Tetheesya Ala Angĩ Matũmĩe Ũtonyi Woo W’onthe

“Ngakũtaa itho yakwa yĩkũketeee.”—SAV. 32:8.

ŨTONYA KŨSŨNGĨA ATA?

Nĩ ngelekany’o syĩkũ syĩ Mbivilianĩ syĩkwonany’a kana Yeova nĩwonaa ũtonyi ũla athũkũmi make me naw’o?

Nĩkĩ twaĩle kũmanthaa ũseo andũnĩ?

Ana-a-asa ma mũika kana ala manavatisiwe mĩtũkĩ matonya kũtetheew’a ata nĩ kana matũmĩe ũtonyi woo w’onthe?

1, 2. Yeova ethĩawa na woni mwaũ kwelekela athũkũmi make?

ĨLA asyai meloele syana syoo iithaũka, nĩmaseng’aw’a mũno nĩ inengo syasyo. We nĩwĩyoneete ũndũ ũsu? Mwana ũmwe nũtonya kwĩthĩwa e na kĩnengo kya kũsemba, nake ũla ũngĩ nũtonya kwĩthĩwa endete mũno mathaũ ma kũsola na kũseũvya twĩndũ. Ĩndĩ o na ethĩwa syana isu syĩ na inengo syĩva, asyai nĩmendeeaw’a mũno nĩ kũtetheesya syana syoo syĩke ũndũ itonya kwosana na inengo syasyo.

² Yeova nĩwendeeaw’a mũno nĩ athũkũmi make o tondũ asyai mendeeaw’a nĩ syana syoo. Onaa athũkũmi make ma ĩvinda yĩĩ mailyĩ ta ‘ũthwii wa nthĩ.’ (Akai 2:7, The Holy Bible in Current Kikamba Language) Methĩawa me ma vata mũno nũndũ wa mũĩkĩĩo woo na kwĩyumya kwoo. Nĩvatonyeka ũkethĩa o naku nĩwonete kana Ngũsĩ syĩthĩawa na inengo mbingĩ syĩ kĩvathũkany’o. Ana-a-asa amwe methĩawa me aumya aseo vyũ ma maũvoo, namo angĩ me ũtonyi wa kũvanga maũndũ nesa. Eĩtu-a-asa aingĩ methĩawa me na ũtonyi wa kwĩmanyĩsya ithyomo syĩ kĩvathũkany’o, na kũitũmĩa ĩla meũtavany’a, namo angĩ methĩawa me na ũtonyi wa kwĩkĩa angĩ vinya kĩkundinĩ kana kũsũvĩa ala awau. (Alo. 16:1, 12) Tyo nginya twĩthĩwe twĩw’aa mũyo nũndũ wa kwĩthĩwa na Aklĩsto ta asu kĩkundinĩ?

3. Twĩneenea makũlyo meva ĩsomonĩ yĩĩ?

³ Ĩndĩ Aklĩsto amwe ta ana-a-asa ala ma mũika kana ala manavatisiwe mĩtũkĩ nĩmatonya kwĩthĩwa mew’aa mate eanĩe kĩkundinĩ. Tũtonya kũmatetheesya ata nĩ kana matũmĩe ũtonyi woo w’onthe? Nĩkĩ twaĩle kwĩkĩa kĩthito kya kũmantha maũndũ ala maseo andũnĩ nĩ kenda tũmonae o tondũ Yeova ũmonaa?

YEOVA ASIASYA ŨSEO WA ATHŨKŨMI MAKE

4, 5. Ĩandĩko ya Asili 6:11-16 yonanĩtye ata kana Yeova nĩwĩthĩawa esĩ ũtonyi wa athũkũmi make?

⁴ Mbivilia nĩyĩeleetye maũndũ maingĩ monanĩtye kana ĩla Yeova wasisya athũkũmi make onaa ũseo woo, vamwe na ũtonyi woo wa kwĩka maũndũ. Kwa ngelekany’o, ĩla Ngiteoni wanyuviwe nĩ kana aumye andũ ma Ngai ũkombonĩ wa Amitiani, no nginya ethĩwe aseng’ie mũno ĩla mũlaĩka wamũkethisye atĩĩ: “Yeova e vamwe naku, we ngũmbaũ nene.” No nginya wĩthĩe ĩvinda yĩu Ngiteoni ndeew’aa e “ngũmbaũ.” O na nĩwoonanisye nesa vyũ kana we ndoonaa e mũndũ wa vata, na ndoonaa ta ũtonya kwovosya andũ ma Ngai. Ĩndĩ Yeova nĩwoonaa ũseo wa mũthũkũmi wake Ngiteoni mbee wa ũndũ we wasũanĩaa.—Soma Asili 6:11-16.

⁵ Yeova nĩweesĩ nesa vyũ kana Ngiteoni nũkũvonokya Aisilaeli nũndũ nĩwoonete ũtonyi wake. Kwa ngelekany’o, mũlaĩka wa Yeova aĩ onie Ngiteoni aivũa nganũ na vinya wake w’onthe. O na ve ũndũ ũngĩ waĩ wendeeisye mũlaĩka ũsu. Andũ aingĩ ĩvinda yĩu mavũĩaa lĩu woo kĩwanzanĩ, nũndũ vau mavuthĩ maĩ matonya kũũlũkw’a nĩ kĩseve. Ĩndĩ ũndũ wa kwendeesya nĩ kana Ngiteoni avũĩaa nganũ yake kĩangĩonĩ kya nzavivũ evithĩte ndakavenwe nĩ Amitiani. Ũsu waĩ ũndũ wa ũĩ ta kĩ! Vate nzika, Yeova nĩwoonie Ngiteoni e mũndũũme wĩ kĩthito na wĩ kĩlĩko. Kwoou nĩweesĩ ũtonyi wake na nĩwamũtũmĩie kwĩanĩsya kĩeleelo kyake.

6, 7. (a) Woni wa Yeova kwelekela mwathani Amosi waĩ kĩvathũkany’o ata na wa Aisilaeli amwe? (b) Nĩ kyaũ kĩkwonany’a kana Amosi ndaĩ mũndũ ũte vala ũĩ?

⁶ O ta ũu Yeova nĩwoonie ũtonyi ũla mwathani Amosi waĩ naw’o, o na kau andũ aingĩ nĩmatonya kwĩthĩwa moonaa e mũndũ ũte vala ũĩ. Amosi aisye kana we aĩ o mũĩthi wa malondu na mũsũvĩi wa mĩkũyũ. Mĩkũyũ ĩsu wasũvĩaa nĩ ĩla ĩsyaaa makũyũ ala moonekaa ne lĩu wa andũ ala ngya. Kwoou ĩla Yeova wamũnyuvie Amosi nĩ kana aumye ũkany’o kwa mbaĩ ĩkũmi sya Isilaeli ila syathaithaa mĩvw’anano, Aisilaeli amwe nĩmatonya kwĩthĩwa mesililye kana Amosi ndaĩ atonya wĩa ũsu.—Soma Amosi 7:14, 15.

⁷ Amosi aĩ wa ũtũi wa kũasa na taoni, ĩndĩ aĩ na ũmanyi mwingĩ ĩũlũ wa syĩthĩo na asumbĩ ma ĩvinda yĩu, na ũu wĩonany’a kana ndaĩ mũndũ ũte vala ũĩ. Nĩvatonyeka ũkethĩa nĩweesĩ nesa maũndũ ala maendeeaa Isilaeli, na nũtonya kwĩthĩwa eesĩ maũndũ maingĩ ĩũlũ wa mbaĩ ila syamathyũlũlũkĩte nũndũ nĩwavulanaa mũno na akũni ma viasala ma mbaĩ isu. (Amo. 1:6, 9, 11, 13; 2:8; 6:4-6) Asomi amwe ma Mbivilia ũmũnthĩ nĩmamũkathaa Amosi mayasya kana aĩ mũandĩki mũseo. Mwathani ũsu atũmĩaa ndeto syĩ laisi ĩndĩ syĩ na ũvoo mũito. Kwa w’o Amosi nĩwoonanisye ũkũmbaũ ĩla wasũngĩie ũla mũthembi mũlũsani weetawa Amasia. Ũu woonanisye nesa vyũ kana Yeova anyuvĩte mũndũ ũla waaĩlĩte, na waĩ na ũtonyi mwingĩ o na vala andũ amwe mayawonaa.—Amo. 7:12, 13, 16, 17.

8. (a) Yeova amũĩkĩĩthisye Ndaviti ata? (b) Ndeto ila syĩ ĩandĩkonĩ ya Savuli 32:8 itonya kwĩkĩa vinya ata ala mew’aa ta matatonya kwĩanĩsya maũndũ mana?

⁸ Yeova nĩwonaa ũtonyi w’onthe wa kĩla ũmwe wa athũkũmi make. Nĩwamũĩkĩĩthisye Mũsumbĩ Ndaviti kana akamũtaa ‘itho yake yĩmũketeee.’ (Soma Savuli 32:8.) We nũkwona nĩkĩ ũndũ ũsu waĩle kũtwĩkĩa vinya ũmũnthĩ? O na kau mavinda angĩ no twĩw’e tũte na ũtonyi wa kwĩka maũndũ mana, Yeova no atũtetheesye tũkeanĩsya maũndũ twoonaa ta tũtesa kũmeanĩsya. Yeova atũtongoeasya nesa nĩ kana tũtũmĩe ũtonyi witũ w’onthe wa kwĩka maũndũ, o tondũ mwalimũ wĩkaa ĩla ũkũtetheesya mũmanyĩw’a wake ũte na ũmanyi mwingĩ. O na ĩngĩ, Yeova no atũmĩe ala tũthaithaa namo nĩ kana matũtetheesye tũtũmĩe ũtonyi witũ w’onthe wa kwĩka maũndũ. Ekaa ũu ata?

MANTHAA ŨSEO ANDŨNĨ

9. Tũtonya kũatĩĩa ũtao wa Vaulo ata wa kũthĩnĩkĩa mavata ma andũ ala angĩ?

⁹ Vaulo eekĩie Aklĩsto onthe vinya ‘masũvĩae,’ kana mathĩnĩkĩae, mavata ma andũ ala angĩ. (Soma Avilivi 2:3, 4.) Ũu nĩ kwasya kana Vaulo atũthuthasya twendeeaw’e nĩ inengo sya andũ ala angĩ na tũyona syĩ sya vata. Twĩw’aa ata ĩla mũndũ woonany’a kana nũkũtanĩthw’a nĩ maendeeo ala twĩkĩte? Mavinda maingĩ ũndũ ũsu nũtumaa twenda kwĩka maendeeo mũnango, na ũu ũituma tũtũmĩa ũtonyi witũ w’onthe. O ta ũu, ĩla twoonany’a kana nĩtũkwendeew’a nĩ ala angĩ, ũu nũtumaa mekĩa kĩthito, na maiendeea nesa kĩ-veva.

10. Naaũ ala twaĩle kũthĩnĩkĩa mũnango?

¹⁰ Naaũ ala twaĩle kũthĩnĩkĩa mũnango? Vate nzika ithyonthe nĩtwendaa kũthĩnĩkĩwa kwa nzĩa ya mwanya mavinda kwa mavinda. O na ũu wĩ o vo, ana-a-asa ala ma mũika kana ala manavatisiwe mĩtũkĩ nĩmethĩawa na vata wa kwonw’a kana nĩmetĩkĩlĩtwe maũndũnĩ ala mekawa kĩkundinĩ. Kwĩka ũu kũkatuma mew’a me eanĩe ĩla me vamwe naitũ. Ĩndĩ twalea kwĩka ũu, nĩtũtonya kũtuma ana-a-asa asu maema kwĩanĩsya wendi woo wa kwĩka maendeeo mũnango, o na kau Ndeto ya Ngai nĩmathangaasya meke maendeeo.—1 Tim. 3:1.

11. (a) Mũtumĩa ũmwe wa kĩkundi atetheeisye mwana-a-asa wa mũika ata aeke kwĩthĩwa na nthoni? (b) Wĩĩmanyĩsya kyaũ kumana na Julien?

¹¹ Mwana-a-asa ũmwe wĩtawa Ludovic, ũla nĩ mũtumĩa wa kĩkundi, nĩwatethekie mũno ĩla waĩ mũnini nũndũ wa kũthĩnĩkĩwa nĩ ala angĩ. Easya ũũ: “Ĩla noony’a mwana-a-asa kana nĩngũmũthĩnĩkĩa kwa nzĩa ya mwanya, nĩw’o wĩkaa maendeeo na mĩtũkĩ.” Kwa ngelekany’o, Ludovic awetete ũũ ĩũlũ wa mwana-a-asa ũmwe wa mũika wĩtawa Julien na waĩ nthoni: “Mavinda amwe Julien eekaa maũndũ kwa nzĩa ĩte ya kwendeesya. Ĩndĩ nĩnoonaa ayĩw’ĩa andũ ala angĩ tei na ayendeew’a nĩ kũmatetheesya. Kwoou, vandũ va kwĩthĩwa na nzika ĩla noona ayĩka maũndũ ũu, nendeeiw’e nĩ ndaĩa syake ila nzeo na natata kũmwĩkĩa vinya.” Ĩtina wa ĩvinda Julien nĩwatw’ĩkie mũtetheesya wa kĩkundi, na ũmũnthĩ nĩ vainia wa kĩla ĩvinda.

MATETHEESYE MATŨMĨE ŨTONYI WOO W’ONTHE

12. Nĩ ndaĩa yĩva ya vata mũndũ waĩle kwĩthĩwa nayo nĩ kana atetheesye ala angĩ matũmĩe ũtonyi woo w’onthe? Nengane ngelekany’o.

¹² Kwoou ethĩwa nĩtũkwenda kũtetheesya andũ matũmĩe ũtonyi woo w’onthe, no nginya twĩthĩwe twĩ metho. O tondũ tweemanyĩsya kumana na ngelekany’o ya Julien, tũyaĩle kũsisya mũno mawonzu ma mwana-a-asa, vandũ va ũu twaĩle kũsisya ndaĩa ila nzeo wĩ nasyo na ũtonyi wake nĩ kana tũmũtetheesye aũtũmĩe. Ũu now’o Yesũ weekie kwelekela mũtũmwa Vetelo. O na kau mavinda angĩ Vetelo nĩwoonekaa ate wa kwĩkwatw’a, Yesũ nĩwamwĩtie ĩsyĩtwa Keva, kana Vetelo, yĩla yonanasya ĩvia. Ũu woonanisye kana Vetelo aĩ ethĩwe e mũlũmu o ta ĩvia.—Yoa. 1:42.

13, 14. (a) Valanava oonanisye ata kana aĩ woni mũseo kwelekela Maliko? (b) Mwana-a-asa ũmwe wa mũika atetheeiw’e ata nĩ mũtumĩa wa kĩkundi? (Sisya visa ĩthangũnĩ ya 22.)

¹³ Valanava oonanisye kana aĩ na woni mũseo ta ũsu kwelekela Yoana, ũla waĩ na ĩsyĩtwa yĩngĩ ya Kĩ-lomi, Maliko. (Meko 12:25) Ĩvinda yĩla Vaulo waĩ kyalonĩ kyake kya mbee kya kũnyaĩĩkya ũvoo mũseo e na Valanava, Maliko aĩ “mũtethya” woo, na nĩvatonyeka ũkethĩa nĩwe wamatetheeasya mawĩa moo. Ĩndĩ ĩla mavikie Vambilia, Maliko nĩwamatiie matataĩĩe. Na nũndũ wa ũu yaĩ no nginya mesĩle kĩsionĩ kyaĩ na mĩisyo mingĩ me oka. (Meko 13:5, 13) O na ũu wĩ o vo, Valanava nũtonya kwĩthĩwa asyaisye mũno ndaĩa nzeo sya Maliko, ĩndĩ ti mawonzu make, na ĩtina amanyĩsya Maliko. (Meko 15:37-39) Ũu nĩwatumie Maliko atw’ĩka Mũklĩsto mũimu. Ũndũ wa kwendeesya nĩ kana ĩla Vaulo woovewe Lomi, Maliko aĩ kũu na nĩmatũmie ngethi kwa Aklĩsto ala maĩ kĩkundinĩ kya Kolosai. Ĩvinda yĩu mũtũmwa Vaulo nĩwamũkathie Maliko. (Ako. 4:10) Kwasũanĩa mũyo ũla Valanava ũtonya kwĩthĩwa eewie ĩla Vaulo wakũlilye Maliko amatetheesye.—2 Tim. 4:11.

¹⁴ Mwana-a-asa ũmwe wĩtawa Alexandre, ũla ũnatw’ĩkĩthiw’e mũtumĩa wa kĩkundi mĩtũkĩ, elilikana ũndũ watetheeiw’e mũno nĩ mwana-a-asa ũmwe. Easya ũũ: “Ĩla naĩ mũnini nĩnaemawa nĩ kũvoya nĩ mbee wa andũ. Ĩndĩ mũtumĩa ũmwe wa kĩkundi nĩwandetheeisye namanya ũndũ ndonya kwĩyũmbany’a nĩ kana ndikethĩwe na wia. Vandũ va kũmbĩkĩsya ngoo, nĩwaendeeie kũnenga myanya mingĩ ya kũvoya maũmbanonĩ ma ũtavany’a. Ĩtina wa ĩvinda nĩneethĩiwe na ũkũmbaũ wa kũvoya.”

15. Vaulo oonanisye ata kana nĩwendeeaw’a mũno nĩ ana-a-asa make?

¹⁵ Yo ĩla twoona Mũklĩsto ũngĩ e na ndaĩa nzeo, nĩtwonanasya kana nĩtũkwendeew’a nĩ ndaĩa isu? Ĩandĩkonĩ ya Alomi kĩlungu kya 16, Vaulo nũwetete Aklĩsto mbee wa 20 na akamakatha nũndũ wa ndaĩa nzeo ila syatumaa amenda. (Alo. 16:3-7, 13) Kwa ngelekany’o, Vaulo ayonany’a kana Andeloniko na Yunia maĩ na wũmĩĩsyo wa Kĩklĩsto, aisye nĩmamũthũkũmĩte Klĩsto kwa ĩvinda ĩasa mbee wake. O na ĩngĩ, Vaulo nĩwaneenie nesa ĩũlũ wa inyia wa Luvusi nũndũ wa ũndũ wamũthĩnĩkĩie.

16. Kũkatha andũ ma mũika kũtonya kũete moseo meva?

¹⁶ Kũkatha ala angĩ nĩkũtonya kũete moseo. Kwasũanĩa ĩũlũ wa kamwana ketawa Rico ka nthĩ ya France. Kamwana kau nĩkakw’ĩte ngoo mũno nũndũ ĩthe wako, ũla ũtaĩ Ngũsĩ, nĩwavĩngaa kaikavatiswe. Rico oonaa no nginya eteele atw’ĩke mũndũ mũima nĩ kenda emũthũkũma Yeova ũndũ vaĩlĩte. O na ĩngĩ ndeew’aa mũyo nũndũ nĩwathekeeawa mũno sukulu. Mũtumĩa ũmwe wa kĩkundi wĩtawa Frédéric, ũla wakũlilw’e emanyĩsye na kamwana kau aĩtye ũũ: “Nĩnamũkathie Rico mũno nũndũ kũthekeewa kũu kwoonanasya kana nĩweethĩĩtwe na ũkũmbaũ wa kũtavya ala angĩ ĩũlũ wa mũĩkĩĩo wake.” Ndeto isu sya kũkatha nĩsyeekĩie Rico vinya mũno eke maendeeo, na syamũtetheesya ethĩwe na ngwatanĩo nzeo vamwe na ĩthe wake. Rico nĩwavatisiwe e na myaka 12.

17. (a) Tũtonya ata kũtetheesya ana-a-asa meke maendeeo? (b) Mũmisonalĩ ũmwe atetheeisye ana-a-asa ma mũika ata, na kwĩka ũu kwaetie moathimo meva?

¹⁷ Ĩla twakatha ana-a-asa nũndũ wa kwĩanĩsya ianda syoo nesa twĩthĩawa twamanenge vinya wa kũmũthũkũma Yeova meyumĩtye vyũ. Sylvie,a ũla wĩthĩĩtwe aithũkũma Mbetheli ya nthĩ ya France kwa myaka mingĩ, aisye kana o namo eĩtu-a-asa no makathe ana-a-asa. Aisye kana eĩtu-a-asa no mone maũndũ maingĩ maseo kwĩ ana-a-asa. Nĩkyo kĩtumi waisye kana “ndeto sya kũkatha ila maneena no syĩkĩe vinya ila sya ana-a-asa ala me na ũmanyi mwingĩ.” Ongeleeile kwasya: “Kũkatha ala angĩ nonaa ne ũndũ wa lasima.” (Nth. 3:27) Mũmisonalĩ ũmwe wĩtawa Jérôme ũla wĩthĩawa nthĩ ya French Guiana, nũtetheesye ana-a-asa aingĩ ma mũika o namo methĩwe na mũvango wa kũtw’ĩka amisonalĩ. Easya atĩĩ: “Nĩnamanyie kana ĩla nakatha ana-a-asa ma mũika ĩũlũ wa ũndũ mũna mekie nesa nthĩnĩ wa ũtavany’a kana nũndũ wa kumya maelesyo maseo, nĩmethĩawa na ũkũmbaũ. Na nũndũ wa ũu nĩmekĩaa kĩthito nĩ kana matũmĩe vyũ ũtonyi woo wa kwĩka maũndũ.”

18. Nĩkĩ kũthũkũma vamwe na ana-a-asa ma mũika nĩ ũndũ wa vata?

¹⁸ O na ĩngĩ, no tũtume Aklĩsto ala angĩ meka maendeeo ma kĩ-veva ĩla tweeka maũndũ vamwe namo. Kwa ngelekany’o, mũtumĩa wa kĩkundi no akũlye mwana-a-asa wa mũika wĩ na ũmanyi wa kũtũmĩa kombiũta, atumbĩthye ũvoo mũna kuma Kĩsesenĩ kitũ kya jw.org kwondũ wa kwĩkĩa vinya Aklĩsto ala akũũ na mate na kombiũta. Kana ethĩwa wĩtethya wĩa Nyũmbanĩ ya Ũsumbĩ no ũthokye mwana-a-asa wa mũika mũthũkũme ĩmwe. Kwĩka ũu no kũtume ũkwata mwanya wa kũmanya ũtonyi wa ana-a-asa ma mũika, ũkamakatha, na ũkethukĩĩsya mawoni moo.—Nth. 15:23.

SŨANĨA ĨŨLŨ WA ĨVINDA YĨLA YŨKĨTE

19, 20. Nĩkĩ twaĩle kũtetheesya ala angĩ meke maendeeo ma kĩ-veva?

¹⁹ Ĩla Yeova wanengie Yosua wĩa wa kũtongoesya Aisilaeli, eeie Mose ‘amũkũmbaĩthye’ na ‘aimwĩkĩa vinya.’ (Soma Kũtũngĩlĩlwa Kwa Mĩao 3:28.) Andũ aingĩ ũmũnthĩ nĩmaendeee kũka ũseũvyonĩ wa Yeova. Wĩa wa kũtetheesya ana-a-asa ma mũika na ala manavatisiwe mĩtũkĩ matũmĩe ũtonyi woo w’onthe nĩ wa Aklĩsto onthe ala aimu, ĩndĩ ti wa atumĩa ma kĩkundi me oka. Kwĩka ũu kũkatuma andũ aingĩ maendeea kũlika ũthũkũminĩ wa ĩvinda yonthe, na aingĩ “makatonya kũmanyĩsya angĩ.”—2 Tim. 2:2.

²⁰ Twĩthĩwe twĩ kĩkundinĩ kĩnene na kĩ na ana-a-asa me na ũmanyi mwingĩ, kana twĩ kĩkundinĩ kĩnambĩĩie mĩtũkĩ, ekai ithyonthe tũtetheesye ana-a-asa tũsũanĩĩte ĩũlũ wa ĩvinda yĩla yũkĩte. Kĩeleelo kitũ kyaĩle kwĩthĩwa ne kũatĩĩa ngelekany’o ya Yeova, ũla ũmanthaa ũseo athũkũminĩ make.

[Maelesyo]