Ĩkalaa Wene Ũndũ Ũla wa Vata Vyũ Ũtũkonetye
“Nĩ kana mamanye no we wĩ weka, syĩtwa yaku nĩ Yeova, nue Wĩ Ĩũlũ wa Onthe ĩũlũ wa nthĩ yonthe.”—SAV. 83:18.
1, 2. (a) Nĩ ũndũ wĩva wa vata vyũ ũkonetye kĩla mũndũ? (b) Nĩkĩ tũyaĩle kwĩsa kũlwa kana ũndũ ũsu nĩ wa vata?
ŨMŨNTHĨ kĩla andũ aingĩ monaa kĩ kya vata vyũ nĩ mbesa. Methĩawa matũngĩte ilĩko syoo syonthe ũmanthinĩ kana kũsũvĩa malĩ ĩla me nayo. Angĩ namo monaa mĩsyĩ yoo, ũima woo wa mwĩĩ, kana maũndũ ala mekwenda kwĩanĩsya nemo maũndũ ala ma vata thayũnĩ woo.
2 Ĩndĩ ũndũ ũla wa vata vyũ nĩ kũtetewa kwa ũsumbĩki mũnene wa Yeova. Ũsu nĩ ũndũ ũkonetye kĩla ũmwe witũ. Nĩtwaĩle kwĩsũvĩa tũikaaĩse kũlwa kana ũsu nĩwʼo ũndũ ũla wa vata. Tũtonya kũlwa ata? Nĩ ũndũ ũtonyeka tũkambĩĩa kũsũanĩa mũno mavata maitũ ma kĩla mũthenya nginya tũkolwa kana kũtetewa kwa ũsumbĩki mũnene wa Ngai nĩkwʼo ũndũ ũla wa vata vyũ. O na ĩngĩ nĩvatonyeka tũkasũanĩa mũno mathĩna ala matũkwata nginya tũkolwa nĩ ũndũ ũsu wa vata. Ĩndĩ twatata tũikolwe kana kũtetewa kwa ũsumbĩki mũnene wa Yeova nĩkwʼo ũndũ ũla wa vata vyũ thayũnĩ witũ, tũkeethĩawa tũtatonya kũvalũkwʼa nĩ mawetu ala tũkomanaa namo kĩla mũthenya. Na tweeka ũu tũkaendeea kũlũlũmĩlya ngwatanĩo yitũ na Yeova.
NĨKĨ ŨNDŨ ŨSU NĨ WA VATA MŨNO?
3. Satani onanasya ũsumbĩki wa Ngai ũilyĩ ata?
3 Kĩla Satani, ũla nĩwe Ndevili, weekie nĩkyaumĩlilye nzika kana Yeova nĩwe waĩlĩte kwĩthĩwa e mũsumbĩki mũnene. Kuma ĩvinda yĩu onanasya kana Yeova asumbĩkaa na ũlũsani na nũvataa syũmbe syake maũndũ maseo. Kwosana na Ndevili, andũ methĩwa me atanu mũnango na maendeea nesanga mesumbĩkĩte. (Mwa. 3:1-5) O na ĩngĩ Satani onanasya kana vai mũndũ wĩthĩawa e mũĩkĩĩku kwa Ngai na ngoo yonthe. Nĩ ta wĩthĩawa ayasya kana mũndũ akavinyĩĩwa nesa, ndesa kũlũmanyʼa na ũsumbĩki wa Yeova. (Yovu 2:4, 5) Kwoou Yeova nũekete ĩvinda yĩvĩte nĩ kana syũmbe syake syĩyonee kana itasumbĩkĩtwe nĩ ũsumbĩki wake mũlũngalu, maũndũ mayĩsa kwaĩla.
4. Nĩkĩ no nginya onthe mamanye ũwʼo ĩũlũ wa ũsumbĩki mũnene wa Ngai?
4 Yeova nĩwĩsĩ kana kĩla Ndevili ũtataa kwĩkĩa ilĩkonĩ sya syũmbe syake no ũvũngũ mũthei. Kwoou nĩkĩ Ngai ũekete ĩvinda yĩvĩte na aketĩkĩlya Satani atate kũĩkĩĩthya kana we ti mũkengani? Ekĩte ũu nũndũ ũsu nĩ ũndũ ũkonetye andũ vamwe na alaĩka ala me ĩtunĩ. (Soma Savuli 83:18.) Ũsu nĩ ũndũ ũkonetye syũmbe syonthe nũndũ kwambĩĩa na ala asyai maitũ ma mbee, aingĩ nĩmaleete kũsumbĩkwa nĩ Yeova. Ũu no ũtume amwe mambĩĩa kwona ndeto sya Ndevili ta syaĩ sya wʼo. Andũ na alaĩka matesie kũmanya ũwʼo wa maũndũ, mathĩna katĩ wa mbaĩ, ngo, mĩsyĩ, na katĩ wa andũ maikaaĩsa kũthela. Ĩndĩ ũsumbĩki mũnene wa Yeova wamina kũtetewa, onthe makeenyivĩsya ũsumbĩki wake mũlũngalu tene na tene. Mũuo ũkatũngĩĩwa kĩla vandũ.—Aev. 1:9, 10.
5. Twaĩle kwĩka ata nĩ kana twonanyʼe nĩtũkwataa mbau ũsumbĩki mũnene wa Yeova?
5 Mũthya vakesa kũmanyĩka nesa vyũ kana Ngai nĩwe waĩle kwĩthĩwa e Mũsumbĩki Mũnene, na ũsumbĩki wa Satani vamwe na wa andũ ũkavalũka na ũyanangwa vyũ. Ũsumbĩki wa Ngai, ũla ũkethĩwa ũtongoewʼe nĩ Masia, ũkaaĩla na onthe ala aĩkĩĩku makeethĩwa monanĩtye nesa vyũ kana andũ nĩmatonya kũkwata mbau ũsumbĩki wa Ngai. (Isa. 45:23, 24) We nũkwenda wĩtalwa katĩ wa ala aĩkĩĩku makwataa mbau ũsumbĩki mũnene wa Yeova? Ndũema kwĩthĩwa wendaa ũu. Nĩ kana tũendeee kwĩthĩwa twĩ aĩkĩĩku, no nginya twĩkalae twene ũndũ ũsu wa vata vyũ ũtũkonetye, na tũitataa kũelewa nĩ wa vata mũno wĩana ata.
KŨTETEWA KWA ŨSUMBĨKI WAKE KWĨ VATA KWĨ ŨTANGĨĨO WITŨ
6. Kũtetewa kwa ũsumbĩki mũnene wa Yeova nĩ kwa vata mũno wĩana ata?
6 O tondũ twoona, kũtetewa kwa ũsumbĩki mũnene wa Yeova nĩ ũndũ wa vata mũno ũkonetye andũ. Kwĩ vata kwĩ ũtanu o na wĩva ũla mũndũ ũtonya kũkwata. Ĩndĩ ũu nĩ kwasya kana ũtangĩĩo witũ ti wa vata na kana Yeova ndaũnganaa naitũ? Ti wʼo o na vanini. Twĩasya ũu nĩkĩ?
7, 8. Kũtetewa kwa ũsumbĩki mũnene wa Ngai kũkatũtethya ata?
7 Yeova nĩwonaa andũ me ma vata na nũmendete mũno. Nĩwaumisye Mwana wake na ngenda nĩ kana andũ matangĩĩwe na maikwata thayũ ũtathela. (Yoa. 3:16; 1 Yoa. 4:9) Kethĩwa Yeova ndaaĩanĩsya mawatho make, Ndevili ethĩwa na kĩtumi kĩseo kya kũmwĩta mũkengani ũtendeaa syũmbe syake ũseo na ũisumbĩkaa naĩ. O na ĩngĩ kethĩwa vailyĩ ũu, ala mavĩngaa ũsumbĩki mũnene wa Yeova methĩwa me na kĩtumi kyaĩlu kya kwasya atĩĩ: “Ũla watho wa kũka kwa Klĩsto ũĩva? nũndũ, kuma ĩvinda yĩla aaũmae maitũ makomie, syĩndũ syonthe iilyĩ o ũndũ syailyĩ kuma mwambĩlĩlyo wasyo kũmbwa.” (2 Vet. 3:3, 4) Kwoou Yeova aitetea ũsumbĩki wake mũnene, akaĩkĩĩthya kana andũ ala ewi nĩmatangĩĩwa. (Soma Isaia 55:10, 11.) O na ĩngĩ, Yeova nĩwendete ala ũsumbĩkĩte. Nũndũ wa ũu, tũi na nzika kana kĩla ĩvinda akoonaa ala malũmanĩtye nake me ma vata, na akeethĩawa amendete.—Kuma 34:6.
8 Kũtwʼĩka twaĩle kwona ũsumbĩki mũnene wa Yeova wĩ wa vata vyũ ti kwasya kana nĩtũvũthĩĩasya ũtangĩĩo witũ kana tũikwona twĩ ma vata methonĩ make. Ũu wĩthĩawa ũyonanyʼa kana nĩtwĩsĩ nesa kĩla kya vata katĩ wa ũsumbĩki mũnene na kũtangĩĩwa kwitũ. Twamanya ũu tũkekalaa twene ũndũ ũsu wa vata vyũ thayũnĩ witũ na tũkakwataa mbau ũsumbĩki mũlũngalu wa Yeova.
ŨNDŨ YOVU WAVĨNDŨIE WONI WAKE
9. Satani aneenie ndeto syĩva sya ũvũngũ ĩũlũ wa Yovu? (Sisya visa ĩthangũnĩ ya 22.)
9 Nĩ ũndũ wa vata twĩthĩwe na woni ũla waĩle ĩũlũ wa ũsumbĩki mũnene wa Yeova. Ngewa ĩla yĩ ĩvukunĩ ya Yovu, yĩla nĩ yĩmwe katĩ wa ala maandĩkiwe tene vyũ, no ĩtũtetheesye kwona kĩu nesa. Vau ngewanĩ ĩsu tũsomaa kana Satani aisye kana Yovu akathĩnwʼa mũno no amũtie Ngai. Kwoou Satani eeie Ngai namũtate Yovu. Yeova ndaaĩka ũu ĩndĩ nĩwanengie Satani mwanya amũtate, na nĩvo wamwĩie atĩĩ: ‘Kyonthe kĩla wĩ nakyo kĩ ũtonyinĩ waku.’ (Soma Yovu 1:7-12.) Ĩtina wa kavinda kakuvĩ, Yovu nĩwakwʼĩĩwe nĩ athũkũmi make, vamwe na syana syake syonthe syĩ ĩkũmi, na aasya malĩ ĩla waĩ nayo. Satani akũnie maũndũ asu kwa nzĩa yatumie voneka nĩ ta Ngai mwene waeteete Yovu mathĩna make. (Yovu 1:13-19) Ĩtina wa vau Satani nĩwaeteie Yovu ũwau mũthũku na waĩ na kyalya kingĩ mũno. (Yovu 2:7) Kĩla kyamũũmĩisye ĩ ya mũno nĩ ndeto sya kĩveti kyake vamwe na sya ala anyanyae atatũ meetwʼĩkĩthasya mokie kũmũkiakisya.—Yovu 2:9; 3:11; 16:2.
10. (a) Yovu eekie ata kwonanyʼa kana aĩ mũĩkĩĩku kwa Ngai? (b) Ambie kũlwa nĩ kyaũ?
10 Kwaendie ata? Ĩtina nĩvesie kũmanyĩka kana ũsu wa Satani waĩ o ũvũngũ mũthei. Yovu ndaaĩtĩkĩla kũmũkaĩa Ngai. (Yovu 27:5) Ĩndĩ kwa kavinda Yovu nĩwambie kũlwa nĩ ũla ũndũ wa vata. Ambĩĩe kũtetea ũlũngalu wake na ambĩĩa kũkũlya atavwʼe nĩ kyaũ kĩũtuma athĩna. (Yovu 7:20; 13:24) Twasũanĩa thĩna ũla Yovu woonete no twĩwʼe ta tũũmũelewa. Ĩndĩ Ngai oonie aĩle kũlũngwa. Yeova amũlũngile ata?
11, 12. Yeova atetheeisye Yovu aelewa ũndũ wĩva wa vata, na ũ Yovu eekie ata?
11 Ndeto ila Ngai watavisye Yovu syĩ kĩlungunĩ kya 38 nginya kya 41 ĩvukunĩ ya Yovu. Nthĩnĩ wa ilungu isu syĩ inya vai vandũ vonanĩtye kana Ngai nĩwatavisye Yovu kĩla kyatumie akwatwa nĩ mathĩna asu onthe. Kĩeleelo kĩnene kya Yeova kũneena na Yovu kĩyaĩ kũmũelesya nĩkĩ wakwatĩtwe nĩ mathĩna nũndũ we ndaĩ na vata wa kwĩtetea. Ĩndĩ kĩla Yeova wendaa Yovu amanye nĩ kana ndaaĩle kwĩtala ta kĩndũ aisianĩwʼa na Ngai. Na ĩngĩ nĩwatetheeisye Yovu oona kana vaĩ maũndũ angĩ manene na ma vata waaĩlĩte kũthĩnĩkĩa. (Soma Yovu 38:18-21.) Kwa nzĩa ĩsu Yovu nĩwatetheeiwʼe avĩndũa woni wake.
12 Ĩndĩ no twĩkũlye-ĩ, ‘We Yeova no waĩ na tei aikanyʼa Yovu ateũmũvuva na no weesĩ nesa ũndũ wathĩnĩte?’ Ti atĩ Ngai ndaĩ na tei, na o nake Yovu ndaasũanĩa nde tei. O na kau nĩwakwatiwe nĩ mathĩna asu onthe, ĩtina ũneeni wake nĩwoonanisye kana nĩwatethekie. Aisye atĩĩ: “Nĩngwĩwʼa nthoni nũndũ wa maũndũ onthe ala nĩneenete, na nĩngumbũla kwa kwĩyũmba kĩtoo na mũu.” Ndeto isu syĩonanyʼa kana Yovu nĩwatethekie nĩ ũtao ũsu wanengiwe kwa nzĩa ya wendo o na kau Yeova amũkanisye ateũmũvuva. (Yovu 42:1-6, The Holy Bible in Current Kikamba Language) O na ĩngĩ nĩwaĩ anatetheewʼa nĩ Eliu avĩndũe woni wake. (Yovu 32:5-10) Yovu amina kwĩtĩkĩla ũkanyʼo ũla wanengiwe nĩ Ngai na avĩndũa woni wake, Yeova nĩwendeeiwʼe nĩ ũĩkĩĩku wake o na atavya angĩ ũndũ ũsu.—Yovu 42:7, 8.
13. Ũkanyʼo ũla Yeova wanengie Yovu waĩ ũmũtethye ata mathĩna make mavĩta?
13 Ũkanyʼo ũsu Yeova wanengie Yovu waĩ ũendeee kũmũtetheesya o na mathĩna make mathela. Wesaa kũmũtethya ata? O na kau Yeova ‘nĩwaathimie mũminũkĩlyo wa Yovu kũvĩtũka wambĩlĩlyo wake,’ nĩwakuie ĩvinda aikaaĩsa kũvoa na malĩ yake ndyaasyoka na mũthenya ũmwe. Ĩtina nĩwesie kwĩthĩwa na “ana mũonza na eĩtu atatũ.” (Yovu 42:12-14) No nginya Yovu ethĩwe akwatawa nĩ kyeva alilikana syana syake ila syooaiwe nĩ Satani. Na nĩvatonyeka ũkethĩa nĩwekalaa aililikana mathĩna ala mamũkwatĩte. O na ethĩwa no wesie kũmanya kĩla kyatumĩte akwatwa nĩ mathĩna asu, mavinda amwe nũtonya kwĩthĩwa eekũlasya nĩkĩ yaĩ no nginya athĩne mũno wĩana ũu. O na ethĩwe asũanĩaa ata, nĩwalilikanaa ũtao ũla Ngai wamũnengie. Kũlilikana ũtao ũsu kwamũtetheeisye aendeea kwĩthĩwa na woni ũla waĩle, na ĩngĩ nĩkwamũkiakiasya.—Sav. 94:19.
No tũtate kũsũanĩa ĩũlũ wa ũsumbĩki mũnene wa Yeova vandũ va mathĩna maitũ? (Sisya kalungu ka 14)
14. Ngewa ya Yovu yĩtũmanyĩsya kyaũ?
14 Ngewa ĩsu ya Yovu no ĩtũtetheesye o naitũ tũkakwata ũkiakisyo na tũyĩthĩwa na woni ũla waĩlĩte. O na Yeova nĩwaandĩkĩthisye ngewa ĩsu ‘nũndũ wa kũtũmanyĩasya, nĩ kana ũndũ wa wũmĩĩsyo na ũkiakisyo wa Maandĩko twĩthĩwe na wĩkwatyo.’ (Alo. 15:4) Kwoou twĩĩmanyĩsya kyaũ? Ũndũ ũla mũnene tũkwĩmanyĩsya nĩ kana tũyaĩle kũsũanĩa mũno maũndũ a maitũ nginya tũlwe nĩ ũndũ ũla wa vata vyũ, nawʼo nĩ kũtetewa kwa ũsumbĩki mũnene wa Yeova. Na ĩngĩ nĩtũendeei kwĩthĩwa twĩ aĩkĩĩku o ta Yovu, o na ethĩwa twĩkomana na maũndũ momĩte ata, nĩ kana twonanyʼe nesa vyũ kana nĩtũkwete mbau ũsumbĩki mũnene wa Yeova.
15. Kũmĩĩsya ĩla twĩ matatwanĩ kwĩanĩasya kyaũ?
15 Nĩkĩ tũkwataa ũkiakisyo twasũanĩa ũseo wa kwĩkala twĩ aĩkĩĩku ĩla twĩ matatwanĩ? Kĩtumi kĩmwe nũndũ matatwa nĩmeanĩasya ũndũ wa vata. Matatwa mayonanasya kana Ngai nũtũthatĩe ĩndĩ matũnengae mwanya wa kwonanyʼa kana nĩtũkwataa mbau ũsumbĩki wake mũnene. (Nth. 27:11) Wũmĩĩsyo witũ nĩwʼo ũetae “ũlũmu,” kana kwa ndeto ingĩ, kwĩtĩkĩlwa nĩ Ngai, na nowʼo ũlũlũmĩlasya wĩkwatyo witũ. (Soma Alomi 5:3-5.) Ngewa ya Yovu nĩyonanĩtye nesa kana Yeova nĩ “Mwĩaĩi wusũĩte ĩnee na tei.” (Yak. 5:11) Kwondũ wa ũu tũi na nzika kana akatũtuva vamwe na ala angĩ onthe makwataa mbau ũsumbĩki wake mũnene. Kũmanya ũu nĩkũtũtetheeasya ‘kũvikĩa kwĩlũlũmĩlya kwʼonthe na kũmĩĩsya tũtanĩte.’—Ako. 1:11.
ĨKALA ŨTE KWELELŨKWʼA KĨLĨKO
16. Nĩkĩ nĩ ũndũ wa vata tũkekalaa tũyĩlilikanyʼa vata wa kũtetewa kwa ũsumbĩki mũnene wa Yeova?
16 Kũneena ũla wʼo, ti ũndũ wĩ laisi kwĩkalaa twene ũndũ ũla wa vata ĩvinda yonthe, nawʼo nĩ kũtetewa kwa ũsumbĩki mũnene wa Yeova. Mavinda amwe no twĩwʼe tũiemeewa nĩ mathĩna maitũ. O na mathĩna amwe manini no moneke ta maito mũno twamekalya kĩlĩkonĩ. Kwondũ wa ũu, nĩ ũndũ wa vata tũkekalaa tũyĩlilikanyʼa vata wa kũkwata mbau ũsumbĩki mũnene wa Ngai, na mũno ĩla twakomana na maũndũ metu.
17. Kwĩthĩwa na kĩthito kingĩ ũthũkũminĩ wa Yeova kũtonya kũtũtetheesya ata twĩkalae twene ũndũ ũla wa vata vyũ?
17 Kwĩthĩwa na kĩthito kingĩ ũthũkũminĩ wa Yeova no kũtũtetheesye tũkekalaa twene ũndũ ũla wa vata vyũ. Kwasũanĩa mwĩĩtu-a-asa ũmwe weetawa Renee ũla wakũniwe nĩ stroke na athĩnwʼa nĩ ũwau wa kanza na kyalya kingĩ kwa ĩvinda ĩasa. Ĩndĩ e sivitalĩ nĩwaumĩasya ũkũsĩ matakĩtalĩ, awau ala angĩ, na andũ ala meethĩawa mokĩte kũsisya awau. Sivitalĩ ĩmwe wakometwʼe atavanisye masaa 80 o kwa syumwa ilĩ na nusu. O na akilyĩ kũkwʼa, Renee ndaaũlwa nĩ ũsumbĩki mũnene wa Yeova. Na kĩu nĩkyamũtetheeisye ndakaemeewe nĩ mathĩna make.
18. Ũndũ ũla wakwatie Jennifer wĩtũmanyĩsya kyaũ ĩũlũ wa ũseo wa kũkwata mbau ũsumbĩki mũnene wa Yeova?
18 O na ĩngĩ, ĩla twakomana na tũmathĩna twa kĩla mũthenya na tũmaũndũ tũngĩ tũũtũvĩngĩĩsa, nĩtũtataa ũndũ tũtonya twĩkale tũlilikene ũsumbĩki mũnene wa Yeova. Kwoosa ngelekanyʼo ya Jennifer. Ĩvinda yĩmwe aminie mĩthenya ĩtatũ kĩwanzanĩ kya ndeke eteele akwate ndeke ya kũmwĩnũkya. Akilasya eeka ta wakwata ndeke, ĩkatwʼĩka nĩyatĩa. Nũndũ wa mĩnoo na kwĩwʼa ta wĩ weka, aĩ atonya kwambĩĩa kwĩmakĩa. Ĩndĩ vandũ va ũu nĩwavoyie nĩ kana anewe vinya aumĩsye ũkũsĩ ala maĩ malianĩlwe nĩ nthĩ o take. Kwaendie ata? Aumĩisye ũkũsĩ andũ aingĩ na anengane mavuku maingĩ mũno. Aĩtye atĩĩ: “Neewie Yeova angathima o na kau maũndũ mayaĩ laisi, na nĩwanengie vinya wa kũkumya ĩsyĩtwa yake.” Jennifer ndaaĩtĩkĩlya ũndũ ũsu ũtume olwa nĩ kĩeleelo kya Yeova.
19. Andũ ma Yeova methĩawa na woni mwaũ ĩũlũ wa ũsumbĩki wake mũnene?
19 Ala me ũthaithinĩ wa wʼo nĩmonaa ũsumbĩki mũnene wa Yeova wĩ wa vata, na kĩu nĩkĩmavathũkanĩtye na athaithi ma ũvũngũ. Kuma tene andũ ma Ngai nĩmethĩĩtwe malũmanĩtye na ũsumbĩki wake mũnene. O naitũ, ala tũkwete mbau ũthaithi wa wʼo, nĩtwaĩlĩte kũendeea kũlũmanyʼa na ũsumbĩki mũnene wa Yeova.
20. Yeova ewʼaa ata ĩla weekĩa kĩthito ũlũmanyʼe na ũsumbĩki wake mũnene?
20 Ĩla waendeea kũmũthũkũma Yeova wĩ mũĩkĩĩku na ĩla womĩanĩsya na matatwa, ndũkethĩawe na nzika kana Yeova nĩwonaa kĩthito kyaku kya kũlũmanyʼa na ũsumbĩki wake mũnene kĩ kya vata. (Sav. 18:25) Ĩsomo yĩla yĩatĩĩe nĩyĩeleetye mũnango nĩkĩ twaĩle kũkwata mbau ũsumbĩki mũnene wa Yeova na ngoo yonthe na ũndũ tũtonya kũlũmanyʼa nawʼo.