Watchtower LIBRARY INDANETINĨ
Watchtower
LIBRARY INDANETINĨ
Kikamba
Ũ
  • ũ
  • Ũ
  • ĩ
  • Ĩ
  • MBIVILIA
  • MAVUKU
  • MAŨMBANO
  • w19 Mwei wa 10 ĩth. 2-5
  • 1919—Myaka Ĩana Mĩvĩtu

Vai vitio ya kĩla wanyuva.

Vole, ve thĩna waumĩla.

  • 1919—Myaka Ĩana Mĩvĩtu
  • Mũsyaĩĩsya Yĩtavanasya Ũsumbĩ wa Yeova (Ĩkaseti ya Kwĩmanyĩsya)—2019
  • Syongo Nini
  • Ũvoo Ũngĩ ta Ũũ
  • ŨTWI ŨTE LAISI
  • NĨMESIE KŨTHAWʼA!
  • NĨMATWʼĨTE VYŨ KŨTAVANYʼA
  • NĨMEEYŨMBANĨTYE KWONDŨ WA WĨA ŨLA WAĨ MBEE WOO
  • 1922—Myaka Ĩana Mĩvĩtu
    Mũsyaĩĩsya Yĩtavanasya Ũsumbĩ wa Yeova (Ĩkaseti ya Kwĩmanyĩsya)—2022
  • Nĩmaumie Ndĩninĩ Sya Ũvũngũ
    Mũsyaĩĩsya Yĩtavanasya Ũsumbĩ wa Yeova (Ĩkaseti ya Kwĩmanyĩsya)—2016
  • 1920​—Myaka Ĩana Mĩvĩtu
    Mũsyaĩĩsya Yĩtavanasya Ũsumbĩ wa Yeova (Ĩkaseti ya Kwĩmanyĩsya)—2020
  • 1918 Myaka Ĩana Mĩvĩtu
    Mũsyaĩĩsya Yĩtavanasya Ũsumbĩ wa Yeova (Ĩkaseti ya Kwĩmanyĩsya)—2018
Ũvoo Mwingangĩ
Mũsyaĩĩsya Yĩtavanasya Ũsumbĩ wa Yeova (Ĩkaseti ya Kwĩmanyĩsya)—2019
w19 Mwei wa 10 ĩth. 2-5

1919 Myaka Ĩana Mĩvĩtu

TŨIVIKA mwaka wa 1919, ũla Kaũ Mũnene (wesie kwĩtwa Kaũ wa Mbee wa Nthĩ Yonthe) wokitĩtwe mbee wa myaka ĩna, waĩ ũnathela. Mwaka ũla waĩ ĩtina ũithela, nthĩ syaĩ inaeka kũkita. Twĩ Matukũ 18, Mwei wa 1, 1919, nĩkwambĩĩiwʼe ũla Ũmbano wa Paris wa Kũmantha Mũuo. Kĩndũ kĩmwe kyaneeneiwe na kyeanĩwʼa ũmbanonĩ ũsu nĩ ũla Wĩwʼano wa Versailles waminie kaũ wa Germany na ita ila syakwatanĩte syũkite nayo. Wĩwʼano ũsu weekĩiwe saii Matukũ 28, Mwei wa 6, 1919.

Wĩwʼano ũsu nĩwʼo watetheeisye kwambĩĩwʼa kwa ngwatanĩo ĩla yeetiwe Wovano wa Mbaĩ (League of Nations). Kĩeleelo kya wovano ũsu kyaĩ “kwĩwʼanĩthya nthĩ syonthe na kũmantha mũuo na ũseseei.” Ndĩni mbingĩ sya Kĩklĩsto nĩsyakwatie mbau wovano ũsu. Ngwatanĩo ya makanisa ma Amelika yĩtawa Federal Council of the Churches of Christ yaisye kana ũsu waĩ “mũvango wa vaa nthĩ wa siasa itongoewʼe nĩ Ũsumbĩ wa Ngai.” Nĩ kana ĩkwate mbau mũvango ũsu, nĩyatũmie aneeni mayo mathi ũla Ũmbanonĩ wa Paris wa Kũmantha Mũuo. Mũneeni ũmwe woo awetie kana ũmbano ũsu waĩ “mwambĩĩo wa maũndũ meũ makilyĩ kwĩkĩka ĩũlũ wa nthĩ.”

Nĩ wʼo, ũsu waĩ mwambĩĩo wa maũndũ meũ, ĩndĩ maũndũ asu mayesaa kũetwe nĩ aũme ala maĩ ũmbanonĩ ũsu. Mwakanĩ wa 1919 nĩkweethĩiwe na maũndũ meũ wĩanĩ wa kũtavanyʼa, nũndũ Yeova nĩwathangaaisye andũ make mongele kĩthito kyoo kya kũtavanyʼa kwĩ ũndũ maĩ maaĩka. Ĩndĩ ũu ũtanamba kwĩkĩka, maũndũ ma Amanyĩwʼa ma Mbivilia nĩmaalyũkile vyũ.

ŨTWI ŨTE LAISI

Kĩla mwaka nĩkweethĩawa na ũnyuvani wa aũngamĩi ma Watch Tower Bible and Tract Society, na kwoou mwaka wa 1919 ũnyuvani ũsu nĩwavanĩĩwe wĩkwe Wathanthatũ, Matukũ 4, Mwei wa 1. Ĩvindanĩ yĩu, Joseph F. Rutherford nĩwe watongoesye andũ ma Yeova, na aĩ anoovwa vate kĩtumi. Oovetwe Atlanta, Georgia, Amelika, e na ana-a-asa angĩ mũonza. Joseph F. Rutherford vamwe na ana-a-asa asu nĩmo maĩ aũngamĩi ma Watch Tower Bible and Tract Society. Kwoou yaĩ no nginya ana-a-asa mombane nĩ kana matwʼe ethĩwa ana-a-asa asu makwatĩtwe nĩmekũendeea kũkwatĩĩa ianda syoo-ĩ, kana nĩveũnyuvwa angĩ.

Mwana-a-asa Rutherford e yela athĩnĩkaa mũno ayĩkũlya andũ ma Ngai makaumĩlĩĩla va. Nĩweesĩ kana ana-a-asa amwe moonaa ne kavaa vakanyuvwa mwana-a-asa ũngĩ atwʼĩke mũũngamĩi ũla ũtongoesye. Na nũndũ ndaleanaa na mũvango ũsu, nĩwaandĩkĩie valũa ala moombanĩte anenganĩte ĩsyĩtwa ya Evander J. Coward nĩ kana ose mwanya wake. Rutherford aeleisye Mwana-a-asa Coward ta mũndũ “ũuĩtye,” “mũĩ,” na ũmũthũkũmaa Mwĩaĩi e “mũĩkĩĩku.” Ĩndĩ ana-a-asa aingĩ moonaa ne kavaa makakũĩĩsya ũnyuvani ũsu wĩĩkwa ĩtina wa myei thanthatũ. Mawokili ala mateteaa ana-a-asa ala maĩ ove nĩmeetĩkĩlanile na woni ũsu. Ĩndĩ ngewa ĩsu ĩendeee, ana-a-asa amwe nĩmathatie.

Maũndũ makililye mavyũvĩte ũu, mwana-a-asa ũmwe aneena kĩndũ kyatumie Mwana-a-asa Richard H. Barber esa kwasya kana nĩkyo kyavoovisye mwaki ũsu. Mwana-a-asa ũsu ookĩlile asya atĩĩ: “Nyie ndi wokili, ĩndĩ navindĩĩsya ĩũlũ wa kĩla kyaĩle, ve ũndũ nĩsĩ ĩũlũ wa ũla twaĩle kũlũmanyʼa nake. Ngai endaa tũlũmanyʼe nake. Ndikwona ta ve nzĩa ĩngĩ tũtonya kwonanyʼa nĩtũlũmanĩtye na Ngai eka kwĩthĩwa na ũnyuvani na tũinyuva Mwana-a-asa Rutherford ĩngĩ aendeee kwĩthĩwa mũũngamĩi ũla ũtongoesye.”—Sav. 18:25.

Mwana-a-asa A. H. Macmillan oovetwe na Mwana-a-asa Rutherford, na nĩwesie kũelesya kĩla kyaaendeeie ũnĩ wake. Mwana-a-asa Rutherford akũnangie ũkũta wa seli yake na amwĩa, “Umaalya kwʼoko nza.” Aumaalya kwʼoko Mwana-a-asa Rutherford amũnengeleeilye kavalũa (telegram). Yĩla Macmillan wakasomie, nĩwaeleiwe o mĩtũkĩ kĩla kawetete. Kavalũa kau kaandĩkĩtwe ũũ kwa ũkuvĩ: “RUTHERFORD WISE VAN BARBER ANDERSON BULLY NA SPILL MŨŨNGAMĨI ŨTONGOESYE ATATŨ MA MBEE NĨ MAOVISA NĨTŨMWENDETE INYWʼONTHE.” Kwosana na kavalũa kau, aũngamĩi onthe nĩmanyuviwe ĩngĩ maendeee, na Joseph Rutherford na William Van Amburgh manyuvwa ĩngĩ ta maovisa ma Watch Tower Bible and Tract Society. Kwoou mũũngamĩi ũla ũtongoesye aendeeie kwĩthĩwa e o Mwana-a-asa Rutherford.

NĨMESIE KŨTHAWʼA!

Ĩvindanĩ yĩu ana-a-asa asu nyanya maĩ yela, Amanyĩwʼa ma Mbivilia ala maĩ aĩkĩĩku mathiũũkaa mainenga andũ valũa mekĩe saii makũlĩtye ana-a-asa asu mathawʼe. Ana-a-asa na eĩtu-a-asa asu meeyumĩtye vyũ mateũkĩa nĩmakwatie saii mbee wa 700,000. Ĩndĩ Mwana-a-asa Rutherford vamwe na ala angĩ woovetwe namo nĩmathaiwʼe kwĩ Wakatatũ, Matukũ 26, Mwei wa 3, 1919, valũa ũsu ũtanamba kũvika kotinĩ.

Mwana-a-asa Rutherford nĩwaumĩisye ũvoo ala mookĩte kũmũthaũa athawʼa, na ũvoonĩ ũsu aisye atĩĩ: “Ndi na nzika kana maũndũ ala matũkwatie metũmbanyʼa kwondũ wa maũndũ metangu me mbee. . . . O na kau mũnokitĩaa kũthawʼa kwa ana-a-asa menyu, ve ũndũ ũla wa vata mũneanĩisye. Kũthawʼa tikwʼo ũndũ ũla mũnene. . . . Wĩa ũla mũnatethisye ũnaumisye ũkũsĩ wa ũla Wʼo, na ala mũnaũtethisye mwĩ aathime mũno.”

Twasũanĩa maũndũ ala maendeeie ana-a-asa asu maitwʼĩka nĩmalekwʼa, no twone kana Yeova nĩwe watwaĩĩsye maũndũ. Twĩ Matukũ 14, Mwei wa 5, 1919, koti ũla watũngĩlĩĩile ĩkoani yoo wayĩminie na ũtwi ũũ: “Ala masikatĩtwe ĩkoaninĩ yĩĩ . . . mayaasilĩlwa nesa ũndũ vaĩle, na nũndũ wa ũu, sila ũla matwʼĩĩwe nĩwavĩndũwa.” Ũsu waĩ ũtwi mũseo nũndũ ana-a-asa asu moovewe mavĩtyo maito, na keka meekie o kũekewa kana kũkuvĩvĩwʼa kyovo kyoo, mavĩtyo asu maendeea kwĩkala lekotinĩ syoo. Ĩndĩ nũndũ sila ũla matwʼĩĩwe weekie kũvĩndũwa na vai mavĩtyo angĩ maasikatĩwa ĩkoaninĩ yĩu ya kelĩ, mavĩtyo onthe ala masikatĩwe meekie kũvutwa lekotinĩ syoo. Nũndũ wa ũu, Judge Rutherford nĩwaendeeie kwĩthĩwa e wokili na atũngĩwa ũthasyo wake wa kũtetea andũ ma Yeova Kotinĩ Ũla Mũnene Vyũ wa Amelika, na aendeeie kwĩka ũu kwa myaka mingĩ ĩtina wa kũthawʼa.

NĨMATWʼĨTE VYŨ KŨTAVANYʼA

Mwana-a-asa Macmillan aisye: “Tũyesaa kwĩkala nthĩ oou mana tũvĩlanĩtye moko tweteele Mwĩaĩi atwĩsĩe na aitũtwaa ĩtunĩ. Nĩtwamanyie kana nĩtwaaĩle kwĩkĩa kĩthito tũmanye kwenda kwa Mwĩaĩi nĩ kwĩva.”

Ĩndĩ ana-a-asa ala mathũkũmaa ovisinĩ ũla mũnene mayaĩ maendeea na wĩa wa kũtumbĩthya mavuku ũla maminĩte myaka maitethya. Nĩkĩ? Nũndũ yĩla maĩ yela, syĩndũ syonthe sya kũtumbĩthya mavuku syaĩ syaanangiwe. Ũsu waĩ ũndũ wa kũtũla ngoo, na ana-a-asa amwe nĩmeekũlasya ethĩwa yu wĩa wa kũtavanyʼa nĩwathela.

Kũvikĩĩa vau, vo ve andũ mendeeawʼa nĩ ũvoo wa Ũsumbĩ ũla Amanyĩwʼa ma Mbivilia matavanasya? Nĩ kana ĩkũlyo yĩu yĩsũngĩĩke, Mwana-a-asa Rutherford nĩwavangie kumya ũvoo. Andũ onthe nĩmathokiwʼe moke kũmwĩthukĩĩsya. Mwana-a-asa Macmillan aisye: “Twaisye vaema kũkinya mũndũ ũmbanonĩ ũsu, twĩmanya wĩa witũ nĩwathela.”

Twĩ Wakyumwa, Matukũ 4, Mwei wa 5, 1919, Mwana-a-asa Rutherford nĩwaendie kumya ũvoo ũsu o na kau aĩ mũwau mũno. Ũvoo ũsu waĩ na kyongo, “Wĩkwatyo Kwondũ wa Andũ Ala Meũthĩnĩka,” na awumĩisye Los Angeles, California. Andũ ta 3,500 nĩmookie kwĩthukĩĩsya, na angĩ maana meana ũna matũngĩthwʼa nũndũ vayaĩ mwanya. Mũthenya ũla waatĩĩe nĩkwookie angĩ 1,500. Nũndũ wa ũu, ĩkũlyo yĩla ana-a-asa maĩ nayo nĩyasũngĩĩkie. Nĩmamanyie kana andũ nĩmekwendeewʼa nĩ ũwʼo!

Ĩtina wa vau, ana-a-asa nĩmoosie ĩtambya ĩseo mũno, na kũvika o na ũmũnthĩ Ngũsĩ sya Yeova niatĩĩaa ngelekanyʼo yoo.

NĨMEEYŨMBANĨTYE KWONDŨ WA WĨA ŨLA WAĨ MBEE WOO

Ĩkaseti ya The Watch Tower ya 01/08/1919 yatangaasie kana Mwei wa 9 ũyambĩĩa, kũkeethĩwa na ũmbano mũnene, Cedar Point, Ohio. Mwanake waĩ Mũmanyĩwʼa wa Mbivilia wĩtawa Clarence B. Beaty aililikana ĩvinda yĩu aisye, “Kĩla mũndũ eewʼaa atatĩa.” Ana-a-asa na eĩtu-a-asa mbee wa 6,000 nĩmaendie ũmbanonĩ ũsu, na ũtalo ũsu waĩ ĩũlũ mũno kwĩ ũndũ mataĩaa. Na kĩla kyatanĩthisye mũno vyũ nĩ kwona andũ mbee wa 200 mayĩyumya mavatisĩwe Ĩianĩ ya Erie, yĩla yaĩ vakuvĩ.

Twĩ Matukũ 5, Mwei wa 9, 1919, mũthenya wa katano wa ũmbano ũsu, Mwana-a-asa Rutherford aĩ na ũvoo waĩ na kyongo, “Ũvoo Kwondũ wa Ala Tũthũkũmaa Ĩmwe.” Ũvoonĩ ũsu nĩwatangaasie kumwʼa kwa ĩkaseti yeũ yĩtawa The Golden Age.a Kĩeleelo kya ĩkaseti yĩu kyaĩ “kũneenea maũndũ manene ala maendeee kwĩkĩka ĩũlũ wa nthĩ, na kũelesya kwosana na Maandĩko nĩkĩ maũndũ asu maendeee kwĩkĩka.”

Amanyĩwʼa ma Mbivilia onthe nĩmeekĩiwe vinya matavanyʼe na kĩthito maitũmĩa ĩkaseti yĩu yeũ. Valũa ũla wawetete ũndũ wĩa ũsu ũkatethawʼa waĩtye atĩĩ: “Ekai kĩla ũmwe [mũvatise] alilikane kana nĩ ndaĩa nene kũthũkũma wĩa ũũ, na aitũmĩa oyu mwanya ũla tũnengetwe wa kumya ũkũsĩ ũũ mũnene ĩũlũ wa nthĩ.” Andũ nĩmeeyumisye vate ngũĩ! Tũivika Mwei wa 12, atavanyʼa ma Ũsumbĩ ala matethetye wĩa na kĩthito maĩ makwatĩte andũ mbee wa 50,000 makũlĩtye matũmĩawe ĩkaseti yĩu.

Mwaka wa 1919 ũithela, andũ ma Yeova maĩ mombanĩtwʼe ĩngĩ nesa na makathangaa mũno. Na eka ũu, vaĩ na mawathani ma mĩthenya ya mũminũkĩlyo meanĩĩte. Kwa ngelekanyʼo, andũ ma Yeova maĩ manamina kũtatwa na makathewʼa, o tondũ ĩandĩko ya Malaki 3:1-4 yathanĩte. Maĩ manaumwʼa mũtavonĩ wa “Mbaviloni Ĩla Nene,” na Yesũ aĩ ananyuva ĩla “ngombo ndĩkĩĩku na mbũĩ.”b (Ũvu. 18:2, 4; Mt. 24:45) Kũvikĩĩa vau, Amanyĩwʼa ma Mbivilia nĩmeeyũmbanĩtye vyũ kũthũkũma wĩa wa Yeova.

a Ĩkaseti ya The Golden Age yavĩndũiwe ĩsyĩtwa mwakanĩ wa 1937 yeetwa Consolation, na yasyoka yeetwa Awake! (Amkeni!) mwakanĩ wa 1946.

b Sisya ĩkaseti ya Mũsyaĩĩsya ya 01/07/2013, ĩth. 16-18, 27-29, na ya Mwei wa 3, 2016, ĩth. 29-31.

    Kikamba Publications (1950-2025)
    Uma
    Lika Nthĩnĩ
    • Kikamba
    • Tũma
    • Mũvangĩle ũla ũkwenda
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Mĩao ya Kũtũmĩa
    • Ũvoo Waku wa Kĩmbithĩ
    • Mpangilio wa Faragha
    • JW.ORG
    • Lika Nthĩnĩ
    Tũma