Mabuku Marĩa Magwetetwo Thĩinĩ wa Kabuku ka Mũcemanio wa Ũtũũro na Ũtungata
JUNI 1-7
MŨTHITHŨ KUUMA KIUGO-INĨ KĨA NGAI | KĨAMBĨRĨRIA 44-45
Kũmaatha Maũndũ ma Bata Maandĩko-inĩ
it-2 813
Gũtembũra Nguo
Nĩ ũndũ wekagwo kaingĩ nĩ Ayahudi na andũ angĩ a mabũrũri ma mwena wa Irathĩro ĩrĩ njĩra ya kuonania kĩeha, makĩria rĩrĩa mũndũ aigua ũhoro wa gĩkuũ kĩa mũndũ wa hakuhĩ wa famĩlĩ. Kaingĩ mũndũ aatembũraga nguo o hanini mwena wa mbere ũndũ ekuoneka gĩthũri, no ti gũtembũra nguo biũ ũndũ ĩtangĩkĩrũo rĩngĩ.
Mũndũ wa mbere kũgwetwo Bibilia-inĩ agĩka ũguo nĩ Rubeni, mũriũ ũrĩa mũkũrũ wa Jakubu, ũrĩa watembũrire nguo ciake rĩrĩa aacokire irima-inĩ rĩa maĩ, agĩkora Jusufu atarĩ ho na akiuga: “Kamwana nĩ gathiire! Na rĩu niĩ—ngwĩka atĩa?” Tondũ Rubeni nĩwe warĩ irigithathi, nĩwe waagĩrĩirũo kũrũmbũiya mũrũ wa ithe ũrĩa mũnini. Rĩrĩa ithe wao Jakubu eerirũo atĩ mũriũ wake nĩ aakuĩte, o nake nĩ aatembũrire nguo ciake, akĩĩhumba nguo cia ikũnia akĩmũcakaĩra (Kĩa 37:29, 30, 34), na rĩrĩa ariũ a ithe na Jusufu maarĩ Misiri, nĩ moonanirie kĩeha kĩao na njĩra ya gũtembũra nguo rĩrĩa meerirũo atĩ Benjamini nĩ aiyĩte.—Kĩa 44:13.
w04 8/15 15 kĩb. 15
Kũmenwo Hatarĩ Gĩtũmi
15 Nĩ kĩĩ kĩngĩtũteithia kweheria marakara kwerekera andũ arĩa matũmenaga hatarĩ gĩtũmi? Ririkana atĩ thũ citũ iria nene nĩ Shaitani na ndaimono. (Aefeso 6:12) O na gũtuĩka andũ amwe matũnyariraga makĩmenyaga na makĩendaga, andũ aingĩ arĩa mokagĩrĩra andũ a Ngai mekaga ũguo matekũmenya kana magĩtongorio nĩ andũ angĩ. (Danieli 6:4-16; 1 Timotheo 1:12, 13) Jehova endaga “andũ a mĩthemba yothe” magĩe na mweke wa ‘kũhonokio na magĩe na ũmenyo wa ma wĩgiĩ ũhoro wa ma.’ (1 Timotheo 2:4) Andũ amwe arĩa maatũũkagĩrĩra tene, rĩu nĩ ariũ a Ithe witũ nĩ ũndũ wa kuona mĩthiĩre itũ mĩega. (1 Petero 2:12) Ningĩ no twĩrute ũndũ kuuma harĩ Jusufu mũriũ wa Jakubu. O na gũtuĩka Jusufu nĩ aanyarirĩkire mũno nĩ ũndũ wa ariũ a ithe, ndaamaigĩire muku. Nĩkĩ? Tondũ nĩ oonaga atĩ Jehova nĩwe watongoragia maũndũ nĩguo ahingie muoroto wake. (Kĩambĩrĩria 45:4-8) O na ũmũthĩ, Jehova no atũme ũndũ o wothe ũtarĩ wa kĩhooto ũrĩa tũragerera ũtuĩke wa kũgoocithia rĩĩtwa rĩake.—1 Petero 4:16.
w06 2/1 kar. 31
Ciũria Kuuma Kũrĩ Athomi
Hihi Jusufu, ndungata njĩhokeku ya Jehova, aahũthagĩra gĩkombe kĩa mwanya kĩa betha kũmenya maũndũ kũgerera imenyithia cia ũragũri ta ũrĩa Kĩambĩrĩria 44:5 ĩngĩoneka ta ĩronania?
Hatirĩ na gĩtũmi gĩa gwĩtĩkia atĩ Jusufu nĩ aahũthagĩra mũthemba o wothe wa ũragũri.
Bibilia nĩ ĩguũragia mawoni ma Jusufu megiĩ kũhũthĩra maũndũ ma ũgo nĩguo mũndũ amenye ũhoro wa ihinda rĩũkĩte. Mbere ĩyo rĩrĩa Jusufu eerirũo ataũre iroto cia Firauni, ooigire maita maigana ũna atĩ Ngai nowe tu ũngĩhota “kwĩra” mũndũ maũndũ marĩa megwĩkĩka. Nĩ ũndũ ũcio, Firauni we mwene nĩ eetĩkirie atĩ Ngai wa ma ũrĩa Jusufu aathathayagia nĩwe wamũhotithirie kũmenya maũndũ ma ihinda rĩũkĩte, no ti mahinya ma ũragũri. (Kĩambĩrĩria 41:16, 25, 28, 32, 39) Thĩinĩ wa Watho ũrĩa waheirũo Musa thutha ũcio, Jehova nĩ aakaananirie kũhũthĩra ũgo kana ũragũri, na njĩra ĩyo akĩonania atĩ nowe tu ũngĩhota kũratha ũhoro wa ihinda rĩũkĩte.—Gũcokerithia Maathani 18:10-12.
Gũkĩrĩ ũguo-rĩ, nĩ kĩĩ gĩatũmire Jusufu ahũthĩre ndungata yake kuonania atĩ nĩ aahũthagĩra gĩkombe gĩa betha “kũmenya maũndũ atekũhĩtia kũgerera imenyithia cia ũragũri”? (Kĩambĩrĩria 44:5) Reke tuone ũrĩa maũndũ maahaanaga rĩrĩa ciugo icio cioigirũo.
Nĩ ũndũ wa ngʼaragu nene ĩrĩa yarĩ kuo, ariũ a ithe na Jusufu maathiĩte Misiri gwetha irio. Mĩaka mĩingĩ mbere ĩyo, nĩ meendetie Jusufu ũkombo-inĩ. Matekũmenya, mooririe mũrũ wa ithe wao amateithie, ũrĩa hĩndĩ ĩyo watuĩkĩte mũrũgamĩrĩri wa maũndũ ma irio Misiri. Jusufu ndeemenyithanirie kũrĩ o. Handũ ha ũguo, aambire kũmageria. Jusufu eendaga kuona kana nĩ meerirĩte biũ. Ningĩ nĩ eendaga kuona kana nĩ meendete mũrũ wa ithe wao Benjamini, ũrĩa weendetwo mũno nĩ ithe, na kana nĩ meendete ithe wao, na maamendete na gĩkĩro kĩrĩkũ. Nĩ ũndũ ũcio, Jusufu akĩbanga mũbango.—Kĩambĩrĩria 41:55–44:3.
Jusufu eerire ndungata ĩmwe yake ĩiyũrie makũnia ma ariũ a ithe irio, ĩcokie mbeca cia o mũndũ mũromo-inĩ wa ikũnia rĩake, na ĩkĩre gĩkombe gĩa betha kĩa Jusufu mũromo-inĩ wa ikũnia rĩa Benjamini. Jusufu eekaga maũndũ macio mothe ahaana ta mũrũgamĩrĩri bũrũri-inĩ wa athathaiya a ngai cia maheeni. Jusufu aarekire ciĩko ciake na rũthiomi rwake ihaane o ta cia mũrũgamĩrĩri wa kũu nĩguo ariũ a ithe matikamũmenye.
Rĩrĩa Jusufu aaranĩirie na ariũ a ithe, aathiire na mbere na mũbango wake akĩmoria: “Kaĩ mũtekũmenyaga atĩ mũndũ ta niĩ no ahote kũmenya maũndũ atekũhĩtia kũgerera imenyithia cia ũragũri?” (Kĩambĩrĩria 44:12-15) Kwoguo gĩkombe kĩu kĩarĩ o gĩa kũhũthĩrũo mũbango-inĩ ũcio. Nĩ ũndũ ũcio, Jusufu kuuga atĩ aahũthagĩra gĩkombe kĩu kũmenya maũndũ kũgerera imenyithia cia ũragũri gũtiarĩ kwa ma, o ta ũrĩa gũtaarĩ ũhoro wa ma atĩ Benjamini nĩ aakĩiyĩte.
JUNI 8-14
MŨTHITHŨ KUUMA KIUGO-INĨ KĨA NGAI | KĨAMBĨRĨRIA 46-47
“Ũteithio Hĩndĩ ya Ngʼaragu”
w87 5/1 15 kĩb. 2
Kũhonokia Mĩoyo Hĩndĩ ya Ngʼaragu
2 Mĩaka mũgwanja ya bũthi nĩ yathirire, na ngʼaragu ĩkĩambĩrĩria o ta ũrĩa Jehova ooigĩte, na ndĩarĩ o thĩinĩ wa Misiri tu no yarĩ “thĩinĩ wa thĩ yothe.” Andũ thĩinĩ wa Misiri makĩambĩrĩria gũkaĩra Firauni amahe mũgate nĩ ũndũ wa ngʼaragu ĩyo, nake Firauni akĩmeera: “Thiĩi kũrĩ Jusufu, na mwĩke ũrĩa wothe ekũmwĩra.” Jusufu akĩenderia Amisiri ngano nginya mbeca ciao igĩthira. Thutha ũcio akĩmetĩkĩria mamũrĩhe na mahiũ mao. Mũthia-inĩ, magĩthiĩ kũrĩ Jusufu makĩmwĩra: “Tũgũre o hamwe na mĩgũnda itũ nawe ũtũnengere irio, na ithuĩ na mĩgũnda itũ tũgũtuĩka ngombo cia Firauni.” Nĩ ũndũ ũcio Jusufu akĩgũrĩra Firauni mĩgũnda yothe ya Amisiri.—Kĩambĩrĩria 41:53-57; 47:13-20.
it-1 220 kĩb. 1
Mĩerekera na Maũndũ Marĩa Meekagwo
Kũigĩrĩra guoko maitho-inĩ ma mũndũ mũkuũ. Ciugo iria Jehova eerire Jakubu atĩ ‘Jusufu nĩ akaaigĩrĩra guoko gwake maitho-inĩ make’ (Kĩa 46:4), cioonanagia atĩ Jusufu nĩ angĩahingire maitho ma Jakubu thutha wake gũkua, ũndũ ũrĩa waagĩrĩire gwĩkwo nĩ mũriũ wa irigithathi. Kwoguo haroneka Jehova eendaga kwĩra Jakubu atĩ kĩhooto kĩa ũrigithathi kĩaagĩrĩire kũheo Jusufu.—1Ma 5:2.
Ũndũ wa kwĩruta thĩinĩ wa nwtsty wĩgiĩ Atũ 7:14
Othe maarĩ andũ 75: No kũhoteke Stefano ndaagwetaga ciugo cia mũhari mũna thĩinĩ wa Maandĩko ma Kĩhibirania rĩrĩa ooigire atĩ andũ othe a famĩlĩ ya Jakubu arĩa maathiire Misiri maarĩ 75. Mũigana ũcio nduonekaga thĩinĩ wa Maandĩko ma Kĩhibirania ma Masoreti. Kĩa 46:26 yugaga ũũ: “Arĩa othe mooimanire na Jakubu na magĩthiĩ Misiri hamwe nake, maarĩ 66 hatatarĩtwo atumia a ariũ a Jakubu.” Mũhari wa 27 ũthiaga na mbere kuuga: “Andũ othe a nyũmba ya Jakubu arĩa maathiire Misiri maarĩ 70.” Mĩhari-inĩ ĩyo, andũ matarĩtwo na njĩra igĩrĩ ngũrani, mũigana wa mbere ũkonania o arĩa tu mooimanĩte na Jakubu, na mũigana wa kerĩ ũkonania arĩa othe maathiire Misiri. Mũigana wa njiarũa cia Jakubu ningĩ nĩ ũgwetetwo thĩinĩ wa Tham 1:5 na Gũc 10:22, na mĩhari-inĩ ĩyo hagwetetwo andũ “70.” Kũroneka atĩ Stefano aheanĩte mũigana wa gatatũ ũrĩa ũrĩ na andũ angĩ kuuma famĩlĩ-inĩ ya Jakubu. Andũ amwe moigaga atĩ mũigana ũcio nĩ hamwe na ariũ na tũcũkũrũ twa Manase na Efiraimu, arĩa maarĩ ariũ a Jusufu, arĩa magwetetwo thĩinĩ wa Kĩa 46:20 ũtaũri-inĩ wa Septuagint. Angĩ nao moigaga atĩ mũigana ũcio nĩ hamwe na atumia a ariũ a Jakubu, arĩa matagwetetwo thĩinĩ wa mũigana ũrĩa ũheanĩtwo nĩ Kĩa 46:26. Kwoguo no gũkorũo “75” warĩ mũigana wa andũ othe. Ĩndĩ no kũhoteke mũigana ũcio warĩ thĩinĩ wa kobĩ cia Maandĩko ma Kĩhibirania iria ciarĩ kuo hĩndĩ ya karine ya mbere Mahinda Maitũ. Kwa ihinda rĩa mĩaka mĩingĩ, athomi amwe mooĩ atĩ “75” nĩguo mũigana ũrĩa warĩ thĩinĩ wa Kĩa 46:27 na Tham 1:5 thĩinĩ wa Septuagint ya Kĩngiriki. Makĩria ma ũguo, hĩndĩ ya karine ya 20, icunjĩ igĩrĩ cia Gĩkũnjo kĩa Iria rĩa Cumbĩ iria ciarĩ na rĩandĩko rĩa Tham 1:5 rĩandĩkĩtwo na Kĩhibirania nĩ cioonekire, na o nacio ikoragwo na mũigana wa “75.” No kũhoteke mũigana ũcio wa Stefano woimanĩte na mamwe ma maandĩko macio ma tene. Gũtekũmakania ũndũ ũrĩa ũngĩkorũo ũrĩ wa ma, mũigana ũcio wa Stefano ũronania njĩra ngũrani ya gũtara andũ othe arĩa mooimanĩte na Jakubu.
JUNI 15-21
MŨTHITHŨ KUUMA KIUGO-INĨ KĨA NGAI | KĨAMBĨRĨRIA 48-50
“Andũ Akũrũ no Matũrute Maũndũ Maingĩ”
it-1 1246 kĩb. 8
Jakubu
Ihinda inini atanakua, Jakubu nĩ aarathimire tũcũkũrũ twake, ariũ a Jusufu, na kũgerera ũtongoria wa Ngai, agĩtũma Efiraimu ũrĩa warĩ mũnini akorũo arĩ mbere ya Manase ũrĩa warĩ mũkũrũ. Nake Jusufu, ũrĩa warĩ amũkĩre icunjĩ igĩrĩ cia igai iria ciabatiĩ kũheo irigithathi, akĩrũo ũũ nĩ Jakubu: “Nĩ ndakũhe gĩcunjĩ kĩmwe kĩa mũgũnda makĩria ma ariũ a thoguo, kĩrĩa ndoire kuuma guoko-inĩ kwa Aamori na rũhiũ rwakwa rwa njora na ũta wakwa.” (Kĩa 48:1-22; 1Ma 5:1) Tondũ Jakubu aagũrĩte na thayũ mũgũnda ũrĩa warĩ hakuhĩ na Shekemu kuuma harĩ ariũ a Hamoru (Kĩa 33:19, 20), kuonekaga atĩ kĩĩranĩro kĩu eerĩire Jusufu kĩarĩ njĩra ya kuonania wĩtĩkio wake, tondũ aaririe na njĩra ya ũrathi ũhoro wĩgiĩ ũrĩa njiarũa ciake ingĩkegwatĩra Kanaani, akĩonania ta aarĩkĩtie gwĩka ũguo kũgerera rũhiũ rwake rwa njora na ũta wake. Icunjĩ igĩrĩ cia Jusufu cia bũrũri ũcio wegwatĩirũo ciarĩ icunjĩ igĩrĩ iria ciaheirũo mĩhĩrĩga ya Efiraimu na Manase.
it-2 206 kĩb. 1
Matukũ ma Kũrigĩrĩria
Ũrathi wa Jakubu Arĩ Hakuhĩ Gũkua. Rĩrĩa Jakubu eerire ariũ ake ciugo ici: “Cokanĩrĩrai hamwe nĩguo ndĩmwĩre ũrĩa gũgeekĩka harĩ inyuĩ ihinda-inĩ rĩa mũthia rĩa matukũ,” aaragia ũhoro wa ihinda rĩrĩa ciugo ciake ingĩambĩrĩirie kũhinga. (Kĩa 49:1) Makĩria ma mĩaka 200 mbere ĩyo, Jehova eerĩte gukawe wa Jakubu, Aburamu (Iburahimu), atĩ mbeũ yake nĩ ĩngĩkahinyĩrĩrio kwa ihinda rĩa mĩaka 400. (Kĩa 15:13) Kwoguo, ihinda rĩrĩa Jakubu eetire “ihinda-inĩ rĩa mũthia rĩa matukũ” rĩtingĩambĩrĩirie mĩaka ĩyo 400 ya kũhinyĩrĩrio ĩtathirĩte. Ningĩ no kũhoteke ũrathi ũcio warĩ ũhinge harĩ “Isiraeli a Ngai” a kĩĩroho.—Ga 6:16; Ro 9:6.
w07 6/1 28 kĩb. 10
Andũ Akũrũ nĩ Kĩrathimo Harĩ Andũ Ethĩ
10 Ningĩ andũ akũrũ no makorũo marĩ ũteithio harĩ andũ arĩa angĩ kĩũngano-inĩ. Rĩrĩa aarĩ mũkũrũ, mũrũ wa Jakubu wetagwo Jusufu, nĩ eekire ũndũ woonanirie wĩtĩkio na warĩ na moimĩrĩro mega thutha-inĩ harĩ andũ milioni nyingĩ arĩa maathathayagia Ngai. Aarĩ na mĩaka 110 rĩrĩa ‘aathanire ũndũ wĩgiĩ mahĩndĩ make’ akiuga atĩ rĩrĩa Aisiraeli mangĩoimire Misiri, maagĩrĩirũo gũkuua mahĩndĩ make. (Ahibirania 11:22; Kĩambĩrĩria 50:25) Watho ũcio aaheanire nĩ waheire Aisiraeli mwĩhoko ihinda-inĩ rĩa mĩaka mĩingĩ ĩrĩa maarĩ ũkombo-inĩ thutha wa Jusufu gũkua, ũgĩtũma makorũo na mwĩhoko atĩ nĩ mangĩakũũrirũo ũkombo-inĩ.
Kũmaatha Maũndũ ma Bata Maandĩko-inĩ
Andũ Arĩa Magoocithagia Ngai nĩ Marathimagwo
4 Matanaingĩra Bũrũri wa Kĩĩranĩro, andũ a mũhĩrĩga wa Gadi nĩ mooririe metĩkĩrio maikare bũrũri ũrĩa mangĩarĩithirie mahiũ mwena wa irathĩro wa Jorodani. (Ndari 32:1-5) Nĩ mangĩacemanirie na mathĩna maingĩ magĩtũũra bũrũri ũcio. Mĩhĩrĩga ĩrĩa ĩngĩaikarire mwena wa ithũĩro nĩ ĩngĩagitĩrirũo nĩ Mũkuru wa Jorodani nĩguo ndĩgatharĩkĩrũo nĩ mbũtũ. (Joshua 3:13-17) No ũhoro-inĩ wĩgiĩ mabũrũri marĩa maarĩ mwena wa irathĩro wa Jorodani, ibuku rĩtagwo Historical Geography of the Holy Land, rĩa George Adam Smith riugĩte ũũ: “Makoragwo maraganĩte hatarĩ kĩndũ kĩramagirĩrĩria, werũ-inĩ wa Arabia. Nĩ ũndũ ũcio, kwa ihinda rĩa mĩaka mĩingĩ, makoretwo magĩtharĩkĩrũo nĩ andũ arĩa mathamathamaga, na amwe ao mekaga ũguo o mwaka magĩetha kũndũ gwa kũrĩithia mahiũ mao.”
5 Andũ a mũhĩrĩga wa Gadi mangĩahiũranirie atĩa na moritũ macio? Mĩaka mĩingĩ mbere ĩyo, ithe wao Jakubu ooigire ũũ ũrathi-inĩ wake arĩ hakuhĩ gũkua: “Nake Gadi, nĩ agaatharĩkĩrũo nĩ gĩkundi kĩa atunyani, no we nĩ akaamatharĩkĩra ndiira-inĩ ciao.” (Kĩambĩrĩria 49:19) Ũrathi ũcio no woneke ta ataamendagĩra maũndũ mega. No ũrĩa kũrĩ nĩ atĩ, nĩ ta aathaga andũ a mũhĩrĩga wa Gadi atĩ mangĩtharĩkĩrũo, nao matharĩkanĩre. Jakubu aamaheire ũũma atĩ mangĩekire ũguo, atunyani acio nĩ mangĩamehereire maconokete, nao andũ a mũhĩrĩga wa Gadi mamaingatithie.
it-1 289 kĩb. 2
Benjamini
Ũhoti wa kũrũa wa njiarũa cia Benjamini nĩ woonanirio ũrathi-inĩ ũrĩa Jakubu aarathire arĩ hakuhĩ gũkua rĩrĩa ooigire ũũ igũrũ rĩgiĩ mũriũ ũcio wake eendete: “Benjamini agaatamburaga o ta njũi. Rũcinĩ akaarĩa kĩrĩa ahĩtĩte, naguo hwaĩ-inĩ akaagayania indo cia gũtahwo.” (Kĩa 49:27) Andũ arĩa maarũaga a mũhĩrĩga wa Benjamini nĩ mooĩkaine nĩ ũndũ wa ũhoti wao wa kũhũthĩra kĩgũtha, magaikia mahiga na guoko kwa ũrĩo kana kwa ũmotho ũndũ mangĩaringire “rũcuĩrĩ rũmwe” matekũhĩtia. (Ati 20:16; 1Ma 12:2) Mũtiirĩrĩri Bũrũri wahũthagĩra guoko kwa ũmotho wetagwo Ehudu, ũrĩa woragire mũthamaki wahinyanagĩrĩria wetagwo Egiloni, aarĩ wa mũhĩrĩga wa Benjamini. (Ati 3:15-21) Ningĩ kwarĩ “rũcinĩ” rwa ũthamaki wa Isiraeli rĩrĩa mũhĩrĩga wa Benjamini, ũrĩa warĩ ũmwe wa “mũhĩrĩga ũrĩa mũnini mũno” warutire mũthamaki wa mbere wa Isiraeli, Saulu mũrũ wa Kishu, ũrĩa warũire na Afilisti arĩ na ũcamba. (1Sa 9:15-17, 21) Narĩo “hwaĩ-inĩ,” ũhoro-inĩ wĩgiĩ rũrĩrĩ rwa Isiraeli, mũhĩrĩga wa Benjamini nĩ warutire Esiteri na Moridekai, arĩa maahonokirie Aisiraeli matikaniinwo nĩ Ũthamaki wa Perisia.—Es 2:5-7.
JUNI 22-28
MŨTHITHŨ KUUMA KIUGO-INĨ KĨA NGAI | THAMA 1-3
Kũmaatha Maũndũ ma Bata Maandĩko-inĩ
g04 4/8 6 kĩb. 5
Musa—Hihi nĩ Aatũũraga?
Hihi nĩ ũndũ ũtangĩhoteka atĩ mũirĩtu wa mũthamaki wa Misiri nĩ aangĩoire mwana ũcio? Aca tondũ ndini cia Misiri ciarutanaga atĩ no mũhaka mũndũ angĩekire ciĩko cia ũtugi nĩguo agaathiĩ igũrũ. Akĩaria ũhoro wa mũndũ kuoya mwana atuĩke wake, mũthuthuria wa indo cia tene wĩtagwo Joyce Tyldesley ooigire: “Atumia a Misiri nĩ maaiganainie ihooto na athuri a Misiri. Maarĩ na ihooto ciganaine cia kĩĩwatho na ũthii wa na mbere, na . . . atumia nĩ mangĩoire ciana ciene nĩguo ituĩke ciao.” Irura rĩmwe rĩandĩkĩtwo maũndũ ma tene nĩ rĩkoragwo na ũhoro wa mũtumia Mũmisiri watuire ngombo ciake ciana ciake. Ibuku rĩtagwo The Anchor Bible Dictionary rĩkĩaria ũhoro wa gũcaria nyina wa Musa akorũo arĩ mũreri wake riugaga: “Gũkorũo atĩ nyina wa Musa nĩwe warĩ mũreri wake kuonanagia atĩ . . . nĩ kwarĩ na mĩbango ĩhaanaine na ĩyo ya kuoya mwana atuĩke wa mũndũ ũngĩ thĩinĩ wa Mesopotamia.”
w04 3/15 24 kĩb. 4
Matemo Kuuma Ibuku-inĩ rĩa Thama
3:1—Jethero aarĩ mũthĩnjĩri-Ngai wa mũthemba ũrĩkũ? Mahinda-inĩ ma tene kĩongo kĩa famĩlĩ nĩwe wakoragwo arĩ mũthĩnjĩri-Ngai wa famĩlĩ yake. Kwoguo Jethero aarĩ mũtongoria wa mũhĩrĩga ũmwe wa Amidiani. Tondũ Amidiani maarĩ njiarũa cia Iburahimu kũgerera harĩ Ketura, no kũhoteke maarĩ athathaiya a Jehova.—Kĩambĩrĩria 25:1, 2.
w02 6/15 11 kĩb. 1-4
Itua rĩa Bata
Musa arĩ na mĩaka 40, ihinda rĩrĩa angĩatuĩkire Mũmisiri biũ, nĩ “aathiire kũrĩ ariũ a ithe nĩguo one ũrĩa maarutithagio wĩra mũritũ.” Maũndũ marĩa eekire thutha-inĩ nĩ monanagia atĩ nĩ eeriragĩria kũmateithia. Rĩrĩa oonire Mũmisiri akĩhũũra Mũhibirania, nĩ aaingĩrĩire na akĩũraga mũhinyanĩrĩria ũcio. Ũndũ ũcio eekire woonanirie atĩ nĩ eendete ariũ a ithe. No kũhoteke mũndũ ũcio ooragire aarĩ mũnene thĩinĩ wa Misiri, na aamũragire arĩ wĩra-inĩ wake. Kũringana na Amisiri, Musa nĩ aagĩrĩirũo kwĩnyihĩria Firauni. Ningĩ Musa eekire ũguo nĩ ũndũ wa kwenda kĩhooto, ngumo ĩrĩa yoonekire wega makĩria mũthenya ũrĩa warũmĩrĩire rĩrĩa aakararanirie na Mũhibirania wahũũraga Mũhibirania ũngĩ hatarĩ na kĩhooto. Musa nĩ eeriragĩria kũruta Ahibirania ũkombo-inĩ, no rĩrĩa Firauni aamenyire mahĩtia make na akĩenda kũmũũraga, Musa nĩ oorĩire Midiani.—Thama 2:11-15; Atũmwo 7:23-29.
Ihinda rĩrĩa Musa eendaga kũhonokia andũ a Ngai rĩtiaringaine na rĩrĩa Jehova eendaga kũmahonokia. O na kũrĩ ũguo, ciĩko ciake nĩ cioonanirie wĩtĩkio. Ahibirania 11:24-26 yugaga ũũ: “Nĩ ũndũ wa wĩtĩkio, rĩrĩa Musa atuĩkire mũndũ mũgima, nĩ aaregire gwĩtwo mũriũ wa mwarĩ wa Firauni, agĩthuura kũnyariranĩrio na andũ a Ngai handũ ha gũkenera mehia gwa kahinda kanini.” Nĩ kĩĩ gĩatũmire eke ũguo? “Tondũ nĩ oonaga kĩnyũrũri gĩa Kristo kĩrĩ ũtonga mũnene gũkĩra mĩthithũ ya Misiri, tondũ aaigĩte maitho make harĩ kwamũkĩra ngerenwa.” Kiugo “Kristo” kĩhũthĩrĩtwo na njĩra ya mwanya kuuga “mũitĩrĩrie maguta,” na no kĩhũthĩrũo harĩ Musa na njĩra ya atĩ nĩ aaheirũo wĩra wa mwanya nĩ Jehova.
Ta wĩcirie ũndũ ũcio! Musa aarerirũo na njĩra ta ĩrĩa Amisiri arĩa maarĩ igweta maareragwo nayo. Nĩ angĩagĩire na wĩra mwega na akenere maũndũ maingĩ, no nĩ aaregire maũndũ macio mothe. Ndangĩaringithanirie ũtũũro wa kwa Firauni, ũrĩa wahinyanagĩrĩria, na wendo ũrĩa aarĩ naguo harĩ Jehova na maũndũ ma kĩhooto. Kũmenya na gwĩcũrania igũrũ rĩgiĩ ciĩranĩro cia Ngai iria eerĩire maithe make Iburahimu, Isaaka, na Jakubu nĩ gwatũmire athuure gũtungatĩra Ngai. Nĩ ũndũ ũcio, Jehova nĩ aahũthĩrire Musa wĩra-inĩ wa mwanya wa kũhingia mĩoroto yake.
Ithuothe nĩ tũbataraga gũtua matua megiĩ nĩ maũndũ marĩkũ ma bata. O ta Musa, no kũhoteke nĩ ũrabatara gũtua itua iritũ. Hihi nĩ harĩ mĩtugo kana maũndũ ũkenagĩra ũrabatara gũtiga gũtekũmakania nĩ kĩĩ ũkũũrũo nĩkĩo? Angĩkorũo rĩu nĩrĩo itua rĩrĩa ũrabatara gũtua, ririkana atĩ Musa oonire ũrata wake hamwe na Jehova ũrĩ wa bata gũkĩra mĩthithũ ya Misiri, na ndeeririre.
JUNI 29–JULAĨ 5
MŨTHITHŨ KUUMA KIUGO-INĨ KĨA NGAI | THAMA 4-5
“Nĩ Ngũkorũo Hamwe Nawe Ũkĩaria”
Jehova Onaga Ciĩgwatio Atĩa?
“Ndiagĩrĩire.” No ũigue ta ũtagĩrĩire gũkorũo ũrĩ mũhunjia wa ũhoro mwega. Mahinda-inĩ ma Bibilia, ndungata imwe cia Jehova nĩ ciaiguaga ta itagĩrĩire gũkorũo ikĩruta mawĩra marĩa Jehova aaciheaga. Musa nĩ ngerekano ĩmwe ya ndungata ta icio. Rĩrĩa aaheirũo wĩra nĩ Jehova ooigire ũũ: “Atĩrĩrĩ Jehova, niĩ ndirĩ ndakorũo ndĩ mwaria mwega, kuuma o tene na kuuma rĩrĩa waririe na niĩ ndungata yaku, nĩ gũkorũo ndihotaga kwaria wega na rũrĩmĩ rwakwa nĩ rũritũ.” O na gũtuĩka Jehova nĩ aamũmĩrĩirie, Musa ooigire ũũ: “Jehova ndagũthaitha, tũma mũndũ ũngĩ o wothe ũrĩa ũkwenda gũtũma.” (Tham. 4:10-13) Jehova eekire atĩa?
Jehova Onaga Ciĩgwatio Atĩa?
Jehova ndeehereirie Musa wĩra ũrĩa aamũheire. O na kũrĩ ũguo, Jehova nĩ aamũrire Haruni nĩguo ateithĩrĩrie Musa wĩra ũcio. (Tham. 4:14-17) Makĩria ma ũguo, mĩaka ĩrĩa yarũmĩrĩire, Jehova aarĩ hamwe na Musa na akĩmũhe ũteithio ũrĩa wothe aabataraga nĩgetha ahote kũhingia mawĩra marĩa aamũheete. Ũmũthĩ, no ũkorũo na ma atĩ Jehova nĩ arĩtũmaga ndungata iria ingĩ igũteithĩrĩrie kũhingia ũtungata waku. Makĩria ma ũguo, Kiugo kĩa Ngai gĩtũheaga ũũma atĩ Jehova nĩ arĩtũteithagia kũruta wĩra ũrĩa atũheete.—2 Kor. 3:5.
Kũmaatha Maũndũ ma Bata Maandĩko-inĩ
w04 3/15 28 kĩb. 4
Ciũria Kuuma Kũrĩ Athomi
Ciugo iria Zipora ooigire atĩ “wee nĩwe mũthuri wakwa kũgerera thakame” ciarĩ cia mwanya. Cionanagia atĩa ũhoro ũmwĩgiĩ? Na njĩra ya gwathĩkĩra maũndũ marĩa maabataranagia megiĩ kĩrĩkanĩro gĩa kũrua, Zipora oonanirie atĩ nĩ aathondekete kĩrĩkanĩro gĩa gũkorũo na ũrata na Jehova. Kĩrĩkanĩro kĩa Watho kĩrĩa gĩathondekirũo thutha-inĩ hamwe na Isiraeli, kĩoonanirie atĩ thĩinĩ wa kĩrĩkanĩro gĩa gũkorũo na ũrata hamwe na Jehova, Jehova no akorũo atariĩ ta mũthuri, nake mũndũ ũcio ũngĩ akorũo atariĩ ta mũtumia. (Jeremia 31:32) Kwoguo rĩrĩa Zipora eetire Jehova “mũthuri wakwa kũgerera thakame,” oonanagia atĩ nĩ eenyihagĩria mawatho ma kĩrĩkanĩro kĩu. Nĩ ta eetĩkĩrĩte gũkorũo arĩ mũtumia thĩinĩ wa kĩrĩkanĩro gĩa kũrua, nake Jehova Ngai arĩ ta mũthuri. O ũrĩa kũrĩ, nĩ ũndũ wa Zipora kuoya ikinya rĩa gwathĩkĩra watho wa Ngai, muoyo wa mũriũ wake nĩ watigire gũkorũo ũgwati-inĩ.
it-2 12 kĩb. 5
Jehova
Kwoguo “kũmenya” gũtionanagia atĩ mũndũ nĩ oyaine na mũndũ kana agataũkĩrũo nĩ ũndũ wega. O na gũtuĩka Nabali ũrĩa warĩ mũkĩgu nĩ ooĩ rĩĩtwa rĩa Daudi, ooririe “Daudi nĩwe ũ?” Hihi akĩenda kũũria “areciria nĩwe ũ?” (1Sa 25:9-11; ringithania 2Sa 8:13.) Ũguo noguo Firauni eendaga kuuga rĩrĩa ooririe Musa: “Jehova nũũ, atĩ nĩguo njigue mũgambo wake njĩtĩkĩrie Aisiraeli mathiĩ? Niĩ ndiũĩ Jehova o na hanini, na ndigwĩtĩkĩria Aisiraeli mathiĩ.” (Tham 5:1, 2) Na njĩra ĩyo, Firauni oonanirie atĩ ndoĩ Jehova nĩwe Ngai ũrĩa wa ma kana atĩ Jehova aarĩ na ũnene igũrũ rĩa mũthamaki wa Misiri na maũndũ make, o na kana atĩ Jehova aarĩ na hinya wa kũhingia wendi wake ta ũrĩa Musa na Haruni mooigĩte. No rĩu Firauni na andũ othe a Misiri, o hamwe na Aisiraeli, nĩ mangĩamenyire ũrĩa rĩĩtwa rĩu riugĩte na ũrĩa rĩrũgamĩrĩire. O ta ũrĩa Jehova eerire Musa, ũndũ ũcio ũngĩahaanĩkire thutha wa Jehova kũhingia muoroto wake kwerekera Aisiraeli, amakũũre na amahe Bũrũri wa Kĩĩranĩro, na njĩra ĩyo ahingie kĩrĩkanĩro gĩake hamwe na maithe mao ma tene. Na njĩra ĩyo, o ta ũrĩa Ngai ooigĩte, ‘nĩ mangĩamenyire na ma atĩ we nĩwe Jehova Ngai wao.’—Tham 6:4-8.