GĨCUNJĨ KĨA WĨRUTI KĨA 7
Gunĩka Makĩria Kuumana na Ũthomi Waku wa Bibilia
“Ũthomaga atĩa?”—LUK. 10:26.
RWĨMBO NA. 97 Muoyo Wĩhocetie Harĩ Kiugo kĩa Ngai
GĨCUNJĨ-INĨ GĨKĨa
1. Nĩ kĩĩ kĩonanagia atĩ Jesu nĩ oonaga Maandĩko marĩ ma bata?
TA HŨŨRA mbica ũrĩa mũndũ angĩkorũo aaiguaga agĩthikĩrĩria Jesu akĩrutana. Nĩ maita maingĩ mũno aagwetaga ciugo cia Maandĩko Marĩa Matheru ategũthoma handũ. O na ciugo ciake cia mbere iria aaugire thutha wake kũbatithio, na ciugo imwe aaririe atanakua, ciaumĩte Maandĩko-inĩ.b (Gũcok. 8:3; Thab. 31:5; Luk. 4:4; 23:46) Na kuuma hĩndĩ ĩrĩa aabatithirio nginya rĩrĩa aakuire, ihinda rĩa mĩaka ĩtatũ na nuthu, kaingĩ Jesu arĩ mbere ya andũ nĩ aagwetaga ciugo kuuma Maandĩko-inĩ, na agathoma Maandĩko agacoka agataarĩria.—Mat. 5:17, 18, 21, 22, 27, 28; Luk. 4:16-20.
Ũtũũro-inĩ wake wothe, Jesu nĩ oonanirie atĩ nĩ eendete Maandĩko na nĩ aarekaga mamũtongorie maũndũ-inĩ marĩa eekaga (Rora kĩbungo gĩa 2)
2. Nĩ kĩĩ gĩateithirie Jesu kũmenya Maandĩko wega rĩrĩa aakũraga? (Rora mbica ngothi-inĩ.)
2 Mĩaka mĩingĩ mbere ya Jesu ambĩrĩirie ũtungata wake, nĩ aathomaga Kiugo kĩa Ngai, na akaigua gĩgĩthomwo maita maingĩ. Na hatarĩ nganja marĩ mũciĩ mĩario-inĩ yao ya o mũthenya, nĩ aaiguaga Mariamu na Jusufu makĩgweta maũndũ kuuma Maandĩko-inĩ.c (Gũcok. 6:6, 7) No tũkorũo na ma atĩ Jesu nĩ aathiaga thunagogi-inĩ hĩndĩ ciothe mũthenya wa Thabatũ hamwe na famĩlĩ yao. (Luk. 4:16) Arĩ kũu, no mũhaka akorũo nĩ aathikagĩrĩria na kinyi Maandĩko magĩthomwo. Thutha-inĩ, Jesu nĩ aahotire gwĩthomera Maandĩko macio matheru. Ũndũ ũcio nĩ wahotithirie Jesu kũmenya Maandĩko wega na o na kũmenda na kũreka matongorie ciĩko ciake. Kwa ngerekano, ta ririkana ũrĩa gwathiire hĩndĩ ĩmwe hekarũ-inĩ rĩrĩa Jesu aarĩ na mĩaka 12. Arutani arĩa mooĩ Watho wa Musa wega, nĩ maagegirio mũno nĩ “ũhoti wa [Jesu] wa gũtaũkĩrũo nĩ maũndũ na macokio make.”—Luk. 2:46, 47, 52.
3. Tũkwarĩrĩria maũndũ marĩkũ gĩcunjĩ-inĩ gĩkĩ?
3 O na ithuĩ no tũmenye Kiugo kĩa Ngai na tũkĩende tũngĩgĩthomaga kaingĩ. No tũngĩka atĩa nĩguo tũgunĩke biũ kuumana na maũndũ marĩa tũrathoma? No twĩrute kuumana na ũrĩa Jesu eerire andũ arĩa mooĩ Watho, andũ ta andĩki-Watho, Afarisai, na Asadukai. Atongoria acio a ndini nĩ maathomaga Maandĩko kaingĩ, no matiagunĩkaga kuumana na maũndũ marĩa mathoma. Jesu nĩ oonanirie maũndũ matatũ andũ acio mateekaga, marĩa mangĩamateithirie kũgunĩka kuumana na Maandĩko. Ciugo iria aameerire nĩ igũtũteithia kwagagĩria ũhoti witũ (1) wa gũtaũkĩrũo nĩ maũndũ marĩa tũrathoma, (2) wa gũcaria maũndũ ma bata rĩrĩa tũrathoma, na (3) wa gwĩtĩkĩria Kiugo kĩa Ngai gĩtũgarũre.
THOMA NA NJĨRA ŨGŨTAŨKĨRŨO
4. Rĩandĩko rĩa Luka 10:25-29 rĩratũruta atĩa ũhoro-inĩ wĩgiĩ gũthoma Kiugo kĩa Ngai?
4 Nĩ twendaga gũtaũkĩrũo nĩ maũndũ marĩa tũrathoma Kiugo-inĩ kĩa Ngai. Tũngĩaga gũtaũkĩrũo, tũtingĩgunĩka biũ kuumana na maũndũ marĩa twathoma. Kwa ngerekano, ta wĩcirie igũrũ rĩgiĩ ndeereti ya Jesu na “mũndũ ũmwe woĩ Watho wega.” (Thoma Luka 10:25-29.) Rĩrĩa mũndũ ũcio aamũririe ũrĩa aabataraga gwĩka nĩguo akoona muoyo wa tene na tene, Jesu aamwerekeirie Kiugo-inĩ kĩa Ngai akĩmũũria: “Kwandĩkĩtwo atĩa thĩinĩ wa Watho? Ũthomaga atĩa?” Mũndũ ũcio nĩ aahotire kũruta macokio marĩa magĩrĩire na njĩra ya kũgweta maandĩko megiĩ kwenda Ngai na kwenda mũndũ ũrĩa mariganĩtie. (Alaw. 19:18; Gũcok. 6:5) No aacokire akĩũria ũũ: “Mũndũ ũrĩa tũriganĩtie nake kũna nũũ?” Mũndũ ũcio nĩ oonanirie atĩ ndaataũkĩirũo biũ nĩ maũndũ marĩa aathomete. Nĩ ũndũ ũcio, ndangĩamenyire ũrĩa angĩahũthĩrire maandĩko macio na njĩra ĩrĩa yagĩrĩire ũtũũro-inĩ wake.
No tũhote gũkũria ũhoti wa gũthoma na njĩra tũgũtaũkĩrũo
5. Kũhoya na gũthoma kahora tũtegũtengʼera kũngĩtũteithia atĩa?
5 Harĩ maũndũ tũngĩka matũteithie gũtaũkĩrũo nĩ Kiugo kĩa Ngai wega rĩrĩa tũrathoma. Reke twarĩrĩrie mamwe mamo. Hoyaga ũtanambĩrĩria gũthoma. Nĩ tũbataraga ũteithio wa Jehova nĩguo tũtaũkĩrũo nĩ Maandĩko, kwoguo no tũmũhoe roho wake mũtheru nĩguo tũhote kũiga meciria maitũ harĩ kĩrĩa tũrathoma. Ũcoke ũthome kahora ũtegũtengʼera. Gwĩka ũguo nĩ gũgũgũteithia gũtaũkĩrũo nĩ kĩrĩa ũrathoma. Ningĩ o na no ũgunĩke ũngĩthoma na mũgambo kana ũrũmanĩrĩre na ũthomi ũrekondetwo wa Bibilia. Kũigua ciugo iria ũrathoma na gũciona ciandĩkĩtwo no gũgũteithie gũtaũkĩrũo, kũririkana, na kwĩruta maũndũ makĩria ũgĩthoma Bibilia. (Josh. 1:8) Warĩkia gũthoma, hoya rĩngĩ ũcokerie Jehova ngatho nĩ ũndũ wa kĩheo kĩu gĩa Kiugo gĩake na ũmũũrie agũteithie kũhũthĩra maũndũ marĩa weruta.
Kwandĩka tũũndũ rĩrĩa ũrathoma kũngĩgũteithia atĩa gũtaũkĩrũo na kũririkana maũndũ marĩa weruta? (Rora kĩbungo gĩa 6)
6. Kwĩyũria ciũria na kwandĩka tũmaũndũ kũngĩgũteithia atĩa rĩrĩa ũrathoma? (Ningĩ rora mbica.)
6 Harĩ na maũndũ mangĩ merĩ mangĩgũteithia gũtaũkĩrũo nĩ Bibilia. Wĩyũragie ciũria ciĩgiĩ kĩrĩa ũrathoma. Ũgĩthoma ũhoro mũna, wĩyũragie, ‘Nĩa mararĩrĩrio? Nũũ ũraria? Nũũ ararĩria, na nĩkĩ? Ũndũ ũyũ wekĩkĩire kũ na wekĩkire rĩ?’ Ciũria ta icio no igũteithie gwĩciria igũrũ rĩgiĩ maũndũ marĩa manene ma ũhoro ũcio na kũrũmanĩrĩra namo. Ningĩ rĩrĩa ũrathoma andĩka tũmaũndũ. Rĩrĩa ũrandĩka nĩ ũhotaga gwĩciria ũhoro wĩgiĩ kĩrĩa ũrathoma na ũndũ ũcio ũgagũteithia gũtaũkĩrũo wega. Ningĩ kwandĩka no gũgũteithie kũririkana maũndũ marĩa ũthomete. No wandĩke ciũria, maumĩrĩro ma ũthuthuria waku, maũndũ marĩa manene weruta, ũrĩa ũngĩhũthĩra ũhoro ũrĩa wathoma, kana wandĩke ũrĩa waigua igũrũ rĩgiĩ maũndũ marĩa wathoma. Kwandĩka maũndũ ta macio no gũgũteithie kuona Kiugo kĩa Ngai kĩrĩ ta ndũmĩrĩri yerekeirio harĩ wee kuuma kũrĩ Jehova.
7. Nĩ ngumo ĩrĩkũ tũbataraga rĩrĩa tũrathoma, na nĩkĩ? (Mathayo 24:15)
7 Jesu nĩ oonanirie atĩ nĩ tũbataraga ngumo ya ũtaũku nĩguo tũtaũkĩrũo nĩ maũndũ marĩa tũrathoma Kiugo-inĩ kĩa Ngai. (Thoma Mathayo 24:15.) Ũtaũku nĩ kĩĩ? Nĩ ũhoti wa gũtaũkĩrũo nĩ ũrĩa rĩciria rĩmwe rĩkonainie na rĩrĩa rĩngĩ na ũrĩa rĩrĩ ngũrani na rĩrĩa rĩngĩ na gũtaũkĩrũo nginya nĩ ũndũ ũrĩa ũteyumĩrĩtie wega. Makĩria ma ũguo, o ta ũrĩa Jesu oonanirie, nĩ tũbataraga ũtaũku nĩguo tũkũũrane maũndũ marĩa maronania kũhinga kwa ũrathi wa Bibilia. Ningĩ nĩ tũbataraga ngumo ĩyo nĩguo tũgunĩke biũ kuumana na kĩrĩa gĩothe tũrathoma Bibilia-inĩ.
8. Tũngĩhota atĩa kũhũthĩra ũtaũku rĩrĩa tũrathoma?
8 Jehova nĩ aheaga ndungata ciake ũtaũku. Kwoguo mũhoyage agũteithie gũkũria ngumo ĩyo. (Thim. 2:6) Nĩ kĩĩ kĩngĩgũteithia gwĩka kũringana na mahoya maku? Thuthuragia na kinyi maũndũ marĩa wathoma, na ũkarora ũrĩa makonainie na maũndũ marĩa mangĩ ũĩ. Nĩguo ũhote gwĩka ũguo, hũthagĩra indo iria tũrĩ nacio cia kwĩruta Bibilia, ta ibuku rĩa Ũteithio wa Ũthuthuria Harĩ Aira a Jehova. Indo icio no igũteithie kũgĩa na ũtaũku wĩgiĩ ũhoro mũna ũrĩa ũrathoma Bibilia-inĩ na kuona ũrĩa ũngĩũhũthĩra ũtũũro-inĩ waku. (Ahib. 5:14) Kũhũthĩra ũtaũku rĩrĩa ũrathoma, no gũgũteithie gũtaũkĩrũo nĩ Maandĩko makĩria.
THOMA ŨKĨMATHAGA MAŨNDŨ MA BATA
9. Nĩ ma ĩrĩkũ ya bata Asadukai mataatindanagĩra nayo?
9 Asadukai nĩ mooĩ mabuku matano ma mbere ma Maandĩko ma Kĩhibirania wega, ĩndĩ matiatindanagĩra na ma cia bata iria irĩ mabuku-inĩ macio. Kwa ngerekano, ta rora ũrĩa Jesu aacokeirie Asadukai rĩrĩa maamũririe ũhoro wĩgiĩ kũriũka. Aamoririe: “Kaĩ mũtathomete thĩinĩ wa ibuku rĩa Musa ũhoro-inĩ wĩgiĩ kĩhinga kĩrĩa kĩa mĩigua, atĩ Ngai aamwĩrire ũũ: ‘Niĩ nĩ niĩ Ngai wa Iburahimu, na Ngai wa Isaaka, na Ngai wa Jakubu’?” (Mar. 12:18, 26) O na gũtuĩka hatarĩ nganja Asadukai nĩ maathomete ũhoro ũcio maita maingĩ, kĩũria kĩa Jesu kĩoonanirie atĩ harĩ ma ya bata mataatindanagĩra nayo, ma ĩgiĩ kũriũka.—Mar. 12:27; Luk. 20:38.d
10. Nĩ maũndũ marĩkũ twagĩrĩirũo kũrora rĩrĩa tũrathoma?
10 Tũreruta atĩa? Rĩrĩa tũrathoma, nĩ twagĩrĩirũo kũrora maũndũ marĩa mothe tũngĩĩruta kuumana na mũhari wa Bibilia ũrĩa twathoma kana ũhoro ũrĩa twathoma. Tũtingĩenda o gũtaũkĩrũo nĩ morutani ma mũthingi tu, no tũngĩenda gũtaũkĩrũo nĩ nginya ma iria ndikĩru na motaaro marĩa mangĩkorũo mehithanĩtie.
11. Ũngĩhũthĩra atĩa 2 Timotheo 3:16, 17 kuona maũndũ ma bata rĩrĩa ũrathoma Bibilia?
11 Ũngĩka atĩa nĩguo wone maũndũ ma bata rĩrĩa ũrathoma Bibilia? Ta wĩcirie ũrĩa 2 Timotheo 3:16, 17 yugaga. (Thoma.) Mĩhari ĩyo yugaga atĩ “Rĩandĩko o rĩothe . . . rĩrĩ ũguni” (1) harĩ kũrutana, (2) harĩ gũkaanania, (3) harĩ kũrũnga maũndũ, na (4) harĩ kũherithia kana kũrũnga mwĩcirĩrie ũtagĩrĩire. No ũgunĩke na njĩra icio inya o na ũgĩthoma mabuku ma Bibilia marĩa ũtahũthagĩra kaingĩ. Thuthuria ũhoro ũcio makĩria nĩguo wone ũrakũruta atĩa igũrũ rĩgiĩ Jehova, muoroto wake, kana motaaro make. Wĩcũranie ũrĩa ũhoro ũcio ũngĩteithia harĩ gũkaanania. No wĩke ũguo na njĩra ya gwĩciria ũrĩa mũhari ũcio ũragũteithia gũkũũrana na kũregana na methugunda kana mĩerekera mĩũru, nĩguo ũthiĩ na mbere gũkorũo ũrĩ mwĩhokeku harĩ Jehova. Thuthuria ũrĩa ũhoro ũcio ũngĩgũteithia kũrũnga maũndũ kana kũrũnga mawoni moru, hihi ta rĩrĩa ũrĩ ũtungata-inĩ. Ningĩ roraga ũtaaro o wothe ũrĩ mũhari-inĩ ũcio ũngĩgũteithia kũrũnga mwĩcirĩrie waku ũtwarane na mwĩcirĩrie wa Jehova. Ũngĩĩciragia ũrĩa ũngĩgunĩka na njĩra icio inya, nĩ ũrĩonaga maũndũ ma bata marĩa mangĩgũteithia rĩrĩa ũrathoma Bibilia.
REKAGA MAŨNDŨ MARĨA ŨRATHOMA MAKŨGARŨRE
12. Nĩ kĩĩ gĩatũmire Jesu orie Afarisai “Kaĩ mũtathomete?”
12 Jesu ningĩ nĩ ooririe “Kaĩ mũtathomete?” nĩguo onanie atĩ Afarisai maarĩ na mawoni matagĩrĩire megiĩ Maandĩko. (Mat. 12:1-7)e Hĩndĩ ĩyo, Afarisai maaugĩte atĩ arutwo a Jesu nĩ maagararĩte watho wa Thabatũ. Jesu aamacokeirie na kũgweta ngerekano igĩrĩ irĩ thĩinĩ wa Maandĩko, na akĩgweta mũhari ũmwe ibuku-inĩ rĩa Hosea kuonania atĩ Afarisai matiataũkagĩrũo kĩrĩa gĩatũmĩte watho wa Thabatũ ũthondekwo na ũndũ ũcio ũgatũma mage kuonania tha. Nĩ kĩĩ gĩatũmaga Afarisai acio mage kũgarũrũo nĩ Kiugo kĩa Ngai? Tondũ maagĩthomaga marĩ na mwerekera wa mwĩtĩo na wa kũruta andũ arĩa angĩ mahĩtia. Mwerekera ũcio wao nĩ wagiragia mataũkĩrũo nĩ maũndũ marĩa marathoma.—Mat. 23:23; Joh. 5:39, 40.
13. Twagĩrĩirũo gũthoma Bibilia tũrĩ na mwerekera ũrĩkũ, na nĩkĩ?
13 Ciugo cia Jesu iratũruta atĩ nĩ tũrabatara gũthoma Bibilia tũrĩ na mwerekera ũrĩa wagĩrĩire. Ngũrani na Afarisai, no mũhaka tũkorũo tũrĩ enyihia na tũkorũo twĩhaarĩirie kũrutwo. No mũhaka “[twĩtĩkĩre tũrĩ] na ũhooreri kũhandwo kiugo.” (Jak. 1:21) Tũngĩkorũo na ũhooreri nĩ tũrĩtĩkagĩria Kiugo kĩa Ngai gĩtũgarũre. Tũngĩĩthema mwerekera wa mwĩtĩo na wa kũruta mahĩtia, norĩo tu morutani ma Bibilia megiĩ tha, ũcayanĩri, na wendo mangĩtũgarũra.
Tũngĩmenya atĩa kana nĩ tũrareka Kiugo kĩa Ngai gĩtũgarũre? (Rora kĩbungo gĩa 14)f
14. Tũngĩmenya atĩa kana nĩ twĩtĩkagĩria Bibilia ĩtũgarũre? (Ningĩ rora mbica.)
14 No tuonanie kana nĩ tũretĩkĩria Kiugo kĩa Ngai gĩtũgarũre kũgerera njĩra ĩrĩa tũrũmbũyagia andũ arĩa angĩ nayo. Tondũ Afarisai matietĩkagĩria Kiugo kĩa Ngai kĩgarũre mwerekera wao, nĩ ‘maatuagĩra andũ arĩa matarĩ na mahĩtia.’ (Mat. 12:7) Na njĩra o ta ĩyo, no tuonanie kana nĩ tũrekaga Kiugo kĩa Ngai gĩtũgarũre, kũgerera ũrĩa tuonaga andũ arĩa angĩ na ũrĩa tũrũmbũyanagia nao. Kwa ngerekano-rĩ, hihi nĩ tũgwetaga mawega marĩa tuonaga harĩ andũ arĩa angĩ kana tũhiũhaga kuona mawathe mao? Hihi nĩ tũkoragwo twĩhaarĩirie kuohera andũ arĩa angĩ na kũmonia tha kana tũhiũhaga kũmaruta mahĩtia na kũmaigĩra muku? Macokio maitũ harĩ ciũria icio no monanie kana nĩ tũretĩkĩria maũndũ marĩa tũrathoma magarũre meciria, ngoro, na ciĩko citũ.—1 Tim. 4:12, 15; Ahib. 4:12.
GŨTHOMA KIUGO KĨA NGAI NĨ GŨTŨREHAGĨRA GĨKENO
15. Jesu aaiguaga atĩa igũrũ rĩgiĩ Maandĩko Matheru?
15 Jesu nĩ eendete Maandĩko Matheru, na ciugo cia ũrathi iria irĩ thĩinĩ wa Thaburi 40:8 nĩ cionanagia ũrĩa Jesu aaiguaga igũrũ rĩgiĩ Kiugo kĩa Ngai. Ciugo icio ciugaga ũũ: “Niĩ ngenagio nĩ gwĩka wendi waku, wee Ngai wakwa, naguo watho waku ũrikĩrĩte thĩinĩ wakwa biũ.” Ũndũ ũcio nĩ watũmaga agĩe na gĩkeno na agaacĩre agĩtungatĩra Jehova. O na ithuĩ no tũgĩe na gĩkeno na tũgaacĩre angĩkorũo nĩ tũrĩrekaga Kiugo kĩa Ngai gĩtonye ngoro-inĩ citũ.—Thab. 1:1-3.
16. Ũbangĩte gwĩka atĩa nĩguo ũgunĩkage makĩria ũgĩthoma Kiugo kĩa Ngai? (Rora gathandũkũ “Ciugo cia Jesu no Igũteithie Gũtaũkĩrũo nĩ Kĩrĩa Ũrathoma.”)
16 Tũgĩteithio nĩ ciugo cia Jesu na kĩonereria gĩake, rekei twĩrutanĩrie kwagagĩria ũhoti witũ wa gũthoma Bibilia. No twagagĩrie ũhoti witũ wa gũtaũkĩrũo nĩ Bibilia tũngĩhoyaga, tũgathoma tũtegũtengʼera mũno, tũkeyũria ciũria, na tũkandĩka tũmaũndũ rĩrĩa tũrathoma. No tũhũthĩre ũtaũku na njĩra ya gũthuthuria na kinyi maũndũ marĩa tũrathoma, tũgĩteithio nĩ mabuku maitũ marĩa mehocetie harĩ Bibilia. No tũhote kũhũthĩra Bibilia wega makĩria, nginya icunjĩ cia maandĩko iria tũtamenyerete, na njĩra ya gũcaragia maũndũ ma bata rĩrĩa tũrathoma. Na no twĩtĩkĩrie Kiugo kĩa Ngai gĩtũgarũre na njĩra ya gũkoragwo na mwerekera ũrĩa wagĩrĩire tũgĩthoma. Tũngĩĩrutanĩria biũ gwĩkaga maũndũ macio, nĩ tũrĩgunĩkaga kuumana na gũthoma Bibilia na tũgakuhĩrĩria Jehova makĩria.—Thab. 119:17, 18; Jak. 4:8.
RWĨMBO NA. 95 Ũtheri no Ũraneneha
a Ithuothe athathaiya a Jehova, nĩ twĩrutanagĩria gũthoma Kiugo gĩake o mũthenya. Kũrĩ na andũ angĩ aingĩ mathomaga Bibilia, no matitaũkagĩrũo nĩ maũndũ marĩa marathoma. Ũguo noguo kwarĩ harĩ andũ amwe maatũũraga matukũ-inĩ ma Jesu. Twathuthuria ciugo iria Jesu eerire arĩa maathomaga Kiugo kĩa Ngai, nĩ tũkuona maũndũ tũngĩĩruta mangĩtũteithia kũgunĩka makĩria kuumana na ũthomi witũ wa Bibilia.
b Hĩndĩ ĩrĩa Jesu aabatithirio na agĩitĩrĩrio maguta kũgerera roho mũtheru, no kũhoteke nĩ aaririkanire ũtũũro ũrĩa aarĩ naguo kũrĩa igũrũ.—Mat. 3:16.
c Mariamu nĩ ooĩ Maandĩko wega na nĩ aamahũthagĩra. (Luk. 1:46-55) No kũhoteke Jusufu na Mariamu matiarĩ na ũhoti wa kũgũra kobĩ ciao cia Maandĩko. No mũhaka gũkorũo nĩ maathikagĩrĩria na kinyi Kiugo kĩa Ngai gĩgĩthomwo thunagogi-inĩ nĩguo maririkanage Maandĩko macio.
d Rora gĩcunjĩ kĩrĩ na kĩongo “Kuhĩrĩria Ngai—‘Nĩwe Ngai wa Arĩa Marĩ Muoyo’” thĩinĩ wa ngathĩti ya Mũrangĩri ya Februarĩ 1, 2013.
e Ningĩ rora Mathayo 19:4-6, harĩa Jesu ooririe Afarisai kĩũria kĩu o rĩngĩ, “Kaĩ mũtathomete?” O na gũtuĩka nĩ maathomete rũgano rwĩgiĩ ũũmbi, matiatindanagĩra na ũrĩa rũrutanĩte igũrũ rĩgiĩ mawoni ma Ngai megiĩ kĩhiko.
f GŨTAARĨRIA MBICA: Hĩndĩ ya mũcemanio Nyũmba-inĩ ya Ũthamaki, mũrũ wa Ithe witũ ũmwe wa arĩa marateithĩrĩria harĩ kũrũmbũiya mĩtambo ageka tũmahĩtia tũigana ũna. No thutha wa mũcemanio, ariũ a Ithe witũ acio angĩ makamũcokeria ngatho nĩ ũndũ wa kĩyo gĩake handũ ha kũrora mahĩtia make.