Sambu na Inki Yau Kelomba Ndolula?

NGINDU ya kutuba nde mabundu kubalula ntima mpi yau kusoba kele ngindu ya mpa ve. Diksionere mosi ya lusambu (Religioni e miti [Lusambu ti Masapo]) ketuba nde kwikama ya luvunu ya dibundu ya ntama simbaka dikebi ya bantu na Moyen Âge mpi yau nataka bantu mingi na kulomba nde mambu kusoba.

Na 1523, ntangu Martin Luther mefwa kinduku ti Roma, Papa Adrien VI mekaka na kuwakanisa bau. Yandi tindaka nsangu yai na Kimvuka ya Nuremberg: “Beto kezaba mbote nde na bamvula mingi, mambu ya nzanzi fulukaka na nzyunga ya Papa . . . Beto fwete sala nswalu na kusoba ntete kimvuka ya bantu yina kesalaka ti papa, ziku bau kele kisina ya mambi yai yonso.” Kansi, kundima na yandi yina nungaka ve na kuvutula kinduku yina to na kukatula mbebisa yina vandaka na kati ya bantu yina kesalaka ti papa.

Ntama mingi ve, bantu bokutilaka mabundu sambu yau vandaka pima ntangu bau kefwa bantu mingi na kimvuka. Bau fundaka yau dyaka nde yau buyisaka ve bantu na yau na kunwana bamvita. Na 1941, ntangu Mvita ya Zole ya Inza ya Mvimba vandaka kutoka, mumpe mosi, zina na yandi Primo Mazzolari, yulaka nde: “Sambu na inki Roma bakaka desizio ya ngolo ve ntangu bau kefwa malongi ya Katolika, mutindu yau vandaka kusala ntete, mpi mutindu yau meyikanaka na kusala ntangu yonso ya muntu kevwezaka tumalongi ya fyoti.” Tumalongi ya fyoti na kufwanisa ti inki? Mumpe yai vandaka tubila kikalulu ya zola ya insi yina butaka mvita mpi kabulaka bantu ndambundambu na ntangu yina.

Kansi, kyeleka kele nde, tii na bilumbu ya mekatuka kuluta, kundima mambi vandaka mpenza kikalulu ya mabundu ve. Na 1832, Grégoire XVI pesaka mvutu na bantu yina vandaka lomba nde Dibundu ya Katolika ‘kuvutukila mambu na yau ya luyantiku.’ Yandi tubaka nde: “Yau ke buzoba mpi mafingu na kutuba nde, sambu [dibundu] kutoma mpi kuyela, yau fwete ‘soba mpi kuvutukila mambu ya luyantiku,’ bonso dibundu mesalaka kima ya mbi.” Inki bau salaka sambu na kufika mambu ya kuluta mbi ya dibundu mesalaka. Bau sadilaka mayele ya mbi mingi sambu na kutendula yau. Mu mbandu, bateolozie yankaka tubaka nde dibundu kele ya santu mpi ya kusumuka. Dibundu yau mosi kele ya santu​—⁠Nzambi ketaninaka yau na bifu. Kansi, bantu na yau kele bantu ya masumu. Mpidina, kana bau metuba nde dibundu mesala mbi, kele dibundu kibeni ve mesala yau, kansi mbi kele ya bantu yina kele na kati ya dibundu. Keti yai kele kutuba mosi ya mayele? Hans Küng, teolozie ya Katolika ya Roma monisaka nde bau kudikusaka. Yandi sonikaka nde: “Kele ve ti dibundu ya kukonda kifu yina kevandaka ya kukabwana ti bantu.” Yandi tendulaka nde: “Dibundu ya kukonda masumu ya kufunguna kele ve.”

Ekimenisme ti Bikalulu

Nge lenda yula nde inki mambu nataka mabundu na kulomba ndolula ntangu yai. Ntete, ba Misioni ti ba Ortodokse ndimaka nde kana mabundu “kabwanaka na ntangu ya ntama,” yau vandaka kifu na bau. Bau ndimaka yau na lukutakanu ya mabundu yonso, yina vandaka na ntu-dyambu “Lukwikilu ti Ndonga.” Yau salamaka na Lausanne, Suisse, na 1927. Na nima, Dibundu ya Katolika ya Roma landaka mbandu na bau, mingimingi kubanda ntangu bamfumu ya nene ya Vatican II,a kumosi ti papa, bandaka kulomba ndolula mbala na mbala sambu na bankabwana yina salamaka na Kikristu. Sambu na inki kikuma? Yau kemonana nde bau zolaka nde bumosi kuvanda na kati ya Kikristu. Nicolino Sarale, nsoniki ya nkenda ya Katolika tubaka nde “lukanu” ya Jean-Paul II “ya kulomba ‘ba mea culpa’ kele mayele ya mbi, mpi yau kele ekimenisme.”

Kansi, mambu kele mingi; ekimenisme mpamba ve. Bubu yai, bisika yonso bantu mezabaka nkenda ya mbi ya Kikristu. Teolozie mosi, Hans Urs von Balthasar, ketuba nde: “Dibundu ya Katolika lenda vila mambu yai yonso ve. Dibundu [ya papa] kibeni salaka mambu ya mbi to pesaka nzila nde mambu ya mbi ya beto lenda ndima ve bubu yai kusalama.” Na yau, papa ponaka kimvuka mosi sambu na “kubasisa mambu ya kinsweki yonso yina dibundu mesalaka, na mpila nde . . . yau sosa mpila ya kulomba ndolula.” Kikuma yankaka ya dibundu kezola kundima bifu na yau kemonana nde yau kezola kuzwa dyaka bikalulu na yau ya ntama.

Mutindu mosi, ntangu nsoniki ya nkenda Alberto Melloni tubilaka ndolula ya mabundu kelomba, yandi sonikaka nde: “Na kutuba ya mbote, kima ya mabundu kelomba mbala mingi kele nde bau tula ve mukumba na ntu na yau.” Ee, Dibundu ya Katolika kemonana bonso yau ketina kizitu ya masumu ya melutaka, sambu yau zwa dyaka luzitu na meso ya bantu. Na masonga yonso, beto lenda tuba nde Dibundu yai kesosa kuvutula ngemba ti bantu, kansi ti Nzambi ve.

Kikalulu ya mutindu yai keyibusa beto kikalulu ya ntotila ya ntete ya Izraele, Saule. (1 Samuele 15:​1-12) Yandi salaka kifu mosi ya nene, ye ntangu yau mezabana, yandi sosaka ntete mpila ya kudinungisa, ya kumonisa Samuele, profete ya kwikama ya Yehowa, nde yandi salaka kima ya mbi ve. (1 Samuele 15:​13-21) Nsukansuka, yandi kwisaka kundima na meso ya Samuele nde: “Mono me sala masumu. Mono landaka ve nsiku ya Mfumu Nzambi.” (1 Samuele 15:​24, 25) Ee, yandi ndimaka kifu na yandi. Kansi, bangogo ya yandi songaka Samuele na nima kemonisa kima ya ntete ya yandi vandaka sosa: “Mono me sala masumu. Kansi pardo, kupesa mono nsoni ve [“pesa mono lukumu,” NW] na meso ya bambuta ti ya bantu ya Israele.” (1 Samuele 15:30) Yau kemonana pwelele nde kima ya tungisaka Saule vandaka lukumu na yandi na meso ya Izraele kansi kuvutula ngemba ti Yehowa ve. Kikalulu yai nataka Nzambi na kukonda kulolula Saule. Keti kikalulu ya mutindu mosi tanata Nzambi na kulolula mabundu bubu yai?

Bankaka Kendimaka Ve

Bantu yankaka kendimaka ve nde mabundu kulomba ndolula na meso ya bantu yonso. Mu mbandu, muntu mosi ya Katolika ya Roma sepelaka ve ntangu papa na bau lombaka ndolula sambu na kimpika to kuyambula ya bantu bonso Hus ti Calvin, yina “buyaka lukwikilu.” Mambu yina basikaka na Vatican monisaka nde ba kardinale, yina vukanaka na lukutakanu mosi na Yuli 1994, vwezaka dibanza ya papa tindilaka bau na mukanda mosi nde bau “kufimpa kansansa” na mambu yina Dibundu ya Katolika mesalaka na bamvula funda ya meluta. Ntangu papa zolaka kusonika dibanza yango na mikanda na yandi, nkatu kulanda luvwezo na bau, Kardinale ya Italie, Giacomo Biffi salaka mukanda mosi mpi tubaka na kati na yau nde: “Dibundu kele ti disumu ve.” Ata mpidina, yandi ndimaka nde: “Kana dibundu melomba ndolula ya bifu ya yau mesalaka na bamvu-nkama ya meluta, . . . beto lenda monika dyaka bantu ya mwa mbote.”

Luigi Accattoli, nsoniki ya Vatican, ketuba nde: “Kufunguna masumu kele na kati ya mambu yina kewakanisa ve bantu na kati ya Dibundu ya Katolika. Kana papa mendima nde bamisionere kesalaka mbi, bayina kesalaka mbi ve kewa ntima mpasi.” Dyaka, nsoniki ya zulunalu mosi ya Katolika sonikaka nde: “Kana ya kyeleka mpenza papa kebanga mambu ya Dibundu mesalaka, beto tabakisa dyaka ve kikuma ya yandi ketubaka nde Dibundu yango yai mosi kele kima ya mesimba ‘banswa ya bantu,’ ‘mama mpi longi’ mosi kaka yina lenda kotisa bantu na kati ya bamvula funda ya kyese.”

Biblia kekebisa beto na kubalula ve ntima kaka sambu na kubanga nde kana kifu na beto mezabana, yau tavanda nsoni. Kubalula ntima ya mutindu yina kesobaka ve bikalulu ya muntu. (Fwanisa ti 2 Korinto 7:​8-11.) Kubalula ntima yina kele na mbalu na meso ya Nzambi kemonisaka “mambu yina ke songa nde [muntu] me balula ntima”​—⁠disongidila, nzikisa ya kesonga nde yandi mebalula ntima na masonga yonso.​—⁠Luka 3:⁠8.

Biblia ketuba nde muntu yina mebalula ntima mpi mefunguna fwete yambula kusala dyaka bisalu ya mbi. (Bingana 28:13) Keti yau salamaka mutindu yai? Ntangu Dibundu ya Katolika ya Roma ti mabundu yankaka mesala bamfunguna yai yonso imene, inki kusalamaka na mavwanga ya bikanda yina mekatuka kusalama na Afrika ya Kati mpi na Eropa ya Esti, kisika “Bakristu” mingi kunwanaka? Keti dibundu salaka sambu na kutula ngemba? Keti bamfumu ya mabundu nganaka sambu na nku ya bantu na bau vandaka kusala? Ve. Nkutu bamfumu yankaka kotaka mpi na kufwa bantu!

Kilumbu ya Nzambi Tasambisa

Na kutubilaka ba mea culpa ya papa vandaka sala mbala na mbala, Kardinale Biffi sekaka yandi na ngyufula yai: “Sambu na masumu yina melutaka, keti yau tavanda ve mbote nde beto yonso kukinga kilumbu ya kusambisa bantu yonso?” Ee, kilumbu ya Nzambi tasambisa bantu yonso mefinama. Yehowa Nzambi kezaba mbote mambu ya mbi yonso ya mabundu mesalaka. Ntama mingi ve, bayina kusalaka yau, yandi tazengila bau nkanu ya mbi. (Kusonga 18:​4-8) Awa ya kilumbu yango mekuma ntete ve, keti mpila kele ya kuzwa dibundu yina kele na mfuka ya menga ve, ya mendimaka ve nde bau kufwa bantu, to mambu yankaka ya mbi yina Kikristu kele na kulombila ndolula? Mpila kele.

Inki mutindu beto lenda sala yau? Beto fwete sadila mambu ya Yezu Kristu tubaka nde: “Beno ta bakisa bo na mambu yina ya bo ke salaka.” Mambu ya ntama ya mesalamaka, mambu ya bamingi kezola nde yau kuvila, kesadisa beto na kuzaba bayina Yezu bingaka nde “baprofete ya luvunu” (NW) ti bayina ya “ke butaka bambuma ya mbote.” (Matayo 7:​15-20) Bau kele banani? Beto kelomba nge na kuzaba bau nge mosi, na kulongukaka Biblia ti Bambangi ya Yehowa. Tala banani bubu yai kesalaka ngolo na kulanda Ndinga ya Nzambi, kansi kesosaka ve lukumu na ntwala ya inza.​—Bisalu 17:11.

[Noti na nsi ya lutiti]

[Kifwanisu ya kele na lutiti 5]

Mabundu kelomba ndolula sambu na nku ya mutindu yai ya yau mesalaka

[Bangogo ya kemonisa kisina ya foto]

The Complete Encyclopedia of Illustration/J. G. Heck