21-زەرتتەۋ ماقالاسى
21-ٵن پاتشالىقتى ٴبىرىنشى ورىنعا قويايىق
تۇراقتى قالانى زارىعا كۇتەيىك
«ٴبىز كەلەشەكتە بولاتىن قالانى زارىعا كۇتۋدەمىز» (ەۆر. 13:14).
نەگىزگى وي
ەۆرەيلەرگە 13-تاراۋداعى پاۋىلدىڭ كەڭەستەرى بۇگىن دە، بولاشاقتا دا ٴبىز ٷشىن پايدالى.
1. يسا يەرۋساليمگە قاتىستى قانداي پايعامبارلىق ايتتى؟
ولەرىنەن بىرنەشە كۇن بۇرىن، يسا شاكىرتتەرىنە كۇندەردىڭ كۇنىندە «يەرۋساليمدى اسكەرلەر قورشاپ» الاتىنىن ايتتى (لۇقا 21:20). سول اسكەردى كورگەندە، ولار ەش كىدىرمەي، تەز ارادا ياھۋدەيادان قاشۋ كەرەك ەدى (لۇقا 21:21، 22).
2. ەلشى پاۋىل ياھۋدەيا مەن يەرۋساليمدەگى ماسىحشىلەردى نە نارسەگە تالپىندىردى؟
2 ريم اسكەرى يەرۋساليمدى قورشاپ الاردان بىرنەشە جىل بۇرىن، ەلشى پاۋىل ياھۋدەيا مەن يەرۋساليمدەگى ماسىحشىلەرگە حات جازدى. بۇل حات بۇگىندە ەۆرەيلەرگە ارنالعان حات دەپ اتالادى. پاۋىل ٶز حاتىندا ماڭىزدى كەڭەستەر ايتىپ، ماسىحشىلەردى الدا بولاتىن جويقىن الاپاتقا دايىندادى. يەرۋساليم «تۇراقتى قالا» بولماعاندىقتان، پاۋىل ولاردى «كەلەشەكتە بولاتىن قالانى زارىعا كۇتۋگە» تالپىندىردى (ەۆر. 13:14). ماسىحشىلەر قالامەن بىرگە وزدەرى دە جويىلىپ كەتپەس ٷشىن ٷي-جايلارى مەن كاسىپتەرىن تاستاپ، قاشۋعا دايىن بولۋلارى كەرەك ەدى.
3. ەلشى پاۋىل «كەلەشەكتە بولاتىن قالا» دەپ نەنى ايتقان جانە نەگە ٴبىز سول قالانى كۇتىپ ٴجۇرمىز؟
3 ياھۋدەيا مەن يەرۋساليمدى تاستاپ ايدالاعا قاشقان ماسىحشىلەردى كەيبىرەۋلەر اقىماق كورىپ مازاق ەتكەن شىعار. ٴبىراق ٴبارىن تاستاپ قاشقاندارىنىڭ ارقاسىندا ماسىحشىلەر امان قالدى. بۇگىندە ٴبىز دە اقشاعا، ادامدارعا ٷمىت ارتپاعانىمىز ٷشىن كەلەكە-مازاققا قالىپ جاتامىز. قانشا كۇلكىگە قالساق تا، ٴبىز بۇل دۇنيەگە ەش سەنىم ارتپايمىز، ويتكەنى ونىڭ تۇراقسىز ٵرى وتكىنشى ەكەنىن بىلەمىز. ٴبىز «ىرگەتاسى بەرىك قالانعان قالانى»، ياعني «كەلەشەكتە بولاتىن» قۇداي پاتشالىعىن كۇتىپ ٴجۇرمىزa (ەۆر. 11:10؛ مات. 6:33). وسى ماقالانىڭ ٵر تاقىرىپشاسىندا كەلەسى ٷش سۇراققا جاۋاپ الامىز: 1) پاۋىلدىڭ جازعان حاتى ٴبىرىنشى عاسىرداعى ماسىحشىلەرگە «كەلەشەكتە بولاتىن قالانى» كۇتۋگە قالاي كومەكتەستى؟ 2) پاۋىل ماسىحشىلەردى قالادان قاشۋعا قالاي دايىندادى؟ 3) پاۋىلدىڭ كەڭەستەرى بۇگىندە ٴبىز ٷشىن قاي جاعىنان پايدالى؟
ٴسىزدى ەشقاشان تاستامايتىن قۇدايعا سەنىم ارتىڭىز
4. نەگە ماسىحشىلەر ٷشىن يەرۋساليم جاي قالا ەمەس ەدى؟
4 يەرۋساليم ماسىحشىلەر ٷشىن جاي قالا ەمەس ەدى. بۇل قالا ولاردىڭ تىنىس-تىرشىلىگىنىڭ وشاعى بولدى. ب. ز. 33-جىلى قۇرىلعان العاشقى قاۋىم دا، باسقارۋشى كەڭەس تە وسى قالادا ەدى. ونىڭ ۇستىنە، كوپتەگەن ماسىحشىلەردىڭ بۇل قالادا جايلى ۇيلەرى، جيعان-تەرگەن دۇنيە-مۇلىكتەرى بولدى. ٴبىراق يسا ولارعا ٴبارىن تاستاپ، يەرۋساليمنەن، ٴتىپتى ياھۋدەيادان كەتۋ كەرەك بولاتىنىن ەسكەرتتى (مات. 24:16).
5. قالادان وڭاي كەتۋ ٷشىن پاۋىل ماسىحشىلەرگە نەنى ٴتۇسىندىردى؟
5 ماسىحشىلەر قالانى قيماي، سول جەردە قالىپ كەتپەس ٷشىن، پاۋىل ولارعا يەرۋساليمنىڭ ەندى ەحوبا ٷشىن قاسيەتتى ەمەس ەكەنىن ايتتى. عيباداتحانانىڭ دا، ٴدىني قىزمەتكەرلەردىڭ دە، شالىنىپ جاتقان قۇرباندىقتاردىڭ دا ەحوبا ٷشىن ەش قۇنى قالمادى (ەۆر. 8:13). بۇعان قوسا، قالا تۇرعىندارىنىڭ باسىم كوپشىلىگى ماسىحتەن باس تارتتى. يەرۋساليم بۇدان بۇلاي تازا عيباداتتىڭ ورتالىعى بولماعاندىقتان، قالا دا، ونداعى عيباداتحانا دا جويىلماق ەدى (لۇقا 13:34، 35).
6. ەۆرەيلەرگە 13:5، 6 داعى پاۋىلدىڭ سوزدەرى نەگە وتە ۋاقىتىلى بولدى؟
6 پاۋىل ەۆرەيلەرگە ارنالعان حاتىن جازعان كەزدە، يەرۋساليم دۇركىرەپ تۇرعان قالا ەدى. ٴبىر ريم جازۋشىسىنىڭ ايتۋىنشا، سول زاماندا يەرۋساليم اتاعى جەر جارعان، ايگىلى قالا بولعان. يەرۋساليمدە جىلىنا ٷش رەت مەيرام وتكەندىكتەن، ٴتۇرلى ەلدەردەن ياھۋديلەر اعىلىپ كەلەتىن. سودان قالا ەكونوميكاسى اجەپتاۋىر ٶسىپ وتىرعان. بۇل قالادا ماسىحشىلەردىڭ دە تابىس كوزى جاقسى بولعانعا ۇقسايدى. پاۋىلدىڭ ولاردى: «اقشاقۇمار بولماي ٶمىر ٴسۇرىپ، قولدا باردى قاناعات تۇتىڭدار»،— دەپ ەسكەرتكەنى دە سودان شىعار. ول ەحوبانىڭ «مەن سەنى ەشقاشان قالدىرمايمىن، ەشقاشان تاستامايمىن» دەگەن ۋادەسىن دە ەستەرىنە سالدى (ەۆرەيلەرگە 13:5، 6 وقىڭىز؛ مۇس. 5-ج. 31:6؛ ٴزاب. 118:6). پاۋىلدىڭ بۇل سوزدەرى يەرۋساليم مەن ياھۋدەيادا تۇرىپ جاتقان ماسىحشىلەر ٷشىن وتە ۋاقتىلى بولدى. ويتكەنى پاۋىلدىڭ حاتىن العاننان كەيىن كوپ ۇزاماي-اق ولار ٷي-جايلارىن، كاسىپتەرىن، بار جيعان تەرگەندەرىن تاستاپ، جاڭا جەردە جاڭا ٶمىر باستاماق ەدى.
7. نەگە ٴبىز قازىردەن باستاپ ەحوباعا سەنىم ارتۋدى ۇيرەنۋىمىز كەرەك؟
7 الار ساباعىمىز. ٴبىز ٶمىر ٴسۇرىپ جاتقان وسى دۇنيە «زور الاپاتتا» جويىلادى (مات. 24:21). سوندىقتان ٴبىرىنشى عاسىرداعى ماسىحشىلەر سياقتى ٴبىز دە سەرگەك ٵرى دايىن بولۋىمىز كەرەك (لۇقا 21:34—36). زور الاپاتتا بىزگە دە ٷي-جايىمىزدى، بار دۇنيە-مۇلكىمىزدى تاستاپ كەتۋگە تۋرا كەلۋى مۇمكىن. سول كەزدە ەحوبا ٶز حالقىن تاستامايتىنىنا سەنىم ارتۋ قانشالىقتى ماڭىزدى بولادى دەسەڭىزشى! سول ٷشىن ٴبىز ەحوباعا سەنىم ارتۋدى قازىردەن باستاپ ۇيرەنۋىمىز كەرەك. ٶزىڭىزدى بىلاي دەپ تەكسەرىپ كورىڭىز: «ەرتەڭگى كۇندى قانشالىقتى ۋايىمدايمىن؟ شەشىمدەرىم مەن جوسپارلارىمنان نە بايقالادى — ەحوباعا سەنىم ارتاتىنىم با، الدە اقشاعا ما؟» (ٴتىم. 1-ح. 6:17). ٴبىرىنشى عاسىرداعى ماسىحشىلەرمەن جاعدايىمىز ۇقساس بولعاندىقتان، ٴبىز ولاردان كوپ نارسەگە ۇيرەنە الامىز. ٴبىراق ٴبىزدىڭ باسىمىزعا تۇسەتىن زور الاپات ولاردىكىنەن الدەقايدا قيىن ٵرى اۋىر بولماق. ولاي بولسا، سول ۋاقىتتا ناقتى نە ىستەيتىنىمىزدى قايدان بىلەمىز؟
باسشىلىقتى قولعا العاندارعا مويىنسۇنىڭىز
8. يسا شاكىرتتەرىنە قانداي نۇسقاۋ بەرگەن؟
8 پاۋىل ەۆرەيلەرگە ارنالعان حاتىن جازعان سوڭ، بىرنەشە جىلدان كەيىن يەرۋساليمدى ريم اسكەرى قورشاپ الدى. مۇنى كورگەن ماسىحشىلەر يەرۋساليمنىڭ جاقىندا جويىلاتىنىن ٵرى قالادان تەز ارادا قاشۋ كەرەكتىگىن ٴتۇسىندى (مات. 24:3؛ لۇقا 21:20، 24). ٴبىراق ولار قايدا قاشۋ كەرەكتىگىن ٴبىلدى مە؟ يسا: «ياھۋدەياداعىلار تاۋلارعا قاشسىن»،— دەپ ايتقان (لۇقا 21:21). ٴبىراق ول ناقتى قاي تاۋعا قاشۋ كەرەكتىگىن ايتپاعان عوي. اينالاداعى سونشا تاۋدىڭ قايسىسىنا قاشۋ كەرەكتىگىن ماسىحشىلەر قايدان بىلگەن؟
9. قاي تاۋعا قاشۋ كەرەكتىگىن انىقتاۋ نەگە ماسىحشىلەرگە قيىنعا سوقپاق ەدى؟ (كارتانى دا قاراڭىز.)
9 ياھۋدەيانىڭ اينالاسىندا تاۋلار كوپ بولعان. مىسالى: حەرمون تاۋى، ساماريا تاۋلارى، عاليلەيا تاۋلارى، ليۆان تاۋلارى جانە يوردان وزەنىنىڭ بويىنداعى تاۋلار (كارتانى قاراڭىز). سول تاۋلاردا ورنالاسقان كەيبىر قالالار ٴبىر قاراعاندا قاۋىپسىز بولىپ كورىنسە كەرەك. مىسالى، گاملا قالاسى وتە بيىك تاۋدىڭ باسىندا تۇرعان. جاۋلار بۇل قالاعا وڭايلىقپەن شىعا المايدى دەپ ويلاعان كەيبىر ياھۋديلەر گاملانى باسساۋعالاۋعا قولايلى قالا دەپ قاراستىرعان. ٴبىراق كەيىن گاملادا ياھۋديلەر مەن ريمدىكتەردىڭ اراسىندا قيان-كەسكى سوعىس بولىپ، قالا تۇرعىندارىنىڭ كوبىسى قازا تاپقانb.
ماسىحشىلەر قاشىپ كەتە الاتىن تاۋلار كوپ ەدى، ٴبىراق ٴبارى بىردەي قاۋىپسىز بولعان جوق (9-ابزاستى قاراڭىز)
10، 11. ا) ەحوبا ماسىحشىلەرگە قالاي نۇسقاۋ بەرگەن كورىنەدى؟ (ەۆرەيلەرگە 13:7، 17) ٵ) ماسىحشىلەر باسشىلىقتى قولعا العاندارعا مويىنسۇنۋدىڭ قانداي يگىلىگىن كوردى؟ (سۋرەتتى دە قاراڭىز.)
10 ەحوبا باسشىلىقتى قولعا العان ەر ادامدار ارقىلى ماسىحشىلەرگە ناقتى نۇسقاۋ بەرگەن كورىنەدى. ەۆسەۆيي دەگەن تاريحشى بۇل تۋرالى بىلاي دەگەن: «يەرۋساليمدەگى تاعايىندالعان ەر ادامدار قۇدايدان ايان العان. سوعىس باستالماي تۇرىپ قۇداي ولارعا قالادان كەتىپ، پەرەياداعى پەللاعا بارىڭدار دەگەن نۇسقاۋ بەرگەن». راسىندا دا، پەللا ماسىحشىلەر ٷشىن ەڭ قاۋىپسىز قالا بولىپ شىقتى. بىرىنشىدەن، پەللا يەرۋساليمگە جاقىن بولعاندىقتان، وعان جەتۋ قيىن بولماعان. ەكىنشىدەن، پەللادا كوبىنەسە ياھۋديلەر ەمەس، وزگە ۇلت ادامدارى تۇرعان. سوندىقتان ولار ريمدىكتەر مەن تاۋەلسىزدىك ٷشىن كۇرەسكەن ياھۋديلەردىڭ اراسىنداعى سوعىسقا ارالاسپاعان (كارتانى قاراڭىز).
11 پاۋىلدىڭ «باسشىلىقتى قولعا العاندارعا مويىنسۇنىڭدار» دەگەن كەڭەسىنە قۇلاق اسقان ماسىحشىلەر پەللاعا قاشتى (ەۆرەيلەرگە 13:7، 17 وقىڭىز). ٴسۇيتىپ، ولار جاندارىن امان ساقتاپ قالدى. تاريحتان كورەتىنىمىزدەي، «ىرگەتاسى بەرىك قالانعان قالانى»، ياعني قۇداي پاتشالىعىن كۇتكەن سول قىزمەتشىلەرىن ەحوبا ٴبىر ساتكە دە تاستاعان جوق (ەۆر. 11:10).
پەللا جاقىن ٵرى قاۋىپسىز قالا بولدى (10، 11-ابزاستاردى قاراڭىز)
12، 13. قيىن-قىستاۋ كەزەڭدە ەحوبا ٶز حالقىنا قالاي باعىت-باعدار بەرەدى؟
12 الار ساباعىمىز. ەحوبا حالقىنا نۇسقاۋلارىن باسشىلىقتى قولعا العان ەر باۋىرلاستار ارقىلى بەرەدى. كيەلى كىتاپتا بۇعان دالەلدەر جەتىپ ارتىلادى (مۇس. 5-ج. 31:23؛ ٴزاب. 77:20). ەحوبا قيىن-قىستاۋ كەزەڭدە حالقىن جەتەلەۋ ٷشىن باعۋشىلار تاعايىنداپ وتىرعان. قازىر دە ول بىزگە تاعايىندالعان ەر باۋىرلاستار ارقىلى باعىت-باعدار بەرەدى.
13 مىسالى، 19-COVID پاندەمياسى كەزىندە «باسشىلىقتى قولعا العان» ەر باۋىرلاستار قاۋىمدارعا ۋاقىتىلى نۇسقاۋلار بەرىپ وتىردى. سول كەزەڭدە قاۋىم كەزدەسۋلەرىن قالاي وتكىزۋگە قاتىستى اقساقالدار ناقتى نۇسقاۋلار الدى. پاندەميا باستالعاننان كەيىن كوپ ۇزاماي-اق كونگرەستەر 500 دەن استام تىلدە وتكىزىلدى. باۋىرلاستار كونگرەسس باعدارلاماسىن ينتەرنەت، تەلەديدار، راديو ارقىلى كورىپ، تىڭدادى. بۇنداي كونگرەستەر تاريحتا بۇرىن-سوندى بولعان ەمەس. وسىلاي رۋحاني اس-سۋدى ۇزبەي الىپ وتىرعاننىڭ ارقاسىندا بىرلىگىمىزگە ەش سىزات تۇسپەدى. بۇل ەحوبا بولاشاقتا دا ٶز حالقىن جەتەلەپ جۇرەتىنىنە سەنىمدىلىك ۇيالاتادى. الدا قانداي جاعداي بولماسىن، ەحوبا باسشىلىقتى قولعا العان ەر باۋىرلاستار ارقىلى بىزگە جول سىلتەپ وتىرادى. كورگەنىمىزدەي، الداعى شەشۋشى كەزەڭدە ەحوباعا سەنىم ارتىپ، وعان مويىنسۇنۋ اسا ماڭىزدى بولماق. ٴبىراق دۇنيەنى ٴدۇر سىلكىندىرەتىن زور الاپاتقا دايىن بولىپ، سول كەزدە دۇرىس ارەكەت ەتۋ ٷشىن بىزگە تاعى ەكى قاسيەت قاجەت. ول قانداي قاسيەتتەر؟
باۋىرلاستارعا سۇيىسپەنشىلىك پەن قوناقجايلىلىق تانىتىڭىز
14. ەۆرەيلەرگە 13:1—3 تارماقتارعا ساي، يەرۋساليمنىڭ جويىلاتىن ۋاقىتى تاياعاندا ماسىحشىلەردىڭ قانداي قاسيەتتەر تانىتقانى ماڭىزدى ەدى؟
14 زور الاپات باستالعاندا باۋىرلاستارىمىزعا قازىرگىدەن دە كوپ سۇيىسپەنشىلىك تانىتۋىمىز كەرەك بولادى. وسى جاعىنان ٴبىرىنشى عاسىرداعى ماسىحشىلەر جاقسى ۇلگى قالدىرعان. ولار ٵردايىم ٴبىر-ٴبىرىن قولداپ، ٴبىر-بىرىنە كومەكتەسىپ جۇرگەن (ەۆر. 10:32—34). يەرۋساليمنىڭ جويىلاتىن ۋاقىتى تاياعاندا ولاردىڭ ٴبىر-بىرىنە بۇرىنعىدان بەتەر سۇيىسپەنشىلىك پەن قوناقجايلىلىق تانىتقاندارى ماڭىزدى بولدى (ەۆرەيلەرگە 13:1—3 وقىڭىز). بىزگە دە وسى دۇنيەنىڭ سوڭى تاياعان سايىن باۋىرلاستارعا قازىرگىدەن دە كوپ سۇيىسپەنشىلىك تانىتۋ كەرەك بولادى.
15. قالادان قاشىپ شىققان ماسىحشىلەردىڭ ٴبىر-بىرىنە سۇيىسپەنشىلىك پەن قوناقجايلىلىق تانىتقاندارى نەگە ماڭىزدى بولدى؟
15 يەرۋساليمدى قورشاپ العان ريم اسكەرى اياق استىنان كەرى شەگىنگەن كەزدە، ماسىحشىلەر قالادان قاشىپ كەتتى. ٴبىراق ولار وزدەرىمەن كوپ زات الا المادى (مات. 24:17، 18). سوندىقتان ولار پەللاعا بارار جولدا ٴبىر-ٴبىرىنىڭ كومەگىنە مۇقتاج بولدى. پەللاعا كەلگەننەن كەيىن دە ولارعا جەيتىن تاماق، كيەتىن كيىم، تۇراتىن جەر قاجەت ەدى. دەمەك، ماسىحشىلەردە ٴبىر-ٴبىرىنىڭ «مۇقتاجدىقتارىن قاناعاتتاندىرىپ»، سۇيىسپەنشىلىك پەن قوناقجايلىلىق كورسەتۋدىڭ مۇمكىندىكتەرى كوپ بولعان (تيت. 3:14).
16. مۇقتاجدىق كورىپ جۇرگەن باۋىرلاستارعا قالاي سۇيىسپەنشىلىك تانىتساق بولادى؟ (سۋرەتتى دە قاراڭىز.)
16 الار ساباعىمىز. قازىرگى تاڭدا دا سۇيىسپەنشىلىك ٴبىزدى مۇقتاجدىق كورىپ جۇرگەن باۋىرلاستارىمىزعا كومەكتەسۋگە تالپىندىرادى. مىسالى، كوبىمىز سوعىستىڭ نە تابيعي اپاتتىڭ كەسىرىنەن باسساۋعالاپ كەلگەن باۋىرلاستارعا رۋحاني جانە ماتەريالدىق جاعىنان كومەك كورسەتۋدەمىز. ۋكرايناداعى سوعىستان قاشىپ كەلگەن ٴبىر ايەل باۋىرلاس بىلاي دەيدى: «ەحوبا بىزگە باۋىرلاستار ارقىلى نۇسقاۋلار بەرىپ، كوپ قامقورلىق كورسەتتى. ۋكراينادا جۇرگەندە دە، ۆەنگرياعا بارعاندا دا باۋىرلاستار ٴبىزدى قۇشاق جايا قارسى الىپ، قاجەتىمىزدى قامداپ ٴجۇردى. قازىر گەرمانيادا دا باۋىرلاستاردىڭ سۇيىسپەنشىلىگىنە بولەنىپ ٴجۇرمىز». ەگەر باۋىرلاستارعا مۇقتاج كەزدەرىندە قوناقجايلىلىق پەن قامقورلىق كورسەتسەك، ەحوبانىڭ وزىمەن قىزمەتتەس بولامىز (ناق. س. 19:17؛ قور. 2-ح. 1:3، 4).
باسساۋعالاپ جۇرگەن باۋىرلاستارىمىز قولداۋىمىزعا مۇقتاج (16-ابزاستى قاراڭىز)
17. باۋىرلاستارعا قوناقجايلىلىق پەن سۇيىسپەنشىلىك تانىتۋدى نەگە قازىردەن ۇيرەنگەنىمىز دۇرىس؟
17 زور الاپات كەزىندە ٴبىز ٴبىر-ٴبىرىمىزدىڭ كومەگىمىزگە قازىرگىدەن بەتەر مۇقتاج بولامىز (ابق. 3:16—18). سول ۋاقىتتا باۋىرلاستاردىڭ قوناقجايلىلىعى مەن سۇيىسپەنشىلىگىنە ٴزارۋ بولارىمىز ٴسوزسىز. سوندىقتان وسى قاسيەتتەردى تانىتۋدى ەحوبا بىزگە قازىردەن ۇيرەتىپ جاتىر.
الدا ٴبىزدى نە كۇتىپ تۇر؟
18. ٴبىرىنشى عاسىرداعى ەۆرەي ماسىحشىلەردەن قانداي ساباق الامىز؟
18 نۇسقاۋلارعا مويىنسۇنىپ، تاۋلارعا قاشقان ماسىحشىلەر يەرۋساليمنىڭ باسىنا تۇسكەن جويقىن الاپاتتان امان قالدى. ٷي-جايىن تاستاپ كەتكەن سول قىزمەتشىلەرىن ەحوبا ەشقاشان تاستاعان جوق. ٴبىرىنشى عاسىرداعى ماسىحشىلەردەن ٴبىز قانداي ساباق الامىز؟ ٴبىز الدا نە بولاتىنىن بۇگە-شىگەسىنە دەيىن بىلمەيمىز. ٴبىراق، يسا ايتقانداي، ٵردايىم دايىن ٴجۇرۋىمىز كەرەك (لۇقا 12:40). سونداي-اق ەۆرەيلەرگە ارنالعان حاتتاعى پاۋىلدىڭ كەڭەستەرىنە قۇلاق اسقانىمىز ٴجون. ەحوبا: «مەن سەنى ەشقاشان قالدىرمايمىن، ەشقاشان تاستامايمىن»،— دەپ بىزگە دە ۋادە بەرىپ وتىر (ەۆر. 13:5، 6). ەندەشە، ماڭگى تۇراتىن قالانى — قۇداي پاتشالىعىن — ٵرى قاراي دا زارىعا كۇتەيىك. كۇتۋدەن تالماساق، سول پاتشالىقتىڭ باتالارىن ماڭگى كورەمىز (مات. 25:34).
157-ٵن ماڭگىلىك تىنىشتىق
a كيەلى كىتاپ زامانىندا كەيبىر قالالاردىڭ ٶز پاتشاسى بولعان. سونداي قالالاردى بولەك ٴبىر پاتشالىق دەپ ەسەپتەۋگە بولاتىن (مۇس. 1-ج. 14:2).
b بۇل جاعداي ب. ز. 67-جىلى، ياعني ماسىحشىلەر ياھۋدەيا مەن يەرۋساليمنەن قاشىپ كەتكەننەن كەيىن كوپ ۇزاماي بولعان.