Omanyamukulo omapulo e na sha naJesus Kristus
‘Ovanhu otava ti Aame lyelye?’ — LUKAS 9:18.
JESUS okwa li a pula ovahongwa vaye epulo olo molwaashi okwa li e shii kutya ovanhu ove na omataleko a yoolokafana e na sha naye. Ashike kapa li etomheno olo tali va ningifa va kale va ngwangwana. Jesus ka li ha hondama ovanhu nokulonga meholeko. Ponhele yaasho, okwa li ha ende a manguluka mokati kovanhu momikunda nomoilando yavo. Okwa li ha udifa nokuhonga moipafi molwaashi okwa li a hala ovanhu va shiive oshili kombinga yaye. — Lukas 8:1.
Oshili kombinga yaJesus otai dulu okuhangwa meendjovo nomoilonga yaye oyo ya shangwa mOmavangeli ane Ombibeli, Mateus, Markus, Lukas naJohannes. Omishangwa odo da nwefwa mo oko kwa kanghamena omanyamukulo omapulo etu e na sha naJesus.a — Johannes 17:17.
EPULO: Mbela Jesus okwa popiwa ngoo shi li kovanandjokonona?
ENYAMUKULO: Heeno. Ovanandjokonona vomounyuni, mwa kwatelwa Josephus naTacitus vopefimbo lovayapostoli, ova tumbula Jesus mondjokonona yavo. Natango osho sha fimanenena oshosho kutya Omavangeli okwa ulika filufilu kutya Jesus okwa li omunhu wolela, ndele ka li ashike omunhu womomahepu. Omavangeli okwa tumbula kondadalunde opo oiningwanima ya ningilwa nosho yo kutya oya ningwa naini. Pashihopaenenwa, omushangi wEvangeli Lukas okwa tumbula ovapangeli vaheyali, ovo omadina avo a popiwa kovanandjokonona vomounyuni, opo a ulike omudo omo Jesus a hovela oukalele waye. — Lukas 3:1, 2, 23.
Oumbangi oo tau ulike kutya Jesus okwa popiwa kovanandjokonona oudidilikwedi. Embo ledina Evidence for the Historical Jesus (Oumbangi oo tau ulike kutya Jesus okwa popiwa kovanandjokonona) ola ti: “Ovahongwanhu vahapu ova dimina kutya omulumenhu oo a shiivika kutya oJesus Omunasaret oko a li mefelemudo lotete.”
EPULO: Mbela Jesus oye Kalunga?
ENYAMUKULO: Ahowe. Jesus ke na efiku a li e litala ko kutya oku fike puKalunga. Mepingafano naasho, Jesus okwa li a ulika lwoikando kutya oku dulike kuJehova.b Pashihopaenenwa, okwa li a popya kombinga yaJehova a ti ‘Kalunga kange’ nosho yo ‘Kalunga aeke kashili.’ (Mateus 27:46; Johannes 17:3) Omunhu oo e dulike kumukwao oye ashike ta dulu okulongifa omautumbulilo oo, ta ulike kwaao e mu dule. Omunailonga oo ha ifana omuyandji woilonga waye “omuhona” ile “omupashukili woilonga” ota ulike filufilu kutya ye oku li pondodo i li pedu.
Jesus okwa ulika yo kutya ye naKalunga kave fi omunhu umwe. Pomhito imwe, okwa li a lombwela ovapataneki ovo va li va dina eenghonopangelo daye a ti: ‘Momhango yeni omwa shangwa: Ehepaululo lovanhu vavali oloshili. Aame ou handi lihepaulula mwene, naTate ou a tuma nge ota hepaulula nge.’ (Johannes 8:17, 18) Osha yela kutya Jesus naJehova kave fi omunhu umwe. Oshike vali tashi ulike kutya ove li ovahepaululi ile eendombwedi mbali?c
EPULO: Mbela Jesus okwa li ashike omunhu muwa?
ENYAMUKULO: Ahowe, ka li ashike omunhu muwa. Jesus okwa li e shii kutya ota dana onghandangala meembinga dihapu da fimana mokuwanifwa kwelalakano laKalunga. Apa otapa landula eembinga dimwe domudo:
● ‘Omona Ewifa laKalunga.’ (Johannes 3:18) Jesus oku shii kutya okwa dile peni. Okwa kala ko nale fimbo i ne uya a dalwe kombada yedu. Okwa ti: “Ame nda dja keulu.” (Johannes 6:38) Jesus oye oshishitwa shotete sha shitwa kuKalunga nokwe mu kwafela mokushita oinima ikwao aishe. Molwaashi Jesus oye aeke a shitwa kuKalunga odikilila, osha yuka eshi ta ifanwa ‘Omona Ewifa laKalunga.’ — Johannes 1:3, 14; Ovakolossi 1:15, 16.
● “Omona wOmunhu.” (Mateus 8:20) Jesus okwe lipopya lwoikando ihapu kutya ye “Omona wOmunhu,” a longifa outumbulilo oo wa holoka lwoikando 80 lwaapo mOmavangeli. Outumbulilo oo otau ulike kutya Jesus okwa li omunhu wolela, ndele ke fi Kalunga e li molupe lomunhu. Osha enda ngahelipi opo Omona ewifa laKalunga li uye li dalwe li li omunhu kombada yedu? Jehova okwa li a longifa omhepo yaye iyapuki opo a lundululile omwenyo wOmona waye moshidalelo shokakadona Okajuda kedina Maria, ndele taka ningi oufimba. Kungaho, Jesus okwa li a dalwa a wanenena noke na oulunde. — Mateus 1:18; Lukas 1:35; Johannes 8:46.
● “Omuhongi.” (Johannes 13:13) Jesus okwa li a popya sha yela kutya okwa pewa oilonga kuKalunga ‘yokuhonga nokuudifa evangeli’ lOuhamba waKalunga. (Mateus 4:23; Lukas 4:43) Okwa li a popya monghedi ya yela noi li paunafangwa opo a yelife kutya Ouhamba waKalunga oshike nonokutya otau ka ninga shike opo u wanife po ehalo laKalunga. — Mateus 6:9, 10.
● “Ondjovo.” (Johannes 1:1) Jesus okwa li Omupopiliko waKalunga, a li ha twala omauyelele nomalombwelo aKalunga kuvamwe. Jehova okwa li a longifa Jesus opo a ete etumwalaka laYe kovanhu kombada yedu. — Johannes 7:16, 17.
EPULO: Mbela Jesus oye Messias oo a li a udanekwa?
ENYAMUKULO: Heeno. Ombibeli oya xunganeka kutya okwa li taku ke uya Messias ile Kristus, tali ti “Omuvaekwa.” Omuudanekwa oo okwa li ta ka dana onghandangala ya fimanenena mokuwanifwa kwelalakano laJehova. Pomhito imwe, omukainhu umwe Omusamaria okwa li a lombwela Jesus a ti: “Ondi shi shii, Messias, ou ta ifanwa Kristus, ote ke uya.” Opo nee Jesus okwa li a lombwela omukainhu oo oshili a ti: “Aame tuu ou, ou ta tongo naave.” — Johannes 4:25, 26.
Mbela ope na oumbangi oo tau ulike kutya Jesus oye shili Messias? Ope na oinima itatu oyo tai yandje oumbangi wa kola kutya Jesus oye Messias, ngaashi ashike oshitambe yomunwe hai didilikifa mo omunhu. Natu ka tale.
● Epata omo a dja. Ombibeli oya xunganeka kutya Messias okwa li ta ka dja mepata laAbraham olo la ya fiyo okuDavid. (Genesis 22:18; Epsalme 132:11, 12) Jesus omukwanepata waAbraham naDavid. — Mateus 1:1-16; Lukas 3:23-38.
● Omaxunganeko oo a wanifwa. Omishangwa dOshiheberi odi na omaxunganeko mahapu e na sha nonghalamwenyo yaMessias yokombada yedu, mwa kwatelwa ouyelele u na sha nokudalwa kwaye nosho yo efyo laye. Jesus okwa wanifilwa omaxunganeko aeshe oo. Omaxunganeko amwe oo aa: Okwa li a dalelwa muBetlehem (Mika 5:1; Lukas 2:4-11), okwa li a ifanwa mo muEgipti (Hosea 11:1; Mateus 2:15), okwa li a dipawa ndele omakipa aye inaa teka (Epsalme 34:21; Johannes 19:33, 36). Jesus ka li a ninga po sha nandenande opo onghalamwenyo yaye i kale metwokumwe nokuwanifwa kwomaxunganeko aeshe e na sha naMessias.d
● Kalunga mwene okwa li a yandja oumbangi. Pefimbo lokudalwa kwaJesus, Kalunga okwa li a tuma ovaengeli va shiivifile ovafita kutya Messias okwa dalwa. (Lukas 2:10-14) Pefimbo loukalele waJesus, Kalunga okwa li a popya mwene okudja meulu lwoikando, ta ulike kutya okwa hokwa Jesus. (Mateus 3:16, 17; 17:1-5) Jehova okwa li a kwafela Jesus a dule okulonga oikumwifilonga, naasho osha yandja oumbangi wa wedwa po kutya Jesus oye Messias. — Oilonga 10:38.
EPULO: Omolwashike Jesus a li a mona oixuna nokufya?
ENYAMUKULO: Jesus oo ehe na oulunde washa ka li a wana okumona oixuna. Ka li yo a wana okuvalelwa komuti ngaashi omukaulinyanga nokweefiwa a file ko efyo lififa ohoni. Ndele nande ongaho, Jesus okwa li a teelela okuhepekwa monghedi ya tya ngaho nokwa li e liyandja nehalo liwa. — Mateus 20:17-19; 1 Petrus 2:21-23.
Omaxunganeko e na sha naMessias okwa ulika kutya okwa li ta ka mona oixuna nokufya opo ovanhu va dule okudiminwa po omatimba. (Jesaja 53:5; Daniel 9:24, 26) Jesus okwa ti kutya okwa li e uya ‘okuyandja omwenyo waye u ninge oikulila yavahapu.’ (Mateus 20:28) Ovo ve na eitavelo tali longo mongushu yekuliloyambo laye ove na etimaumbwile lokumangululwa moulunde nefyo noku ka kala fiyo alushe mEduparadisa.e — Johannes 3:16; 1 Johannes 4:9, 10.
EPULO: Ohatu dulu ngoo okwiitavela kutya Jesus okwa nyumunwa shili koufi?
ENYAMUKULO: Heeno. Jesus okwa li a teelela filufilu okunyumunwa koufi. (Mateus 16:21) Ndele osha fimana okushiiva kutya Jesus nosho yo ovashangi vOmbibeli inava popya kutya okwa li ta ka nyumuka kuye mwene, oshinima osho itashi shiva nandenande. Ponhele yaasho, Ombibeli oya ti: “Kalunga okwe mu nyumuna ndele okwe mu mangulula mouyahame wefyo.” (Oilonga 2:24) Ngeenge otwa itavela kutya oku na Kalunga nonokutya oye Omushiti woinima aishe, ohatu dulu yo okwiitavela kutya okwa dula okunyumuna Omona waye koufi. — Ovaheberi 3:4.
Mbela ope na oumbangi u shii okulineekelwa oo tau ulike kutya Jesus okwa nyumunwa? Natu ka tale.
● Oumbangi wovamoninomesho. Omido 22 lwaapo okudja eshi Jesus a nyumuka, omuyapostoli Paulus okwa ka shanga kutya ovanhu ve dule po 500 ova li va mona Jesus omunyumunwa nonokutya vahapu vomuvo ova li momwenyo natango eshi Paulus a li ta shange ouyelele oo. (1 Ovakorinto 15:6) Oshipu okupataneka ombangi imwe ile mbali, ndele kape na oo ta dulu okupataneka eembangi 500.
● Eembangi di shii okulineekelwa. Ovahongwa vaJesus votete, ovo va li va mona kutya oshike sha ningwa po lela, ova li va udifa nouladi kutya Jesus okwa nyumuka. (Oilonga 2:29-32; 3:13-15) Ova li ve shii kutya okwiitavela menyumuko laJesus oshinima sha fimanenena kOmukriste. (1 Ovakorinto 15:12-19) Ovahongwa ovo ova li va halelela okufya ponhele yokweefa po eitavelo lavo muJesus. (Oilonga 7:51-60; 12:1, 2) Kape na oo ta ka kala a hala okufila oshinima osho e shii kutya kashi fi shoshili.
Otwa kundafana omanyamukulo a dja mOmbibeli omapulo ahamano a fimana e na sha naJesus. Omanyamukulo oo okwa ulika nawa kutya Jesus oye lyelye. Ndele mbela osha fimana ngoo okushiiva omanyamukulo? Noitya imwe, mbela oshi na ngoo oshilonga kutya omunhu okwa hoolola okwiitavela shike kombinga yaJesus?
[Omashangelo opedu]
a Opo u mone kutya Omavangeli Ombibeli okwa yooloka ko ngahelipi komashangelo oipupulu e na sha naJesus, tala oshitukulwa “Mbela ope na omavangeli amwe a wedwa po oo a holola oshili ya holekwa i na sha naJesus?” pepandja 18-19.
b Jehova edina laKalunga, ngaashi la popiwa mOmbibeli.
c Opo u mone ouyelele muhapu, tala oshitukulwa “Eenghundafana nomuneumbo — Mbela Jesus oKalunga?” pepandja 20-22.
d Opo u mone omusholondodo womaxunganeko amwe oo a wanifilwa Jesus, tala epandja 200 lembo Ombibeli otai hongo lela shike?
e Opo u mone ouyelele muhapu kombinga yongushu yekuliloyambo laJesus, tala etukulwa 5 lembo Ombibeli otai hongo lela shike?