Oktomba

Hihi rĩmwe nĩ ũritũhagĩrũo nĩ gwathĩka? Kũrĩ hĩndĩ Mũthamaki Daudi aaiguaga ũguo, nĩkĩo aahoire Ngai ũũ: “Arahũra thĩinĩ wakwa wendi wa gũgwathĩkagĩra.” (Thab. 51:12) Daudi nĩ eendete Jehova. O na kũrĩ ũguo, rĩmwe nĩ aaritũhagĩrũo nĩ gwathĩka, na o na ithuĩ rĩmwe nĩ tũiguaga ũguo. Nĩkĩ? Ũndũ wa mbere, tũciaragwo tũrĩ na mwerekera wa kwaga gwathĩka. Wa kerĩ, Shaitani nĩ ageragia mũno gũtũma tũremere Jehova o take. (2 Kor. 11:3) Wa gatatũ, tũthiũrũrũkĩirio nĩ andũ marĩ na mwerekera wa ũremi, o guo “roho ũrĩa rĩu ũrutaga wĩra thĩinĩ wa ariũ arĩa matarĩ athĩki.” (Ef. 2:2) No mũhaka twĩrutanĩrie kũregana na mwerekera wa kwĩhia o hamwe na hatĩka iria Mũcukani na thĩ ĩno matũrehagĩra nĩguo twage gwathĩka. Ningĩ no mũhaka twĩrutanagĩrie gwathĩkĩra Jehova o hamwe na andũ arĩa aamũrĩte matũtongoragie. w23.10 6 ¶1

Tũreruta atĩa kuumana na kĩama kĩa Jesu gĩa kũgarũra maĩ magatuĩka ndibei? Tũreruta ũhoro wĩgiĩ wĩnyihia. Jesu ndeganire nĩ ũndũ wa kĩama kĩu, na gũtirĩ hĩndĩ eeganire nĩ ũndũ wa maũndũ marĩa aahingĩtie. Ngũrani na ũguo, arĩ na wĩnyihia hingo ciothe aacokagia rũgooco ruothe kũrĩ Ithe. (Joh. 5:​19, 30; 8:28) Tũngĩĩgerekanagia na Jesu na njĩra ya gũkoragwo tũrĩ enyihia, tũtirĩĩganaga nĩ ũndũ wa maũndũ marĩa tũrahingia. Tũtiagĩrĩirũo kwĩraha nĩ ũndũ witũ ene, no twagĩrĩirũo kwĩraha nĩ ũndũ wa Ngai ũrĩa tũtungatagĩra. (Jer. 9:​23, 24) Twagĩrĩirũo kũmũheaga rũgooco ruothe, tondũ gũtirĩ ũndũ tũngĩhota kũhingia tũtarĩ na ũteithio wa Jehova. (1 Kor. 1:​26-31) Tũngĩkoragwo na wĩnyihia, tũtirĩĩrahaga nĩ ũndũ wa maũndũ mega marĩa tũrekĩra andũ arĩa angĩ. Nĩ tũrĩiganagĩra nĩ kũmenya atĩ Jehova nĩ onaga na agakenio nĩ maũndũ marĩa twĩkaga. (Ringithania Mathayo 6:​2-4; Ahib. 13:16) Hatarĩ nganja, nĩ tũkenagia Jehova rĩrĩa twegerekania na Jesu harĩ kuonania wĩnyihia.—1 Pet. 5:6. w23.04 4 ¶9; 5 ¶11-12

Mũtũmwo Paulo agĩtongorio nĩ roho, nĩ eekĩrire Akristiano ngoro marũmbũyagie nginya maũndũ ma andũ arĩa angĩ. Tũngĩhũthĩra ũtaaro ũcio atĩa tũrĩ mĩcemanio-inĩ? Na njĩra ya kũririkanaga atĩ o na andũ arĩa angĩ nĩ marenda kũruta macokio o ta ithuĩ. Ningĩ no tũrore ũndũ ũcio na njĩra ĩngĩ. Rĩrĩa mũraranĩria na arata-rĩ, hihi no warie mũno nginya o makaga mweke wa kwaria? Aca ndũngĩka ũguo! No wende o nao makorũo na mweke wa kwaria. O ũndũ ũmwe na ũcio, rĩrĩa tũrĩ mĩcemanio-inĩ, no twende kũreka andũ aingĩ o ũrĩa kwahoteka marute macokio. O na njĩra ĩmwe njega ya gwĩkĩra ngoro aarĩ na ariũ a Ithe witũ nĩ kũmahe mweke wa gũtaarĩria wĩtĩkio wao. (1 Kor. 10:24) Kwoguo rutaga macokio makuhĩ nĩguo ũhe andũ arĩa angĩ ihinda rĩa kũruta macokio. O na rĩrĩa waruta macokio makuhĩ, wĩtheme kwaragĩrĩria maũndũ maingĩ. Ũngĩarĩrĩria maũndũ mothe kĩbungo-inĩ, andũ arĩa angĩ no mage ũndũ mekuuga. w23.04 22-23 ¶11-13

Nĩ twagĩrĩirũo kũririkanaga ũrĩa arĩ ũndũ wa bata gũthiĩ na mbere gũteithia andũ arĩa angĩ, makĩria kũgerera wĩra wa kũhunjia. Nĩ twagĩrĩirũo kũgarũrĩra rĩrĩa tũrĩ ũtungata-inĩ tondũ tũcemanagia na andũ marĩ na mawĩtĩkio ngũrani, maumĩte kũndũ ngũrani, na ũndũire-inĩ ngũrani. Mũtũmwo Paulo nĩ aagarũragĩra kũringana na andũ arĩa akora, na no twĩrute na kĩonereria gĩake. Jesu aamũrĩte Paulo atuĩke “mũtũmwo kũrĩ andũ a ndũrĩrĩ.” (Rom. 11:13) Kwoguo Paulo aahunjagĩria Ayahudi, Angiriki, andũ athomu, andũ a gĩcagi, anene a thirikari, na athamaki. Nĩguo ahote gũkinyĩra ngoro cia andũ acio othe, Paulo aatuĩkire “maũndũ mothe harĩ andũ a mĩthemba yothe.” (1 Kor. 9:​19-22) Nĩ eeciragia ũhoro wa ũndũire wa andũ arĩa aahunjagĩria, mĩrerere yao, na mawĩtĩkio mao, na akagarũrĩra njĩra yake ya kũhunjia nĩguo ahote gũkinyĩra ngoro ciao. O na ithuĩ no twagagĩrie ũtungata witũ, tũngĩgarũragĩra njĩra citũ cia kũhunjia nĩguo iringane na mabataro ma andũ arĩa tũrahunjĩria. w23.07 23 ¶11-12

Mũndũ ũrĩ na ũhooreri onanagia atĩ arĩ na hinya no ti guoya. Nĩ tũbataraga hinya nĩguo tũikare tũhooreire rĩrĩa tũrahiũrania na ũndũ mũritũ. Ngumo ya ũhooreri nĩ gĩcunjĩ kĩa “maciaro ma roho.” (Gal. 5:​22, 23) Kiugo gĩa Kĩngiriki kĩrĩa gĩtaũrĩtwo “ũhooreri” rĩmwe nĩ kĩahũthagĩrũo gũtaarĩria mbarathi ya gĩthaka ĩhooreirio. O na ĩhooreirio, ĩrĩ o na hinya wayo. Hihi tũngĩhota atĩa kuonania ũhooreri na hĩndĩ o ĩyo tũkorũo na hinya? Ti na ũhoti witũ ithuĩ ene. Nĩ tũrabatara kũhoya Ngai atũhe roho wake na atũteithie gũkũria ngumo ĩyo njega. Kũrĩ na ũira wa kuonania atĩ no tũhote gũkũria ngumo ĩyo. Kwa ngerekano, kũrĩ na aarĩ na ariũ a Ithe witũ aingĩ monanĩtie ũhooreri rĩrĩa maracemania na ũkararia, na ũndũ ũcio nĩ ũteithĩtie andũ aingĩ gũkorũo na mawoni mega megiĩ Aira a Jehova.—2 Tim. 2:​24, 25. w23.09 14 ¶3

Kĩoneki-inĩ kĩmwe gĩa kũgegania, mũtũmwo Johana nĩ oonire arũme 24 marĩ kũrĩa igũrũ magĩthathaiya Jehova. Maagoocaga Ngai makiugaga atĩ nĩ agĩrĩire kwamũkĩra “riri na gĩtĩo o na hinya.” (Kũg. 4:​10, 11) Araika ehokeku o nao nĩ makoragwo na itũmi nyingĩ cia kũgooca Jehova. Makoragwo nake kũrĩa igũrũ na kwoguo nĩ mamũĩ wega. Nĩ monaga ngumo ciake kũgerera maũndũ marĩa ekaga. Rĩrĩa mona ciĩko cia Jehova nĩ matindĩkagwo kũmũgooca. (Ayub. 38:​4-7) O na ithuĩ no twende kũgoocaga Jehova mahoya-inĩ maitũ, tũkamwĩra maũndũ marĩa matũkenagia mamwĩgiĩ na kĩrĩa gĩtũmaga tũmwende. Rĩrĩa ũrathoma Bibilia, geragia kũrora nĩ ngumo irĩkũ Jehova onanĩtie iragũkenia mũno. (Ayub. 37:23; Rom. 11:33) Ũgacoka ũkera Jehova ũrĩa ũraigua igũrũ rĩgiĩ ngumo icio. Ningĩ no tũgooce Jehova nĩ ũndũ wa maũndũ marĩa atwĩkagĩra na agekĩra aarĩ na ariũ a Ithe witũ.—1 Sam. 2:​1, 2. w23.05 3-4 ¶6-7

Mwaka-inĩ wa 1919, hinya ũrĩa Babuloni Ũrĩa Mũnene aarĩ naguo igũrũ rĩa andũ a Ngai nĩ wathirire. Mwaka-inĩ ũcio, “ngombo ĩrĩa njĩhokeku na njũgĩ” nĩ yaambĩrĩirie kũruta wĩra, na andũ a ngoro njega makĩambĩrĩria kũgerera “Barabara ya Ũtheru” ĩrĩa yakoretwo yahingũrũo. (Mat. 24:​45-47; Isa. 35:8) Wĩra ũrĩa warutĩtwo mbere ĩyo wa kũhaarĩria barabara ĩyo nĩ wateithirie andũ arĩa maambĩrĩirie kũmĩgera kwĩruta makĩria ũhoro wĩgiĩ Jehova na mĩoroto yake. (Thim. 4:18) Ningĩ andũ acio nĩ mangĩahotire gũtũũra kũringana na ithimi cia Jehova. Jehova nderĩgagĩrĩra andũ ake meke mogarũrũku marĩa marabatarania o rĩmwe. Handũ ha ũguo, athiĩte atheretie andũ ake kahora kahora. Na githĩ tũtigaakena mũno rĩrĩa ithuothe tũkaahota gũkenagia Jehova maũndũ-inĩ mothe marĩa tũreka! Barabara o yothe nĩ ĩbataraga gũikara ĩkĩrutagĩrũo wĩra nĩguo ĩtũũre ĩrĩ njega. Kuuma mwaka-inĩ wa 1919, “Barabara ya Ũtheru” nĩ ĩthiĩte na mbere kũrutĩrũo wĩra nĩguo andũ angĩ aingĩ mahote kuuma thĩinĩ wa Babuloni Ũrĩa Mũnene. w23.05 17 ¶15; 19 ¶16

Kĩama Kĩrĩa Gĩtongoragia nĩ gĩkoretwo gĩkĩmenyeria ateithia a kamĩtĩ itiganĩte cia kĩama kĩu. Ariũ a Ithe witũ acio rĩu nĩ marahingia maũndũ maingĩ marĩa mehokeirũo. Nĩ mehaarĩirie gũtwarithia na mbere wĩra wa kũrũmbũiya ngʼondu cia Kristo. Rĩrĩa aitĩrĩrie maguta magaathiĩ igũrũ othe ihinda inini mbere ya thĩna ũrĩa mũnene gũthira, ũthathaiya mũtheru thĩinĩ wa thĩ ũgaathiĩ o na mbere o ta ũrĩa gũkoretwo. Kwoguo andũ a Jehova magaathiĩ o na mbere kũmũthathaiya magĩtongorio nĩ Jesu Kristo. Nĩ ma hĩndĩ ĩyo andũ a Ngai nĩ magaatharĩkĩrũo nĩ Gogu wa Magogu, o we ngwatanĩro ya mabũrũri. (Ezek. 38:​18-20) No tharĩkĩro ĩyo ndĩgaikara ihinda iraihu na ndĩkagaacĩra. Ndĩgatũma andũ a Ngai matige gũthathaiya Jehova. Na hatarĩ nganja Jehova nĩ akaamahonokia! O na mũtũmwo Johana nĩ oonire kĩoneki-inĩ “kĩrĩndĩ kĩnene” kĩa Akristiano arĩa a ngʼondu ingĩ, na eerirũo atĩ ‘kĩrĩndĩ kĩu kĩneneʼ gĩgaakorũo kiumĩte “thĩna-inĩ ũrĩa mũnene.” (Kũg. 7:​9, 14) Kwoguo no tũkorũo na ma atĩ Jehova nĩ akaamagitĩra! w24.02 5-6 ¶13-14

Tũngĩka atĩa nĩguo twamũkĩre roho mũtheru? No tũhoe tũheo roho mũtheru, twĩrute Kiugo kĩa Ngai, na tũnyitanĩre na ithondeka rĩrĩa rĩtongoragio nĩ roho wake. Gwĩka ũguo nĩ kũrĩtũteithagia gũkũria “maciaro ma roho.” (Gal. 5:​22, 23) Ngai aheanaga roho wake kũrĩ arĩa tu matũũragia mwĩcirĩrie mũtheru na mĩthiĩre mĩtheru. Ndangĩthiĩ na mbere gũtũhe roho wake angĩkorũo nĩ tũraingĩria maũndũ matarĩ matheru meciria-inĩ na tũkameka. (1 Thes. 4:​7, 8) Ningĩ angĩkorũo nĩ tũrenda gũthiĩ na mbere kwamũkĩra roho mũtheru, no mũhaka twĩtheme ‘kũnyarara morathi.’ (1 Thes. 5:20) Thĩinĩ wa mũhari ũcio, “morathi” nĩ ndũmĩrĩri iria Jehova atũheaga kũgerera roho wake mũtheru, o hamwe na ndũmĩrĩri ciĩgiĩ mũthenya wa Jehova na ciĩgiĩ matukũ ma kũrigĩrĩria. Tũtieheragia mũthenya wa Jehova meciria-inĩ maitũ, tũgĩciria atĩ Hari–Magedoni ndĩgooka tũrĩ muoyo. Handũ ha ũguo, tũigaga mũthenya ũcio meciria-inĩ na njĩra ya gũtũũria mĩthiĩre mĩega na gwĩkaga “ciĩko cia wĩrutĩri Ngai.”—2 Pet. 3:​11, 12. w23.06 12 ¶13-14

Ithuĩ Akristiano twagĩrĩirũo gwĩka atĩa mbica ya ũũra thoni ĩngiumĩra o rĩmwe tũterĩgĩrĩire? Twagĩrĩirũo gũtiga kũmĩrorera o rĩo. No tũhote gwĩka ũguo tũngĩririkana atĩ ũrata witũ hamwe na Jehova nĩguo kĩndũ kĩrĩa kĩa goro mũno tũrĩ nakĩo. O na mbica imwe itarĩ cia ponografĩ no itũme tũgĩe na meciria matagĩrĩire ma ngomanio. Twagĩrĩirũo gũciĩthema nĩkĩ? Tondũ tũtingĩenda o na hanini rĩciria rĩa gwĩka ũtharia rĩingĩre ngoro-inĩ citũ. (Mat. 5:​28, 29) Mũthuri ũmwe wa kĩũngano kuuma Thailand wĩtagwo David aaugire: “Ndĩyũragia atĩrĩ: ‘O na angĩkorũo mbica ici ti cia ponografĩ-rĩ, hihi Jehova nĩ egũkena ndathiĩ na mbere gũciĩrorera?’ Gwĩciria na njĩra ĩyo nĩ kũndeithagia gũtua matua ma ũũgĩ.” No tũhote gũtua matua ma ũũgĩ, tũngĩkũria guoya ũrĩa wagĩrĩire wa gwĩthema kũrakaria Jehova. Gwĩtigĩra Ngai “nĩkuo kĩambĩrĩria kĩa ũũgĩ.” w23.06 23 ¶12-13

‘Rumu cia thĩinĩ’ no ikorũo ikĩrũgamĩrĩra ciũngano citũ. Jehova nĩ eranĩire atĩ nĩ agaatũgitĩra hĩndĩ ya thĩna ũrĩa mũnene, angĩkorũo nĩ tũgathiĩ na mbere kũmũtungatĩra hamwe na aarĩ na ariũ a Ithe witũ. Kwoguo no mũhaka twĩrutanĩrie kwenda aarĩ na ariũ a Ithe witũ ihinda-inĩ rĩrĩ, to kũmakirĩrĩria tu. Gwĩka ũguo no gũtũteithie gũkaahonoka! “Mũthenya ũrĩa mũnene wa Jehova” nĩ ũkaarehera andũ moritũ maingĩ. (Zef. 1:​14, 15) O na andũ a Jehova no magaacemania na moritũ. No tũngĩĩhaarĩria ihinda-inĩ rĩrĩ, nĩ tũkaahota gũikara tũhooreire na tũteithie andũ angĩ. Nĩ tũkaahota gũkirĩrĩria moritũ o mothe tũgaacemania namo. Aarĩ na ariũ a Ithe witũ mangĩgaacemania na moritũ, nĩ tũgeka ũrĩa wothe tũngĩhota kũmateithia na njĩra ya kũmacaĩra na kũmateithia kuona mabataro mao. Na tũngĩĩruta kwenda aarĩ na ariũ a Ithe witũ ihinda-inĩ rĩrĩ, nĩ tũkaahota kũmonia wendo hĩndĩ ĩyo. Tweka ũguo, Jehova nĩ agaatũrathima atũhe muoyo wa tene na tene thĩinĩ wa thĩ njerũ, kũrĩa maũndũ ta icanjama na mathĩna mothe matakaaririkanwo rĩngĩ.—Isa. 65:17. w23.07 7 ¶16-17

Kiugo kĩa Ngai gĩgĩtaarĩria ũhoro wa arũme amwe ehokeku, kiugaga atĩ maarĩ andũ marĩ na hinya. O na kũrĩ ũguo, ti hingo ciothe arũme acio maaiguaga marĩ na hinya. Kwa ngerekano, kũrĩ hĩndĩ Mũthamaki Daudi aaiguaga arĩ na “hinya o ta kĩrĩma,” no mahinda-inĩ mangĩ ‘akanyitwo nĩ guoya.’ (Thab. 30:7) Nake Samsoni, o na gũtuĩka nĩ aaheagwo hinya ũtarĩ wa ndũire nĩ roho wa Ngai, nĩ aamenyaga atĩ atarĩ na hinya kuuma kũrĩ Ngai, nĩ ‘angĩathirirũo nĩ hinya ahaane o ta andũ arĩa angĩ othe.’ (Atiir. 14:​5, 6; 16:17) Arũme acio ehokeku maaheagwo hinya nĩ Jehova. O na mũtũmwo Paulo nĩ aamenyaga atĩ nĩ aabataraga kũheo hinya nĩ Jehova. (2 Kor. 12:​9, 10) Nĩ aahiũranagia na mathĩna ma mwĩrĩ. (Gal. 4:​13, 14) Ningĩ rĩmwe na rĩmwe nĩ aaritũhagĩrũo gwĩka ũndũ ũrĩa wagĩrĩire. (Rom. 7:​18, 19) Mahinda-inĩ mangĩ nĩ aatangĩkaga na agetigĩra ũrĩa kũngĩathiire. (2 Kor. 1:​8, 9) O na kũrĩ ũguo, rĩrĩa Paulo aaiguaga atarĩ na hinya, nĩ aagĩaga na hinya. Na njĩra ĩrĩkũ? Jehova nĩ aaheaga Paulo hinya ũrĩa aabataraga wa gũkirĩrĩria moritũ. w23.10 12 ¶1-2

Angĩkorũo rĩmwe nĩ tũiguaga tũtarĩ kĩene, nĩ wega tũririkane atĩ Jehova we mwene nĩwe watũgucĩrĩirie harĩ we. (Joh. 6:44) Nĩ onaga ngumo citũ njega iria tũngĩkorũo tũtegũciona, na nĩ oĩ ngoro citũ. (2 Maũ. 6:30) Kwoguo no tũmwĩtĩkie rĩrĩa atwĩra atĩ tũrĩ a bata harĩ we. (1 Joh. 3:​19, 20) Amwe aitũ mataneruta ũhoro wa ma, nĩ meekaga maũndũ mangĩtũma maigue marĩ na thamiri ĩrĩ na ũcuke nginya ũmũthĩ ũyũ. (1 Pet. 4:3) O na Akristiano ehokeku nĩ marũaga na mĩerekera ya kwĩhia. Hihi rĩmwe wee nĩ ũiguaga ngoro yaku ĩgĩgũciirithia? Angĩkorũo nĩ ũiguaga ũguo, no ũmĩrĩrio nĩ kũmenya atĩ o na ndungata ingĩ njĩhokeku cia Jehova nĩ ciguaga ũguo. Kwa ngerekano, mũtũmwo Paulo nĩ aaiguaga akuĩte ngoro eciria ũhoro wa mawathe make ma kwaga gũkinyanĩra. (Rom. 7:24) Hatarĩ nganja Paulo nĩ eerirĩte mehia make na akabatithio, ĩndĩ aaugire atĩ nĩwe “mũnini mũno harĩ atũmwo,” na atĩ nĩwe “wa mbere” harĩ andũ ehia.—1 Kor. 15:9; 1 Tim. 1:15. w24.03 27 ¶5-6

Ũndũ ũmwe tũngĩĩruta kuumana na kĩonereria kĩũru kĩa Mũthamaki Jehoashu nĩ atĩ, nĩ tũrabatara gũthuura arata arĩa mendete Jehova na mendaga kũmũkenia. Arata acio nĩ marĩtũteithagia gwĩka maũndũ marĩa mega. No tũgĩe na arata akũrũ o na kana anini gũtũkĩra. Ririkana atĩ Jehoashu aarĩ mũnini mũno gũkĩra mũrata wake Jehoiada. Wĩyũrie ũũ ũhoro-inĩ wĩgiĩ arata arĩa wĩ nao: ‘Hihi nĩ mandeithagia gwĩkĩra hinya wĩtĩkio wakwa harĩ Jehova? Nĩ maranjĩkĩra ngoro gũtũũra kũringana na ithimi cia Ngai? Nĩ maragia igũrũ rĩgiĩ Jehova na morutani make? Nĩ matĩĩte ithimi cia Ngai? Hihi manjĩraga o ũndũ ũrĩa ndĩrenda kũigua kana nĩ makoragwo na ũmĩrĩru wa kũnũnga rĩrĩa ndahĩtia?’ (Thim. 27:​5, 6, 17) Ma nĩ atĩ, angĩkorũo arata aku matiendete Jehova, ndũramabatara. No angĩkorũo arata aku nĩ mendete Jehova, hingo ciothe nĩ marĩgũteithagia.—Thim. 13:20. w23.09 9 ¶6-7

Alifa nĩ ndemwa ya mbere harĩ ndemwa cia Kĩngiriki na omega nĩyo ya mũico. Kwoguo rĩrĩa Jehova aaugire atĩ nĩwe “Alifa na Omega,” oonanagia atĩ rĩrĩa ambĩrĩria ũndũ, atigagĩrĩra nĩ aũrĩkia. Thutha wa Jehova kũũmba Adamu na Hawa, aameerire ũũ: “Ciaranai na mũingĩhe, mũiyũrie thĩ na mũmĩtoorie.” (Kĩam. 1:28) Hĩndĩ ĩyo nĩ ta Jehova aaugire “Alifa.” Nĩ oonanirie wega muoroto wake, atĩ ihinda nĩ rĩngĩgooka rĩrĩa njiarũa nginyanĩru na njathĩki cia Adamu na Hawa ingĩkaiyũria thĩ na imĩtue paradiso. Rĩrĩa ũndũ ũcio ũkaahinga ihinda rĩũkĩte, nĩ ta Jehova akauga “Omega.” Rĩrĩa Jehova aarĩkirie kũũmba “igũrũ na thĩ na indo ciothe iria irĩ thĩinĩ wacio,” nĩ eekire ũndũ woonanirie atĩ hatarĩ nganja nĩ akaahingia muoroto wake. Aaheanire ũũma atĩ hatarĩ nganja nĩ akaahingia muoroto wake kwerekera andũ na thĩ. Muoroto ũcio ũgaakorũo ũhingĩte biũ gũkinyĩria mũthia wa mũthenya ũcio wa mũgwanja.—Kĩam. 2:​1-3. w23.11 5 ¶13-14

Rũgendo rũritũ rwa kuuma Babuloni gũthiĩ Isiraeli rũngĩoire kĩndũ mĩeri ĩna, no Jehova nĩ eeranĩire atĩ mĩhĩnga o yothe ĩrĩa ĩngĩagirĩrĩirie Aisiraeli gũcoka kwao nĩ ĩngĩeheririo. Meciria-inĩ ma Ayahudi arĩa maarĩ ehokeku, gũcoka Isiraeli kũngĩarĩ na ũguni mũnene gũkĩra maũndũ mangĩ o mothe mangĩabatarire kwĩima. Kĩrathimo kĩrĩa kĩnene gĩakonainie na ũthathaiya wao. Gũtiarĩ na hekarũ o na ĩmwe ya Jehova itũũra-inĩ rĩa Babuloni. Aisiraeli matiarĩ na igongona cia kũrutĩra magongona marĩa maabataranagia Watho-inĩ wa Musa, na gũtiarĩ na mũbango wa athĩnjĩri-Ngai a kũruta magongona macio. Makĩria ma ũguo, andũ arĩa aingĩ thĩinĩ wa itũũra rĩu maathathayagia Ngai cia maheeni na matiatĩĩte Jehova o na kana ithimi ciake. Kwoguo Ayahudi ngiri nyingĩ arĩa maathathayagia Jehova nĩ meeriragĩria mũno gũcoka bũrũri-inĩ wao, kũrĩa mangĩacokereirie ũthathaiya mũtheru. w23.05 14-15 ¶3-4

Nĩ tũrabatara ũteithio wa roho mũtheru wa Ngai nĩgetha tũhote gũthiĩ na mbere gũikara “ta ciana cia ũtheri.” Nĩkĩ? Tondũ ti ũndũ mũhũthũ gũikara tũrĩ atheru kĩĩmĩtugo thĩinĩ wa thĩ ĩno ĩiyũire mĩtugo mĩũru. (1 Thes. 4:​3-5, 7, 8) Roho mũtheru no ũtũteithie kũregana na mwĩcirĩrie wa thĩ ĩno, o hamwe na irĩra na mawoni marĩa mareganaga na mwĩcirĩrie wa Ngai. Ningĩ roho mũtheru no ũtũteithie kũgĩa na maciaro ma “mĩthemba yothe ya wega na ũthingu.” (Ef. 5:9) Ũndũ ũmwe tũngĩka nĩguo twamũkĩre roho mũtheru, nĩ kũhoya tũheo roho ũcio. Jesu aaugire atĩ Jehova nĩ arĩheaga “arĩa mamũhoyaga roho mũtheru.” (Luk. 11:13) Ningĩ nĩ twamũkagĩra roho mũtheru rĩrĩa twagooca Jehova tũrĩ hamwe mĩcemanio-inĩ ya Gĩkristiano. (Ef. 5:​19, 20) Ũgucania mwega wa roho mũtheru wa Ngai nĩ ũrĩtũteithagia gũtũũra na njĩra ĩrakenia Ngai. w24.03 23-24 ¶13-15

Hihi nĩ ũrabatara gũkorũo na wetereri makĩria? Angĩkorũo nĩguo, hoya ũheo wetereri. Wetereri nĩ ngumo ĩmwe ya maciaro ma roho. (Gal. 5:​22, 23) Kwoguo no tũhoe Jehova atũhe roho mũtheru na atũteithie gũkũria ngumo ĩyo. Tũngĩcemania na ũndũ ũratũma tũbatare gũkorũo na wetereri, nĩ wega “[tũthiĩ] na mbere kũhoya” tũheo roho mũtheru nĩguo tũhote gweterera. (Luk. 11:13) Ningĩ no tũhoe Jehova atũteithie kuona maũndũ kũringana na muonere wake. Na thutha wa kũhoya, nĩ wega kwĩrutanĩria o ũrĩa wothe tũngĩhota kuonania wetereri o mũthenya. Tũngĩthiĩ na mbere kũhoya tũheo wetereri na twĩrutanĩrie kuonanagia ngumo ĩyo, Jehova nĩ arĩtũteithagia gũkorũo na wetereri makĩria, o na angĩkorũo mbere ĩyo tũtirarĩ naguo. Ningĩ no tũgunĩke tũngĩĩcũranagia ũhoro wa cionereria iria igwetetwo Bibilia-inĩ. Bibilia ĩrĩ na cionereria cia andũ aingĩ arĩa moonanirie wetereri. Gwĩcũrania ũhoro wa cionereria icio no gũtũteithie kuona njĩra iria tũngĩonania wetereri nacio. w23.08 22 ¶10-11

Jesu nĩ aateithirie mũtũmwo Petero gũkorũo na ma atĩ Jehova nĩ angĩamũrũmbũirie. Thutha wa Jesu kũriũkio nĩ aaringĩire Petero na atũmwo acio angĩ kĩama kĩngĩ gĩa kũnyita thamaki nyingĩ. (Joh. 21:​4-6) Hatarĩ nganja kĩama kĩu nĩ gĩateithirie Petero gũkorũo na ma atĩ Jehova nĩ angĩamũhingĩirie mabataro make ma o mũhaka na njĩra hũthũ. No kũhoteke Petero nĩ aaririkanire ciugo cia Jesu atĩ Jehova nĩ angĩarũmbũirie arĩa “[macaragia] Ũthamaki wa Ngai mbere.” (Mat. 6:33) Nĩ ũndũ ũcio, Petero aaigire wĩra wa kũhunjia mbere ũtũũro-inĩ wake no ti biacara ya gũtega thamaki. Nĩ aarutire ũira arĩ na ũmĩrĩru mũthenya wa Pentekoste mwaka wa 33 M.M., agĩteithia andũ aingĩ gwĩtĩkĩra ũhoro ũrĩa mwega. (Atũm. 2:​14, 37-41) Thutha ũcio nĩ aateithirie Asamaria na Andũ a Ndũrĩrĩ gwĩtĩkia Kristo. (Atũm. 8:​14-17; 10:​44-48) Hatarĩ nganja Jehova nĩ aahũthĩrire Petero na njĩra nene harĩ kũrehe andũ a mĩthemba yothe kĩũngano-inĩ gĩake. w23.09 20 ¶1; 23 ¶11

Kĩndũ mĩaka ĩĩrĩ thutha wa Ababuloni kwananga Jerusalemu, Mũthamaki Nebukadineza wa Babuloni nĩ aarotire kĩroto kĩamũtangaga mũno kĩgiĩ mũhianano mũnene. Nĩ eehĩtĩte kũũraga arũme othe ogĩ o hamwe na Danieli, mangĩagire kũmwĩra kĩroto kĩu aarotete na ũrĩa kĩaugĩte. (Dan. 2:​3-5) Danieli aangĩagire kuoya ikinya na ihenya, andũ aingĩ nĩ mangĩakuire. Kwoguo “akĩingĩra kũrĩ mũthamaki na akĩmũũria amũhe ihinda nĩgetha amũtaarĩrie kĩroto kĩu.” (Dan. 2:16) Ũndũ ũcio ũronania atĩ Danieli aarĩ na ũmĩrĩru na wĩtĩkio, tondũ hatirĩ handũ tũthomaga atĩ Danieli nĩ aataũrĩte iroto mbere ĩyo. Eerire arata ake “mahoe Ngai wa igũrũ amaiguĩre tha ũhoro-inĩ wĩgiĩ hitho ĩyo.” (Dan. 2:18) Jehova nĩ aacokirie mahoya macio. Danieli nĩ aahotire gũtaũra kĩroto kĩa Nebukadineza agĩteithio nĩ Ngai. Kwoguo Danieli na arata ake makĩhonoka gĩkuũ. w23.08 3 ¶4

Wĩcirie ũhoro wa ũguni wa gũkorũo na wetereri. Kuonania wetereri nĩ gũtũmaga tũkorũo na gĩkeno makĩria na tũikare tũhooreire. Kwoguo, wetereri no ũtũteithie gũkorũo na ũgima mwega wa mwĩrĩ na wa meciria. Rĩrĩa tuonia andũ arĩa angĩ wetereri, nĩ tũgĩaga na ũrata mwega nao. Kĩũngano gitũ nĩ kĩgĩaga na ũrũmwe makĩria. Mũndũ angĩtũrakaria na twage kũhiũha kũrakara, ũndũ ũcio no ũgirĩrĩrie thĩna ũcio gũthũka makĩria. (Thab. 37:8; Thim. 14:29) No ũndũ wa bata o na makĩria nĩ atĩ tũkoragwo tũkĩĩgerekania na Ithe witũ wa igũrũ na tũkamũkuhĩrĩria o na makĩria. Hatarĩ nganja, wetereri nĩ ngumo ya bata ĩrĩa ĩtũgunaga ithuothe. O na gũtuĩka rĩmwe no ũkorũo ũtarĩ ũndũ mũhũthũ kuonania wetereri, no tũhote gũthiĩ na mbere gũkũria ngumo ĩyo tũgĩteithio nĩ Jehova. Na o twetereire thĩ njerũ ĩkinye, no tũkorũo na ma atĩ “riitho rĩa Jehova nĩ rĩroraga arĩa mamwĩtigĩrĩte, arĩa metagĩrĩra wendo wake mwĩhokeku.” (Thab. 33:18) Ithuothe nĩ tũtuei itua rĩa gũthiĩ na mbere kwĩhumba wetereri. w23.08 22 ¶7; 25 ¶16-17

Jakubu oonanirie atĩ mũndũ no auge atĩ arĩ na wĩtĩkio, ĩndĩ ciĩko ciake itironania ũguo. (Jak. 2:​1-5, 9) Ningĩ Jakubu nĩ aagwetire ũhoro wĩgiĩ mũndũ wonete ‘mũrũ kana mwarĩ wa Ithe atarĩ na gĩa kwĩhumba kana irio’ no akaga kũmũteithia. O na mũndũ ũcio angiuga atĩ arĩ na wĩtĩkio, ciĩko ciake itironania ũguo. (Jak. 2:​14-16) Jakubu aaugire atĩ Rahabu aarĩ kĩonereria kĩega kĩa mũndũ woonanirie wĩtĩkio wake kũgerera ciĩko. (Jak. 2:​25, 26) Rahabu nĩ aaiguĩte ũhoro wĩgiĩ Jehova na akamenya atĩ nĩ aateithagĩrĩria Aisiraeli. (Josh. 2:​9-11) Nĩ oonanirie wĩtĩkio wake kũgerera ciĩko rĩrĩa aagitĩrire athigani erĩ Aisiraeli rĩrĩa maarĩ ũgwati-inĩ. Nĩ ũndũ ũcio, o na gũtuĩka Rahabu ndaarĩ Mũisiraeli na ndaarĩ mũkinyanĩru, nĩ aatuirũo mũthingu o ta Iburahimu. Kĩonereria gĩake nĩ kĩonanagia bata wa kuonania wĩtĩkio kũgerera ciĩko. w23.12 5 ¶12-13

Tũrĩ Akristiano, tũtiiganagĩra tu na gũtaũkĩrũo nĩ morutani ma mũthingi ma Bibilia. Tũgĩteithio nĩ roho mũtheru wa Ngai, tũkoragwo twĩhaarĩirie kwĩruta “nginya maũndũ marĩa marikĩru ma Ngai.” (1 Kor. 2:​9, 10) Na githĩ wĩruti-inĩ waku to ũthuthurie maũndũ mangĩgũteithia gũkuhĩrĩria Jehova makĩria? Kwa ngerekano, no ũthuthurie ũrĩa oonanirie atĩ nĩ eendete ndungata ciake cia tene na ũrĩa ũndũ ũcio ũronania atĩ o nawe nĩ akwendete. Ningĩ no ũthuthurie mũbango wa Jehova wa ũthathaiya wa hĩndĩ ya Aisiraeli na ũũringithanie na ũrĩa endaga Akristiano mamũthathaiye ũmũthĩ. Kana hihi no wĩrute na njĩra ndikĩru morathi marĩa Jesu aahingirie hĩndĩ ya ũtũũro na ũtungata wake arĩ gũkũ thĩ. No ũkenere gũthuthuria maũndũ ta macio ũkĩhũthĩra Ũteithio wa Ũthuthuria Harĩ Aira a Jehova. Gũthuthuria Bibilia na njĩra ndikĩru no gwĩkĩre hinya wĩtĩkio waku, na gũgũteithie “[kũgĩa] na ũmenyo wĩgiĩ Ngai.”—Thim. 2:​4, 5. w23.10 18-19 ¶3-5

Kiugo kĩrĩa mũtũmwo Petero aahũthĩrire kĩrĩa gĩtaũrĩtwo “mũnene” kiugĩte “gũtambũrũkia biũ.” Nakĩo gĩcunjĩ gĩa kerĩ kĩa mũhari ũcio gĩtaarĩirie maumĩrĩro ma gũkorũo na wendo mũnene. Nĩ ũhumbagĩra mehia ma aarĩ na ariũ a Ithe witũ. Kwa ngerekano, ta wĩcirie metha ĩrĩ na maroro maingĩ. Mũndũ angĩoya gĩtambaya na agĩtambũrũkie igũrũ rĩayo, to maroro manini angĩhumbĩra, ĩndĩ no ahote kũhumbĩra maroro maingĩ. Na njĩra o ta ĩyo, tũngĩkorũo na wendo mũnene kwerekera aarĩ na ariũ a Ithe witũ, to mahĩtia manini tũngĩhota kũhumbĩra kana kuohera, ĩndĩ nĩ “mehia maingĩ.” Wendo witũ harĩ aarĩ na ariũ a Ithe witũ nĩ wagĩrĩirũo gũkorũo ũrĩ mũrũmu ũũ atĩ no tũhote kũmohera o na rĩrĩa atarĩ ũndũ mũhũthũ gwĩka ũguo. (Kol. 3:13) Rĩrĩa tuohera andũ arĩa angĩ, tuonanagia atĩ wendo witũ nĩ mũrũmu na atĩ nĩ tũrenda gũkenia Jehova. w23.11 10-11 ¶13-15

Mũthamaki Josia arĩ mũndũ mũgima, nĩ aambĩrĩirie wĩra wa gũthondeka hekarũ kũrĩa gwathũkĩte. Wĩra ũcio ũgĩthiĩ na mbere, “ibuku rĩa Watho wa Jehova ũrĩa waneanĩtwo kũgerera harĩ Musa” nĩ rĩoonekire. Rĩrĩa mũthamaki ũcio aaiguire rĩgĩthomwo, nĩ eekire mogarũrũku nĩguo athĩkĩre maũndũ marĩa rĩoigĩte. (2 Maũ. 34:​14, 19-21) Hihi no wende gũthomaga Bibilia o mũthenya? Angĩkorũo nĩ wambĩrĩirie gwĩka ũguo-rĩ, hihi nĩ ũrakenera? Hihi nĩ ũigaga meciria-inĩ mĩhari ĩrĩa wonaga no ĩgũteithie wee kĩũmbe? Josia arĩ na kĩndũ mĩaka 39, nĩ aatuire itua rĩatũmire orũo nĩ muoyo wake. Handũ ha kũhoya Jehova ũtongoria, eeĩhokire we mwene. (2 Maũ. 35:​20-25) Nĩ ũndũ ũrĩkũ tũngĩĩruta? Gũtekũmakania ũkũrũ witũ kana ihinda rĩrĩa tũkoretwo tũkĩĩruta Bibilia, no mũhaka tũthiĩ na mbere gũcaria Jehova. Ũndũ ũcio ũhutĩtie kũhoyaga Jehova kaingĩ atũhe ũtongoria, gũthomaga Kiugo gĩake, na gũthikĩrĩria ũtaaro wa Akristiano agimaru kĩĩroho. Tweka ũguo no twĩtheme gwĩkaga mahĩtia manene, na no tũkoragwo na gĩkeno.—Jak. 1:25. w23.09 12 ¶15-16

Bibilia nĩ ĩgwetete atumia aingĩ arĩa meendete Jehova na maamũtungatagĩra. Atumia acio nĩ meekaga “maũndũ na ũigananĩru” na maarĩ “ehokeku maũndũ-inĩ mothe.” (1 Tim. 3:11) Makĩria ma ũguo, aarĩ a Ithe witũ ethĩ no mone cionereria njega cia aarĩ a Ithe witũ agimaru kĩĩroho thĩinĩ wa ciũngano ciao, arĩa mangĩĩgerekania nao. Mwarĩ wa Ithe witũ mwĩthĩ, hihi harĩ na aarĩ a Ithe witũ agimaru kĩĩroho ũĩ ũngĩĩgerekania nao? Rora ngumo ciao njega, ũcoke wĩcũranie ũrĩa ũngĩcionania. Ngumo ĩmwe ya bata Mũkristiano mũgimaru kĩĩroho onanagia nĩ wĩnyihia. Mwarĩ wa Ithe witũ mwĩnyihia nĩ akoragwo na ũrata mwega na Jehova o hamwe na andũ arĩa angĩ. Kwa ngerekano, angĩkorũo nĩ endete Jehova, nĩ anyitaga mbaru arĩ na wĩnyihia mũbango wĩgiĩ ũtongoria ũrĩa Jehova aigĩte. (1 Kor. 11:3) Mũbango ũcio nĩ ũhũthĩkaga thĩinĩ wa kĩũngano na thĩinĩ wa famĩlĩ. w23.12 18-19 ¶3-5

Jehova erĩgagĩrĩra mũthuri ende mũtumia wake na amũhingĩrie mabataro make ma kĩĩmwĩrĩ, ma ngoro, na ma kĩĩroho. Gũkũria ũhoti wa gwĩciria, gũtĩa airĩtu na atumia, na gũtuĩka mũndũ wa kwĩhokeka, nĩ gũgaagũteithia gũtuĩka mũthuri mwega. Thutha wa kũhikania, no ũtuĩke mũciari. Nĩ maũndũ marĩkũ ũngĩĩruta kuuma kũrĩ Jehova megiĩ gũtuĩka mũciari mwega? (Ef. 6:4) Jehova nĩ eerire Mũrũ wake Jesu atĩ nĩ amwendete na nĩ etĩkĩrĩkĩte harĩ we. (Mat. 3:17) Ũngĩgaatuĩka mũciari, tigagĩrĩra atĩ nĩ ũrera ciana ciaku kaingĩ atĩ nĩ ũciendete. Ndũkanage gũcigaathĩrĩria rĩrĩa cieka maũndũ mega. Athuri arĩa megerekanagia na Jehova, nĩ mateithagia ciana ciao gũtuĩka Akristiano agimaru kĩĩroho. No wĩhaarĩrie ihinda-inĩ rĩrĩ gũkaahingia wĩra ũcio na njĩra ya kũrũmbũyagia andũ arĩa angĩ thĩinĩ wa famĩlĩ yanyu na kĩũngano-inĩ, na kwĩruta kũmeera atĩ nĩ ũmendete na kũmacokeria ngatho.—Joh. 15:9. w23.12 29 ¶17-18

O na tũrĩ ndungata njĩhokeku cia Jehova, nĩ tũcemanagia na moritũ na tũkarwara o ta andũ arĩa angĩ. Ningĩ no tũbatare gũkirĩrĩria gũkarario kana kũnyarirũo nĩ andũ arĩa mathũire andũ a Ngai. O na gũtuĩka Jehova ndatũgitagĩra tũtigakorũo nĩ moritũ ta macio, nĩ atwĩrĩire atĩ nĩ arĩtũteithagia. (Isa. 41:10) Kũgerera ũteithio wake, no tũhote gũtũũria gĩkeno, gũtua matua mega, na gũtũũra tũrĩ ehokeku harĩ we nginya rĩrĩa twacemania na maũndũ maritũ mũno. Jehova atwĩrĩire atĩ nĩ arĩtũheaga kĩrĩa Bibilia ĩtaga “thayũ wa Ngai.” (Afil. 4:​6, 7) Thayũ ũcio nĩ gũkorũo mũndũ ahooreire ngoro na meciria nĩ ũndũ wa kũgĩa na ũrata wa hakuhĩ hamwe na Jehova. Thayũ ũcio nĩ “ũkĩrĩte ũtaũku wothe,” ũguo nĩ kuuga nĩ mwega gũkĩra ũrĩa tũngĩĩcirĩria. Hihi kũrĩ hĩndĩ ũrĩ waigua ũhooreire na njĩra ũtangĩecirĩirie thutha wa kũhoya Jehova na kĩyo? “Thayũ wa Ngai” nĩguo watũmire ũigue ũhooreire na njĩra ĩyo. w24.01 20 ¶2; 21 ¶4

Andũ arĩa mendete Jehova nĩ magoocaga rĩĩtwa rĩake na ngoro yothe. Mũthamaki Daudi nĩ aataũkagĩrũo atĩ kũgooca rĩĩtwa rĩa Jehova nĩ kũgooca Jehova we mwene. Rĩĩtwa rĩa Jehova rĩrũgamagĩrĩra ũrĩa atariĩ, kwoguo rĩrĩa rĩagwetwo twĩciragia ũhoro wa ngumo ciake na mawĩko make ma magegania. Daudi oonaga rĩĩtwa rĩa Ithe witũ wa igũrũ rĩrĩ itheru na akarĩgooca. Eekaga ũguo na “kĩndũ gĩothe kĩrĩa [kĩarĩ] thĩinĩ” wake—ũguo nĩ kuuga na ngoro yake yothe. O na Alawii maakoragwo mũhari-inĩ wa mbere harĩ kũgooca Jehova. Nĩ maamenyaga atĩ matingĩona ciugo njiganu cia kũgooca rĩĩtwa itheru rĩa Jehova. (Neh. 9:5) Hatarĩ nganja, rũgooco rũu rwa kuuma ngoro nĩ rwakenagia Jehova. w24.02 9 ¶6

Jehova ndekuona ũrĩ mũũru atĩ tondũ nĩ waremwo gũkinyĩra muoroto ũrarĩ mũritũ harĩ we gũkinyĩra. (2 Kor. 8:12) Wĩrute kuumana na maita marĩa ũremereirũo. Ririkanaga maũndũ marĩa ũrĩkĩtie kũhingia. Bibilia yugaga atĩ “Ngai ndagĩte ũthingu nĩguo ariganĩrũo nĩ wĩra [waku].” (Ahib. 6:10) Kwoguo o nawe ndwagĩrĩirũo kũriganĩrũo nĩ maũndũ marĩa ũhingĩtie. Wĩcũranagie igũrũ rĩgiĩ mĩoroto ĩrĩa ũhingĩtie ta gũkũria ũrata hamwe na Jehova, kwaria na andũ arĩa angĩ igũrũ rĩmwĩgiĩ, kana kũbatithio. O ta ũrĩa wahotire gũkũra na ũgĩkinyĩra mĩoroto yaku ya kĩĩroho ya hau kabere, no ũhote gũthiĩ na mbere gũkinyĩra muoroto waku wa ihinda rĩrĩ. No ũhote gũkinyĩra muoroto waku ũgĩteithio nĩ Jehova. Geragia hingo ciothe kũrora ũrĩa Jehova aragũteithia, na ũndũ ũcio nĩ ũrĩgũteithagia gũkorũo na gĩkeno ũgĩkinyĩra mĩoroto yaku. (2 Kor. 4:7) Na ũngĩaga gũkua ngoro, nĩ ũkaamũkĩra irathimo nene o na makĩria.—Gal. 6:9. w23.05 31 ¶16-18

Jehova nĩ acaragia njĩra cia kuonia andũ ake atĩ nĩ amendete, na atĩ nĩ metĩkĩrĩkĩte harĩ we. Maandĩko nĩ monanagia mahinda merĩ marĩa eerire Jesu atĩ nĩ Mũrũ wake endete, na nĩ etĩkĩrĩkĩte harĩ we. (Mat. 3:17; 17:5) Hihi wee no wende kũigua Jehova agĩkwĩra atĩ nĩ wĩtĩkĩrĩkĩte harĩ we? Jehova ndatwaragĩria ĩmwe kwa ĩmwe, no atwaragĩria kũgerera Kiugo gĩake. No tũigue Jehova agĩtwĩra atĩ nĩ twĩtĩkĩrĩkĩte harĩ we rĩrĩa twathoma ciugo cia Jesu mabuku-inĩ ma Injiri. Ningĩ Jesu nĩ eegerekanagia na Ithe na njĩra nginyanĩru. Kwoguo rĩrĩa twathoma ũrĩa Jesu eeraga arũmĩrĩri ake o na matarĩ akinyanĩru atĩ nĩ metĩkĩrĩkĩte harĩ we, no tũhote kũhũũra mbica Jehova agĩtwĩra ciugo icio. (Joh. 15:​9, 15) Rĩrĩa twacemania na magerio, ũguo ti kuuga atĩ nĩ tũtigĩte gwĩtĩkĩrĩka harĩ Jehova. Handũ ha ũguo, magerio macio matũheaga mweke wa kuonania ũrĩa twendete Jehova na ũrĩa tũmwĩhokete.—Jak. 1:12. w24.03 28 ¶10-11