Mattæusip iivangkiiliua sunik ilinniarfigisinnaagipput
JEHOVA GUUTIP ilanngaaserisuusimasoq Mattæus isumassarsisillugu Jesus Kristusip inuuneranik, inunngorneraniit toquneranut makinneranullu, pissanganartumik allaatiginnitsissimavaa. Mattæusip iivangkiiliuanik assammik allagarpaaluit, ukiut hundredellit qulissaata kingorna allanneqarsimasut, naggaserneqartarsimapput Mattæusip iivangkiiliuata ukiut arfineq-pingasut Jesusip qilaliarnerata kingorna (ukiup 41-p missaani) allanneqarsimaneranik paasissutissiisunik. Iivangkiiliup nalunaajaassutivianut tamanna akerliunngilaq, tassami ukiumi 33-mi Jesusip ajoqersuganngortitsinissamik peqqussutaanik oqaluttuaq naggaserneqarpoq ukiumilu 70-imi Jerusalemip Romamiunit aserorneqarnera eqqaaneqarsimanngilluinnarluni.
Oqaluttuarisaanermik atuakkiortup Eusebiosip, ukiut hundredellit sisamassaanni inuusimasup, atuakkiamini Historia Ecclesiastica-mi (Eusebip ilagiit oqaluttuarisaanerannik allagaa), Papias aamma Irenæus, ukiut hundredellit aappassaanni inuusimasut, aammalu Origenes, ukiut hundredellit pingajussaanni inuusimasoq, tamarmik Mattæusip nammineq iivangkiiliuminik hebræerisut allassimaneranik unnertut, issuaaffigai. Eqqortumilli oqaatigalugu aramæerisuunnginnerpa? George Howardip, University of Georgiami upperisarsiornermut professoriusup, allakkamini innersuussutigisai naapertussagaanni taamaanngilaq. Taanna ima allappoq: „Taamaassorinninneq Jesusip nalaani Palæstinami hebræerit oqaasiisa aramæerit oqaasiinik taarserneqarlutik atorneerussimasorineqarnerannik pissuteqarpoq. Allakkat imusat Immap Uumaatsup nunataani kingorna nassaarineqartut, amerlanerit hebræerisuujusut, aammalu allakkat allat hebræerisuujusut Palæstinameersuusut Jesusip nalaani allanneqarsimasut, ersersippaat hebræerisut oqaatsit ukiuni hundredelinni siullerni uummaarilluartuullutillu atorneqarsimasut.“ Mattæusip iivangkiiliuni hebræerisut allassimavaa qularnanngitsumik kristumiunut juutiusunut hebræerisut oqaluttunut iluaqutissanngorlugu, immaqalu aamma inuianni tamalaani atugaasutut grækerisuunngortissimallugu.
Kajumissaarumavatsigit Mattæusip iivangkiiliua atuaqqullugu, tulliuttunilu imarisaasa ilaat immikkut soqutigalugit sukumiinerusumik sammissavavut. Tamanna ilutigalugu tunuliaqutaasunut paasissutissat oqaluttuamik paasinninnissamut iluaqutaasinnaasut ilanngunneqassapput.
Inunngornera kiffartorneratalu aallaqqaataa-tungaa
Mattæusip iivangkiiliua Jesusip siuaasaasa allattorsimaffiannik inunngorneranillu oqaluttuamik aallartippoq. Josefip paasileramiuk Maria, nuliassani, naartusoq, ’oqarnani isumakkiilersaarpaa [isertortumik avilersaarpaa, NV]’. (1:19) Qanorli ilillutik avissinnaappat massa aappassiariiginnarlutik? Aap, juutit ileqquat naapertorlugu arnaq aappassiaqartoq arnatulli katissimasutut pisussaaffeqarpoq. Kinguaassiuutitigut atoqateqarsimaguni allasiortutut ujaqqanik milloorneqarluni toqunneqarsinnaavoq. (5 Môrsase 22:23-29) Aappassiariilerneq allanngortitassaasimanngilaq, taamaattumik oqaaseq ’avippaa’ atorneqarpoq, naak suli katissimanngikkaluartut.
Mattæusip iivangkiiliuata kapitaliisa siulliit ilaanni Jesusip qaqqami oqaluusaa issuarneqarpoq. Tassani Jesus mianersoqqusivoq ’qatanngumminut oqarnittoq inorujummik taallugu killisiuisoqatigiinnit pillagassaammat’. (5:22) Taamaaliortoq qatanngumminik silaatsumik taasivorlusooq.
’Killisiuisoqatigiilli’ suuppat? Tassaavoq Sanhedrini Jerusalemimiittoq 71-inik ilaasortaqartoq. Ilaasortanngorniartumut suut piumasarineqarpat? Cyclopedia-mi McClintockimit Strongimillu suliarineqarsimasumi ima allassimasoqarpoq: „Ilaasortanngorniarluni qinnuteqartoq ileqqussatigut timikkullu isornaatsuusariaqarpoq. Utoqqasaajusariaqarpoq, angisuujulluni, isikkorissuulluni, pigissaartuulluni aammalu ilinniarsimasuulluni . . . Oqaatsinik assigiinngitsunik arlalinnik ilisimasaqartariaqarpoq . . . Angutit utoqqarujussuit, juutinut ilannguttut, angutit angutaassutaajakkat naggueqatigiillu netinimikkut immikkukajaaq ittuunertik pissutigalugu ilaasortanngorsinnaanngillat; aammattaaq angutit qitornaqanngitsut ilaqutariinnut tunngasunik misilittagaqannginnertik pissutigalugu ilaasortanngorsinnaasarsimanngillat . . .; imaluunniit palasimut, Levikkunnut imaluunniit Israelikkuusumut kinguaajunerminnut uppernarsaatissaqanngitsut ilaasortanngorsinnaasarsimanngillat. . . . Sanhedrini Anneq-mi ilaasortassatut qinigassanngortittoq tassani ilaasortaasut 71-it ilaattut qinerneqartinnani illoqarfimmi najugaqarfigisamini eqqartuussisooqqaarsimasariaqarpoq; taava Sanhedrini Minneq-mi ilaasortanngortarpoq . . ., tassanngaanniillu aamma Sanhedrini Minneq-mut allamut ilaasortanngortinneqartarpoq.“
Jesusip isumagisaa tassaavoq ’kinaluunniit qatanngumminut oqarnittoq inorujummik taallugu’ ima ajortigisumik ajortuliortoq pinerluttumut juutit killisiuisoqatigiivinut sassartinneqartumut toqumillu pillarneqartumut assersuunneqarsinnaalluni. Qatanngutip ajortumik oqaluuserinnginnissaanik tamanna sakkortuumik mianersoqqusineruvoq! Taamaattumik oqqavut paariniartigik eqqartuussisumit qutsinnerpaamit, Jehovamit, ’silarsuarmut eqqartuussisuusumit’, eqqartuunneqarnissaq pinngitsoorumagutsigu. — 1 Môrsase 18:25; Jâko 3:2-12.
Jesus — ilinniartitsillaqqissoq
Iivangkiiliumi aammattaaq Jesus ilinniartitsisutut akillaqqissutut oqaluttuarineqarpoq. Assersuutigalugu, ilaanni aperineqarpoq ajoqersukkani sooq iisinnginniarneq ajornersut. (9:14-17) Jesus akivoq inuutilluni iisinnginniarnissaminnut pissutissaqanngitsut. Kisiannili soorlu siulittuutigereersimagaa, toqummat iisinnginniarlutillu aliasupput, nalugamikku sooq toqunera Guutip akueriinnarneraa. Piinsilli ulluani anersaamik iluartumik tunineqareernermik kingorna paasivaat sooq toqusariaqarsimasoq, taamaattumillu aliasunnermik ersersitsiniutaasumik iisinnginniartarunnaarput.
Akissumminut ilanngullugu Jesusip eqqaavaa kialuunniit annoraaminitoqaq annoraaminermik tasinneqanngitsumik ilaartornavianngikkaa, ilaartuutigineqartoq qumaannassammat alinnera allisiinnarlugu. Aammattaaq eqqaavaa viinni nutaaq poorusisoqqamut immiunneqarnavianngitsoq. Pooruseq nersutip amianik suliarineqarsimasumik sanaajuvoq, qorluatut atorneqartussaq kisiat pinnagu milissorlugu mersugaalluni. Viinni nutaaq qappioraangat silaannarmik kuldioxidimik taaguutilimmik poorusisoqqap panersimasup qaarneranik kinguneqarsinnaasumik naqitsinerujussuaqalersinnaasumik pilersoqartarpoq. Tamatumunnga assersuutitut eqqarsaatigalugu sallusuissut Kristusip oqaluussissutigisaa juutit ajoqersuutitoqaannut issorsimasunut kimittuallaarpoq. Taamaattumik upperisarsiornermik aaqqissuussaanitoqaq atortussaajunnaarsimasoq iisinnginniarnermik allanillu ileqqulersuutitalik Jesusip ilaartorniarsarinngilaa imaluunniit ataavartinniarsarinagu. Tamatumunnga taarsiullugu Guutip pallorfiginninnermik aaqqissuussaanermik nutaamik atulersitsinerminut Jesus atorpaa. Taamaattumik ilagiit assigiinngitsunik nassuerutillit ataasinngortinniarlugit suliniarnerit sutigulluunniit tapersersorniassanngilavut imaluunniit eqqunngitsumik upperisarsiorneq ataavartinniarsarissanagu.
Guutip ernerata unnersuussutai ilassikkit
Qaqqami allanngortitsinermik imaluunniit ’Jesusip naalannarsineranik’ Mattæusip oqaluttuaa naapertorlugu Guutip Jesus ernermisut iluarisamisut taasimavaa, taassumunngalu naalannissarput inassutigalugu. (17:5) Taamaattumik Kristusip unnersuussutai suulluunniit maleruartariaqarpavut, soorlu imminut uppertut ilaannik aserorsaasoqannginnissaanik mianersoqqussutaa, taamaaliortorooq aserorteriviup ujarassuanik qungasermiulerlugu immap itinersaanut kivisikkaanni iluanaarnarnerussammat. (18:6) Ujarak taama ittoq qanoq atsigisarsimava? Angingaatsiartorsuuvoq, tassami Jesusip oqaluuserisaa tassaavoq ujarak aserorteriviup aserorterutaa qulleq sanimut napillugu meterip 1,2-p 1,5-llu akornanni silissuseqartoq. Ujarassuup taassumannga annerusup qaavani, kaaviffigisartagaani, kaavitinniaraanni aatsaat nersummit kaavitinneqarsinnaavoq. Kinaluunniit ujarassuarmik taama atsigisumik qungasermioqarluni immami aniguisinnaanavianngilaq. Taamaalilluni Jesusip erseqqissarniarpaa qanoq pingaaruteqartigisoq ajoqersugaasa ilaannik aserorsaanermut uagut pisuunnginnissarput. Tamatumunnga naapertuuttumik apustili Paulus ima allappoq: ’Qatannguppit naakkiussutigisassaanik iliunngikkuit iluarpoq.’ — Rûmamiut 14:21.
Guutip ernera toqqaannanngitsumik unnersuussivoq allakkanik ilisimasut farisiiarillu eqqanaarnartumik oqaaseqarfigigamigit oqarlunilu ilerrit marrartikkat assigigaat. (23:27, 28) Qanga ilerrit marrarterneqartarsimapput inunnit attortoorneqarnissaat taamaalillutillu minguttuunngornissaat pinngitsoorniarlugu. Taamatut assersuusiornermigut Jesusip ersersippaa allakkanik ilisimasut farisiiarillu qallikkut naapertuilluartuusaartuusut, ilumikkulli ’ilumoortuusaarniarnernik iluaatsuliornernillu imalissuusut’. Toqqaannanngitsumik unnersuussut tamanna maleruarutsigu sapinngisarput tamaat peqqusersiornaveersaassaagut ’uppernitsigullu pisuusaarnata’ iliuuseqassalluta. — 1 Timûtiuse 1:5; ússatit 3:32; 2 Timûtiuse 1:5.
Assuarnaassutsikkut maligassarput
Jesusip ’najuunnissaminut nalunaaqummik’ siulittuutaa oqaluttuarereerlugulu qanoq ililluni Kristusip killuutigineqarnera, tigusaanera, killisiorneqarnera, toqutaanera toqusunillu makititaanera Mattæusip oqaluttuarai. Jesusip qisummi nivingatilluni viinnimik seernartumik sungarnitsumik akusimasumik, ilisimajunnaarsaatitut atorneqartarsimasumik, imminniarneqarnini itigartitsissutigaa. (27:34) Pinerluttut kikiattugaasimasut anniarnerat nipaallisarniarlugu arnanit viinnimik taama ittumik tunineqartarsimapput. Mákorse 15:23-mi allassimavoq viinni ’morramik’ akusimasoq, mamarneroqqullugu. Qularnanngitsumik viinni Kristusip imerumanngisaa sernarsaammik sungarnitsumik morramillu akoqarsimavoq. Nunami inuunermi pingaarseruttorfiata qanillinerani ilisimajunnaarsinneqarnissani imaluunniit misigissutsimi misikkarlussisinneqarnissaat kissaatiginngilaa. Toqu tikillugu aalajaanniassagami Jesusip misikkarlussitinneqannginnissani kissaatigisimavaa. Maligassarput malinniartigu Jehova Guutimullu assuarnaassutsitta attattuarnissaa aalajangiusimajuarlugu. — Tussiaat 26:1, 11. (wD 15/7 89)