وقىرمان ساۋالدارى
ناقىل سوزدەر 24:16 دا: «ٵدىل جان جەتى رەت قۇلاسا دا، قايتىپ تۇرار»،— دەلىنگەن. مۇندا قايتا-قايتا كۇنا جاساسا دا، قۇدايدىڭ كەشىرىمىنە يە بولاتىن ادام جايلى ايتىلىپ تۇر ما؟
شىن مانىندە، بۇل تارماقتى ولاي تۇسىنۋگە بولمايدى. بۇل تارماقتا قايتا-قايتا قيىندىقتار مەن سىناقتارعا كەزىكسە دە، سولاردى ەڭسەرە بىلەتىن ادام جايلى ايتىلعان.
قازىر وسى تارماقتىڭ ٴمانماتىنىن كورەيىك: «ٵدىلدى ٷيىنىڭ جانىندا زۇلىمدارداي اڭدىپ جاتپا، ونىڭ تۇراتىن جەرىن ويرانداما. ٵدىل جان جەتى رەت قۇلاسا دا، قايتىپ تۇرار، ال زۇلىم ادام اپات كەزىندە ٴسۇرىنىپ قۇلار. جاۋىڭنىڭ قۇلاعانىنا ٴماز بولما، سۇرىنگەنىنە شاتتانىپ قۋانبا» (ناق. س. 24:15—17).
كەيبىرەۋلەر 16-تارماقتاعى سوزدەر كۇنا جاساپ، كەيىن مۇنىسىنا وكىنىپ، قايتادان قۇدايمەن جاقسى قارىم-قاتىناسقا يە بولاتىن ادامعا نۇسقايدى دەپ ويلايدى. مىسالى، انگلياداعى ەكى ٴدىني جەتەكشى بۇرىندا ۋاعىزداۋشىلار 16-تارماقتى ٴدال وسىلاي تۇسىندىرگەنىن جانە قازىرگىلەر دە سولاي تۇسىندىرەتىنىن ايتتى. سونداي-اق ولاردىڭ ايتۋىنشا، بۇنداي كوزقاراس، سايىپ كەلگەندە، «جاقسى ادام كۇنا جاساي الادى، ٴبىراق ٵردايىم وكىنگەندىكتەن، ول ەشقاشان قۇدايعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن جوعالتپايدى جانە ونىڭ ىقىلاسىنان ايىرىلمايدى» دەگەندى بىلدىرەدى. بۇنداي كوزقاراس كۇناسىمەن كۇرەسكىسى كەلمەيتىن ادامعا ۇناۋى مۇمكىن. مۇنداي ادام قايتا-قايتا كۇنا جاساي بەرسە دە، قۇداي ونى ۇنەمى كەشىرە بەرەدى دەگەن ويدا بولۋى مۇمكىن.
ٴبىراق 16-تارماقتىڭ شىن ماعىناسى بۇنداي ەمەس.
16، 17-تارماقتا «قۇلاۋ» دەپ اۋدارىلعان ەۆرەي ٴسوزى ٵرتۇرلى ماعىنادا قولدانىلۋى مۇمكىن. بۇل ٴسوزدى تۋرا ماعىنادا قولدانۋعا بولادى. مىسالى، بۇقانىڭ جول بويىندا قۇلاپ جاتۋى، بىرەۋدىڭ ٷيدىڭ توبەسىنەن قۇلاپ كەتۋى جانە مۇنارانىڭ قۇلاۋى (مۇس. 5-ج. 22:4، 8؛ يشايا 30:25). سونداي-اق بۇل ٴسوزدى كەلەسى تارماقتاعىداي بەينەلى ماعىنادا دا قولدانۋعا بولادى: «ەحوبا ادامنىڭ جۇرگەن جولىن ۇناتسا، ونىڭ قادامىنا باعىت بەرەدى. مۇنداي ادام جىعىلسا دا، وماقاسا قۇلامايدى، ويتكەنى ەحوبا ونى قولىنان دەمەپ، قولدايدى» (ٴزاب. 37:23، 24؛ ناق. س. 11:5).
قازىر ەدۋارد پلامترە ەسىمدى پروفەسسوردىڭ نە دەگەنىنە نازار اۋدارايىق. ول «قۇلاۋ» دەگەن ەۆرەي ٴسوزىنىڭ ەشقاشان كۇناعا قاتىستى قولدانىلماعانىن ايتتى. ال تاعى ٴبىر عالىم 16-تارماقتاعى سوزدەردى بىلاي دەپ ٴتۇسىندىردى: «قۇدايدىڭ حالقىنا جاماندىق جاساۋ — بەكەرشىلىك، ويتكەنى ولار ٴبارىبىر امان قالادى، ال زۇلىمدارمەن ولاي بولمايدى».
ولاي بولسا، ناقىل سوزدەر 24:16 داعى «قۇلاۋ» دەگەن ٴسوز كۇنا جاسايتىن ادامعا ەمەس، قايتا-قايتا قيىندىقتارعا ۇشىرايتىن ادامعا قاتىستى ايتىلعان. قازىرگى زۇلىم دۇنيەدە ٵدىل ادام دەنساۋلىعىنا نە باسقا دا جايتتارعا بايلانىستى قيىندىقتارعا كەزىگۋى مۇمكىن. ٴتىپتى سەنىمى ٷشىن ۇكىمەت تاراپىنان قۋعىن كورۋى مۇمكىن. ٴبىراق ول قۇداي ونى قولداپ، قيىندىقتاردى ەڭسەرۋگە كومەكتەسەتىنىنە سەنىمدى بولا الادى. ٴسىز قۇداي حالقىنىڭ ٴجيى تابىسقا جەتەتىنىن كورىپ ٴجۇرسىز، سولاي ەمەس پە؟ بۇلاي بولۋىنىڭ سەبەبى — «ەحوبا قۇلاپ بارا جاتقانداردىڭ ٴبارىن سۇيەيدى، بۇگىلگەندەردىڭ ٴبارىن دەمەيدى» (ٴزاب. 41:1—3؛ 145:14—19).
«ٵدىل جان» باسقالاردىڭ قۇلاعانىنا، ياعني قيىندىققا ۇشىراعانىنا ٴماز بولمايدى. ٴبىراق «قۇدايدان قورقاتىندار تۇبىندە يگىلىك كورەتىنىن» بىلگەنى وعان جۇبانىش بەرەدى (ۋاع. 8:11—13؛ ٵيۇپ 31:3—6؛ ٴزاب. 27:5، 6).