Maũmbano Maitũ ma Kĩvalo—Ũkũsĩ Mũnene wa Ũla Wʼo
1. Mboka ila syeekawa mavinda mana syanengae Aisilaeli mwanya wa kũsũanĩĩa na kũneenea ũwʼo wĩva wa vata wa maũndũ ma kĩveva?
1 Aisilaeli mombanaa mavinda atatũ kwa mwaka kwondũ wa mboka ila syeekawa mavinda mana. O na kau aũme no mo maaĩle kũthi mbokanĩ isu, mavinda maingĩ mũsyĩ wʼonthe nĩwaendaa Yelusaleme kũtanĩa maũmbano asu manene. (Kũt. 16:15, 16) Maũmbano ta asu mamanengae mwanya wa kũsũanĩĩa na kũneenea ũwʼo wa vata wa maũndũ ma kĩveva. Ũwʼo ta wĩva? Ũwʼo ũmwe nĩ kana Yeova nĩ Mũnengani mũlau wĩ wendo. (Kũt. 15:4, 5) Ũwʼo ũngĩ nĩ kana no tũmwĩkwatye atũtongoesye na kũtũsũvĩa. (Kũt. 32:9, 10) Ĩngĩ, Aisilaeli maĩ matonya kũsũanĩĩa kana me mbaĩ ĩnyuvĩtwe kwondũ wa syĩtwa ya Yeova, maĩ no nginya monanyʼe ũlũngalu wake mwĩkalĩlenĩ woo. (Kũt. 7:6, 11) Ũmũnthĩ maũmbano maitũ ma kĩvalo ma kĩla mwaka matũunaa oou.
2. Ũmbano wa kĩvalo ũkatũtetheesya ata kũelewa ũwʼo wa Mbivilia na kũũtũmĩa?
2 Ũmbano Ũtũtetheeasya Kũelewa Nesa Ũwʼo wa Mbivilia na Kũũtũmĩa: Maũmbanonĩ maitũ ma kĩvalo nĩtũtanĩaa maũvoo, ndulama, mawonanyʼo, na mokũlanyʼo na amwe ma ethukĩĩsya. Maũndũ asu matumaa tũelewa nesa ũwʼo wa vata wa Mbivilia na kũũtũmĩa. (Yoa. 17:17) Kũvikĩĩa yu, wĩa mwingĩ nũtethetwʼe kwondũ wa ũmbano mũnene ũla ũkĩte. Ũseũvyo wa Yeova ũendee kũvanga ũmbano ũkonetye mavata ma ĩvinda yĩĩ ma andũ ĩũlũ wa nthĩ yonthe. (Mt. 24:45-47) Wĩ na mea ma kwona na kwĩwʼa kĩla kĩkamanyĩwʼa?
3. Twaĩle kwĩka ata nĩ kana tũtetheke nĩ ũmbano?
3 Kwa wʼo, tũkatetheka mũno ethĩwa tũkathi ũmbanonĩ ũsu na tũyĩthukĩĩsya nesa mĩthenya yonthe ĩtatũ. Ethĩwa ndwĩtĩtye mũnene waku wa wĩa mwanya, ĩka ũu. Vangĩĩa wĩkoma too wĩanĩtye nĩ kana ndũkaaombosye ũmbano ũendee. Aingĩ monaa kũsisya mumya wa ũvoo na kũandĩka maũndũ manini kũmatetheeasya kwĩthĩwa metho. Ndũkaeke simũ yaku kana syĩndũ ingĩ iũthĩnyʼe kana ithĩnyʼe angĩ. Ĩvathane na kũea ngewa na kũtũmĩa simũ. Ndũkaye kana kũnywʼa ũmbano ũendee, ate o wĩthĩwe wĩ mũwau kana nzeve ndĩũkwĩtĩkĩlya.
4. Asyai matonya kũtetheesya syana syoo ata itetheke ĩvindanĩ ya ũmbano mũnene?
4 Myakanĩ ya Savato, ĩla Aisilaeli mombana nĩ kana methukĩĩsye ĩla Mĩao ĩisomwa ĩvindanĩ ya Mboka ya Malwanda, maendaa na “twana tũnini” twoo “nĩ kana mewʼe, na nĩ kana memanyĩsye.” (Kũt. 31:12) Nĩ ũndũ wa kwĩkĩa vinya ta kĩ kwona mĩsyĩ ĩilyĩ vamwe ũmbanonĩ mũnene na syana syĩ metho na syĩthukĩĩsye nesa! Nĩ ũseo kĩla wĩoo mwĩ vamwe mũkasisya kĩla mũandĩkie na mũineenea maũndũ ala mũtanĩie ũmbanonĩ. Nũndũ “ũtumanu nĩwovetwe ngoonĩ ya kana,” nĩ ũseo asyai masũvĩe syana syoo, o na ila syĩ katĩ wa myaka 13 na 19, ĩla mathyumũĩte saa sya mũthenya na ĩla me ũtelinĩ, vandũ va ‘kũilekya ithi ũndũ syĩkwenda.’—Nth. 22:15; 29:15.
5. Kwĩthĩwa na mwĩkalĩle mũseo twĩ ũtelinĩ kwanakavasya ũla wʼo ata?
5 Mwĩkalĩle Witũ Mũseo Wanakavasya Ũla Wʼo: Mwĩkalĩle witũ mũseo ĩla twĩ vala ve kwĩkĩwa ũmbano mũnene wanakavasya ũla wʼo. (Tito 2:10) Aũngamĩi ma ũteli nĩmonaa ĩla andũ maatĩĩa mĩao ya ũteli na moonyʼa athũkũmi wũmĩĩsyo na ũuu. (Ako. 4:6) Ĩla ana-a-asa matũmĩtwe nĩ ovisi wa ũvonge maneenaa na aũngamĩi ma ũteli mũna mwaka mũvĩtu, mũũngamĩi wa ũthoosya wa ũteli ũsu ameie: “Nĩtwendeeawʼa nĩ andũ menyu moke ũtelinĩ witũ nũndũ nĩ andũ aseo. Me mwĩkalĩle mũseo na nĩ auu, na ĩvinda yonthe nĩmanengae athũkũmi maitũ ndaĩa na nĩmasũvĩaa vandũ vaa.”
6. Tũtonya kwanakavya ũla wʼo ata kwĩsĩla mwĩkĩĩle witũ wa ngũa ĩla twĩ vala vekwĩkĩwa ũmbano mũnene?
6 Ĩla tweekĩa mbangyi sya ũmbano mũnene, nimanyĩthasya ũmbano witũ mũnene, ikatetheesya ala mokĩte ũmbanonĩ kũtũmanya, na ikaumya ũkũsĩ kwa ala matũsyaĩĩsye. Ala matwĩe vala ũmbano mũnene ũkwĩkĩwa makoona ala me na mbangyi mekĩĩte ngũa nesa, kĩvathũkanyʼo na ũndũ andũ aingĩ ma nthĩ mekĩaa ngũa naĩ. (1 Tim. 2:9, 10) Kwoou, twaĩle kũsisya mwĩkĩĩle witũ wa ngũa na ũndũ twĩyanakavĩtye ĩla twĩ vala vekwĩkĩwa ũmbano mũnene, o na ĩla tũendete kũkwata nyũmba ũtelinĩ. Nĩ ũndũ ũte wa ndaĩa kũvika ku twĩkĩĩte kĩnyasa na T-sati. O na ethĩwa ũmbano mũnene wĩĩkĩwa kĩwanzanĩ, twaĩle kwĩkĩa ngũa syĩ na ndaĩa. Ethĩwa nĩtũũsenzya ngũa ũmbano wathela nĩ kana tũthi mũkaawanĩ, twaĩle kũlilikana kana tũkie ũmbanonĩ mũnene na twaĩle kwĩkĩa ngũa nesa.
7. Nĩ nzĩa yĩva ĩmwe ya kũtanĩa ngwatanĩo yitũ ya Kĩklĩsto ĩla twĩ ũmbanonĩ mũnene?
7 Ĩvindanĩ ya mboka ila syeekawa mavinda mana, Aisilaeli nĩmatanĩaa ũnyanya wa kwaka vamwe na athaithi ala angĩ kuma ngalĩko syĩ kĩvathũkanyʼo sya Isilaeli na nthĩ ingĩ, na ũndũ ũsu watumaa methĩwa me ngwatanĩo. (Meko 2:1, 5) Ngwatanĩo yitũ ya ana-a-asa ĩte maela nĩyonekaa vyũ ĩvindanĩ ya maũmbano ma kĩvalo. Ũndũ ũsu wa kwendeesya ũla nĩ kĩlungu kĩmwe kya valatiso yitũ ya kĩveva mavinda maingĩ nĩwendeeasya ala matũsyaĩĩsye. (Sav. 133:1) Vandũ va kũthi nza kũmantha lĩu saa sya mũthenya, nĩ ũseo kwĩkuĩa lĩu mũnini nĩ kana twĩthĩwe na mwanya wa kũmanya ana-a-asa na eĩtu-a-asa ala tũilyĩ namo na kũea ngewa namo.
8. Ve itumi syĩva sya kwĩyumya tũtetheesye wĩa ethĩwa nĩtũtonya?
8 Mavinda maingĩ, andũ ala matũsyaĩĩsye nĩmendeeawʼa nĩ kwona ũndũ maũmbano maitũ manene mavangĩtwe nesa, mũno mũno ĩla mamanya kana wĩa wʼonthe ũtethetwʼe nĩ andũ mekĩte kwĩyumya. We nũtonya ‘kwĩthemba na ngoo ya kwenda’ ũthũkũme ũmbanonĩ mũnene? (Sav. 110:3) Mavinda maingĩ, mũsyĩ wʼonthe nĩwĩyumasya kũtetheesya wĩa ta nzĩa ya kũmanyĩsya syana syoo kwĩyumya. Ethĩwa wĩ nthoni, kũthũkũma ũmbanonĩ mũnene nĩ nzĩa nzeo ya kũkomana na ala angĩ mokie. Mwĩĩtu-a-asa ũmwe aisye: “Ate o andũ ma mũsyĩ witũ na anyanyawa anini, ndyeesĩ andũ aingĩ vau. Ĩndĩ ĩla natetheeisye kũthesya, nakomanie na ana-a-asa na eĩtu-a-asa aingĩ. Natanĩie mũno!” Kwongeleela anyanya maitũ kwa kwĩyumya tũtetheesye wĩa ũmbanonĩ mũnene kũkatũetee ũtanu mwingĩ. (2 Ako. 6:12, 13) Ethĩwa ndwĩ ĩndĩ waaĩyumya ũtetheesye wĩa, neena na atumĩa maũtavye ũndũ waĩle kwĩka.
9. Tũkathokya angĩ ata ũmbanonĩ mũnene?
9 Thokya Angĩ Mewʼe Ũla Wʼo: O tondũ twĩkĩte myaka mĩvĩtu, syumwa itatũ mbee wa ũmbano witũ mũnene tũkeethĩwa na wĩa wa kũthokya angĩ ũmbanonĩ ũsu. Ikundi ikenda kũnenga andũ aingĩ ũndũ itonya tũthangũ twa kũthokanyʼa isionĩ syasyo sya kũtavanyʼa. (Sisya ĩsandũkũ “Tũkanengane Tũthangũ twa Kũthokanyʼa Ata?”) Tũthangũ tũla twĩtiala twaĩle kũtwawa ũmbanonĩ mũnene. Tũkatũmĩwa nĩ ala meĩthĩwa ũmbanonĩ makwata mwanya wa kũtavanyʼa ĩla me ku.
10. Elesya maũndũ monekete mekwonanyʼa kana andũ mathokwʼa maũmbanonĩ maitũ manene nĩmokaa.
10 Andũ nĩmokaa mathokwʼa? Ũmbanonĩ ũmwe mũnene, mũthokanyʼa atetheeisye andũ elĩ matwaanĩte kũkwata kĩvĩla. Andũ asu mamwĩie kana manengiwe kathangũ ka kũthokanyʼa na moona “ke ka kwendeesya.” Matwaĩte ngalĩ ũasa wa kĩlomita mbee wa 300 nĩ kana mavike ũmbanonĩ! Ĩngĩ, mwĩĩtu-a-asa ũngĩ ũla watavanasya nyũmba na nyũmba anengie mũndũũme mũna kathangũ ka kũthokanyʼa. Mũndũũme ũsu nĩwendie kũmanya mũnango ĩũlũ wa ũmbano ũsu mũnene na kwoou, mwĩĩtu-a-asa ũsu oosa ĩvinda aneenee kathangũ kau nake. Ĩtina wa mĩthenya mĩvũthũ, mwĩĩtu-a-asa ũsu nĩwoonie ũla mũndũũme e na anyanyae me ku ũmbanonĩ mũnene, na makuĩte kĩmwe kya syĩndũ ila syaumiwʼe!
11. Nĩkĩ nĩ ũndũ wa vata kũthi maũmbanonĩ maitũ ma kĩvalo ma kĩla mwaka?
11 Kwa wendo, Yeova nĩwamanengete Aisilaeli mboka ila syeekawa mavinda mana nĩ kana imatetheesye ‘kũmũthũkũma na wʼo na vate wanganganyʼo.’ (Yos. 24:14) O ta ũu, kũthi maũmbanonĩ maitũ ma kĩvalo ma kĩla mwaka kũtũtetheeasya ‘kũendaa nthĩnĩ wa ũla wʼo’ na nĩ kĩlungu kya vata kya ũthaithi witũ. (3 Yoa. 3) Yeova nĩaathime kĩthito kya onthe ala mendete ũla wʼo nĩ kana methi ũmbanonĩ ũsu na maitetheka vyũ!
[Mbulavu ĩthangũnĩ ya 3]
Mwĩkalĩle witũ mũseo ĩla twĩ vala vekwĩkĩwa ũmbano mũnene kwanakavasya ũla wʼo
[Mbulavu ĩthangũnĩ ya 4]
Syumwa itatũ mbee wa ũmbano witũ mũnene kwambĩĩa, tũkathokya andũ ũmbanonĩ ũsu
[Ĩsandũkũ ĩthangũnĩ ya 2-5]
Maũndũ ma Kũlilikana ma Ũmbano wa Kĩvalo wa 2012
◼ Saa sya Ũmbano: Ũmbano ũkambĩĩa saa 3:20 kwakya mĩthenya yonthe ĩtatũ. Wini wawetwa nũkwambĩĩa, ithyonthe twaĩle kũthi ivĩlanĩ sitũ nĩ kana ũmbano wambĩĩe kwa ndaĩa na mũvango. Ũmbano ũkathela saa 10:55 ĩ ya wĩoo Wakatano na Wathanthatũ, na saa 9:40 ĩ ya wĩoo Wakyumwa.
◼ Vandũ va Kwia Ngalĩ: Kũla tũnengetwe mwanya wa kũũngamĩa vandũ va kwia ngalĩ nthĩnĩ wa kũndũ kũla tũkekĩa ũmbano mũnene, andũ maikaĩvĩa myanya ĩsu na ũla wooka mbee no we ũkanengawe mwanya wa mbee.
◼ Ivĩla: No ũkwate ivĩla kwondũ wa ala mwĩkalaa vamwe, mũkanĩtye ĩmwe ũmbanonĩ, kana ala ũendee kũmamanyĩsya Mbivilia.—1 Ako. 13:5.
◼ Lĩu wa Mũthenya: Wĩkũlwʼa ũke na lĩu waku vandũ va kũthi kũũmantha nza saa sya mũthenya. No ũkue kasandũkũ kanini ka kũthithya lĩu kala katonya kũiwa ungu wa kĩvĩla. Ĩsandũkũ ĩnene ya kũthithya lĩu na mĩio ya ngilasi iyĩtĩkĩlĩtwʼe ũmbanonĩ mũnene.
◼ Mĩvothi: Ĩla twĩ ũmbanonĩ mũnene no twonanyʼe nĩtũũtũnga mũvea kwondũ wa mĩvango ĩla yĩkĩtwe ya ũmbano ũsu kwa kumya mĩvothi ya ngenda kwondũ wa wĩa wa nthĩ yonthe. Kyeki syonthe syaĩle kũĩvwa “International Bible Students Association.” Kana mũvea ũla ũandĩkĩthĩtwʼe silikalĩnĩ ya kwenyu.
◼ Kũũmĩa na Maũndũ Mekwenda Ũiiti wa Mĩtũkĩ: Vaumĩla ũndũ ũkwenda ũiiti wa mĩtũkĩ vau ũmbanonĩ mũnene, tavya mũthokanyʼa ũla wĩ vakuvĩ, nake akatavya ala me Mũveanĩ wa Ũiiti wa Mbee nĩ kana ala masomee maũndũ asu masisye ũito wa maũndũ na maitetheesya. Ethĩwa nĩvaĩle, ana-a-asa maitũ ala me Mũveanĩ wa Ũiiti wa Mbee makeeta ambiulanzi. Kwĩka ũu kũkasiĩĩa ala manenganae ũiiti wa mĩtũkĩ kũkũnĩwa simũ mbingĩ.
◼ Ndawa: Ethĩwa ve ndawa ũandĩkĩwe nĩ ndakĩtalĩ, kua itoetye nũndũ ndũkaikwata ũmbanonĩ mũnene. Singano ila itũmĩawa nĩ awau ma sukalĩ syaĩle kwĩkwʼa vala syaĩle nũndũ nĩ syĩndũ itonya kũũmĩsya, na iyaĩle kwĩkwʼa vala vekwĩkwʼa kĩko ũmbanonĩ na ũtelinĩ.
◼ Iatũ: Kĩla mwaka andũ aingĩ nĩmaũmĩawʼa nĩ iatũ syoo. Nĩ ũseo kũnyuva iatũ mbaĩlu, ikwĩanĩe nesa, na ũtonya kwĩsĩla nasyo kũndũ kweeku, ngasinĩ, na kũngĩ ta ku.
◼ Mauta ma Kwĩvuva: Maũmbano maingĩ manene mekĩawa nyũmbanĩ. Kwoou, nĩ ũseo kũtũmĩa mauta ma kwĩvuva mate na mũuke mwingĩ nĩ kana andũ ala methĩawa na thĩna wa mavũi na mathĩna angĩ ta asu maikathĩnĩke.—1 Ako. 10:24.
◼ Mathangũ ma Tafadhali Fuatia Upendezi (S-43): Wakomana na mũndũ ũkwendeewʼa ĩla ũũtavanyʼa ĩvindanĩ ya ũmbano mũnene, waĩle kũtũmĩa ĩthangũ ya Tafadhali Fuatia Ũpendezi kũandĩka ũvoo ĩũlũ wake. Atavanyʼa maĩle kũthi ũmbanonĩ ũsu me na ĩthangũ yĩu, yĩmwe kana elĩ. Mathangũ mausũsye nesa no matiĩwe ala me Mũveanĩ wa Mavuku kana makanengwa mũandĩki wa kĩkundi kyenyu wasyoka mũsyĩ.—Sisya Ũthũkũmi Witũ wa Ũsumbĩ wa Mei 2011, ĩthangũ ya 3, Kiswahili.
◼ Mĩkaawa: Taĩa syĩtwa ya Yeova kwĩsĩla mwĩkalo waku mũseo ĩla wĩ mĩkaawanĩ. Tia mbesa nini sya kũtũnga mũvea ethĩwa nĩkwĩkawa ũu kwenyu.
◼ Ũteli:
(1) Ndũkakwate nyũmba mbingĩ kwĩ ila wĩtũmĩa, na mũikakome nyũmba ĩmwe andũ mathonokete ala maĩle.
(2) Ndũkaalyũle mĩvango yaku ya kũtũmĩa nyũmba ate o vaumĩla ũndũ ũtasiĩĩka, na waalyũla mĩvango, tavya ene ũteli oou.—Mt. 5:37.
(3) Osa kakalĩ ka kũkua mĩio o ĩla ũkwenda kũkatũmĩa, na ũikatũnga mĩtũkĩ nĩ kana angĩ makatũmĩe.
(4) Nenga athũkũmi ma ũtelĩ na ũla ũkũmũtheesya nyũmba mbesa nini sya kũmatũngĩa mũvea.
(5) Uwĩa lĩu vala vaĩle.
(6) Tũmĩa o syĩndũ ila wiĩwe sya lĩu wa kwakya, kaawa, kana mbalavu ila inengawe aeni ĩla me ũtelinĩ.
(7) Onanyʼa ũsyao wa veva ĩla wĩ na athũkũmi ma ũteli. Me na aeni aingĩ ma kũthũkũmĩa na mewʼaa mũyo moona twĩ na tei, wũmĩĩsyo, na ũĩ.
(8) Asyai maĩle kũũngamĩa syana syoo mavinda onthe ĩla syĩ ũtelinĩ, o na ĩla syĩ ndianĩ ya kũthambĩa, nza wa nyũmba, nyũmbanĩ ya kwĩkĩa masoesi, na kũndũ kũngĩ.
(9) Vaumĩla thĩna nyũmbanĩ yaku ya ũteli, tavya ala me Mũveanĩ wa Vandũ va Kũkoma ĩla wĩ ũmbanonĩ mũnene nĩ kana maũtetheesye.
◼ Wĩa wa Kwĩyumya: Wenda kwĩyumya tavya ala me Mũveanĩ wa Ũthũkũmi wa Kwĩyumya ũmbanonĩ mũnene. Syana ila syĩ ĩtheo wa myaka 16 no syĩyumye syĩ ungu wa mũsyai, mũsũvĩi, kana mũndũ ũla ũnyuvĩtwe nĩ mũsyai kana mũsũvĩi aiũngamĩe.
[Ĩsandũkũ ĩthangũnĩ ya 6]
Tũkanengane Tũthangũ twa Kũthokanyʼa Ata?
Nĩ kana tũvikĩe andũ onthe kĩsionĩ kitũ, twaĩle kũneena kwa ũkuvĩ. Nĩtũtonya kwasya ta ũũ: “Ũvoo waku. Twĩtethya wĩa ũũtethwʼa nthĩ yonthe wa kũaa tũthangũ tũũ twa kũthokanyʼa. Kaa nĩ kaku. Nũkwĩthĩa ũvoo mwingangĩ vau.” Nengane wĩ mũtanu. Ĩla ũkũaa tũthangũ tũu Wathanthatũ kana Wakyumwa, nĩwaĩle kũtũnengane na makaseti ĩla vaĩle.