Kĩla Ũtonya Kwĩka Ũeke Kũkwʼa Ngoo

1. Vaendaa ata yĩla twakwʼa ngoo?

KĨLA mũthenya nĩtũkwatawa nĩ mathĩna, na nĩtwĩkĩaa kĩthito tũmĩanĩsye namo. Ĩndĩ we tyo ũkwĩtĩkĩla kana ti laisi kũmĩĩsya mathĩna nesa yĩla tũkwʼĩte ngoo? Kwoou twaĩle kwona kũkwʼa ngoo ta kĩngʼei kĩtũyĩaa ũkũmbaũ witũ na ũtanu witũ. Ĩandĩko ya Nthimo 24:10 yaĩtye: “Ethĩwa nũnyalaa [kana, nũkusaa ngoo] mũthenya wa thĩna, vinya waku nĩ mũnini.” Kwa wʼo, kũkwʼa ngoo nĩkũminaa vinya witũ vyũ ũkethĩa tũitonya kũmĩanĩsya nesa na mathĩna ala matũkwatĩte.

2. Nĩ maũndũ meva matonya kũtuma tũkwʼa ngoo, na twĩĩmanyĩsya kyaũ ĩsomonĩ yĩĩ?

² Ve maũndũ maingĩ matonya kũtuma tũkwʼa ngoo. Maũndũ amwe nĩ ta mavĩtyo maitũ, mawonzu maitũ, kana ũwau. O na no tũkwʼe ngoo nũndũ wa kũema kũkwata kĩanda kĩna wĩanĩ wa Yeova, kana kũtavanyʼa kĩsio kĩ na andũ mate kwendeewʼa. Ĩsomo yĩĩ nĩyĩũtũtetheesya kũmanya kĩla twaĩle kwĩka nĩ kana tũeke kũkwʼa ngoo.

YĨLA TWAVĨTYA KANA TŨŨNGʼANGʼANA NA MAWONZU

3. Nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya tũeke kũkwʼa ngoo nũndũ wa mavĩtyo maitũ?

³ Wĩthĩawa wĩ ũndũ wĩ laisi mũno kũkwʼa ngoo nũndũ wa mawonzu maitũ na mavĩtyo ala tweeka. Na nũndũ wa mavĩtyo asu, no twambĩĩe kwona Yeova ta ũtakatwĩtĩkĩlya twĩthĩwe vo yĩla ũkatwʼĩkĩthya maũndũ meũ. Ĩndĩ kwĩthĩwa na woni ũsu ti kũseo. Kwoou twaĩle kwĩthĩwa na woni wĩva ĩũlũ wa mavĩtyo maitũ? Mbivilia yonanĩtye kana, eka Yesũ Klĩsto, andũ “onthe nĩmeekie naĩ.” (Alo. 3:​23) Ĩndĩ Mũandĩkĩthya wa Mbivilia ndatũmanthaa mavĩtyo, na ndendaa twĩke maũndũ ta alaĩka. Vandũ va ũu, we nĩ Asa witũ ũtwendete na nĩwendaa mũno kũtũtetheesya. O na ĩngĩ, e wũmĩĩsyo. Nĩwĩsĩ kĩthito kingĩ kĩla twĩkĩaa tũsinde mawonzu ala twĩ namo kana tũeke kũkwʼa ngoo, na nĩwĩthĩawa eyũmbanĩtye kũtũtetheesya.​—Alo. 7:​18, 19.

4-5. Kwosana na ĩandĩko ya 1 Yoana 3:​19, 20, nĩ kyaũ kyatumie eĩtu-a-asa elĩ maeka kũkwʼa ngoo?

⁴ Kwasũanĩa ngelekanyʼo ya Deborah na Maria.b Deborah e mũnini, andũ ma mũsyĩ mamũkuaa naĩ, na kĩu kyatumaa emena. Mayakothaa kũmũkatha eeka kaũndũ kaseo. Kwoou yĩla wesie kũtwʼĩka mũndũ mũima, eewʼaa ate wa vata. O na mavinda ala wesa kwĩka kavĩtyo kanini tũ, eewʼaa atwʼĩka mũndũ ũtatethya. O nake Maria aĩ na thĩna ta ũsu. Andũ make ma mũsyĩ mamũkuaa naĩ. Nũndũ wa ũu, eewʼaa ate maana. O na ĩtina wa kũvatiswa, oonaa ataĩlĩte o na vanini kwĩtanĩwʼa na Ngai!

⁵ O na vailye ũu, eĩtu-a-asa asu elĩ mayaaeka kũmũthũkũma Yeova. Nĩ kyaũ kyamatetheeisye? Mbee vyũ, mamwaũĩe Yeova mũio woo kwa kũmũvoya na kĩthingʼĩĩsyo. (Sav. 55:22) Nĩmamanyie kana Ĩthe witũ wa ĩtunĩ nĩwĩsĩ kana maũndũ mathũku ala matũkwatie tene, no matume twambĩĩa kwĩmena. Na eka ũu, nĩwĩthĩawa ene nguma nzeo ila syĩ ngoonĩ sitũ, o na ethĩwa ithyĩ ene tũikwona ta twĩthĩwa nasyo.​—Soma 1 Yoana 3:​19, 20.

6. Mũndũ atonya kwĩwʼa ata asyokea kĩmanyĩo ũkũngʼangʼana aekane nakyo?

⁶ Mũndũ nũtonya kwĩthĩwa aingʼangʼana aekane na kĩmanyĩo kĩna kĩmũkwatĩte kĩkamũlũmya. Yĩla wesa kũleela na akĩsyokea, no akwʼe ngoo. Vai mũndũ ũtaandũĩkaa eeka naĩ. (2 Ako. 7:​10) Ĩndĩ tũyaĩle kũandũĩka mũno nginya twambĩĩe kũsũanĩa ũũ: ‘Nyie nĩ wa mana vyũ. Yeova ndesa kũndekea.’ Kĩsũanĩo kĩu ti kya wʼo, na no kĩtume tũeka kũmũthũkũma Yeova. Lilikana kana Nthimo 24:10 yaĩtye kana vinya witũ wĩthĩawa wĩ mũnini yĩla tũkwʼĩte ngoo. Kwoou vandũ va kwĩthĩwa na woni ũsu, ‘sũanĩa’ vamwe na Yeova, kana kwa ndeto ingĩ, lũnga maũndũ vamwe nake, kwa kũmũvoya ũmwĩtye ũekeo. (Isa. 1:​18) Yeova oona kana nĩwĩlilĩte vyũ, ndalea ũkũekea. Vamwe na ũu, neena na atumĩa. Me wũmĩĩsyo, na makaũtetheesya o kavola kwa kavola ũtũngĩĩe ngwatanĩo yaku nake.​—Yak. 5:​14, 15.

7. Nĩkĩ tũtaĩle kũkwʼa ngoo yĩla tũendeee kũngʼangʼana twĩke kĩla kyaĩle?

⁷ Mũtumĩa ũmwe wa kĩkundi wa nthĩ ya France wĩtawa Jean-Luc atavĩtye ala meũngʼangʼana na mawonzu atĩĩ: “Mũndũ mũlũngalu methonĩ ma Yeova ti ũla ũtavĩtasya, ĩndĩ nĩ ũla ũandũĩkaa nũndũ wa mavĩtyo make na ayĩlila.” (Alo. 7:​21-​25) Kwoou ndũkemene aĩ nũndũ ũendeee kũngʼangʼana na wonzu mũna. Lilikana kana no nginya ithyonthe tũtetheewʼe nĩ Ngai nĩ kana twĩthĩwe twĩ alũngalu methonĩ make. Tũvotaa nũndũ wa ũseo mwingĩ ũla ũtwonasya kwĩsĩla nthembo ya wovosyo.​—Aev. 1:7; 1 Yoa. 4:​10.

8. Yĩla twakwʼa ngoo, tũtonya kũmantha ũtethyo va?

⁸ No tũkũlye ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ matwĩkĩe vinya. Nĩmatwĩthukĩĩasya yĩla tũũmatavya ũndũ tũkwĩwʼa, na maitũthangaasya. (Nth. 12:25; 1 Ath. 5:​14) Ve ĩvinda mwĩĩtu-a-asa ũmwe wĩtawa Joy wa kuma Nigeria wakwʼĩte ngoo mũno. Ĩndĩ aĩtye atĩĩ: “Nyie nĩthĩwa va ta keka ti va ana-a-asa? Ũkiakisyo ũla ngwatĩte kuma kwa ana-a-asa na eĩtu-a-asa ũndĩkĩĩthasya vyũ kana Yeova nũsũngĩaa mboya syakwa. O na nĩmamanyĩĩtye ũndũ ndonya kũthangaasya ala makwʼĩte ngoo.” O na ũu wĩ o vo, nĩtwaĩle kũlilikana kana ana-a-asa na eĩtu-a-asa no maeme kũmanya kana nĩtũkwenda kwĩkĩwa vinya. Kwoou nĩtwaĩle kwosa ĩtambya tũtavye Mũklĩsto mũimu kĩ-veva ũndũ tũkwĩwʼa na tũimũkũlya atũtetheesye.

YĨLA TWAWAA

9. Nĩ ũkiakisyo wĩva tũkwataa twasoma Savuli 41:3 na 94:⁠19?

⁹ Mwĩkwatye Yeova. Yĩla twĩ awau, na mũno mũno ethĩwa tũwaĩte kwa ĩvinda yĩasa, no tũemwe nĩ kũsũanĩa maũndũ ũndũ vaĩle. Ĩndĩ o na kau ũmũnthĩ Yeova ndatũvoasya kwa nzĩa ya kyama, nũtũthangaasya na aitũnenga vinya wa kũmĩĩsya. (Soma Savuli 41:3; 94:19.) Kwa ngelekanyʼo, no atume ana-a-asa na eĩtu-a-asa menda kũtũtetheesya mawĩa mana vau mũsyĩ kana kũthi kũtũthooea syĩndũ ila tũkwenda. O na no atume menda kũvoya vamwe naitũ. Na ve mavinda ũtonya kũtuma tũlilikana maũndũ ma kũkiakisya me Ndetonĩ yake, ta wĩkwatyo mũseo mũno wa kwĩkala thayũ ĩvinda yĩla kũtakethĩwa mowau kana woo.​—Alo. 15:⁠4.

10. Nĩ kyaũ kyatumie Isang ateyĩtũka yĩla waũmĩie mũno?

¹⁰ Mwana-a-asa ũmwe wĩtawa Isang wa Nigeria nĩwaũmĩie mũno, na ũu watuma akwʼa mamutha amwe. Ndakĩtalĩ ũla wamũiitaa amwĩie ndakatambya ĩngĩ. Isang aĩtye, “Natũlĩkile ngoo mũno na neewʼa ta nĩyĩtũka.” Ĩndĩ we nĩweeyĩtũkie? Aiee! Nĩ kyaũ kyamũtetheeisye? Aĩtye: “Nĩ na kĩveti kyakwa tũyaaeka kũmũvoya Yeova na kwĩmanyĩsya Ndeto yake. O na tũyaaeka kũtũnga mũvea nũndũ wa moathimo ala Yeova watũnengete, ala nĩ vamwe na wĩkwatyo wa kwĩthĩwa thayũ yĩla ũkatwʼĩkĩthya maũndũ meũ.”

11. Nĩ kyaũ kyatetheeisye Cindy kwĩkala e mũtanu ĩvinda yĩla waĩ mũwau mũno?

¹¹ Ve ĩvinda mwĩĩtu-a-asa wĩtawa Cindy wa Mexico weethĩiwe na ũwau ũtonya kũmũaa. Nĩ kyaũ kyamũtetheeisye kũmĩĩsya? E sivitalĩ aendeee kũiitwa, nĩwavangie kana ndakaeka mũthenya ũvĩte atatavanĩtye. Esie kũandĩka atĩĩ: “Kwĩka ũu nĩkwandetheeisye kũsũanĩa mũno ĩũlũ wa andũ ala angĩ, vandũ va kũsũanĩa kyalya kĩla nĩ nakyo nũndũ wa kũthĩnzwa, kana ũndũ ngwĩwʼa naĩ. Ĩĩ nĩyo nzĩa ĩla natũmĩaa: Yĩla ngũea ngewa na matakĩtalĩ, namakũlasya ũndũ andũ moo maendeee. Na ĩndĩ ndisyoka kũmakũlya nĩkĩ manyuvie kũthũkũma wĩa wĩanyʼa vinya ũu. Kũmakũlĩĩlya maũndũ asu kwatumaa nĩmanya kĩla ndonya kũmatavya kĩkakiita ngoo syoo. Amwe mambĩaa ti laisi kwona mũwau ũkũmakũlya maendeee ata. Na aingĩ moo nĩmandũngĩaa mũvea nũndũ wa kũmathĩnĩkĩa. O na amwe nĩmandavisye vala mekalaa, na angĩ manenga namba syoo sya simũ. Ĩvinda yĩu neewʼaa nĩitavĩwe, ĩndĩ Yeova nĩwatumie nĩkala nĩ mũtanu mũno, o na kwĩ ũndũ nataĩaa!”​—Nth. 15:⁠15.

12-13. Amwe awau kana akũũ mekĩte ata nĩ kana matavanyʼe, na makwatĩte mosyao meva?

¹² Ala awau kana akũũ nĩmatonya kũkwʼa ngoo nũndũ mewʼaa mateũtavanyʼa nesa ũndũ mekwenda. Ĩndĩ o na vailye ũu, aingĩ nĩmavotete kũtavanyʼa nesa. Kwa ngelekanyʼo, ve mwĩĩtu-a-asa ũmwe wa Amelika weetawa Laurel walikĩtwʼe masinĩnĩ ya kũmũtetheesya kũveva kwa ĩvinda ya myaka 37! Na eka ũu, e o vau nĩwawaie kanza, athĩnzwa mavinda kauta, na nĩwakwatiwe nĩ mowau ma kĩkonde. Ĩndĩ mathĩna asu onthe mayaatuma aeka kũtavanyʼa. Aneenaa na manasi na ala angĩ mamũsũvĩaa. Vaendie ata? Atetheeisye andũ vakuvĩ 17 kũkwata ũmanyi wa wʼo wa Mbivilia!c

¹³ Mũtumĩa ũmwe wa France wĩtawa Richard nũwetete kaũndũ katonya kũtetheesya ala mataumaala nyũmba kana kũla masũvĩĩawa. Aĩtye: “Ndonya kwasya methĩwe na vandũ venekee matonya kwilĩĩla mavuku na makaseti. Andũ mamona no mende kũmanya mũnango, na kĩu kĩituma makũlĩĩlya. Ũndũ ũsu no wĩkĩe vinya ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ endwa, ala matatonya kũtavanyʼa nyũmba kwa nyũmba.” O na ĩngĩ, ala matatonya kumaala nyũmba no matũmĩe valũa kana simũ kũtavanyʼa.

YĨLA TWAEMA KŨKWATA KĨANDA TŨKWENDA

14. Mũsumbĩ Ndaviti atũtiĩe ngelekanyʼo yĩva nzeo mũno?

¹⁴ No kwĩthĩwa ve kĩanda kĩna twendaa kũkwata kĩkundinĩ kana mũthyũlũlũkonĩ, ĩndĩ ũyĩthĩa ũkũũ, ũwau, kana o maũndũ angĩ nĩmeũtũsiĩĩa kũkĩkwata. Ethĩwa nĩtũkomanĩte na ũndũ ũilye ũu, ngelekanyʼo ya Mũsumbĩ Ndaviti no ĩtũtetheesye. Ndaviti nĩwendaa mũno kwaka ĩkalũ, ĩndĩ Ngai amwĩie kana ti we ũkayaka. O na vailye ũu, Ndaviti nĩwakwatie mbau vyũ mũndũ ũla Ngai wamũnyuvie atethye wĩa ũsu. O na nĩwaumisye mĩvothi mingĩ kwondũ wa wĩa ũsu. Ĩsu nĩ ngelekanyʼo nzeo ta kĩ!​—2 Sam. 7:​12, 13; 1 Mav. 29:​1, 3-5.

15. Hugues eekie ata nĩ kana aeke kũkwʼa ngoo?

¹⁵ Mwana-a-asa ũmwe wa France wĩtawa Hugues nĩwaekie kũtwʼĩka mũtumĩa nũndũ wa mathĩna ma mwĩĩ. Na eka ũu, mathĩna asu mamũvinyĩĩie weethĩa ndatonya kwĩka o na tũmaũndũ tũla tũnini vau mũsyĩ. Aisye atĩĩ: “Mbeenĩ, neewʼaa nĩ wa mana na nĩkwʼĩte ngoo mũno. Ĩndĩ ĩtina wa ĩvinda, noonie nĩ kavaa ngetĩkĩla kana yu ve maũndũ ndatonya, na nũndũ wa ũu, nĩnambĩĩe kũtanĩa kwĩka kĩla ndonya ũthũkũminĩ wa Yeova. Nĩtwʼĩte vyũ kana ndiketĩkĩla ũndũ o na ũmwe ũndũle ngoo. Nĩendeea kũngʼangʼana, o tondũ Ngiteoni weekie e na ala aũme make maana atatũ, o na kau maĩ anou!”​—Asi. 8:⁠4.

16. Nĩ kyaũ tũtonya kwĩmanyĩsya twasũanĩa ngelekanyʼo ya alaĩka?

¹⁶ Ngelekanyʼo ĩngĩ nzeo nĩ ya alaĩka ala aĩkĩĩku. Ĩvinda ya Mũsumbĩ Aavu, Yeova nĩwathokisye alaĩka maumye mawoni ĩũlũ wa ũndũ matonya kũkenga mũsumbĩ ũsu mũthũku. Alaĩka meana ũna nĩmaumisye mawoni. Ĩndĩ Ngai anyuvie mũlaĩka o ũmwe na amwĩa kĩla ũkwĩka nĩkĩũtuma mũsumbĩ ũsu akengeka. (1 Asu. 22:​19-​22) Ĩndĩ mo alaĩka ala angĩ nĩmakwie ngoo na mambĩĩa kwĩkũlya, ‘Nĩkĩ nanangie saa syakwa ndyumya woni?’ Nĩtwĩsĩ vyũ kana mayaakwʼa ngoo. Alaĩka methĩawa na wĩnyivyo, na mavinda onthe mendaa kũmũtaĩa Yeova.​—Asi. 13:​16-​18; Ũvu. 19:⁠10.

17. Twaĩle kwĩka ata yĩla twakwʼa ngoo nũndũ wa kũlea kũkwata kĩanda tũkwendaa?

¹⁷ Sũanĩaa mũno ndaĩa nene ĩla tũnengetwe ya kwĩtanĩwʼa na Ngai na kũtavanyʼa Ũsumbĩ wake. No tũkwate kĩanda kĩna kana tũkakyasya, ĩndĩ ianda tisyo itumaa twĩthĩwa twĩ ma vata methonĩ ma Ngai. Kĩla kĩtumaa twĩthĩwa twĩ ma vata mũno methonĩ ma Yeova na ma ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ, nĩ kwĩthĩwa na wĩnyivyo na kwĩanĩsya kĩla tũtonya. Kwoou mũvoye Yeova aũtetheesye wĩkale wĩnyivĩtye. Sũanĩa ngelekanyʼo sya andũ maĩ na wĩnyivyo ila iandĩkĩtwe Ndetonĩ ya Ngai. Na ĩndĩ ũitũmĩa ũtonyi o ũla wĩ nawʼo kũthũkũma ana-a-asa maku kuma ngoonĩ.​—Sav. 138:6; 1 Vet. 5:⁠5.

YĨLA ANDŨ KĨSIONĨ MATE KWENDEEWʼA NĨ ŨVOO MŨSEO

18-19. Nĩ kyaũ kĩtonya kũũtetheesya ũendeee kwĩthĩwa na ũtanu yĩla weethĩana na andũ aingĩ mate kwendeewʼa?

¹⁸ Ve ĩvinda waakwʼa ngoo nũndũ wa kwona andũ aingĩ kĩsionĩ mate kwendeewʼa kana nũndũ wa kũkosa andũ mĩsyĩ? Yĩla maũndũ mekala ũu, nĩ kyaũ tũtonya kwĩka tũendeee kwĩthĩwa na ũtanu kana tũwongelange? Maũndũ amwe tũtonya kwĩka mawetetwe ĩsandũkũnĩ yĩ na kyongo, “Ũndũ Ũtonya Kũtanĩa Ũtavanyʼa Mũnango.” O na ĩngĩ, nĩ ũndũ wa vata twĩthĩwe na woni ũla waĩle ĩũlũ wa ũtavanyʼa witũ. Twaĩle kwĩthĩwa na woni wĩva?

¹⁹ Manya kana kĩtumi kĩla kĩnene kya kũtavanyʼa nĩ kũmanyĩthya andũ ĩsyĩtwa ya Ngai na Ũsumbĩ wake. Yesũ nĩwawetie ũtheinĩ kana no andũ anini makaatĩĩa nzĩa ĩla ĩelete thayũnĩ. (Mt. 7:​13, 14) Kũtavanyʼa nĩkũtũnengae mwanya mũseo mũno wa kũthũkũma vamwe na Yeova, Yesũ, na alaĩka. (Mt. 28:​19, 20; 1 Ako. 3:9; Ũvu. 14:​6, 7) Yeova nĩwe ũkusasya ala me na ngoo nzeo. (Yoa. 6:​44) Kwoou yĩla mũndũ waema kũtwĩthukĩĩsya mũthenya wa mbee, nĩ ũndũ ũtonyeka akethukĩĩsya ĩvinda yĩngĩ.

20. Ĩandĩko ya Yelemia 20:​8, 9 yĩtonya kũtũtetheesya ata tũeke kũkwʼa ngoo?

²⁰ Ngelekanyʼo ya mwathani Yelemia no ĩtũtetheesye mũno. Kĩsio kĩla wanengiwe atavanyʼe kyaĩ na andũ matendaa kũmwĩthukĩĩsya o na vanini. Andũ asu nĩmamũvũthĩĩasya na makamũthekeea “mũthenya wʼonthe.” (Soma Yelemia 20:​8, 9.) Kĩu kyatumie akwʼa ngoo weethĩa eenda kũeka vyũ kũtavanyʼa. Ĩndĩ ndaaeka. Nĩkĩ ũtaaeka? “Ndeto ya Yeova” yaĩ ta mwaki wakanĩte nthĩnĩ wake, na ndaĩ atonya kũmĩvingĩa! Ũu nowʼo twĩwʼaa yĩla ilĩko na ngoo sitũ syausũa kĩla kĩ Ndetonĩ ya Ngai. Kwoou kĩu nĩ kĩtumi kĩseo mũno kya kũsomaa Mbivilia kĩla mũthenya na kũvindĩĩsya kĩla twasoma. Tweeka ũu, tũkatanĩaa ũtavanyʼa mũnango, na nĩ ũndũ ũtonyeka andũ aingangĩ makatwĩthukĩĩsya.​—Yel. 15:⁠16.

21. Nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya tũeke kũkwʼa ngoo?

²¹ Ũla mwĩĩtu-a-asa wĩtawa Deborah tũwetie mwambĩĩonĩ aĩtye, “Mũio ũmwe wĩ vinya mũno Satani ũtũmĩaa kũtũkita nĩ kũtũaa ngoo.” Ĩndĩ Yeova Ngai e vinya mũno vyũ kũvĩtũka Satani na mĩio ĩla ũtũmĩaa. Kwoou yĩla ũkwĩwʼa ũkwʼĩte ngoo, mwĩkaĩle Yeova na kĩthingʼĩĩsyo aũtetheesye. Akaũtetheeasya ũeke kwĩwʼa ũkwʼĩte ngoo yĩla wavĩtya kana yĩla ũũngʼangʼana na mawonzu mana. O na akaũtwʼĩĩkaa yĩla wawaa. Akaũtetheeasya wĩthĩwe na woni ũla waĩle ĩũlũ wa ianda ila tũkwataa. Na akaũtetheeasya wĩthĩwe na woni mũseo ĩũlũ wa ũtavanyʼa waku. Eka ũu, mũtulũĩle Ĩthe waku wa ĩtunĩ kyonthe kĩla kĩ ngoonĩ. Nake ndakaleaa ũkũtetheesya ũeke kũkwʼa ngoo.