Ĩvuku ya Yovu no Yĩũtethye Yĩla Ũũnengane Ũtao

1-2. Nĩkĩ vataĩ laisi kwa Eliũ na ala anyanya atatũ ma Yovu kũmũkiakisya?

VE NGEWA yanyaĩĩkie mũno ta mwaki katĩ wa andũ ma Wumĩlonĩ wa Sua. Mũndũũme weetawa Yovu, ũla weesĩkĩe mũno nũndũ wa ũthwii wake, aĩ anaasya kĩla kĩndũ. Yĩla anyanyae atatũ; namo nĩ Elivasi, Mbilitati, na Nzovali, mamanyie kĩla kyaĩ kĩnamũkwata, nĩmaendie nginya Usi nĩ kana makamũkiakisye. Ĩndĩ yĩla mavikie, nĩmatelemilwʼe mũno nĩ kĩla moonie.

² Kwakũna visa ũndũ maũndũ mailye. Yovu aĩ anaasya kĩla kĩndũ. Twĩasya ũu nũndũ aĩ anaasya ndĩthya syake nene sya malondu, ngʼombe, ngamĩle, na mangʼoi. Syana syake syonthe na athũkũmi make aingĩ maĩ manooawa. O na nyũmba ĩla syana syake syaĩ yaĩ ĩnavalũka. Na kũthũkya ũvoo, ũ Yovu mwene aĩ anawaa ũwau mũthũku mũno. Mwĩĩ wake wausũĩte mĩimũ yaĩ na woo mwingĩ mũno. Yĩla anyanya asu make atatũ mavikie, nĩmamwonie e vaasa ailyĩ mũunĩ na emakĩĩte mũno. Mo meekie ata? O na kau no monaa ũndũ waĩ na kyalya kingĩvĩte, mekalile makilĩtye vandũ va mĩthenya mũonza. (Yovu 2:​12, 13) Mũndũũme ũngĩ waĩ mũninangi kwĩ mo weetawa Eliũ nĩwavikie na ekala nthĩ vakuvĩ namo. Ĩtina, Yovu nĩwambĩĩie kũneena, na aumanĩa mũthenya ũla wasyaiwe o na nĩweeliĩle akwʼe. (Yovu 3:​1-3, 11) Vate nzika, Yovu nĩwendaa kũtetheewʼa na vayaĩ laisi kwa anyanyae kwĩka ũu. Kĩla aũme asu maĩ mawete na ũndũ maĩ makĩwete nĩkyo kyesaa kwonanyʼa ethĩwa maĩ anyanya ma wʼo na ethĩwa nĩmamũthĩnĩkĩaa. Ekai twone kĩla meekie.

3. Twĩenda kũneenea kyaũ?

³ Yeova nĩwatũmĩie Mose kũandĩka kĩla Eliũ na ala anyanya atatũ ma Yovu maneenie na kĩla meekie. Nũseo tũlilikane kana maũndũ amwe Elivasi wawetie nĩmatonya kwĩthĩwa matongoewʼe nĩ veva mũvuku. Kĩvathũkanyʼo na ũu, ndeto sya Eliũ syoonanisye kana aveveewe nĩ Yeova. (Yovu 4:​12-16; 33:​24, 25) Kwoou ti ũsengyʼo kwona ĩvuku ya Yovu yĩthĩawa na ũtao ũla mũseo vyũ na ũtao ũngĩ mũthũku vyũ. Ũndũ ũmwe ĩvuku ya Yovu yĩtonya kũtũtethya nĩ yĩla tũũnenga angĩ ũtao. Yu twĩamba kũneenea ngelekanyʼo nthũku ya ala anyanya atatũ ma Yovu. Na ĩndĩ tũineenea ngelekanyʼo nzeo ya Eliũ. Tũineenea maũndũ asu, nĩtũkwona ũndũ ĩvuku ya Yovu yaĩ yĩtonya kũtethya Aisilaeli na ũndũ yĩtonya kũtũtethya ũmũnthĩ.

ŨNDŨ ALA ANYANYA ATATŨ MA YOVU MAMŨNENGIE ŨTAO

4. Nĩkĩ ala anyanya atatũ ma Yovu mataaĩanĩsya kĩeleelo kyoo? (O na ĩngĩ, sisya visa.)

⁴ Mbivilia yaĩtye kana ĩtina wa ala anyanya atatũ ma Yovu kwĩwʼa maũndũ ala mamũkwatĩte, nĩmaendie “kũmũĩĩa na kũmũkiakisya.” (Yovu 2:​11, BK) Ĩndĩ o na vailye ũu, mayaaĩanĩsya kĩeleelo kyoo. Nĩkĩ? Nũndũ wa maũndũ aa atatũ. Mbee, masembeie kwĩyusũĩsya maũndũ ma ũvũngũ ĩũlũ wa Yovu. Kwa ngelekanyʼo, mavangie kana Yovu akanawʼa nũndũ wa naĩ ila weekĩte.a (Yovu 4:7; 11:14) Kelĩ, ũtao mwingĩ ũla mamũnengie ndwaamũtethya o na kau wonekaa ta mũseo. (Yovu 13:12) O na eka ũu, nĩmamũtavisye maũndũ mate maseo na ma kĩvũthya ala matumie aũmĩa. Kwa ngelekanyʼo, Mbilitati amũtavisye kelĩ kana nĩwaneenaa mũno. (Yovu 8:2; 18:2) Nake Nzovali avangie kana we aĩ “mũndũ ũte kĩĩ, [kana, mũtumanu].” (Yovu 11:​12, BK) Katatũ, o na kau mayaamũkũthũkĩa, kĩla mawetie na ũndũ makĩwetie kyoonanisye kana meyonaa me ma vata kwĩ we, maĩ na kĩvũthya, na maĩ athatu. (Yovu 15:​7-11) Vate nzika, aũme asu moonanisye kana kĩla moonaa kĩ kya vata nĩ kũĩkĩĩthya kana Yovu nĩwavĩtĩtye vandũ va kũmũkiakisya na kũlũlũmĩĩlya mũĩkĩĩo wake.

5. Ũtao ũla Yovu wanengiwe nĩ anyanyae watumie ewʼa ata?

⁵ Ti ũndũ wa ũsengyʼo kũmanya kana ũtao ũla anyanya ma Yovu mamũnengie ndwaamũtethya. Ndeto syoo nĩsyamũũmĩisye mũno. (Yovu 19:2) Na no tũelewe nĩkĩ woonie ve vata wa kwĩtetea. Kĩu nĩkyo kyatumie ethĩwa na woni ũte mũseo na aneena ateũsũanĩa. (Yovu 6:​3, 26) Anyanya asu ma Yovu mayaamũnenga ũtao wosanĩte na kĩsũanĩo kya Yeova o na mayaamwĩwʼĩa tei. Na kĩu nĩkyatumie Satani amatũmĩa kũmũtũla ngoo, o na matesĩ. (Yovu 2:​4, 6) Ngewa ĩsu yĩthĩwa yatethisye ata athũkũmi ma Yeova ma tene na ĩtonya kũtũtethya ata ũmũnthĩ?

6. Ngelekanyʼo nthũku ya ala anyanya atatũ ma Yovu yĩthĩwa yamanyĩisye atumĩa ma Isilaeli kyaũ?

⁶ Ũndũ Aisilaeli methĩwa matethekie. Yĩla Yeova wanengie mbaĩ ya Isilaeli mĩao yake, nĩwanyuvie atumĩa me na ũtũĩka masilanasye mbaĩ ĩsu kwosana na myolooto yake mĩlũngalu. (Kũt. 1:​15-18; 27:1) Yaĩ no nginya aũme asu methukĩĩsye nesa matanamba kũtaa mũndũ kana kũmũsilĩla. (2 Mav. 19:6) O na ĩngĩ, nĩmaaĩle kũkũlya makũlyo vandũ va kũsũanĩa kana nĩmeesĩ maũndũ onthe. (Kũt. 19:18) Atumĩa asu mayaaĩle kũneenyʼa ala mooka kwĩtya ũtethyo me akalĩ. Nĩkĩ? Nũndũ kwĩka ũu kwesaa kũtuma mataelesya nesa kĩla kyaĩ ngoonĩ. (Kuma 22:​22-24) Atumĩa ala mavindĩĩisye ngewa ya Yovu mailea kwĩthĩwa meemanyĩisye maũndũ ma vata.

7. Eka o atumĩa ma Isilaeli, naaũ angĩ maĩ matonya kũnengane ũtao, na ngewa ya Yovu yaĩ ĩtonya kũmatethya ata? (Nthimo 27:9)

⁷ Vate nzika, atumĩa ma Isilaeli ti mo me oka maĩ matonya kũnengane ũtao. Mũisilaeli o na wĩva, ethĩwe nĩ mũnini kana nĩ mũkũũ, nĩ mũndũũme kana nĩ mũndũ mũka, aĩ atonya kũnenga Mũisilaeli ũngĩ ũtao nĩ kana aĩlangye ũthaithi wake kana alũnge mwĩkalĩle wake. (Sav. 141:5) Ũtao ta ũsu wa kuma ngoonĩ nĩwʼo wonanasya kana twĩ anyanya ma wʼo. (Soma Nthimo 27:9.) Ngelekanyʼo nthũku ya ala anyanya atatũ ma Yovu yaĩ ĩtonya kũtetheesya Aisilaeli kũmanya kĩla mataaĩle kũweta na kĩla mataaĩle kwĩka yĩla meũnengane ũtao.

8. Nĩ maũndũ meva twaĩle kwĩthĩwa tũlilikene yĩla tũũnengane ũtao? (O na ĩngĩ, sisya visa.)

⁸ Ũndũ tũtonya kũtetheka. Nũndũ twĩ Aklĩsto, nĩtwendaa kũtetheesya ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ yĩla makwatwa nĩ mathĩna. O na vailye ũu, nĩ kana twĩanĩsye kĩu, no nginya twĩvathane na kĩla ala anyanya atatũ ma Yovu meekie. Mbee, vandũ va kũvanga nĩtwĩsĩ kĩla kĩndũ, nĩtwaĩle kũĩkĩĩthya kana twĩ na ũwʼo wʼonthe tũtambĩte kũnengane ũtao. Kelĩ, vandũ va kũnengane ũtao tũatĩĩe woni witũ ene, o tondũ Elivasi weekie mavinda kauta, ũtao ũla tũũnengane waĩle kwĩthĩwa wumĩte Ndetonĩ ya Ngai. (Yovu 4:8; 5:​3, 27) Katatũ, nĩtwaĩle kwĩsũvĩa tũikaneene twĩ akalĩ kana tumanyʼe andũ ala angĩ. Lilikana kana ndeto imwe Elivasi na anyanyae maneenie syaĩ sya wʼo. Twĩasya ũu nũndũ ũndũ ũmwe maneenie nũwetetwe nĩ mũandĩki ũngĩ wa Mbivilia. (Sianĩsya Yovu 5:13 na 1 Akolintho 3:19.) O na vailye ũu, maũndũ maingĩ ala mawetie ĩũlũ wa Ngai mayaĩ ma wʼo na nĩmamũũmĩisye Yovu. Kĩu nĩkyo kĩtumi Yeova waisye kana mayaaneena wʼo. (Yovu 42:​7, 8) Yĩla tũũnenga angĩ ũtao, twaĩle kũĩkĩĩthya kana kĩla tũũmatavya kĩyĩtuma mona Yeova e mũkalĩ kana atesa kũmenda. Ekai yu twone kĩla tũtonya kwĩmanyĩsya ngelekanyʼonĩ ya Eliũ.

ŨNDŨ ELIŨ WAMŨTAIE YOVU

9. Elesya nĩkĩ Yovu wendaa ũtethyo ĩtina wa ala anyanya make kũeka kũneena na ũndũ Yeova wamũnengie ũtethyo ũsu.

⁹ Yovu na anyanyae makuie ĩvinda yĩasa mũno maikananĩa. Maneenie maũndũ maingĩ mũno nginya ndeto syoo ianĩĩe ilungu 28 sya Mbivilia, na maũndũ maingĩ ala maneenie mamaneenie mathatĩte kana makwʼĩte ngoo. Kwoou ti ũsengyʼo kũmanya kana Yovu aendeeie kũũmĩa. Nũndũ wa ũu, aĩ na vata wa kũkiakiwʼa na kũlũngwa. Yeova amũtetheeisye ata? Atũmĩie Eliũ kũmũnenga ũtao. Ĩndĩ yo nĩkĩ Eliũ ũtaasembea kũneena? Aisye: “Nyie nĩ mũnini, na inywʼĩ mwĩ akũũ mũno; kwondũ wa ũu nĩneesiĩĩe.” (Yovu 32:​6, 7, BK) Eliũ nĩwamanyie kĩla andũ aingĩ mesĩ ũmũnthĩ: Nakyo nĩ kana andũ ala akũũ methĩawa mekalĩte myaka mingĩ na memanyĩĩtye maũndũ maingĩ, na kĩu nĩkĩtumaa methĩwa na ũĩ na ũtũĩka thayũnĩ, ũla kaingĩ andũ ma mũika matethĩawa nawʼo. Ĩndĩ ĩtina wa kwĩthukĩĩsya Yovu na anyanyae, Eliũ ndaaendeea kũkilya. Aisye: “Ti ala anene me na ũĩ, kana akũũ ala mamanyaa ũsili wa katĩ.” (Yovu 32:​9, BK) Eliũ asyokie asya ata, na eekie ũu ata?

10. Eliũ eekie ata atambĩte kũmũtaa Yovu? (Yovu 33:​6, 7)

¹⁰ Eliũ atanamba kũnenga Yovu ũtao o na ũmwe, nĩwambie kũĩkĩĩthya kana nĩwausya na nĩwĩyũmbanĩtye kũmwĩthukĩĩsya. Ekie ũu ata? Mbee, nĩweesiĩĩie. Na twĩasya ũu nũndũ Mbivilia yaĩtye kana mbeenĩ Eliũ aĩ mũthatu. (Yovu 32:​2-5) Ĩndĩ o na vailye ũu, vai ĩvinda Eliũ waamũneenyʼa Yovu athatĩte. Kĩvathũkanyʼo na ũu, amũneenisye o nesa enyivĩtye. Kwa ngelekanyʼo, amwĩie atĩĩ: “Sisya, nĩilyĩ kwa Ngai o ũndũ ũilyĩ.” (Soma Yovu 33:​6, 7, BK.) Na ĩndĩ nĩwaĩkĩĩthisye Yovu kana nĩwamwĩthukĩĩtye nesa. Na ũu nĩwʼo nũndũ nĩwatũngĩlĩĩile maũndũ ma vata ala Yovu waneenete. (Yovu 32:11; 33:​8-11) Na mavinda ala angĩ Eliũ wanengae Yovu ũtao eekaa oou.—Yovu 34:​5, 6, 9; 35:​1-4.

11. Eliũ amũtaie Yovu ata? (Yovu 33:1)

¹¹ Yĩla Eliũ wamũtaaa Yovu, nĩweekie ũu kwa nzĩa yoonanasya kana nũmũnengete ndaĩa. Kwa ngelekanyʼo, Eliũ nĩwatũmĩie ĩsyĩtwa ya Yovu, na ũsu nĩ ũndũ ala aũme angĩ atatũ mataaĩka. (Soma Yovu 33:1.) Na nũndũ Eliũ nĩwalilikene ũndũ waĩ na mea maingĩ ma kũneena yĩla Yovu na anyanyae makananĩaa, nĩwanengie Yovu mwanya wa kũneena aendeee kũmũtaa. (Yovu 32:4; 33:32) O na ĩngĩ, Eliũ nĩwamũkanisye Yovu ũtheinĩ ĩũlũ wa maũndũ mathũku ala waneenete na weekĩte na amũlilikanyʼa o nesa nguma sya Yeova ta ũĩ, vinya, ũsili wa katĩ, na wendo wake ũtathelaa. (Yovu 36:​18, 21-26; 37:​23, 24) Nũndũ Eliũ amũtaie Yovu o nesa, kĩu nĩkyamũtetheeisye atũnga kĩlĩko kyake katĩ na eethĩwa atonya kwĩthukĩĩsya ũtao wa Mũmbi wake. (Yovu 38:​1-3) Ngelekanyʼo ya Eliũ yaĩle kwĩthĩwa yatethisye ata athũkũmi ma Yeova ma tene na ĩtonya kũtũtethya ata ũmũnthĩ?

12. Yeova atũmĩie athani ata kũtetheesya andũ make, na ngelekanyʼo nzeo ya Eliũ yĩthĩwa yatethisye Aisilaeli ata?

¹² Ũndũ Aisilaeli methĩwa matethekie. Ĩvindanĩ ya Aisilaeli, Yeova nĩwanyuvaa athani nĩ kana mamanyĩthye Aisilaeli kĩeleelo kyake. Kwa ngelekanyʼo, ĩvindanĩ ya asili, Yeova nĩwatũmĩie mwathani mũndũ mũka weetawa Ndevola atongoesye andũ make, o na nĩwatũmĩie Samueli ethĩwe e mũneeni wake kuma e o mũnini. (Asi. 4:​4-7; 5:7; 1 Sam. 3:​19, 20) Na ĩndĩ ĩvindanĩ ya asumbĩ, Yeova nĩwatũmĩie athani me kĩvathũkanyʼo kũlũlũmĩĩlya andũ make kĩ-veva na kũnenga ũtao ala meelelũkĩte makauma ũthaithinĩ wa wʼo. (2 Sam. 12:​1-4; Meko 3:24) Ngelekanyʼo nzeo ya Eliũ, ĩla ĩandĩkĩtwe ĩvukunĩ ya Yovu, yaĩ ĩtonya kũtetheesya aũme na aka aĩkĩĩku kũmanya kĩla maaĩle kũweta yĩla meũnengane ũtao na ũndũ maaĩle kũkĩweta.

13. Ũmũnthĩ Aklĩsto matonya kwĩkĩa vinya athaithi ala angĩ ata?

¹³ Ũndũ tũtonya kũtetheka. Nũndũ twĩ Aklĩsto, o naitũ nĩtũtavasya andũ kwenda kwa Ngai kũla kwĩ Ndetonĩ yake, Mbivilia. O na ĩngĩ, nĩtũtũmĩaa ndeto nzeo nĩ kana twake na tũyĩkĩa vinya athaithi ala angĩ. (1 Ako. 14:3) Atumĩa nĩmo mũno mũno maĩle ‘kũkiakisya’ ana-a-asa na eĩtu-a-asa moo, o na ala matonya kwĩthĩwa me athatu kana ‘meũvuluka ndeto.’—1 Ath. 5:14; Yovu 6:​3, BK.

14-15. Nengane ngelekanyʼo yonanĩtye ũndũ mũtumĩa ũtonya kũatĩĩa ngelekanyʼo ya Eliũ.

¹⁴ Kwasũanĩa ũndũ ũũ. Twasye ve mũtumĩa wamanya kana mwĩĩtu-a-asa mũna kĩkundinĩ nũtũlĩkĩte ngoo. Nũndũ wa ũu, aimũthokea e na mwana-a-asa ũngĩ nĩ kana mamwĩkĩe vinya. Maineena na mwĩĩtu-a-asa ũsu, aimaelesya ũndũ ũũmũthĩnyʼa. Aimatavya kana o na kau nũendaa maũmbanonĩ na ũtavanyʼanĩ, ndethĩawa na ũtanu. We mwana-a-asa ũsu aĩle kwĩka ata?

¹⁵ Mbee, nĩwaĩle kũtata kũelewa kĩla kĩũtuma mwĩĩtu-a-asa ũsu ewʼa ũu. Nĩ kana eanĩsye kĩu, nĩwaĩle kũmwĩthukĩĩsya nesa. We nĩwĩthĩwa ayĩwʼa Ngai ta ũtamwendete? No ethĩwe atũlĩkĩte ngoo nũndũ wa “mawĩmakĩo ma thayũ”? (Lũka 21:34) Kelĩ, mũtumĩa ũsu nĩwaĩle kũmantha myanya ya kũmũkatha. Kwa ngelekanyʼo, no amũkathe nũndũ nũendaa maũmbanonĩ na ũtavanyʼanĩ o na kau nũtũlĩkĩte ngoo. Na katatũ, yĩla mũtumĩa ũsu waelewa maũndũ onthe na kĩla kĩũtuma mwĩĩtu-a-asa ũsu akwʼa ngoo, nĩwaĩle kũtũmĩa Mbivilia kũmũĩkĩĩthya kana Ngai nũmwendete.—Kal. 2:20.

ENDEEA KŨTETHEKA NĨ ĨVUKU YA YOVU

16. Tũtonya ata kũendeea kũtetheka nĩ ĩvuku ya Yovu?

¹⁶ Ve maũndũ maingĩ mũno tũtonya kwĩmanyĩsya ĩvukunĩ ya Yovu! O tondũ ĩsomo ĩvĩtu yonanĩtye, ngewa ĩĩ ya Yovu nĩtũmanyĩasya kĩla kĩtumĩte Ngai aeka mathĩna methĩwe kwʼo na ũndũ tũtonya kũmomĩĩsya. Na o tondũ twoona ĩsomonĩ yĩĩ, ithyonthe no twĩmanyĩsye kũnengane ũtao mũseo twaatĩĩa ngelekanyʼo nzeo ya Eliũ, ĩndĩ ti ya ala anyanya atatũ ma Yovu. Yĩĩngĩ ũkwĩthĩwa ũyenda kũtaa mũndũ, wĩona ata ũkatũngĩlĩĩla maũndũ ala weemanyĩsya ĩvukunĩ ya Yovu? Na ethĩwa nĩvavĩtĩte ĩvinda kuma yĩla wasomie ĩvuku ya Yovu ya mũthya, ĩka mĩvango ũyĩsome ĩngĩ. Nĩ ũndũ ũtonyeka ũkemanyĩsya maũndũ angĩ maingĩ ĩvukunĩ yĩĩ.