĩ, kana mayenda masũanĩe na mayĩka maũndũ mateĩ kĩlĩkonĩ. Ĩvuku yĩmwe (Propaganda and Persuasion) yaĩtye kana ngewa sya mũthemba ũsu nĩ “nthũku, nĩ mbanangi, na iyaĩle o na vanini.” Andũ mayenda kwonanyʼa ũndũ ngewa sya mũthemba ũsu ithũkĩte matũmĩaa ndeto ta ‘ũkengani, ũseleke, na kũtava kĩlĩko.’

Ngewa sya ũvũngũ ithũkĩte ata? Syĩthĩawa iilyĩ ta nzeve yĩ na sumu na ĩte mũuke, ĩla ĩtonya kũlika vandũ andũ mateũmanya. Kwoou no tũlee kũmanya kana ngewa ila tũkwĩwʼa nĩ sya ũvũngũ. Nĩkyo kĩtumi mũndũ ũmwe ũsomeete mĩkalĩle ya andũ wĩtawa Vance Packard waĩtye atĩĩ: “Aingĩ maitũ nĩtwaaiwʼe ilĩko na tũimanyaa.” Nake mũsomi ũngĩ aĩtye kana ngewa sya mũthemba ũsu nitumĩte amwe “meka maũndũ mathũku mũno.” Amwe ‘nĩmakwatasya kaũ, o na makoaa andũ aingĩ mayenda kũmina mbaĩ nima, makamenana nũndũ wa kwĩthĩwa nĩ ma mbaĩ kana ndĩni syĩ kĩvathũkanyʼo, na makeka maũndũ mathũku mũno matekwa nĩ mũndũ ũkũsũanĩa nesa.’—Easily Led—A History of Propaganda.

Ethĩwa andũ o taitũ no masye ilĩko sya andũ makeka maũndũ mathũkĩte ũu, wĩona Satani ta ũtonya kwasya ilĩko sya andũ mũno wĩana ata? Satani nĩwĩsĩ mĩkalĩle ya andũ nesa nũndũ ethĩĩtwe aimasoma kuma ĩla moombiwe. O na ĩngĩ, yu “nthĩ yonthe” yĩ mokonĩ make. Kwoou no atũmĩe kĩla ũkwenda vaa ĩũlũ wa nthĩ akenge andũ. (1 Yoa. 5:19; Yoa. 8:44) Ethĩĩtwe na ũtũĩka wa ‘kwasya mosũanĩo’ ma andũ, nginya ũkethĩa ũmũnthĩ nĩwe “mũkengani wa nthĩ yonthe.” (2 Ako. 4:4; Ũvu. 12:9) Ũtonya kwĩka ata ndũkawʼe nĩ ũvũngũ wa Satani?

LŨLŨMĨLYA MŨĨKĨĨO WAKU

Ve ndeto Yesũ waneenie itonya ũkũtetheesya ndũkawʼe nĩ ngewa sya ũvũngũ. Aisye atĩĩ: “Mũkamanya ũla wʼo, na ũla wʼo ũkamũthasya.” (Yoa. 8:31, 32) Ĩla kwĩ kaũ, amaitha manyaĩĩkasya ũvũngũ nĩ kana masye ala mekũkita namo. Kwoou o tondũ asikalĩ me kaũnĩ mekaa, nĩwaĩle kũmantha ũla ũtonya ũkũtavya nesa kĩla kya wʼo nĩ kana mũndũ ũngĩ ndakese ũkwasya kĩlĩko. Yeova nĩwe ũtonya kũtũtavya kĩla kya wʼo. Wasoma Mbivilia no ũmanye kĩla waĩle kwĩka nĩ kana ndũkawʼe nĩ ũvũngũ wa Satani.—2 Tim. 3:16, 17.

Ũla mũkengani mũnene, Satani, no wĩsĩ kana kĩu no kĩũtethye. Kwoou atũmĩaa nthĩ ĩno yake nĩ kana atũle andũ ngoo maeke kũsoma na kwĩmanyĩsya Mbivilia. Ndũketĩkĩle kwawʼa nĩ mawũĩ ma Satani! (Aev. 6:11) Tata wĩthĩwe na “vinya wa ũkwata” ũwʼo wʼonthe ũla wĩ Maandĩkonĩ. (Aev. 3:18) Ti ũndũ wĩ laisi kwĩka ũu. Ĩndĩ ve ndeto imwe syawetiwe nĩ Noam Chomsky itaĩle ũkũla. Aisye: “Vai mũndũ wĩsa ũkũmanthĩa ũwʼo akawĩkĩa kĩlĩkonĩ kyaku. Nue waĩle kwĩmanthĩa ũwʼo.” Kwoou ‘ĩmanthĩe’ ũwʼo kwa kũsoma na kĩthingʼĩĩsyo ‘Maandĩko mĩthenya yonthe.’—Meko 17:11.

Ĩkalaa ũlilikene kana Satani ndendaa kwona ũitũmĩa kĩlĩko kyaku nesa kana ũiosya maũndũ ũndũ vaĩle. Nĩkĩ? Twĩasya ũu nũndũ, o tondũ ĩvuku yĩmwe yaĩtye, “nĩ laisi mũno [ngewa sya ũvũngũ] ikasya andũ . . . ethĩwa mayĩkĩawa vinya maosye maũndũ.” (Media and Society in the Twentieth Century) Kwoou ndũketĩkĩlae kana kwĩanĩwa no kĩla weewʼa ũte kwĩkũlya makũlyo. (Nth. 14:15) Waĩle kũtũmĩa kĩlĩko kyaku na ũtonyi ũla ũnengetwe nĩ Ngai wa kũosya maũndũ nĩ kana ũlũlũmĩlye mũĩkĩĩo waku.—Nth. 2:10-15; Alo. 12:1, 2.

ĨKALAA WĨ NGWATANĨO NA ALA ANGĨ

Asikalĩ me kaũnĩ nĩmatonya kũtũlwa ngoo nĩ ngewa sya ũvũngũ ũkethĩa mai na vinya wa kũkita. Nĩmatonya kũkengwa makambĩĩa kũkitana mo ene kana makevatha na ikosi ila ingĩ syoo. Vatwʼĩkĩkanaa mũnene ũmwe wa ita sya Germany aisye kĩtumi kĩmwe kyatumie masindwa Kaũnĩ wa Mbee wa Nthĩ Yonthe, nĩ kana andũ “matumaniwʼe nĩ ngewa sya ũvũngũ ila syaumaa kwa amaitha moo o tondũ mbũkũ ĩtumanawʼa nĩ nzoka mũvaka ĩkesa kũmelwʼa.” Satani atũmĩaa ũseleke o ta ũsu nĩ kana aaanyʼe andũ ma Ngai na aimakĩlya vinya. Kwa ngelekanyʼo, nũtonya kũkĩlya ithokoo katĩ wa ana-a-asa na eĩtu-a-asa, kana akelelũkya angĩ matie ũseũvyo wa Yeova nũndũ wa ũndũ meũleana nawʼo kana nũndũ mesũanĩa ve ũndũ ũtaĩle wĩkĩtwe.

Ndũkakengeke! Eka Ndeto ya Ngai ĩkũtongoesye. Kwa ngelekanyʼo, Mbivilia nĩyonanĩtye kĩla kĩtonya kũtetheesya ana-a-asa na eĩtu-a-asa methĩwe na ngwatanĩo. Yaĩtye twaĩle “kũekeanĩa ene kwa ene,” na tũitataa kũmina ithokoo mĩtũkĩ ũndũ vatonyeka. (Ako. 3:13, 14; Mt. 5:23, 24) Nĩtũvatĩte vyũ kwĩvathana na kĩkundi. (Nth. 18:1) Kwoou ĩyĩosye wone ethĩwa nĩwĩlũmĩtye ndũkawʼe nĩ ũvũngũ wa Satani. No wĩkũlye atĩĩ: ‘Neekie ata ĩla nĩla kũvĩtĩwʼa nĩ mwana-a-asa? Kĩla neekie kĩonanyʼa kĩlĩko kyakwa kyatongoewʼe nĩ veva wa Ngai-ĩ, kana nĩ veva wa nthĩ ĩno?’—Aka. 5:16-26; Aev. 2:2, 3.

NDŨKETĨKĨLE MŨĨKĨĨO WAKU ŨLEELE

Mũsikalĩ akatavwʼa ndeto itonya kũtuma aeka kũĩkĩĩa mũnene wake, no aemwe nĩ kaũ. Nĩkyo kĩtumi amaitha matavasya asikalĩ ndeto itonya kũtuma maeka kwĩkwatya anene moo. Nĩmatonya kũmea atĩĩ: “Anene asu menyu ti ma kwĩkwatwʼa!” Kana makamea, “Mũiketĩkĩle mamũtwae kĩangĩonĩ!” Na nĩ kana monanyʼe ndeto syoo nĩ sya wʼo, no mawete na mawũĩ mavĩtyo ala anene asu methĩwa mekĩte. O nake Satani ekaa oou. Atataa kwĩka kyonthe kĩla ũtonya ate kũnoa nĩ kana ndũkaendeee kũmekwatya ala Yeova ũtũmĩaa kũtũtongoeasya.

Ũtonya kwĩsũvĩa ata? Twʼa vyũ kũlũmanyʼa na ũseũvyo wa Yeova na ũiendeea kũkwata kwʼoko ala Yeova wiĩte matongoesye maũndũ, o na kũtwʼĩka nĩmavĩtasya. (1 Ath. 5:12, 13) O na ethĩwa ndeto ila ũkwĩwʼa kuma kwa ala makaĩĩte mũĩkĩĩo kana angĩ mekwoneka ta mekwenda ũkwasya syĩoneka ta sya wʼo ata, ndũketĩkĩle ‘kũthingithwʼa na mĩtũkĩ kĩlĩkonĩ kyaku.’ (2 Ath. 2:2; Tito 1:10) Atĩĩa ũtao ũla Timotheo wanengiwe e wa mũika. O take, lũmanyʼa na maũndũ ala wamanyĩiwʼe, na ũililikanaa ala maũmanyĩisye. (2 Tim. 3:14, 15) Vate nzika, ve maũndũ maingĩ matonya ũkũĩkĩĩthya kana nzĩa ĩla Yeova wĩthĩĩtwe aitũmĩa kũtũmanyĩsya ũwʼo kwa vakuvĩ myaka ĩana, nĩ ya kwĩkwatwʼa.—Mt. 24:45-47; Aevl. 13:7, 17.

NDŨKETĨKĨLE KŨTELEMWʼA

Manya kana ti mavinda onthe Satani ũnyaĩĩkasya ũvũngũ wake na nzĩa syĩvithanĩtye. Kwa ngelekanyʼo, mavinda amwe atũmĩaa “nzĩa ĩmwe katĩ wa ila syaambĩĩe kũtũmĩwa tene vyũ nĩ ala manyaĩĩkasya ngewa sya ũvũngũ,” nayo nĩ kũkwĩkĩa wia. (Easily Led—A History of Propaganda) Amwe maatũmĩa nzĩa ĩsu nĩ Aasuli. Professor Philip M. Taylor kuma Britain aandĩkie kana Aasuli matũmĩaa “ndeto sya ũvũngũ vamwe na sya kwĩkĩa wia” nĩ kana masinde amaitha moo. Satani nũtonya kũtuma ũkwatwa nĩ wia nũndũ wa andũ, kũthĩnwʼa, kĩkwʼũ, kana o akatũmĩa kĩndũ kĩngĩ kĩtonya kũtuma wĩwʼa wia nĩ kana aũtelemye ũeke kũmũthũkũma Yeova.—Isa. 8:12; Yel. 42:11; Aevl. 2:15.

Ndũketĩkĩle Satani atũmĩe wia nĩ kana ũole kĩthito kyaku kana atume ũeka kũlũmanyʼa na Yeova. Yesũ aisye: “Manyai ũmakĩa ala moaa mwĩĩ, na ĩtina maitonya ũndũ ũngĩ.” (Luka 12:4) Ndũkethĩwe na nzika kana Yeova ndakalea kwĩanĩsya watho wake wa kũũsũvĩa, kũũnenga “vinya . . . mũnene ũvĩtũkĩte,” na kũũtetheesya wĩthĩwe ũtesa kũtelemwʼa nĩ ũndũ o na wĩva.—2 Ako. 4:7-9; 1 Vet. 3:14.

Nĩ wʼo kana mavinda amwe ũkakomanaa na maũndũ matonya kũũtelemya na makatuma ũleela. Ĩndĩ ndũkaaũlwe nĩ ndeto ila Yeova watavisye Yosua. Amwĩkĩie vinya amwĩa: “Ĩthĩwa na vinya na ũkũmbaũ mũnene; ndũkaakĩe, o na ndũkaateve: nũndũ Yeova Ngai waku e vamwe naku o kũla wĩthi.” (Yos. 1:9) Wesa kwĩwʼa ta ũũtelema, voya ndatĩkanĩ ĩsu ũmũtulũĩle Yeova ngoo yaku. Weeka ũu, ndũkethĩwe na nzika kana ‘mũuo wa Ngai, ũla ũvĩtũkĩte ũmanyi wʼonthe, ũkasũvĩaa ngoo yaku na mosũanĩo maku,’ nĩ kana ũkwate vinya wa kũleana na ũvũngũ wʼonthe wa Satani.—Avi. 4:6, 7, 13.

Nũũlilikana ndeto sya ũvũngũ ila Lavi-sake wa Asuli wavũthĩĩisye andũ ma Ngai nasyo? Kwa ndeto ingĩ Lavi-sake no ta waisye, ‘Vai mũndũ wĩsa kũmũvonokya kwʼokonĩ kwa Asuli. O na Ngai wenyu, Yeova, ndamũtethya.’ O na ongelile kwasya: ‘Yeova atwĩie twambate tũkite na nthĩ ĩĩ tũmyanange.’ Nake Yeova aisye ata eewʼa ndeto isu? Aisye: “Ndũkakĩe ndeto ila wĩwʼĩte, ila athũkũmi ma mũsumbĩ wa Asuli manumangĩte nasyo.” (2 Asu. 18:22-25; 19:6) Na ĩndĩ atũma mũlaĩka ũmwe, ũla wooaie Aasuli 185,000 na ũtukũ ũmwe!—2 Asu. 19:35.

ĨTHĨWA NA ŨĨ KWA KŨMWĨTHUKĨĨASYA YEOVA KĨLA ĨVINDA

Ve ĩvinda yĩmwe ũũlilikana ũyĩloela sinema na ũyĩthĩa nĩwene nesa vyũ mũndũ aikengwa kana aitũmĩwa naĩ? Nũũlilikana ũyĩwʼa kũmwĩa: “Ndũketĩkĩle! Ũsu nũvũngũ!” Yu kwasũanĩa namo alaĩka me ĩtunĩ maũsyaĩĩsye maikwĩa: “Ndũkawʼe nĩ ũvũngũ wa Satani!”

Kwoou ndũkethukĩĩsye o na vanini ngewa sya ũvũngũ ila inyaĩĩkawʼa nĩ Satani. (Nth. 26:24, 25) Mwĩthukĩĩsye Yeova na ũyĩkalaa ũmwĩkwatĩtye maũndũnĩ onthe ala ũkwĩka. (Nth. 3:5-7) Ĩtĩkĩla ndeto ii ũkũtavasya nũndũ nũkwendete: “Mwana wakwa, ĩthĩwa mũĩ, noitanĩthya ngoo yakwa.” (Nth. 27:11) Weeka ũu, kĩlĩko kyaku kĩikawʼa o na ĩmwe!