Nĩ Maakoretwo Magĩtanya Mesia

‘Kĩrĩndĩ nĩ gĩatanyaga, gĩgĩthanganagia, nao andũ othe mageciragia ngoro-inĩ ciao ũhoro wa Johana, kana hihi nĩwe Kristo.’—LUK. 3:15.

1. Nĩ ũndũ ũrĩkũ arĩithi maamenyithirio nĩ mũraika?

NĨ ŨTUKŨ. Arĩithi marĩ nja, makĩrĩithia ndũũru ciao. O rĩmwe mũraika wa Jehova akarũgama hakuhĩ nao naguo riri wa Ngai ũkamathiũrũrũkĩria, magetigĩra mũno. Mũraika ũcio akamamenyithia ũndũ wa magegania: “Tigai gwĩtigĩra; tondũ rĩrĩ, nĩndamũrehere ũhoro mwega wa gĩkeno kĩnene ũrĩa ũgatuĩka wa andũ othe: nĩ gũkorũo ũmũthĩ nĩmũciarĩirũo Mũhonokia o itũũra-inĩ rĩa Daudi, nake nĩwe Kristo ũrĩa Mwathani,” ũrĩa ũngĩgatuĩka Mesia. Akera arĩithi acio atĩ mangĩthiĩ thĩinĩ wa taũni ĩmwe ĩrĩ hakuhĩ nĩ megũkora kaana kau gakometio mũharatĩ-inĩ. Na kahinda o kau hakoimĩra, “araika aingĩ a Igũrũ gĩtutu kĩnene” makambĩrĩria kũgooca Ngai makiugaga ũũ: “Ngai arokumagio Igũrũ o Igũrũ, Naguo thayũ ũrogĩa gũkũ thĩ kũrĩ andũ arĩa akenagĩra.”—Luk. 2:8-14.

2. Rĩĩtwa “Mesia” nĩ kuuga atĩa, na andũ mangĩamũmenyire atĩa?

² No mũhaka akorũo arĩithi acio nĩ meeyũririe, ‘Hihi ũcio kũna nĩwe Mesia?’ Hatarĩ nganja arĩithi acio Ayahudi nĩ maamenyaga atĩ “Mesia” nĩ kuuga ũrĩa ‘Mũitĩrĩrie Maguta’ nĩ Ngai. (Tham. 29:5-7) No hihi mangĩahotire kũiguithia andũ angĩ atĩa atĩ kaana kau maaheetwo ũhoro wako nĩ mũraika nĩko kangĩgatuĩka Mesia ũrĩa mwamũre nĩ Jehova? Mangĩekire ũguo na njĩra ya gũthuthuria morathi marĩa marĩ Maandĩko-inĩ ma Kĩhibirania macoke maringithanie ũhoro ũcio na maũndũ marĩa mangĩekĩkire ũtũũro-inĩ wa kaana kau.

Nĩ Kĩĩ Gĩatũmĩte Andũ Maikare Mamũtanyĩte?

3, 4. Tũtaũkagĩrũo atĩa nĩ ũrathi wa Danieli 9:24, 25?

³ Mĩaka mĩnyinyi thutha ũcio rĩrĩa Johana Mũbatithania ambĩrĩirie ũtungata wake, ciugo na ciĩko ciake nĩ ciatũmire andũ amwe mambĩrĩrie kwĩyũria kana hihi Johana nĩwe Mesia. (Thoma Luka 3:15.) No kũhoteke atĩ amwe nĩ maataũkĩirũo wega nĩ ũrathi wa “ciumia mĩrongo mũgwanja” wĩgiĩ Mesia. Kwoguo, nĩ mangĩahotire kũmenya rĩrĩa Mesia angĩoimĩrire. Gĩcunjĩ kĩmwe kĩa ũrathi ũcio kiugaga ũũ: “Nĩgũkagĩa na ihinda rĩa ciumia mũgwanja kuuma rĩrĩa watho ũkaheanwo wa gũcoka gwaka Jerusalemu nginya rĩrĩa mũtongoria akoneka, ũrĩa mũitĩrĩrie maguta. Ningĩ ciumia mĩrongo ĩtandatũ na igĩrĩ.” (Dan. 9:24, 25) Athomi aingĩ nĩ metĩkagĩra atĩ icio nĩ ciumia cia mĩaka. Kwa ngerekano-rĩ, Bibilia ya Revised Standard Version yugaga ũũ: “Ciumia mĩrongo mũgwanja cia mĩaka nĩ ituĩtwo.”

⁴ Ũmũthĩ ndungata cia Jehova nĩ ciũĩ atĩ ciumia 69 kana mĩaka 483, cia Danieli 9:25 ciambĩrĩirie mwaka wa 455 Mbere ya Mahinda Maitũ (M.M.M.), rĩrĩa Mũthamaki Aritashashita aaheire Nehemia rũtha rwa gwaka Jerusalemu. (Neh. 2:1-8) Ciumia icio ciathirire mĩaka 483 thutha ũcio, mwaka-inĩ wa 29 Mahinda Maitũ (M.M.), rĩrĩa Jesu wa Nazarethi aabatithirio na agĩitĩrĩrio roho, na kwoguo agĩtuĩka Mesia.—Mat. 3:13-17.a

5. Rĩu tũkwarĩrĩria morathi marĩkũ?

⁵ Rekei rĩu twarĩrĩrie morathi mamwe ma marĩa marĩrĩirie ũhoro wĩgiĩ Mesia, marĩa maahingirio rĩrĩa Jesu aaciarirũo, ũtũũro-inĩ, na ũtungata-inĩ wake. Hatarĩ nganja morathi macio nĩ megwĩkĩra wĩtĩkio witũ hinya harĩ ũrathi wa kiugo kĩa Ngai. Ningĩ nĩ megũtũteithia kuona wega atĩ Jesu nĩwe Mesia ũrĩa watanyĩtwo kuuma o tene.

Ũtũũro Wake nĩ Warathĩtwo

6. Taarĩria ũrĩa ũrathi wa Kĩambĩrĩria 49:10 wahingirio.

⁶ Mesia angĩkoima mũhĩrĩga-inĩ wa Juda rũrĩrĩ-inĩ rwa Isiraeli. Rĩrĩa aarathimaga ariũ ake arĩ hakuhĩ gũkua, Jakubu aarathire ũũ: “Rũthanju rũa ũnene rũtikehera harĩ Juda, O na kana rũthanju rũrĩa rũnyitagwo nĩ mũnene rũmuume gatagatĩ ka magũrũ, O nginya rĩrĩa Mũhorerania [ũrĩa wĩ na kĩhooto] agoka, Nake nĩwe ũgaathĩkagĩrũo nĩ ndũrĩrĩ.” (Kĩam. 49:10) Athomi aingĩ a tene Ayahudi mooigaga atĩ ciugo icio ciaaragia ũhoro wa Mesia. Kuuma hĩndĩ ya Daudi Mũthamaki wa Juda, rũthanju rwa ũnene na rũrĩa rũnyitagwo nĩ mũnene rũtioimire harĩ rũrĩrĩ rwa Juda. “Mũhorerania [Shilo]” nĩ kuuga “Ũrĩa Wĩ na Kĩhooto Gĩa Gwathana; Ũrĩa Mwene Wathani.” Athamaki a Juda mangĩathamakire nginya rĩrĩa “Shilo” angĩokire arĩ Mũgai wa tene na tene wa Ũthamaki, tondũ Ngai nĩ eerĩte Zedekia, mũthamaki wa mũico wa Juda atĩ wathani ũngĩkaheo ũrĩa ũrĩ na kĩhooto gĩa gwathana. (Ezek. 21:26, 27) Thuutha wa Zedekia, Jesu nowe wiki njiarũa-inĩ cia Daudi werĩirũo wathani. Mbere ya gũciarũo kwa Jesu, mũraika Jibiraili eerire Mariamu ũũ: “Mwathani Ngai nĩakamũhe gĩtĩ-gĩa-ũthamaki kĩrĩa gĩa ithe, Daudi; nake nĩ agathamakagĩra nyũmba ya Jakubu mĩndĩ na mĩndĩ; naguo ũthamaki wake ndũgathira o na rĩ.” (Luk. 1:32, 33) No mũhaka Jesu Kristo akorũo nĩwe Shilo, ũrĩa woimire rũciaro-inĩ rwa Juda na Daudi.—Mat. 1:1-3, 6; Luk. 3:23, 31-34.

7. Mesia aaciarĩirũo kũ, na ũcio warĩ ũndũ wa mwanya nĩkĩ?

⁷ Mesia angĩaciarĩirũo Bethilehemu. Mũnabii Mika aandĩkire ũũ: ‘Wee Bethi-lehemu Efiratha-rĩ, o na harĩa wĩ mũnyinyi mũno thĩinĩ wa mĩhĩrĩga ya Juda, gwaku nĩkuo gũkoima mũndũ igũrũ rĩakwa, na nĩwe ũgatuĩka mwathani o kũu Isiraeli; nake kĩhumo gĩake aarĩ o ho o tene na tene, o na mĩndĩ na mĩndĩ.’ (Mik. 5:2) Mesia angĩaciarĩirũo thĩinĩ wa Judea taũni ya Bethilehemu, ĩrĩa hĩndĩ ĩmwe yetagwo Efiratha. O na gũtuĩka Mariamu, nyina wa Jesu, na Jusufu, ithe mũmũreri, maaikaraga Nazarethi-rĩ, watho ũrĩa warutirũo nĩ Roma wa andũ makeyandĩkithie nĩ watũmire mathiĩ Bethilehemu, na nĩkuo Jesu aaciarirũo mwaka-inĩ wa 2 M.M.M. (Mat. 2:1, 5, 6) Na githĩ kũu gũtiakĩrĩ kũhinga kũnene kwa ũrathi!

8, 9. Kwarathĩtwo atĩa igũrũ rĩgiĩ gũciarũo kwa Mesia na maũndũ marĩa mangĩarũmĩrĩire?

⁸ Mesia angĩgaciarũo nĩ thingi. (Thoma Isaia 7:14.) Kiugo gĩa Kĩhibirania bethu·lahʹ nĩ kuuga “thingi,” nakĩo kiugo kĩngĩ ʽal·mahʹ nĩkĩo kĩhũthĩrĩtwo thĩinĩ wa ũrathi wa Isaia 7:14. Mũhari ũcio uugĩte atĩ “mũirĩtu [ha·ʽal·mahʹ]” nĩ angĩgaaciara kahĩĩ. Kiugo ʽal·mahʹ nĩ kĩhũthĩrĩtwo harĩ Rebeka arĩ mũirĩtu atanaingĩra thĩinĩ wa kĩhiko. (Kĩam. 24:16, 43) Mathayo atongoretio nĩ roho, nĩ aahũthĩrire kiugo gĩa Kĩgiriki “thingi” (par·theʹnos) akĩonania ũrĩa ũrathi wa Isaia 7:14 wahingirio ũhoro-inĩ wĩgiĩ gũciarũo kwa Jesu. Aandĩki a Injiri Mathayo na Luka moigĩte atĩ Mariamu aarĩ thingi ĩndĩ akĩgĩa ihu kũgerera roho wa Ngai.—Mat. 1:18-25; Luk. 1:26-35.

⁹ Twana nĩ tũngĩkoragũo thutha wa Mesia gũciarũo. Ũndũ o ta ũcio nĩ wekĩkĩte mĩaka magana maingĩ mbere ĩyo, hĩndĩ ĩrĩa Firauni wa Misiri aathanire atĩ twana twa tũhĩĩ twa Ahibirania tũikio thĩinĩ wa Rũĩ rwa Nailo. (Tham. 1:22) Ũrathi wa Jeremia 31:15, 16, wonanĩtie Rakeli akĩrĩrĩra ciana ciake iria ciatwarĩtwo ‘bũrũri-inĩ wa thũ.’ Kĩrĩro gĩake kĩaiguirũo nginya itũũra-inĩ rĩarĩ kũraya rĩa Rama thĩinĩ wa Benjamini rũgongo rwa Jerusalemu. Mathayo onanagia atĩ ciugo cia Jeremia ciahingirio rĩrĩa Mũthamaki Herode aathanire atĩ ciana cia tũhĩĩ ciũragwo thĩinĩ wa Bethilehemu na matũũra marĩa maarigicĩirie. (Thoma Mathayo 2:16-18.) Ta hũra mbica kĩrĩro kĩrĩa kĩarĩ thĩinĩ wa itũũra rĩu!

10. Taarĩria ũrĩa ũrathi wa Hosea 11:1 wahingirio ũhoro-inĩ wĩgiĩ Jesu.

¹⁰ O ta Aisiraeli, Mesia nĩ angĩetirũo kuuma Misiri. (Hos. 11:1) Mbere ya Herode gwathana ciana ciũragwo, mũraika akĩra Jusufu na Mariamu, moe Jesu na morĩre bũrũri-inĩ wa Misiri. Magĩtũũra kũu “nginya hĩndĩ ĩrĩa Herode aakuire, nĩ getha kiugo kĩrĩa kĩoigirũo nĩ Mwathani na kanua ka mũnabii [Hosea] kĩhingio, rĩrĩa oigire ũũ, Nĩndetire Mũrũ wakwa oime Misiri.” (Mat. 2:13-15) Ma nĩ atĩ, gũtirĩ ũndũ o na ũmwe wa maũndũ marĩa maarathĩtwo megiĩ gũciarũo na ũtũũro wake, Jesu angĩahotire gũtũma wĩkĩke.

Mesia Kwambĩrĩria Wĩra!

11. Ũrĩa Mũitĩrĩrie Maguta nĩ Jehova aaharĩrĩirio njĩra atĩa?

¹¹ Ũrĩa Mũitĩrĩrie Maguta nĩ Ngai nĩ angĩaharĩrĩirio njĩra. Malaki aarathĩte atĩ ‘mũnabii Elija’ nĩ angĩkaaruta wĩra ũcio, nĩguo aharĩrie ngoro cia andũ kwamũkĩra Mesia. (Thoma Malaki 4:5, 6.) Jesu we mwene nĩ oigire atĩ Johana Mũbatithania nĩwe waarĩ “Elija” ũcio. (Mat. 11:12-14) Nake Mariko nĩ onanirie atĩ ũtungata wa Johana nĩ wahingirie ciugo cia ũrathi wa Isaia. (Isa. 40:3; Mar. 1:1-4) Jesu tiwe wabangĩte ũrĩa Johana angĩamũharĩrĩirie njĩra. Maũndũ marĩa meekirũo nĩ “Elija” ũcio weranĩirũo maaringanĩte na wendi wa Ngai ĩrĩ njĩra ya kũmenyithania Mesia.

12. Nĩ wĩra ũrĩkũ waheanĩtwo nĩ Ngai ũmenyithanagia Mesia?

¹² Wĩra ũrĩa aaheetwo nĩ Ngai nĩ woonanirie atĩ nĩwe Mesia. Arĩ thĩinĩ wa thunagogi itũũra-inĩ rĩa Nazarethi, kũrĩa aarereirũo-rĩ, Jesu nĩ aathomire gĩkũnjo kĩa Isaia na akĩonania atĩ ciugo ici nĩ ciamũkoniĩ: “Roho wa Mwathani arĩ igũrũ rĩakwa, Nĩ ũndũ nĩaanjitĩrĩirie maguta ’hunjagĩrie arĩa athĩni Ũhoro-ũrĩa-Mwega: Nĩandũmĩte ’menyithanie atĩ arĩa mohetwo nĩmohorũo, O na atĩ arĩa atumumu nĩmegũcoka kuona; Na njohorithie arĩa mahinyĩrĩirio, Ningĩ ’hunjanagĩrie ũhoro wa mwaka wa Mwathani, o ũrĩa wĩtĩkĩrĩtwo.” Tondũ kũna Jesu nĩwe warĩ Mesia, nĩkĩo oigire ũũ: “Ũhoro ũcio wandĩkĩtwo nĩwahingio o ũmũthĩ mweiguĩra na matũ manyu.”—Luk. 4:16-21.

13. Ũtungata wa Jesu thĩinĩ wa Galili warathĩtwo atĩa?

¹³ Ũtungata wa Mesia thĩinĩ wa Galili nĩ warathĩtwo. Ũhoro-inĩ wĩgiĩ “bũrũri wa Zebuluni, o na wa Nafitali, . . . Galili-kwa-Ndũrĩrĩ,” Isaia aandĩkire ũũ: “Andũ arĩa matũire mageraga nduma-inĩ-rĩ, nĩ monete ũtheri mũnene, o nao arĩa maatũũraga bũrũri wĩ nduma ya gĩkuũ nĩmaarĩirũo nĩ ũtheri.” (Isa. 9:1, 2) Jesu aambĩrĩirie ũtungata wake Galili, thĩinĩ wa taũni ya Kaperinaumu, kũrĩa aikari aingĩ a Zebuluni na Nafitali maagunĩkire nĩ ũtheri wa kĩĩroho ũrĩa aamareheire. (Mat. 4:12-16) Thĩinĩ wa Galili, nĩkuo Jesu aarutĩire Mĩario yake ya Kĩrĩma-inĩ ĩrĩa ĩhutagia ngoro mũno, agĩthuura atũmwo ake, akĩringa kĩama gĩake kĩa mbere, na no kũhoteke atĩ nĩkuo oimĩrĩire arutwo ta 500 thutha wa kũriũka gwake. (Mat. 5:1–7:27; 28:16-20; Mar. 3:13, 14; Joh. 2:8-11; 1 Kor. 15:6) Kwoguo akĩhingia ũrathi wa Isaia rĩrĩa aahunjirie thĩinĩ wa “bũrũri wa Zebuluni, na bũrũri wa Nafitali.” Hatarĩ nganja, Jesu nĩ aahunjirie ndũmĩrĩri ya Ũthamaki matũũra-inĩ mangĩ ma Israeli.

Maũndũ Mangĩ Megiĩ Mesia nĩ Maarathĩtwo

14. Nĩ na njĩra ĩrĩkũ Jesu aahingirie ũrathi wa Thaburi 78:2?

¹⁴ Mesia nĩ angĩkaaria na ngerekano, kana cionereria. Asafu mwandĩki wa Thaburi aainire ũũ: “Ngũtumũra kanua njarie na ngerekano.” (Thab. 78:2) Tũmenyaga atĩa atĩ ũrathi ũcio wakoniĩ Jesu? Ũguo nĩguo Mathayo atwĩraga. Thutha wa kwarĩrĩria ngerekano cia Jesu rĩrĩa aaringithanagia Ũthamaki na mbeũ ya karatarĩ na ndawa ya kũimbia-rĩ, Mathayo oigire: “[Jesu] ndaigana kũmera ũndũ o na ũmwe hatarĩ ngerekano: nĩguo ciugo iria cia mũnabii ihingio, rĩrĩa oigire atĩrĩ, Ngũtumũra kanua gakwa njarie na ngerekano; Njitũrũre maũndũ marĩa matũire marĩ mahithe gwata rĩrĩa thĩ yombirũo.” (Mat. 13:31-35) Thimo, kana ngerekano, ciarĩ imwe cia njĩra iria ciarĩ na moimĩrĩro mega mũno Jesu aahũthĩrire kũrutana.

15. Taarĩria ũrĩa ũrathi wa Isaia 53:4 wahingire.

¹⁵ Mawathe maitũ mangĩakuuirũo nĩ Mesia. Isaia aarathĩte ũũ: “Ti-itherũ ruo ruitũ nĩwe waruoire, o nakĩo kĩeha giitũ nĩwe wagĩkuuire.” (Isa. 53:4) Mathayo oigire atĩ Jesu ahonia nyina wa mũtumia wa Petero, nĩ aacokire akĩhonia andũ angĩ nĩguo “ciugo iria cia mũnabii Isaia ihingio, rĩrĩa oigire, We mwene nĩoire wonju witũ, na akĩeheria mĩrimũ iitũ.” (Mat. 8:14-17) Na rĩu no rita rĩmwe thĩinĩ wa maita maingĩ marĩa Jesu aahonirie andũ arũaru.

16. Mũtũmwo Johana onanirie atĩa atĩ Jesu nĩ aahingirie ũrathi wa Isaia 53:1?

¹⁶ O na Mesia ekĩte maũndũ macio mothe mega, andũ aingĩ matingĩamwĩtĩkirie. (Thoma Isaia 53:1.) Akĩonania atĩ ũrathi ũcio nĩ wahingire, mũtũmwo Johana aandĩkire ũũ: “O na tondũ [Jesu] aaneka ciama nyingĩ ũũ o makĩonaga, matiigana kũmwĩhoka; na nĩ getha kiugo kĩrĩa kĩa Isaia ũrĩa mũnabii gĩkinye gwĩkĩka, kĩrĩa oigire, akĩũria, Mwathani, nũ wĩtĩkĩtie ũhoro ũrĩa aaiguire na ithuĩ? O nakuo guoko kwa Mwathani-rĩ, kũguũrĩirio ũ?” (Joh. 12:37, 38) Ningĩ, hĩndĩ ya ũtungata wa mũtũmwo Paulo ti andũ aingĩ meetĩkirie ũhoro mwega wĩgiĩ Jesu, ũrĩa Mesia.—Rom. 10:16, 17.

17. Johana onanirie atĩa ũrĩa ũrathi wa Thaburi 69:4 wahingire?

¹⁷ Mesia nĩ angĩgathũũrũo hatarĩ gĩtũmi. (Thab. 69:4) Mũtũmwo Johana agĩcokera ciugo cia Jesu oigire ũũ: ‘Itangĩekire maũndũ kwao matarĩ mekwo nĩ mũndũ ũngĩ, matingĩagĩire na wĩhia; no rĩu kuona nĩ matuonete o na gũthũũra magatũthũũra, niĩ o na Awa ithuerĩ. No rĩrĩ, gũtuĩkĩte ũguo nĩ getha ũhoro ũhingio ũrĩa wandĩkĩtwo watho-inĩ wao, atĩrĩ, Nĩmaaʼthũũrire tũhũ.’ (Joh. 15:24, 25) Kiugo “Watho-inĩ” kaingĩ kĩhũthagĩrũo kuonania Maandĩko mothe marĩa maarĩ kuo hĩndĩ ĩyo. (Joh. 10:34; 12:34) Injiri yonanagia atĩ Jesu nĩ aathũũrĩtwo, na makĩria nĩ atongoria a ndini ya Kĩyahudi. Ningĩ Kristo nĩ oigire ũũ: “Inyuĩ kĩrĩndĩ gĩtingĩhota kũmũthũũra; ĩndĩ niĩ nĩgĩ’thũũrĩte, nĩ ũndũ nĩnyumbũraga ũhoro wakĩo, atĩ ciĩko ciakĩo nĩ njũru.”—Joh. 7:7.

18. Nĩ gũthuthuria maũndũ marĩkũ mangĩ gũgũĩkĩra hinya wĩtĩkio witũ atĩ Jesu nĩwe Mesia?

¹⁸ Arũmĩrĩri a Jesu a karine ya mbere matiarĩ na nganja atĩ Jesu nĩwe warĩ Mesia, tondũ nĩ aahingĩtie biũ ũrathi wa Maandĩko ma Kĩhibirania. (Mat. 16:16) O ta ũrĩa tuona, mamwe ma morathi macio maahingire kĩambĩrĩria-inĩ kĩa ũtũũro na ũtungata wa Jesu wa Nazarethi. Morathi mangĩ megiĩ Mesia nĩ marĩrĩirio gĩcunjĩ-inĩ kĩrĩa kĩrũmĩrĩire. Gwĩcũrania ũhoro wa morathi macio na njĩra ya mahoya nĩ gũgũĩkĩra wĩtĩkio witũ hinya atĩ kũna Jesu Kristo nĩwe Mesia ũrĩa waamũrĩtwo nĩ Ithe witũ wa igũrũ, Jehova.

[Kohoro ka magũrũ-inĩ]

Ũngĩcokia Atĩa?

• Nĩ morathi marĩkũ maahingire makonainie na gũciarũo kwa Jesu?

• Mesia aaharĩrĩirio njĩra atĩa?

• Nĩ ũrathi ũrĩkũ wa Isaia 53 wahingirio harĩ Jesu?

[Mbica karatathi ka 14]