Mũmaitha wa Mũminũkĩlyo Ũla Ũkanangwa Nĩ Kĩkw’ũ

1, 2. Atamu na Eva mekalaa ata mwambĩlĩlyonĩ, na nĩ makũlyo meva twĩkũlasya?

ĨLA Atamu na Eva moombiwe, mayaĩ na mũmaitha o na ũmwe. Mayaĩ na naĩ na mekalaa vandũ vaseo mũno. Maĩ na ũnyanya mũseo na Mũmbi woo. Atamu aĩ mwana wa Ngai, nake Eva aĩ mwĩĩtu wake. (Mwa. 2:7-9; Luka 3:38) Wĩa ũla Ngai wamanengie woonanisye kana maĩ mekale mateũkw’a. (Soma Mwambĩlĩlyo 1:28.) Wĩa wa ‘kusũsya nthĩ na kũmĩkĩlya vinya’ waĩ ũtonya kwĩanĩw’a ĩtina wa ĩvinda yĩte yĩasa mũno. Ĩndĩ yaĩ no nginya mekale tene na tene nĩ kana meanĩsye wĩa wa ‘kũsumbĩka kĩla kĩndũ kĩ thayũ kĩendaa ĩũlũ wa nthĩ.’ Kwoou Atamu ndaĩ akw’e na aitia wĩa ũsu.

² Nĩkĩ ĩndĩ kũtailyĩ ũndũ kwailyĩ? Nĩkĩ kwĩ amaitha aingĩ ala masiĩĩaa andũ maikethĩwe na ũtanu, mũmaitha ũla mũnene e kĩkw’ũ? Ngai aĩ eke ata nĩ kana anange amaitha asu? Mosũngĩo ma makũlyo asu, na angĩ o tamo, nĩmakwatĩkanaa Mbivilianĩ. Ekai yu twĩmanyĩsye maũndũ amwe ma vata makonetye ũndũ ũsu.

ŨKANY’O WA WENDO

3, 4. (a) Nĩ mwĩao wĩva ũla Ngai wanengie Atamu na Eva? (b) Nĩkĩ waĩ ũndũ wa vata kũatĩĩa mwĩao ũsu?

³ O na kau Atamu na Eva moombĩtwe mekale tene na tene, mo mayaĩ na thayũ ũtatonya kũkw’a. Nĩ kana mekale thayũ maĩ no nginya maveve, manyw’e, makome, na maiya. Ũndũ wa vata nĩ kana maaĩle kwĩthĩwa na ũnyanya mũseo na Yeova, ũla nĩwe Mũnengani wa thayũ, nĩ kenda maikaakw’e. (Kũt. 8:3) O na ĩngĩ, nĩ kana maendeee kũtanĩa thayũ, nĩmaaĩle kwĩtĩkĩla kũtongoew’a nĩ Ngai. Yeova nĩwatavisye Atamu maũndũ asu o na Eva ataaĩsa kũmbwa. Eekie ũu ata? Mbivilia yaĩtye ũũ: “Na Yeova Ngai amwĩaĩa mũndũ, akĩmwĩa, Wa kĩla mũtĩ wa mũũndanĩ nũtonya ũya o ũndũ ũkwenda: ĩndĩ wa mũtĩ wa kũmanyĩthya ũseo na ũthũku, ndũkaye: nĩkwĩthĩwa mũthenya ũla ũkaya waw’o ndũkatĩa ũkw’a.”—Mwa. 2:16, 17.

⁴ “Mũtĩ wa kũmanyĩthya ũseo na ũthũku” waĩ wonany’o wa kana Ngai e weka nowe waĩlĩte kũtw’a ũla ũseo na ũla ũthũku. Ve maũndũ Atamu weesĩ ĩũlũ wa ũseo na ũthũku nũndũ oombĩtwe na mũvw’ano wa Ngai, na aĩ na wasya wa ngoo. Mũtĩ ũsu waĩ wony’e Atamu na Eva kana maaĩle kũtongoew’a nĩ Yeova kĩla ĩvinda. Kũya matunda ma mũtĩ ũsu kwaĩ no ũndũ ũmwe na kũtavya Yeova kana mayendaa kũtongoew’a nĩwe, na ũu wesaa kũtuma makwatwa nĩ thĩna mũnene mũno me na nzyawa syoo. Mwĩao wa Ngai na kĩla kyesaa kũmakwata malea kũũatĩĩa nĩsyoonanĩtye kana ũndũ ũsu ndwaĩ wa kũvũĩwa ngũĩ.

ŨNDŨ KĨKW’Ũ KYALIKILE ANDŨNĨ

5. Nĩ kyaũ kyatumie Atamu na Eva matamwĩw’a Ngai?

⁵ Ĩla Eva woombiwe, Atamu nĩwamũtavisye mwĩao ũsu wa Ngai. Eva nĩweesĩ mwĩao wa Yeova nesa mũno nginya ũkethĩa no asyokeleele ndeto syaw’o ateũvĩtya. (Mwa. 3:1-3) Asyokeleeile ndeto sya mwĩao ũsu ĩla waneenaa na kyũmbe kĩmwe kyaĩ kĩseleke mũno kĩla kyamũthokeie kĩtũmĩĩte nzoka. Kyũmbe kyu kyaĩ Satani ũla nĩwe Ndevili, ũmwe wa ana ma Ngai ma veva ũla weetĩkĩlilye wendi wa kwĩyĩũngamĩa na kwĩthĩwa na ũkũmũ wĩane ngoonĩ. (Sianĩsya na Yakovo 1:14, 15.) Nĩ kana kyũmbe kyu kĩanĩsye wendi wakyo, kyailĩĩile Ngai ũvũngũ. Kyatavisye Eva kana kwĩkala ate kũtongoew’a nĩ Ngai kũyesaa kũmũetee kĩkw’ũ, ĩndĩ kwesaa kũtuma ekala ta Ngai. (Mwa. 3:4, 5) Eva nĩwaĩkĩĩie ndeto isu na oonany’a kana nũkwenda kwĩyĩũngamĩa kwa kũya matunda ma mũtĩ ũsu. (Mwa. 3:6, 17) Ndeto isu sya Ndevili syaĩ sya ũvũngũ. (Soma 1 Timotheo 2:14.) O na vailyĩ ũu, Atamu ‘nĩweethukĩĩisye wasya wa mũka.’ O na kau nzoka ĩsu nĩtonya kwĩthĩwa yoonekaa ta yĩ na ũnyanya, Satani ũla nĩwe Ndevili aĩ mũmaitha ũte tei ũla weesĩ nesa vyũ kana Eva eeka ũu ndatĩa kũkw’a.

6, 7. Yeova asilĩile eki asu ma naĩ ata?

⁶ Atamu na Eva nĩmaleile kũmwĩw’a Ngai nũndũ wa kwĩsũanĩĩa mo ene, o na kau nĩwe wamanengete thayũ na syĩndũ syonthe ila maĩ nasyo. Vate nzika, Yeova nĩweesĩ kĩla kyaendeeie. (1 Mav. 28:9; soma Nthimo 15:3.) Ĩndĩ aleile kũlikĩlĩĩla nũndũ endaa monany’e ũndũ meew’aa kũmwelekela. Yeova nĩweewie woo mũno nũndũ nĩwe waĩ Ĩthe woo. (Sianĩsya na Mwambĩlĩlyo 6:6.) Na kwoou yaĩ no nginya eke ta Mũsili kwa kũmosea ĩtambya nũndũ wa naĩ ĩsu meekie.

⁷ Ngai atavĩtye Atamu atĩĩ: “Mũthenya ũla ũkaya [wa mũtĩ wa kũmanyĩthya ũseo na ũthũku] ndũkatĩa ũkw’a.” Atamu nũtonya kwĩthĩwa aeleiwe nesa kana ũsu waĩ “mũthenya” wa masaa 24. Kwoou, nĩkyo kĩtumi ĩtina wa kũvĩtya, ũtonya kwĩthĩwa eesĩ nũkũkw’a mũthenya o ũsu syũa ĩte ĩthũu. Yeova nĩwaendie kwona Atamu na Eva “syũa yausya.” (Mwa. 3:8) Nũndũ we nĩ Mũsili mũlũngalu, nĩwambie kũmethukĩĩsya. (Mwa. 3:9-13) Na ĩndĩ amatw’ĩa kĩkw’ũ. (Mwa. 3:14-19) Keka nĩwamoaie vau kwa vau, kĩeleelo kyake kwelekela Atamu na Eva na ũsyao woo kĩyĩthĩwa kyaaĩanĩa. (Isa. 55:11) O na kau nĩwameie makakw’a o tondũ wamatavĩtye mbeenĩ, na mambĩĩa kũkwatwa nĩ mathĩna ala maumanaa na naĩ, nĩwamanengie mwanya mambe kwĩthĩwa na ũsyao. Ũsyao ũsu waĩ wĩthĩwe na wĩkwatyo mũseo wa kwĩsa kũtanĩa thayũ. Kwoou, kwosana na woni wa Yeova, Atamu na Eva makwie mũthenya o ũla mavĩtisye, na kwa w’o makwie mũthenya wa Ngai wa myaka 1,000 ũte mũthelu.—2 Vet. 3:8.

8, 9. Naĩ ya Atamu yaeteie nzyawa syake kyaũ? (Sisya visa ĩthangũnĩ ya 22.)

⁸ Syo syana sya Atamu na Eva nĩsyesaa kũkwatwa nĩ mathĩna nũndũ wa naĩ ya asyai masyo? Ĩĩ. Ĩandĩko ya Alomi 5:12 yaĩtye ũũ: “Nũndũ wa mũndũ ũmwe naĩ yalikile kũũ nthĩ, na kĩkw’ũ kwondũ wa naĩ; na kwa ũu kĩkw’ũ kyavikĩa andũ onthe, nĩkwĩthĩwa onthe nĩmeekie naĩ.” Mũndũ wa mbee kũkw’a aĩ Aveli ũla waĩ mũĩkĩĩku. (Mwa. 4:8) Ĩtina, nzyawa ila ingĩ sya Atamu nĩsyambĩĩie kũkũa na kũkw’a. Nao nĩmatiĩwe naĩ? Mũtũmwa Vaulo asũngĩĩte atĩĩ: “Nũndũ wa kũlea kwĩw’a kwa mũndũ ũmwe aingĩ matwiwe athe.” (Alo. 5:19) Naĩ na kĩkw’ũ ila twatiĩwe nĩ Atamu syatw’ĩkie amaitha mate tei na vai ũndũ andũ matonya kwĩsiĩanĩa namo. O na kau tũitonya kũmanya kĩla kĩndũ ĩũlũ wa ũndũ naĩ ĩsu yalikile nzyawanĩ sya Atamu, nĩtwonaa mothũku ala yaetie.

⁹ Nũndũ wa ũu Mbivilia yĩtĩte naĩ na kĩkw’ũ ila twatiĩwe nĩ Atamu “kĩvw’ĩkĩi kĩla kĩvw’ĩkaa ngo syonthe sya andũ.” (Isa. 25:7) Kĩvw’ĩkĩi kĩu kĩkunĩkĩte kĩla mũndũ. Nĩkyo kĩtumi Mbivilia yaasya kana “onthe makusaa nthĩnĩ wa Atamu.” (1 Ako. 15:22) Kwoou ĩkũlyo yĩla twaĩle kwĩkũlya nĩ yĩla yakũlilw’e nĩ Vaulo. Akũlilye atĩĩ: “Nũũ ũla ũtonya kũndangĩĩa kuma mwĩĩnĩ wa kĩkw’ũ kĩĩ?” Ve mũndũ wĩ na ũtonyi ũsu?a— Alo. 7:24.

NAĨ NA KĨKW’Ũ IKAANANGWA VYŨ

10. (a) Nĩ mĩsoa yĩva ya Mbivilia ĩla yonanĩtye kana Yeova nĩwesaa kwananga kĩkw’ũ kĩla kyaetiwe nĩ Atamu? (b) Mĩsoa ĩsu ĩtũmanyĩasya kyaũ ĩũlũ wa Yeova na Mwana wake?

¹⁰ Yeova nĩwaĩ atonya kũtangĩĩa Vaulo. Isaia amina kũandĩka ĩũlũ wa “kĩvw’ĩkĩi,” asyokie aandĩka ũũ: “Nũmeletye kĩkw’ũ tene na tene; na Mwĩaĩi Yeova akavyaĩa methoi mothyũnĩ onthe.” (Isa. 25:8) Yeova nũtanĩaa kũmina kĩkw’ũ kĩla kyaetiwe nĩ Atamu, o tondũ ĩthe wa syana ũivetangĩaa kĩla kĩũithĩny’a na aiivangũla methoi. Yeova ndekaa ũu e weka. Ĩandĩko ya 1 Akolintho 15:22 yaĩtye atĩĩ: “Nũndũ o ũndũ onthe makusaa nthĩnĩ wa Atamu, o ta ũu nthĩnĩ wa Klĩsto onthe makeethĩwa thayũ.” O na ĩngĩ, ĩtina wa Vaulo kũkũlya “Nũũ ũla ũtonya kũndangĩĩa?” ongeleeile kwasya ũũ: “Nĩmũtũngĩa Ngai mũvea nĩ ũndũ wa Yesũ Klĩsto Mwĩaĩi waitũ.” (Alo. 7:25) Wendo ũla Yeova waĩ naw’o ĩtina wa kũmba mũndũ ndwaathela ĩla Atamu na Eva mavĩtisye. Nake ũla watetheeisye Yeova kũtw’ĩkĩthya Atamu na Eva no wendete nzyawa syoo. (Nth. 8:30, 31) Ĩndĩ ĩkũlyo nĩ, Andũ mesaa kũtangĩĩwa ata?

11. Yeova eekie ata nĩ kana atetheesye andũ?

¹¹ Ĩla Atamu wavĩtisye, Yeova nĩwamũtw’ĩie kĩkw’ũ, na nũndũ wa ũu, naĩ na kĩkw’ũ nĩsyalikile andũnĩ. (Alo. 5:12, 16) Mbivilia yaĩtye ũũ: “Ũsilĩlo ũtw’ĩtwe wookie ĩũlũ wa andũ onthe kwondũ wa ĩvĩtyo yĩmwe.” (Alo. 5:18) Yeova esaa kwĩka ata nĩ kana atethye andũ ateũtũla mĩao yake ya ũlũngalu? Ũsũngĩo wa ĩkũlyo yĩu wĩ ndetonĩ ii sya Yesũ: “Mwana wa mũndũ [ookie] kũnengane thayũ wake wĩthĩwe wovosyo kwondũ wa aingĩ.” (Mt. 20:28) Ĩla mwana wa Yeova wa mbee wa veva wasyaiwe kũũ ĩũlũ wa nthĩ e mũndũ ũte na naĩ, nĩwoonanisye nesa kana nĩwesaa kwĩnengane ethĩwe mbovosya. Wovosyo ũsu woosanĩte ata na mĩao ya Yeova?—1 Tim. 2:5, 6.

12. Wovosyo ũla weanĩisye mĩao ya Yeova ya ũlũngalu waĩ kyaũ?

¹² Ĩla Yesũ wookie kũũ nthĩ e mũndũ ũte na naĩ aĩ atonya kwĩkala tene na tene. O nake Atamu aĩ atonya kwĩkala tene na tene keka ndaavĩtya. Kĩeleelo kya Yeova kyaĩ nthĩ yusũe nzyawa sya Atamu ite na naĩ. Kwoou, nũndũ Yesũ nĩwendete Asa wake mũno na andũ, nĩwaumisye thayũ ũla waĩ naw’o e mũndũ ũtw’ĩke nthembo. Vate nzika Yesũ aumisye thayũ ũte na naĩ, ũla weanene na ũla Atamu waaisye. Ĩtina wa ũu, Yeova nĩwanengie Mwana wake thayũ wa veva. (1 Vet. 3:18) Yeova nĩweetĩkĩlile nthembo ĩsu ya wovosyo ĩla yaumiw’e nĩ mũndũ ũsu ũmwe ũtaĩ na naĩ, Yesũ, nũndũ nĩyoosanĩte na mĩao yake ya ũlũngalu, na kwoou athooea nzyawa sya Atamu thayũ ũte na naĩ ũla Atamu waaisye. Ũu wĩonany’a kana Yesũ eekie ũndũ Atamu waaĩle kwĩka. Vaulo aisye ũũ: “Nĩkũandĩkĩtwe, Mũndũ wa mbee, Atamu, atw’ĩka mũndũ wĩ thayũ, Atamũ wa mũminũkĩlyo atw’ĩka veva ũnenganae thayũ.”—1 Ako. 15:45.

13. “Atamũ wa mũminũkĩlyo” akeeka ata nĩ kana atetheesye ala makwie?

¹³ Ĩvinda yĩkavika nĩ kana “Atamũ wa mũminũkĩlyo” eke ta “veva ũnenganae thayũ” kwelekela andũ onthe.Andũ aingĩ ala maumanĩte na Atamu makathayũũkw’a. Nĩkĩ? Nũndũ maĩ thayũ na makw’a. Kwoou vakeethĩwa ve vata mathayũũkw’e, kana matũngĩwe thayũ mekale kũũ nthĩ.—Yoa. 5:28, 29.

14. Yeova ekĩte ata nĩ kana avetee andũ naĩ ĩla matiĩwe nĩ Atamu?

¹⁴ Andũ makatetheew’a ata maume ũkombonĩ wa naĩ? Yeova nĩwaseũvisye Ũsumbĩ ũla asumbĩki maw’o nĩ “Atamũ wa mũminũkĩlyo,” na ala asumbĩki angĩ manyuvĩtwe kuma andũnĩ. (Soma Ũvuan’yo 5:9, 10.) Andũ asu makasumbĩka ĩtunĩ vamwe na Yesũ makeethĩwa mesĩ ũndũ andũ me na naĩ mew’aa. Kwa ĩvinda ya myaka ngili, ũsumbĩki ũsu woo, me vamwe na Yesũ, ũkavetanga naĩ kwondũ wa andũ ala makethĩwa me kũũ nthĩ, nũndũ maitonya kũmĩveta mate atetheesye.—Ũvu. 20:6.

15, 16. (a) Nĩ kĩkw’ũ kĩva kĩla kĩtĩtwe “mũmaitha wa mũminũkĩlyo,” na nĩ ĩndĩĩ kĩkaminwa vyũ? (b) Kwosana na ĩandĩko ya 1 Akolintho 15:28, Yesũ akeeka ata?

¹⁵ Kũvikĩa mũthya wa myaka ngili ya Ũsumbĩ ũsu, andũ ala ewi makeethĩwa mavetewe amaitha onthe ala maumĩlile nũndũ wa kũema kwĩw’a kwa Atamu. Mbivilia ĩtũtavasya atĩĩ: “O ũndũ onthe makusaa nthĩnĩ wa Atamu, o ta ũu nthĩnĩ wa Klĩsto onthe makeethĩwa thayũ. Ĩndĩ nĩ kĩla mũndũ vandũ vake mwene: Klĩsto ũsyao wa mbee; na ĩtina nĩ ala ma Klĩsto [ala makasumbĩka nake], yĩla wĩũka. Na ĩndĩ mũminũkĩlyo ũkyũka, yĩla Klĩsto ũkamũnenga Ngai, nake nĩwe Asa, ũla ũsumbĩ; yĩla ũkethĩwa avetete kĩla ũnene na kĩla ũkũmũ na vinya. Nũndũ mũvaka asumbĩke e we, kũvika yĩla [Ngai] ũkamaia amaitha make onthe ungu wa nyaĩĩ syake [Yesũ]. Mũmaitha wa mũminũkĩlyo ũla ũkanangwa nĩ kĩkw’ũ.” (1 Ako. 15:22-26) Kwoou, kĩkw’ũ kĩla kyaetiwe nĩ Atamu kĩkeethĩwa kyaminwa vyũ. “Kĩvw’ĩkĩi” kĩla kĩkunĩkĩte andũ onthe kĩkeethĩwa kyavetwa kũvikĩa tene na tene.—Isa. 25:7, 8.

¹⁶ Mũtũmwa Vaulo aminũkĩlĩĩlye ngewa ĩsu na ndeto ii: “Na syĩndũ syonthe syaiwa wĩnyivyonĩ kwake, nĩvo ĩndĩ Mwana nake ũkaiwa wĩnyivyonĩ kwa ũla wiĩte syĩndũ syonthe ũnyivyonĩ kwake, nĩ kana Ngai ethĩwe syonthe nthĩnĩ wa syonthe.” (1 Ako. 15:28) Ũu wĩonany’a kana kĩeleelo kya ũsumbĩki wa Mwana kĩkeethĩwa kyeanĩa. Ĩtina wa ũu, Yesũ e mwĩanĩe vyũ, akatũnga ũkũmũ wake kũla kwĩ Yeova, na aimũnenga andũ onthe mate na naĩ.

17. Satani akesa kwĩkanwa nake ata?

¹⁷ Nake Satani, ũla waeteie andũ mathĩna, akeekwa ata? Ĩandĩko ya Ũvuan’yo 20:7-15 nĩyĩsũngĩĩte. Satani akeetĩkĩlw’a atate kwasya andũ ĩvinda yĩla makethĩwa maitatwa ya mũthya. Ndevili na ala makamũatĩĩa makaminwa vyũ nthĩnĩ wa “kĩkw’ũ kya kelĩ.” (Ũvu. 21:8) Nũndũ ala makamũatĩĩa Satani maikekala thayũ ĩngĩ mamina kwanangwa, kĩkw’ũ kyu kya kelĩ kĩikanangwa. Ĩndĩ “kĩkw’ũ kya kelĩ” ti mũmaitha wa andũ ala mamwendete Mũmbi na ala mamũthũkũmaa.

18. Wĩa ũla Ngai wanengie Atamu ũkeanĩw’a ata?

¹⁸ Andũ asu makethĩwa mavetewe naĩ makeetĩkĩlwa nĩ Yeova na mainewa thayũ ũtathela vate mũmaitha o na ũmwe. Wĩa ũla Atamu wanengetwe ũkeethĩa weanĩw’a ate vo. Nthĩ ĩkausũa nzyawa syake ila ikatanĩa kũmĩsũvĩa na iitanĩa mĩthemba mingĩ ya syũmbe. Kwoou, twaĩle kwĩw’a mũyo mũno nũndũ wa kũmanya kana Yeova akilyĩ anaananga mũmaitha wa mũminũkĩlyo, ũla nĩ kĩkw’ũ!