Ibuku rĩa Ayubu no Rĩgũteithie Ũkĩheana Ũtaaro

1-2. Nĩ ũritũ ũrĩkũ arata atatũ a Ayubu na Elihu maacemanirie naguo?

RĨRĨA Ayubu oorirũo nĩ ũtonga wake wothe, ũhoro ũcio watheremire o ta mwaki wa gĩthaka gĩcigo-inĩ kĩrĩa aaikaraga. Arata atatũ a Ayubu, nĩo Elifazu, Bilidadi, na Zofaru nĩ maathiire Uzu nĩguo makamũũmĩrĩrie. No rĩrĩa meeyoneire maũndũ marĩa maakorete Ayubu, nĩ maamakire mũno.

² Ta hũũra mbica ĩno. Ayubu orĩtwo nĩ kĩrĩa gĩothe ararĩ nakĩo. Mahiũ maingĩ marĩa ararĩ namo ma ngʼondu, ngʼombe, ngamĩra, na ndigiri nĩ mathirĩte. Ciana ciake nĩ ciũragĩtwo o hamwe na ndungata ciake nyingĩ. Na nyũmba ĩrĩa ciana cia Ayubu ciacemanĩtie itanakua, ĩgwĩte thĩ ĩthũkangĩte. Na to ũguo tu. Ayubu arĩ na ruo rũingĩ tondũ aiyũire mahũha mwĩrĩ wothe. Arũme acio atatũ marĩ o haraihu, makoona Ayubu arĩ na kĩeha kĩingĩ aikarĩte mũhu-inĩ. Hihi meekire atĩa? Kwa ihinda ta rĩa thikũ mũgwanja, matierire Ayubu kiugo o na kĩmwe o na gũtuĩka nĩ moonaga aarĩ na ruo rũingĩ. (Ayub. 2:​12, 13) Ihinda-inĩ rĩu mwanake ũmwe wetagwo Elihu nĩ ookire kuona Ayubu, na agĩikara hakuhĩ nao. Thutha ũcio Ayubu nĩ aambĩrĩirie kwaria, akĩruma mũthenya ũrĩa aaciarirũo na eeriragĩria o gũkua. (Ayub. 3:​1-3, 11) Hatarĩ nganja Ayubu nĩ aabataraga ũteithio, na hatiarĩ hahũthũ harĩ arata acio ake kũmũhe ũteithio ũcio. Maũndũ marĩa arũme acio mangĩaugire na ũrĩa mangĩamaugire, nĩ mangĩonanirie kana maarĩ arata a ma a Ayubu na kana nĩ meendaga kũmũteithia.

3. Tũkwarĩrĩria maũndũ marĩkũ?

³ Jehova nĩ aatongoririe Musa kwandĩka maũndũ marĩa arũme acio atatũ hamwe na Elihu maaugire na magĩka. Nĩ ũndũ wa bata kũmenya atĩ Elihu aaririe atongoretio nĩ Jehova. No kuonekaga ta maũndũ mamwe Elifazu aaugire atongoretio nĩ roho mũũru. (Ayub. 4:​12-16; 33:​24, 25) Nĩkĩo tũgĩthoma ibuku rĩa Ayubu no tuone motaaro mamwe mega na mangĩ moru. Nĩ tũkuona ũrĩa ibuku rĩu rĩngĩtũteithia rĩrĩa twabatara kũheana ũtaaro. Tũkwamba kwarĩrĩria kĩonereria kĩũru kĩa Elifazu, Bilidadi, na Zofaru, tũcoke twarĩrĩrie kĩonereria kĩega kĩa Elihu. Ningĩ nĩ tũkwĩruta ũrĩa Aisiraeli mangĩagunĩkire kuumana na ibuku rĩa Ayubu na ũrĩa o na ithuĩ rĩngĩtũguna.

ŨRĨA ARATA ATATŨ A AYUBU MAAMŨHEIRE ŨTAARO

4. Arata atatũ a Ayubu maaremirũo kũhingia muoroto wao nĩkĩ? (Ningĩ rora mbica.)

⁴ Bibilia yugaga atĩ arata acio atatũ a Ayubu nĩ maathiire nĩguo “magacakae hamwe na Ayubu na mamũũmĩrĩrie” nĩ ũndũ wa maũndũ moru marĩa maamũkorete. (Ayub. 2:11) O na kũrĩ ũguo, matiahingirie muoroto ũcio. Nĩkĩ? Nĩ ũndũ wa itũmi ici ithatũ. Kĩa mbere, handũ ha gũthikĩrĩria Ayubu na kũgeria gũtaũkĩrũo nĩwe, meeihũrĩirie ũrĩa gũtarĩ. Kwa ngerekano, meeciragia atĩ Jehova nĩwe waherithagia Ayubu nĩ ũndũ wa maũndũ moru eekĩte.a (Ayub. 4:7; 11:14) Gĩa kerĩ, ũtaaro mũingĩ ũrĩa maaheire Ayubu ndwarĩ na ũteithio o wothe, na maaũheanire na njĩra ĩtarĩ ya gĩtĩo na ya kũmũtuurithia. Kwa ngerekano, arũme acio atatũ nĩ maaririe ciugo cioonekaga ta irĩ njega no itiarĩ na ũguni. (Ayub. 13:12) Na Bilidadi nĩ eerire Ayubu maita merĩ na njĩra ĩtarĩ ya gĩtĩo atĩ nĩ aaragia mũno. (Ayub. 8:2; 18:2) Nake Zofaru aaringithanirie Ayubu na “mũndũ ũtarĩ mũũgĩ.” (Ayub. 11:12) Gĩa gatatũ, o na gũtuĩka no kũhoteke maarĩirie Ayubu mahooreire, ciugo ciao na ũrĩa maaciugire ciarĩ cia kũmũnyarara, kũmũtuurithia na kũmwagĩra gĩtĩo. (Ayub. 15:​7-11) Kwoguo handũ ha kũũmĩrĩria Ayubu na gwĩkĩra wĩtĩkio wake hinya, ũndũ ũrĩa meekagĩrĩra nĩ kuonania atĩ nĩ eehĩtie.

5. Ũtaaro ũrĩa arata acio atatũ a Ayubu maaheanire warĩ na maumĩrĩro marĩkũ?

⁵ Ũtaaro ũrĩa arũme acio atatũ maaheire Ayubu ndwarĩ na maumĩrĩro mega. Ciugo ciao ciatũmire Ayubu aigue ahehenjekete o na makĩria. (Ayub. 19:2) O ũrĩa maathiaga na mbere kũmwĩra nĩ ekĩte maũndũ moru, noguo etetagĩra makĩria. Ũndũ ũcio nĩ watũmire akorũo na mwĩcirĩrie ũtarĩ mwega na akĩaria mĩario ĩtarĩ mĩrũngĩrĩru. (Ayub. 6:​3, 26) Ciugo cia arũme acio itiatwaranaga na mwĩcirĩrie wa Jehova, na o na matiarũmbũyanirie na Ayubu na njĩra ya ũcayanĩri. Na njĩra ĩyo, magĩtĩkĩria Shaitani amahũthĩre kũũraga Ayubu ngoro. (Ayub. 2:​4, 6) Hihi Aisiraeli mangĩagunĩkire atĩa kuumana na rũgano rũu, na ithuĩ tũngĩgunĩka atĩa kuumana naruo?

6. Nĩ maũndũ marĩkũ ataarani a Isiraeli mangĩerutire kuumana na kĩonereria kĩũru kĩa arata atatũ a Ayubu?

⁶ Aisiraeli mangĩagunĩkire atĩa? Thutha wa Jehova gũthuura rũrĩrĩ rwa Isiraeli, nĩ aamũrire athuri a kũmatongoragia kũringana na ithimi ciake cia ũthingu. (Gũcok. 1:​15-18; 27:1) Arũme acio matanahe andũ ũtaaro kana gũtua ciira, nĩ maabataraga kwamba kũmathikĩrĩria na kinyi. (2 Maũ. 19:6) Ningĩ arũme acio nĩ maabatiĩ kũũria ciũria handũ ha gwĩciria atĩ nĩ moĩ maũndũ mothe. (Gũcok. 19:18) Ataarani acio a Isiraeli maabatiĩ kwarĩria arĩa moka kũmahoya ũteithio na njĩra ya wendo. Gĩtũmi nĩ tondũ mangĩamarĩirie na marakara, andũ acio nĩ mangĩaremirũo kũmaitũrũrĩra ngoro ciao. (Tham. 22:​22-24) Macio no maũndũ mamwe arũme acio a Isiraeli mangĩerutire kuumana na rũgano rwa Ayubu.

7. Nĩa angĩ mangĩaheanire ũtaaro thĩinĩ wa Isiraeli, na mangĩagunĩkire atĩa kuumana na rũgano rwa Ayubu? (Thimo 27:9)

⁷ Ma nĩ atĩ, arũme acio to o tu mangĩaheanire ũtaaro thĩinĩ wa Isiraeli. Mũisiraeli o wothe, akorũo nĩ mwĩthĩ kana nĩ mũkũrũ, na kana nĩ mũthuri kana mũtumia, nĩ angĩaheanire ũtaaro kũrĩ mũrata ũrabatara kwagagĩria ũthathaiya wake kana kũrũnga mĩthiĩre yake. (Thab. 141:5) Arata a ma nĩ makoragwo mehaarĩirie kũheana ũtaaro ta ũcio. (Thoma Thimo 27:9.) Kĩonereria kĩũru kĩa arata atatũ a Ayubu nĩ kĩngĩateithirie Aisiraeli kũmenya nĩ maũndũ marĩkũ matangĩaugire kana meke rĩrĩa maraheana ũtaaro.

8. Twagĩrĩirũo gwĩthema maũndũ marĩkũ rĩrĩa tũraheana ũtaaro? (Ningĩ rora mbica.)

⁸ Ithuĩ tũngĩgunĩka atĩa? Nĩ twendaga gũteithia aarĩ na ariũ a Ithe witũ rĩrĩa maragerera moritũ. No nĩguo tũhote gwĩka ũguo, nĩ tũbatiĩ gwĩthema gwĩka ta arata acio atatũ a Ayubu. Wa mbere, tũtibatiĩ kwĩihũrĩria maũndũ, no twagĩrĩirũo kwamba gũtaũkĩrũo nĩ ũhoro wothe tũtanaheana ũtaaro. Wa kerĩ, twagĩrĩirũo kũheana ũtaaro wĩhocetie harĩ Kiugo kĩa Ngai, no ti kũheana ũtaaro kũringana na mawoni maitũ ene, ta ũrĩa Elifazu eekaga kaingĩ. (Ayub. 4:8; 5:​3, 27) Wa gatatũ, nĩ tũbatiĩ gwĩthema kũhũthĩra ciugo ingĩtuurithia mũndũ. Ririkana atĩ Elifazu na arata ake nĩ maaririe maũndũ mamwe ma ma; o na mwandĩki ũmwe wa Bibilia nĩ aahũthĩrire ciugo imwe ciao. (Ringithania Ayubu 5:13 na 1 Akorintho 3:19.) O na kũrĩ ũguo, nĩ maarĩtie maũndũ maingĩ matarĩ ma ma megiĩ Ngai na magatuurithia Ayubu, na kwoguo Jehova aamatuĩrĩire atĩ maarĩtie maheeni. (Ayub. 42:​7, 8) Ũtaaro mwega wonanagia atĩ Jehova nĩ Ngai ũrĩ tha, na ũgatũma ndungata ciake cigue atĩ nĩ aciendete. Rekei rĩu tuone ũrĩa tũngĩĩruta kuumana na kĩonereria kĩa Elihu.

ŨRĨA ELIHU AAHEIRE AYUBU ŨTAARO

9. Ayubu aabataraga ũteithio nĩkĩ o na thutha wa arata ake gũkorũo marĩtie nake ihinda iraihu, na Jehova aamũteithirie atĩa?

⁹ Ayubu na arũme acio atatũ nĩ maacokanĩirie kwa ihinda iraihu mũno. Maarĩtie ũhoro mũingĩ ũngĩiyũra mĩrango 28 ya Bibilia, ĩndĩ maũndũ maingĩ marĩa maaugire mamaarĩtie marĩ arakaru. Nĩkĩo Ayubu aathiire na mbere kũigua akuĩte ngoro. No aabataraga kũũmĩrĩrio na kũrũngwo. Hihi Jehova aamũteithirie atĩa? Nĩ aamũheire ũtaaro kũgerera Elihu. Nĩ kĩĩ gĩatũmĩte Elihu eterere ihinda rĩu rĩothe ataarĩtie? Aaugire ũũ: “Niĩ ndĩ mũnyinyi na inyuĩ mũrĩ akũrũ. Nĩkĩo ndĩgirĩrĩirie kwaria nĩ ũndũ wa gĩtĩo.” (Ayub. 32:​6, 7) Elihu nĩ aamenyaga atĩ kaingĩ andũ akũrũ nĩ makoragwo na ũũgĩ mũingĩ, tondũ nĩ matũũrĩte ihinda iraihu na makagĩa na ũmenyeru wa maũndũ maingĩ gũkĩra andũ ethĩ. No thutha wa gũthikĩrĩria Ayubu na arata ake atatũ arĩ na wetereri, nĩ aaiguire ndangĩkira rĩngĩ. Aaugire ũũ: “Matukũ maingĩ to mo matũmaga mũndũ akorũo arĩ mũũgĩ, ningĩ to athuri arĩa akũrũ moĩ maũndũ marĩa magĩrĩire.” (Ayub. 32:9) Elihu aacokire akiuga atĩa, na aaririe na njĩra ĩrĩkũ?

10. Elihu eekire atĩa mbere ya kũhe Ayubu ũtaaro? (Ayubu 33:​6, 7)

¹⁰ Elihu nĩ aateithirie Ayubu kũigua ahooreire atanamũhe ũtaaro. Eekire ũguo atĩa? Ambire akĩhooreria marakara make mwene. Tũmenyaga ũguo tondũ Bibilia yugaga atĩ kĩambĩrĩria-inĩ Elihu nĩ aarakarĩte. (Ayub. 32:​2-5) Ĩndĩ gũtirĩ hĩndĩ aarĩirie Ayubu na marakara. Handũ ha ũguo, oomĩrĩirie Ayubu ta mũrata ahooreire. Kwa ngerekano eerire Ayubu ũũ: “Atĩrĩrĩ, niĩ ndariĩ o tawe mbere ya Ngai ũrĩa wa ma.” (Thoma Ayubu 33:​6, 7.) Ningĩ Elihu nĩ oonanirie atĩ nĩ aathikagĩrĩria Ayubu na kinyi. Nĩ aacokerire maũndũ mamwe manene marĩa Ayubu aagwetete. (Ayub. 32:11; 33:​8-11) Na nĩ eekire ũguo o rĩngĩ rĩrĩa aaheaga Ayubu ũtaaro.—Ayub. 34:​5, 6, 9; 35:​1-4.

11. Elihu aaheire Ayubu ũtaaro na njĩra ĩrĩkũ? (Ayubu 33:1)

¹¹ Elihu aarũngire Ayubu na njĩra ya gĩtĩo. Kwa ngerekano, nĩ aagwetaga Ayubu na rĩĩtwa, ũndũ ũrĩa kwahoteka arũme acio angĩ atatũ mateekire. (Thoma Ayubu 33:1.) Ningĩ Elihu nĩ aaheire Ayubu mweke wa kwaria rĩrĩa aamũheaga ũtaaro, hihi aaririkana ũrĩa o nake aarĩ na wendi mũnene wa kwaria rĩrĩa Ayubu na arata ake maacokanagĩria. (Ayub. 32:4; 33:32) Makĩria ma ũguo, nĩ aateithirie Ayubu kuona atĩ mwĩcirĩrie ũrĩa aarĩ naguo ndwarĩ mwega, na akĩmũririkania ũhoro wa ũũgĩ wa Jehova, hinya, kĩhooto, na wendo wake mwĩhokeku. (Ayub. 36:​18, 21-26; 37:​23, 24) Hatarĩ nganja ũtaaro mwega wa Elihu nĩ wahaarĩirie Ayubu gũthikĩrĩria ũtaaro ũngĩ ũrĩa aaheirũo nĩ Jehova. (Ayub. 38:​1-3) Hihi kĩonereria kĩa Elihu kĩngĩateithirie atĩa Aisiraeli, na kĩngĩtũteithia atĩa ũmũthĩ?

12. Jehova aahũthagĩra anabii atĩa gũteithia andũ ake, na Aisiraeli mangĩagunĩkire atĩa kuumana na kĩonereria kĩega kĩa Elihu?

¹² Aisiraeli mangĩagunĩkire atĩa? Hĩndĩ ya Aisiraeli, Jehova nĩ aamũraga anabii nĩguo mamenyithanie wendi wake. Kwa ngerekano, ihinda-inĩ rĩrĩa kwarĩ na Atiirĩrĩri Bũrũri, Debora nĩ aaheaga rũrĩrĩ rũu ũtongoria, na Samueli nĩ aatungatire atekũnoga arĩ mwaria wa Jehova kuuma arĩ o mũnini. (Atiir. 4:​4-7; 5:7; 1 Sam. 3:​19, 20) Ningĩ hĩndĩ ya athamaki a Isiraeli, Jehova nĩ aahũthagĩra anabii gwĩkĩra andũ ake hinya kĩĩroho na kũmahe ũtaaro rĩrĩa matiganĩria ũthathaiya mũtheru. (2 Sam. 12:​1-4; Atũm. 3:24) Kĩonereria kĩega kĩa Elihu kĩrĩa kĩrĩ ibuku-inĩ rĩa Ayubu nĩ kĩngĩateithirie arũme na atumia ehokeku kũmenya ũrĩa mangĩaugire makĩheana ũtaaro, na ũrĩa mangĩekire ũguo na njĩra ya wendo.

13. Tũngĩkĩra Akristiano arĩa angĩ ngoro atĩa?

¹³ Ithuĩ tũngĩgunĩka atĩa? O na ithuĩ tũrĩ Akristiano, nĩ tũmenyithanagia wendi wa Ngai ũrĩa ũrĩ thĩinĩ wa Kiugo gĩake Bibilia. Ũndũ ũngĩ twĩkaga nĩ gwaka na gwĩkĩra ngoro Akristiano arĩa angĩ kũgerera ciugo citũ. (1 Kor. 14:3) Athuri a kĩũngano nĩ mabatiĩ gũtigĩrĩra atĩ hingo ciothe nĩ mararia na njĩra ‘ĩromĩrĩria’ aarĩ na ariũ a Ithe witũ, nginya arĩa mangĩkorũo na marũrũ kana marĩtie “mĩario ĩtarĩ mĩrũngĩrĩru.”—1 Thes. 5:14; Ayub. 6:3.

14-15. Heana ngerekano ĩronania ũrĩa mũthuri wa kĩũngano angĩĩgerekania na Elihu akĩheana ũtaaro.

¹⁴ Ta wĩcirie ngerekano ĩno. Mũthuri ũmwe wa kĩũngano akamenya atĩ harĩ na mwarĩ wa Ithe witũ kĩũngano-inĩ kĩao ũkuĩte ngoro. Magathiĩ hamwe na mũrũ wa Ithe witũ ũngĩ gũceerera mwarĩ wa Ithe witũ ũcio nĩguo mamwĩkĩre ngoro. Mwarĩ wa Ithe witũ ũcio akameera atĩ o na gũtuĩka nĩ athiaga kũhunjia na agathiĩ mĩcemanio, ndaiguaga arĩ na gĩkeno. Hihi mũthuri ũcio wa kĩũngano egwĩka atĩa?

¹⁵ Wa mbere, no agerie kũmenya kĩrĩa kĩratũma mwarĩ wa Ithe witũ ũcio aigue ũguo. Nĩguo ahote gwĩka ũguo, arabatara kũmũũria ciũria acoke athikĩrĩrie arĩ na wetereri. No gũkorũo araigua ũguo tondũ arona ta ataragĩrĩra kwendwo nĩ Jehova. Kana akorũo “mĩtangĩko ya ũtũũro” nĩyo ĩratũma aigue akuĩte ngoro. (Luk. 21:34) Wa kerĩ, mũthuri ũcio wa kĩũngano no agaathĩrĩrie mwarĩ wa Ithe witũ ũcio nĩ ũndũ wa maũndũ mega marĩa ekaga. Kwa ngerekano, no amũgaathĩrĩrie nĩ ũndũ wa gũthiaga mĩcemanio na gũthiĩ kũhunjia o na akuĩte ngoro. Na wa gatatũ, thutha wa mũthuri ũcio wa kĩũngano gũtaũkĩrũo nĩ ũndũ ũrĩa mwarĩ wa Ithe witũ ũcio aragerera na kĩrĩa kĩratũma aigue akuĩte ngoro, no ahũthĩre Bibilia kũmũteithia gũkorũo na ma atĩ Jehova nĩ amwendete.—Gal. 2:20.

THIĨ NA MBERE KWĨRUTA KUUMANA NA IBUKU RĨA AYUBU

16. Tũngĩka atĩa nĩguo tũthiĩ na mbere kwĩruta kuumana na ibuku rĩa Ayubu?

¹⁶ Hatarĩ nganja no twĩrute maũndũ maingĩ tũngĩthuthuria ibuku rĩa Ayubu. O ta ũrĩa tũrerutire gĩcunjĩ-inĩ kĩrĩa kĩhĩtũku, ibuku rĩu nĩ rĩtũrutaga kĩrĩa gĩtũmaga Ngai etĩkĩrie mathĩna na ũrĩa tũngĩhota gũkirĩrĩria rĩrĩa tũrathĩnĩka. Na o ta ũrĩa tuona gĩcunjĩ-inĩ gĩkĩ, no twĩrute kũheana ũtaaro mwega na njĩra ya kũrũmĩrĩra kĩonereria kĩega kĩa Elihu handũ ha kĩonereria kĩũru kĩa arata arĩa atatũ a Ayubu. Ũngĩkabatara kũheana ũtaaro-rĩ, na githĩ to wambe wĩririkanie maũndũ marĩa weruta kuumana na ibuku rĩa Ayubu? Na angĩkorũo ndwĩrĩga gũthoma ibuku rĩu rĩa Ayubu, wĩigĩre muoroto wa kũrĩthoma rĩngĩ. Nĩ ũkuona atĩ rĩrĩ na ũguni nginya mahinda-inĩ maya, o ta ũrĩa rĩarĩ hĩndĩ ĩrĩa rĩaandĩkirũo.