Milongi Phala o Yônge, Ukexilu wa Ukidistá ni Ukunji Wetu
© 2024 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
1-7 YA KAVWA
O VALOLO YA MAK’Â NZAMBI JISÁLAMU 57–59
Jihova Udibhalumuna Kwa yó Uzukutisa o Mundu Wé
“Katé ni ku Maxokololo a Jixi”
14 Xitevá wabhana umbangi ni kuswina kwoso ande dya kumujibha ku jinguma jê. (Ika. 6:5; 7:54-60) Mu kithangana kyenyokyo kyoso kyexile mwa “zukutisa kyavulu”, o maxibulu moso amwanganene mu jimbanza ja Judeya ni Samadiya, maji o jipoxolo axalele mu Jeluzaleme. Maji o izukutisu ki ya abhangesa kwimana mu kubhana umbangi. Filipe wayi ku Samadiya kuboka “yalungu ni Kidistu”, waditundu kyambote. (Ika. 8:1-8, 14, 15, 25) Kya mukwa, o Bibidya yamba: “O athu a mwanganene mukonda dya kizukutisu kyejile bhukaxi ka Xitevá ayile mu jimbanza ja Fenixa, Xipele ni Andiyokiya, maji ene akexile mu bokela ngó o njimbu ku Jijudé. Kyenyiki, sayi athu akwa Xipele ni Silene, ayi ku Andiyokiya, ya amateka kubokela o athu azwela o dimi dya Ngeleku, mu kwatudila o njimbu yambote yalungu ni Ngana Jezú.” (Ika. 11:19, 20) Mu kithangana kyenyokyo, o izukutisu yabhangesa o njimbu yambote kudimwanga dingi.
15 Kyene we kyabhiti ku União Soviética. Bengebenge ku mivu ya 1950, Jimbangi javulu ja Jihova a atele mu kaleya ku Sibéria, ya amwangana mu ididi yavulu. Mukonda dya kiki, ene exile muboka o njimbu yambote mu jimbanza javulu mu ixi yenyoyo. Kyejibhonza kyavulu phala Jimbangi javulu ja Jihova kukala ni kitadi kyasoko phala kwenda njila ya 10.000 ya jikilómetulu phala kuboka o njimbu yambote! Maji o jinguvulu ja atumikisa mu jimbanza joso ja ixi. Sayi phange wambe: “Mu kubhita kithangana o jinguvulu ene abhangesa mazunda a athu ku Sibéria kudilonga o kidi.”
Tokwesa Omilongi ya Bibidya
“Swinenu, mu Kolokote”
16 Swinisa o muxima we. Sobha Davidi wambe kwila nuka weji dibotesa o henda ye kwa Jihova, kyoso kyembi: “Muxima wami wa ku dyelela, Ngana Nzambi.” (Jisá. 57:7) Etu we tutena kukala ni muxima wa swina, mu kudyelela kwa Jihova kala Davidi. (Tanga Jisálamu 112:7.) Tala o phangu ya phange Bob twamutumbula ku dima. Kyoso o dotolo kyamutangela kwila eji pelepalala o manyinga phala kumutawu se kwabhingile mu kumubhanga pelasá, ni lusolo lwoso mwene watambwijila kwila se afikisile kumuta manyinga wejitunda mu inzo ya kusaka. Mukusuluka mwene wambe: “eme ki ngexile ni phata yalungu ni kima kingexile mubhanga, ki ngexile we ni woma.”
17 Bob walondekesa kuswina mukonda wa solele kya ihi yatokalele kubhanga ande dya kuya mu inzo ya kusaka. Kyadyanga mwene wamesenene kusangulukisa Jihova. Kayadi, wadilongo kyambote ihi izwela o Bibidya ni madivulu metu yalungu ni mwenyu ni manyinga. Katatu, mwene waxikinine ni kidi kyoso kwila o kukayela o itendelesu ya Jihova kyeji mubhekela mbote. Etu we tutena kuswina kabasa kibhidi kitudibhana nakyu.
8-14 YA KAVWA
O VALOLO YA MAK’Â NZAMBI JISÁLAMU 60–62
Jihova Utubhana o Kilangidilu Kyê, Mwene o Dilengelu Dyetu ni Ditadi Dyetu
it-2-T 1143 §3
Torre
Uso Figurado. Aqueles que se voltam com fé e obediência para Jeová têm grande segurança, como Davi cantou: “Tu [Jeová] mostraste ser um refúgio para mim, uma torre forte em face do inimigo.” (Sal 61:3)Aqueles que reconhecem o que o Seu nome significa, que confiam nesse nome e fielmente o representam, nada têm a temer, pois “o nome de Jeová é uma torre forte. O justo corre para dentro dela e recebe proteção.”—Pr 18:10; compare com 1Sa 17:45-47.
it-2-T 1106 §1
Tenda
Em vários casos, uma “tenda” também servia em outro sentido figurado. A tenda duma pessoa era um lugar de descanso e de proteção contra as forças da natureza. (Gên 18:1) Em vista dos costumes no que tangia à hospitalidade, os visitantes tinham motivos de crer que receberiam cuidados e seriam respeitados quando acolhidos na tenda de alguém. Por conseguinte, quando Revelação (Apocalipse) 7:15 diz, sobre os da “grande multidão”, que Deus “estenderá sobre eles a sua tenda”, isto sugere cuidado protetor e segurança. (Sal 61:3, 4) Isaías fala dos preparativos que a esposa de Deus, Sião, deve fazer para os filhos que ela terá. Manda-se-lhe ‘fazer mais espaçoso o lugar de sua tenda’. (Is 54:2) Assim, ela amplia o lugar protetor para seus filhos.
w02-T 15/4 16 §14
As Leis Divinas São Para O Nosso Benefício
14 É reconfortante saber que a lei de Deus é imutável. Nos tempos turbulentos em que vivemos, Jeová é uma rocha estável que existe de eternidade a eternidade. (Salmo 90:2) Ele disse a respeito de si mesmo: “Eu sou Jeová; não mudei.” (Malaquias 3:6) As normas de Deus, conforme registradas na Bíblia, são totalmente confiáveis —dessemelhantes da areia movediça das idéias humanas que mudam constantemente. (Tiago 1:17) Por exemplo, durante anos, os psicólogos defenderam a criação permissiva de filhos, mas, posteriormente, alguns deles mudaram de idéia e admitiram que seu conselho estava errado. As normas e as orientações do mundo, neste assunto, mudam constantemente, como que impelidas por ventos. A Palavra de Jeová, porém, é imutável. Já por séculos, a Bíblia tem fornecido conselhos sobre como criar filhos com amor. O apóstolo Paulo escreveu: “Pais, não estejais irritando os vossos filhos, mas prossegui em criá-los na disciplina e na regulação mental de Jeová.” (Efésios 6:4) Como é reanimador saber que podemos confiar nas normas de Jeová; elas não mudarão!
Tokwesa Omilongi ya Bibidya
w06-T 1/6 11 §7
Destaques do Livro Segundo Dos Salmos
62:11. Deus não precisa depender de nenhuma fonte externa de energia. Ele é a própria fonte de energia. ‘A força pertence a ele.’
KAVWA 15-21
O VALOLO YA MAK’Â NZAMBI JISÁLAMU 63–65
“Kuma o Henda yê Kota, Mwenyu Ndenge”
w01-T 15/10 15-16 §17-18
Quem Nos Separará do Amor de Deus?
17 De que importância é o amor de Deus para você? Pensa o mesmo que Davi, que escreveu: “Porque a tua benevolência é melhor do que a vida, gabar-te-ão os meus próprios lábios. Assim te bendirei durante a minha vida; em teu nome levantarei as palmas das minhas mãos”? (Salmo 63:3, 4) Deveras, há neste mundo algo que a vida possa oferecer que seja melhor do que ter o amor e a amizade leal de Deus? Por exemplo, será que o empenho numa lucrativa carreira secular é melhor do que ter a paz mental e a felicidade resultantes de um relacionamento achegado com Deus? (Lucas 12:15) Alguns cristãos tiveram de escolher entre renunciar a Jeová e enfrentar a morte. Isto aconteceu com muitas Testemunhas de Jeová em campos de concentração nazistas durante a Segunda Guerra Mundial. Com pouquíssimas exceções, nossos irmãos cristãos escolheram continuar no amor de Deus, dispostos a enfrentar a morte, se fosse necessário. Os que continuam leais no amor dele podem ter a confiança de que receberão de Deus um futuro eterno, algo que o mundo não nos pode dar. (Marcos 8:34-36) Mas há ainda mais envolvido do que a vida eterna.
18 Embora não seja possível viver para sempre sem Jeová, procure imaginar como seria uma vida extremamente longa sem o nosso Criador. Ela seria vazia, sem um verdadeiro objetivo. Jeová deu ao seu povo um trabalho satisfatório para fazer nestes últimos dias. De modo que podemos estar certos de que, quando Jeová, o Grande Cumpridor de Propósitos, der a vida eterna, esta será repleta de coisas fascinantes, significativas, para aprender e fazer. (Eclesiastes 3:11) Não importa quanto possamos aprender durante os milênios à frente, nunca chegaremos a desvendar plenamente a “profundidade das riquezas, e da sabedoria, e do conhecimento de Deus.” —Romanos 11:33.
‘Sakidilenu mu Ima Yoso’
Twa tokala kulondekesa kisakidilu benge-benge kwa Nzambi. O kwila eye wene mu xinganeka mu mawujitu avulu a kubhana ni ene mu ku bhana, kikale mu nzumbi kikale mu xitu? (Mate. 8:17, 18; Ika. 14:17) Maji mu veji dya kubhanza ngó mu mbote yene ku kubhangela Nzambi, ki kima kyambote mwene kukatula kithangana phala kuxinganeka mu mabhesa avulu u wa tambula eye ni yó wa a zolo? O kuxinganeka mu kubhana kwa Mubhangi wê kwanda kolesa o kisakidilu kyé kwa mwene ni kidyelelu kyé kya kwijiya kuma mwene wa ku suwu, wa kuzolo.—1 Nzwá 4:9.
Kolokota mu Kuxinganeka mu Ima ia Nzambi
7 Kubhinga kusuína, phala kuxinganeka mu milongi i tu di longa. Mukonda dia kiki, kima kiambote kuxinganeka mu milongi, kioso ki uala ni nguzu mu mukutu, ni kukala bhu kididi kia tululuka, ki muala ima iavulu i tena ku kulandukisa. O mukua jisalamu Davidi, ua kexile mu xinganeka mu hama iê, mu kaxaxi ka usuku, kioso kia tululukile. (Jisálamu 63:6) Sumbala Jezú uexile muthu ua iuka, maji muéne ua kexile mu sota ididi ia tululukile phala kuxinganeka ni kusamba.—Luka 6:12.
w09-T 15/7 16 §6
Imite a Jesus —Ensine Com Amor
6 Nós gostamos de falar sobre coisas que amamos. Quando falamos sobre algo que prezamos no coração, ficamos animados e nosso semblante reflete entusiasmo e cordialidade. É especialmente assim quando falamos sobre alguém que amamos. Em geral, ficamos ansiosos de partilhar com outros o que sabemos sobre essa pessoa. Nós a elogiamos, honramos e defendemos. Fazemos isso porque desejamos que outros se sintam tão atraídos a ela e às suas qualidades como nós nos sentimos.
Tokwesa Omilongi ya Bibidya
w07-T 15/11 15 §6
Você é Revigorante Para Com Outros?
É muito mais fácil demolir um edifício do que construir um novo. Esse mesmo princípio de demolir e edificar aplica-se à nossa conversa. Como humanos imperfeitos, todos nós temos falhas e defeitos. O Rei Salomão disse: “Não há nenhum homem justo na terra, que continue fazendo o bem e que não peque.” (Eclesiastes 7:20) Não é difícil identificar as falhas de outra pessoa e derrubá-la com observações ferinas. (Salmo 64:2-4) Por outro lado, manter uma conversa edificante requer habilidade.
22-28 YA KAVWA
O VALOLO YA MAK’Â NZAMBI JISÁLAMU 66-68
Izuwa Yoso Jihova Wene Mukwambata o Imbamba Yetu Yaneme
Kyebhi Jihova Kya Tambwijila o Misambu Yetu
15 Mu ithangana yavulu Jihova kene mutambwijila o misambu yetu mu ukexilu utubhangesa kudiwana. Maji o itambwijilu ibhana Jihova ku misambu yetu, yene itwabhindamena phala kumukala fiyele. Mu kyenyiki, tonginina kyambote kyebhi Jihova kya tambwijila o misambu ye. Sayi phange yamuhatu amwixana Yoko, wexile mubanza kwila Jihova kexile mutambwijila misambu ye. Kyenyiki mwene wakwata mukanda yu wasoneka o ima yoso yabhingi kwa Jihova. Kupholo dya kwenda, mukutonginina o mukanda, wamono kwila Jihova watambwijila kya ima yavulu kate mwene o ima yabhingi kya ukulu. Sayi ithangana, twabhingi kwimana bhofele ni kuxinganeka kyebhi Jihova kya mu tambwijila o misambu yetu.—Jisá. 66:19, 20.
w10-T 1/12 23 §6
Mostre Consideração Por Quem Cria Filhos Sozinho
Jeová inspirou a escrita dos cânticos sagrados, ou salmos, que os israelitas cantavam ao prestar adoração. Imagine o encorajamento que as viúvas e os órfãos em Israel recebiam ao cantar palavras divinamente inspiradas que os lembravam de que Jeová era “pai” e “juiz” para eles e que lhes traria alívio. (Salmo 68:5; 146:9) Nós também podemos dar encorajamento a pais que criam filhos sozinhos. Eles poderão se lembrar de nossas palavras durante muito tempo. Mesmo depois de 20 anos, Ruth, uma mãe que criou os filhos sozinha, ainda se lembra com carinho da ocasião em que um pai experiente lhe disse: “Você está criando seus dois filhos muito bem. Continue assim.” Ruth diz: “Aquelas palavras me encorajaram muito.” De fato, “a palavra reconfortante é fonte de vida” e pode encorajar uma pessoa mais do que talvez imaginemos. (Provérbios 15:4, Sociedade Bíblica Portuguesa) Consegue pensar num elogio específico e franco que poderia dar a alguém que cria filhos sozinho?
w09-T 1/4 31 §1
Pai de Meninos Órfãos de Pai
“PAI de meninos órfãos de pai . . . é Deus na sua santa habitação.” (Salmo 68:5) Essas palavras inspiradas transmitem uma lição comovente sobre Jeová Deus —ele é sensível às necessidades dos menos favorecidos. Sua preocupação com as crianças que perdem o pai ou a mãe na morte fica muito clara na Lei que ele deu a Israel. Analisemos a primeira referência que a Bíblia faz a “menino órfão de pai”, em Êxodo 22:22-24.
Jihova Utukwatekesa mu Kuditunda Kyambote
17 Tanga Jisálamu 40:5. O akwa kuhaba o milundu, o mbambe yâ o kubhixila ku thandu dya milundu. Maji ene mu njila emana mu ididi yavulu phala kumona o kuwabha kwa ima. Kyene we kimoxi, katula kithangana phala kuxinganeka kyebhi Jihova kya mu kukwatekesa né mwene mu ithangana ya ibhidi. Ku disukilu dya kizuwa, dibhwidise: ‘Kyebhi Jihova kyangikwatekesa lelu? Sumbala o kibhidi ki kyabhiti luwa, kyebhi Jihova kyamungikwatekesa kukolokota?’ Sota kumona né ngó kima kimoxi kyamubhanga Jihova phala eye.
Tokwesa Omilongi ya Bibidya
w06-T 6/1 10 §4
Destaques do livro segundo dos Salmos
68:18— Quem eram as “dádivas em forma de homens”? Eram homens dentre os que foram levados cativos durante a conquista da Terra Prometida e que mais tarde foram designados para ajudar os levitas no seu trabalho. —Esdras 8:20.
29 Ya KAVWA –4 Ya KAKWINYI
O VALOLO YA MAK’Â NZAMBI SÁLAMU 69
Ima Yebhi Itutena Kusanga mu Salamu 69 Yalungu ni Mwenyu wa Jezú
w11 8/15 11 §17
Ene Akexile mu Kingila Mexiia
17 O Mexiia eji mu zemba sé kikuma. (Jisá. 69:4) O poxolo Nzuá ua tumbula o izuelu ia Jezú, uixi: “Eme se nga kambele kubhanga mu’axaxe kâ o ikalakalu iíi, kana muthu luua a i bhanga, keju kala ni kituxi. Maji kala kiki-phe, a i mono, ia a jiji ni ku ngi zemba, ni ku zemba uê Tata iami! O ko a ki bhange-phe mu kubhitisa o maka mòsoneke mu kitumu kiâ, ma kuila: ‘Ene a ngi zembe sé kikuma.’” (Nzu. 15:24, 25) O “kitumu” kia tumbula bhabha, kilombolola o Mikanda ioso Ikola. (Nzu. 10:34; 12:34) O izuelu mu divulu dia Nzuá, ilondekesa kuila Jezú a mu zembe muene, bhenge-bhenge ku atuameni a Jijudé. Maji Kristu uambe: “Mundu ki u tena ku mi zemba enu, maji ua ngi zembe eme, mukonda ngi mbangi, ngixi ikalakalu iâ iaiibha.”—Nzu. 7:7.
w10-T 15/12 8 §7-8
Seja Zeloso Pela Adoração Verdadeira
7 Um evento na vida de Jesus demonstrou enfaticamente o seu zelo. Foi no começo de seu ministério, na época da Páscoa de 30 EC. Jesus e seus discípulos foram a Jerusalém e observaram no templo ‘os que vendiam gado, ovelhas, pombas, e os corretores de dinheiro nos seus assentos’. Como Jesus reagiu, e que impressão isso causou nos seus discípulos? —Leia João 2:13-17.
8 O que Jesus disse e fez naquela ocasião levou os discípulos a se lembrarem das palavras proféticas de um dos salmos de Davi: “Consumiu-me o puro zelo pela tua casa.” (Sal. 69:9) Por quê? Porque o que Jesus fez foi muito arriscado e perigoso. Afinal, as autoridades do templo — os sacerdotes, os escribas e outros — estavam por trás da escandalosa atividade lucrativa que ocorria ali. Para expor e romper o esquema deles, Jesus tinha de se lançar como inimigo do sistema religioso daqueles dias. Como os discípulos bem avaliaram, o ‘zelo pela casa de Deus’, ou zelo pela adoração verdadeira, estava claramente em evidência. Mas o que é zelo? É diferente de urgência?
g95-T 22/10 31 §4
A Dor Emocional Pode Matar?
Alguns dizem que o grande sofrimento emocional a que Jesus Cristo foi submetido contribuiu para a sua morte. Sobre ele se profetizou: “O próprio vitupério me quebrantou o coração, e a ferida é incurável.” (Salmo 69:20) Devem estas palavras ser entendidas literalmente? Talvez sim, pois as horas que precederam a morte de Jesus foram agonizantes —não só em sentido físico, mas também emocional. (Mateus 27:46; Lucas 22:44; Hebreus 5:7) Também, o fato de “sangue e água” terem fluído do ferimento de lança que Jesus sofreu logo após a sua morte pode ter sido resultado de uma ruptura no coração. Uma ruptura do coração ou da artéria principal do coração poderia derramar sangue tanto na caixa torácica como no pericárdio, que é uma membrana serosa que envolve o coração. Uma punção em qualquer uma dessas duas regiões poderia causar um fluxo do que pareceria ser “sangue e água.” —João 19:34.
it-2-T 660
PLANTA VENENOSA
A respeito do Messias, foi predito que lhe seria ministrada, como alimento, uma “planta venenosa”. (Sal 69:21) Isto ocorreu quando se ofereceu a Jesus Cristo, antes de ser pregado na estaca, vinho misturado com fel, mas, ao prová-lo, Jesus recusou tal bebida estupefaciente que, provavelmente, visava minorar seus sofrimentos. Ao registrar o cumprimento dessa profecia, Mateus (27:34) usou a palavra grega kho·lé (fel), o mesmo termo encontrado na Septuaginta grega no Salmo 69:21. No entanto, o relato do Evangelho de Marcos menciona a mirra (Mr 15:23), e isto tem suscitado o conceito de que, neste caso, a “planta venenosa” ou “fel” fosse a “mirra.” Outra possibilidade é que a bebida drogada talvez contivesse tanto fel como mirra.
Tokwesa Omilongi ya Bibidya
w99-T 15/1 18 §11
Erga Mãos Leais em Oração
11 Muitos oram apenas para pedir algo, mas o nosso amor a Jeová Deus deve induzir-nos a dar-lhe graças e louvor tanto numa oração particular como numa pública. “Não estejais ansiosos de coisa alguma”, escreveu Paulo, “mas em tudo, por oração e súplica, junto com agradecimento, fazei conhecer as vossas petições a Deus; e a paz de Deus, que excede todo pensamento, guardará os vossos corações e as vossas faculdades mentais por meio de Cristo Jesus”. (Filipenses 4:6, 7) Deveras, além de fazer súplicas e petições, devemos expressar gratidão a Jeová pelas bênçãos espirituais e materiais. (Provérbios 10:22) O salmista cantou: “Oferece agradecimento como teu sacrifício a Deus e paga teus votos ao Altíssimo.” (Salmo 50:14) E uma melodia de oração de Davi incluiu as seguintes palavras tocantes: “Vou louvar o nome de Deus com cântico e vou magnificá-lo com agradecimento.” (Salmo 69:30) Não devemos nós fazer o mesmo em oração pública e particular?
5-11 Ya KAKWINYI
O VALOLO YA MAK’Â NZAMBI
JISÁLAMU 70-72
“Longa o Mwiji yú wa Lelu” Yalungu ni Kutena Kwa Nzambi
w99-T 1/9 18 §17
Jovens, Treinem Suas Faculdades Perceptivas!
17 Evitar os laços de Satanás exigirá constante vigilância da sua parte —e às vezes também muita coragem. Ora, é possível que ocasionalmente você se sinta contrariado não só pelos da sua idade, mas pelo mundo inteiro. O salmista Davi orou: “Tu és a minha esperança, ó Soberano Senhor Jeová, minha confiança desde a minha mocidade. Ó Deus, tu me ensinaste desde a minha mocidade, e até agora estou contando as tuas obras maravilhosas.” (Salmo 71:5, 17) Davi é conhecido pela sua coragem. Mas quando a desenvolveu? Como jovem! Mesmo já antes do seu famoso confronto com Golias, Davi havia mostrado extraordinária coragem em proteger os rebanhos de seu pai —matando tanto um leão como um urso. (1 Samuel 17:34-37) Todavia, Davi deu pleno crédito a Jeová pela bravura que teve, chamando-o de “minha confiança desde a minha mocidade”. A habilidade de Davi, de se estribar em Jeová, tornou-o apto a enfrentar qualquer provação. Você também verá que, por estribar-se em Jeová, ele lhe dará a coragem e a força para ‘vencer o mundo’. —1 João 5:4.
g04-T 8/10 23 §3
Como devemos tratar os idosos?
O salmista orou: “Não me lances fora no tempo da velhice; não me deixes quando meu poder falhar.” (Salmo 71:9) Deus não ‘lança fora’ seus servos fiéis mesmo quando eles próprios acham que já passaram da idade e não são mais úteis. O salmista não se sentia abandonado por Jeová, mas reconhecia sua própria necessidade de confiar cada vez mais no seu Criador à medida que ia envelhecendo. Jeová corresponde a essa lealdade providenciando apoio durante toda a vida da pessoa. (Salmo 18:25) Muitas vezes esse apoio vem da parte de companheiros cristãos.
Sidivila Jihova Ande Dia Izuua ia Bhonzo ku Bhixila
4 Se eie uala kiá mu mivu iavulu mu sidivila Nzambi, dibhudise: ‘Ihi i nga-nda bhanga ni muenhu uami mu kindala, ni nguzu i ngala na-iú hanji?’ Kuma eie u Kidistá uala ni uhete, eie uala ni kikalakalu, akuenu kala na-kiu. Eie u tena ku longa o minzangala, ioso ia ku longo kua Jihova. U tena ku suínisa akuenu, mu kua tangela ima i uejiia kioso ki ua kexile mu sidivila Nzambi mu maukexilu avulu. O Sobha Davidi ua sambe phala ku kala ni kikalakalu kia ku bhanga kienhiki. Muéne ua soneka: “Eie, Ngana Nzambi, ua ngi longo tunde mu undenge . . . O ki nga kuk’iki, nge’di kiá bobòbo, ni jimvi mu mùtue, kana dingi ku ng’ehela, Ngana Nzambi; katé ki ngi longa o muiji iú ua lelu, kioso ki endesa o lukuaku lué, o oso ue a kèze-ku, n’a k’ejiie ki kala o kutena kué.”—Jisá. 71:17, 18.
5 Kiebhi ki u tena o ku longa akuenu, o kuijiia kuoso ku ua di longo, ku mivu iavulu? O kuila eie u tena kuixana minzangala ku bhata diê, phala ku a suínisa? U tena kua bhinga phala kuia nau kumoxi mu sidivisu ia ku boka, phala kua londekesa o kisangusangu ki uala na-kiu kia ku sidivila Jihova? Edihu uambe: “O izuua i zuele, ndumba dia mivu i longe o kuijiia.” (Jobe 32:7) O poxolo Phaulu uambela o ahatu a Jikidistá ala ni uhete, a tokala a suínisa akuâ bhu kaxi ka izuelu ni ibhangelu. Muéne ua soneka: “Ambela ue adiakimi a ahatu kuila ende mù longa jinga ima ia mbote.”—Tito 2:3.
Tokwesa Omilongi ya Bibidya
it-1-T 892
EUFRATES
Fronteira do Território Designado a Israel. Na declaração de Deus a Abraão, ele pactuou dar à semente de Abraão a terra “desde o rio do Egito até o grande rio, o rio Eufrates”. (Gên 15:18) Esta promessa foi repetida à nação de Israel. (Êx 23:31; De 1:7, 8; 11:24; Jos 1:4) Primeiro Crônicas 5:9 declara que certos descendentes de Rubem, no período anterior ao reinado de Davi, estenderam sua morada “até onde se entra no ermo junto ao rio Eufrates”. Todavia, visto que o Eufrates dista uns 800 km, quando se viaja “ao leste de Gileade” (1Cr 5:10), isto talvez simplesmente signifique que os rubenitas estenderam seu território ao L de Gileade até a beira do deserto Sírio, que prossegue até o Eufrates. (CBC reza: “até à entrada do deserto, que vai até o Eufrates”; BJ: “atingia a beira do deserto que o Eufrates limita”.) De modo que parece que a promessa de Jeová só se cumpriu plenamente durante os reinados de Davi e de Salomão, quando as fronteiras do domínio de Israel se estendiam para incluir o reino arameu de Zobá e assim atingiam as margens do Eufrates, evidentemente ao longo do trecho que atravessa a Síria setentrional. (2Sa 8:3; 1Rs 4:21; 1Cr 18:3-8; 2Cr 9:26) Por causa do seu destaque, muitas vezes era simplesmente chamado de “o Rio”. —Jos 24:2, 15; Sal 72:8.
12-18 YA KAKWINYI
O VALOLO YA MAK’Â NZAMBI JISÁLAMU 73-74
O Kwila Tutena Kukala ni Lwimbi Lwa yó Kamusidivila Jihova?
“Jihova . . . Ubhulula yó wa Toloka Muxima”
14 Omusoneki wa Jisálamu 73 wexile mukwa Levita. Kyenyiki mwene wexile ni ujitu wakusidivila mutembulu ya Jihova. Né kiki, sayi ithangana kumwenyu mwene waluwalele. Mukonda dyahi? Mukonda mwene wamateka kukala ni lwimbi lwa athu ayibha, kimukonda wamesenene kubhanga ima yayibha, kana, maji mukonda wexile mwamona kala amuditunda kyambote kumwenyu. (Jisá. 73:2-9, 11-14) Ene edile kala, ala ni sawidi yambote, mwenyu wambote, kexile ni ibhidi. Mukumona o ima yiyi o Levita waluwalele kate wambe: “Kifwaze eme ngatale ngó hadi yakudizelesa omuxima ni kusukula omaku’ami n’a bhwe omaxaka.” Séphata kuxinganeka kiki kyejimufidisa kusuluka ni kusidivila Jihova.
“Jihova . . . Ubhulula yó wa Toloka Muxima”
15 Tanga Jisálamu 73:16-19, 22-25. O Levita wa “bokona mu tembulu ya Nzambi.” Mu inzo ya Nzambi mwene wexile we ni athu engi exile musidivila Jihova, kwexile kutululuka, watenene kuxinganeka kyambote ni kutungulula o ibhdi yê. Kyenyiki mwene watonginina kwila kexile muxinganeka kyambote, se kadilangele mwene wejizanga o ukamba we ni Jihova. Mwene watendela kwila o athu ayibha ala mu “ididi yaxanana” ni kwila “kuhadya akajimuka.” Phala kaluwale ni kukala ni lwimbi, o Levita watokalele kumateka kutala o ima kala kitala Jihova. Kyoso mwene kyamateka kubhanga kya kiki, omuxima we waluwalele, wamateka kya kusanguluka. Mwene wambe: “O mu ngongo we kanamu dingi ngamu windi, mukutunda eye [Jihova]!”
16 Ihi itwadilongo? Twadilongo kwila kitwatokala kukala ni lwimbi lwa athu amoneka kala amuditunda kyambote kumwenyu. Okusanguluka kwâ kwandajimuke, ene kandakala ni mwenyu wakalelaku. (Ndo. 8:12, 13) Sétukala ni lwimbi lwa ene, twandaluwala kumuxima, kate mwene tutena kuzanga o ukamba wetu ni Jihova. Kyenyiki, se umona kwila wamumateka kukala ni lwimbi lwa athu amoneka kala amuditunda kyambote kumwenyu kayela ophangu ya mukwa Levita. Belesela o itendelesu ya Nzambi, dilunge ni akwenu enemubhanga ovondadi ya Jihova. Se uzolo we Jihova o ima yoso ndenge, wandakala ni kusanguluka kwakidi. Wandakala we munjila yambata ku “mwenyu wa kidi.”—1 Tim. 6:19.
Kaiela o Kixikanu Kia Mozé
5 Kiebhi eie ki u tena ku bhânga ni jihanji ja ku ‘uabhela o jivondadi ja ituxi ji bhanga ngó ka kithangana?’ Kana ku di jimba kuma, o ku uabhela o jivondadi ja ituxi, ji bhanga ngó ka kithangana kófele, ki ji nangenena. Ni mesu a kixikanu, u mona kuila “o mundu-phe u buila, ni ima iê ioso iene mu kuinda athu.” (1 Nzu. 2:15-17) Xinganeka ku hádia ia-nda bhita ni akua ituxi a kambe o ku diela. Ene ala mu ‘ididi ia xanana . . . kioso kia múia ni ku bhixila o dizubhilu phala kua buika!’ (Jisá. 73:18, 19) Se eie a mu ku tendala, phala ku ta kituxi, ua tokala u dibhuidisa, ‘Ihi i nga kingila ku hádia?’
Kana Kuehela Kima Ki Ku Fidisa Ku Tambula o Ujitu
3 O mukua jisalamu ua dielele kuila, Jihova ueji mu kuata bhu lukuaku lua kadilu phala ku mu ambata ku fuma ia kidi. (Tanga Jisálamu 73:23, 24.) Kiebhi Jihova kia bhanga kiki? Jihova uambata o jiselevende jê ku fuma, mu ku a bhana ujitu mu maukexilu avulu. Muéne u a besoala ni kuijiia o ikanenu iê. (1 Kol. 2:7) Muéne u bhana o fuma kua ió evua o mak’a mê, ni ku a belesela, ni ujitu ua ku kala makamba mê.—Tiia. 4:8.
4 Jihova u bhana ué ku jiselevende jê o ujitu ua ku bhanga o ukunji. (2 Kol. 4:1, 7) O ukunji iú, u bheka fuma. Oso a katula mbote mu ujitu iú phala ku mu bhana fuma ni ku kuatekesa akuâ, Jihova u a kanena: “Kuma oso a ngi xila eme, ene uâ eme ng’a a xila.” (1 Sam. 2:30) Jihova u xila o athu enhá mu ku a bhana o dijina diê, o jiselevende ja mukua ja Nzambi a a ximana. —Jisa. 11:16; 22:1.
5 Ihi ia-nda tambula ió ‘a kingila kua Jihova a belesela o itumu iê?’ A a kanena: “Muene u ku zangeleka ku lundula ixi; kizuua ki batuka ió a bhukumuka, eie u ki mona mesu.” (Jisá. 37:34) Ene a kingila ku kala ku muenhu ua kalelaku.—Jisá. 37:29.
Tokwesa Omilongi ya Bibidya
it-2-T 222
LEVIATÃ
O Salmo 74 descreve os atos de salvação de Deus em favor de seu povo, e os versículos 13 e 14 se referem simbolicamente à libertação que Ele concedeu a Israel, do Egito. Aqui o termo hebraico traduzido “monstros marinhos [hebr.: than·ni·ním, plural de tan·nín]” é usado numa expressão paralela com “leviatã”, e o esmagamento das cabeças do leviatã pode bem referir-se à esmagadora derrota imposta a Faraó e seu exército por ocasião do Êxodo. Os Targuns aramaicos dão aqui a expressão “os fortes de Faraó”, em vez de “as cabeças do leviatã”. (Veja Ez 29:3-5, onde Faraó é assemelhado a um “grande monstro marinho” no meio dos canais do Nilo; também Ez 32:2.) Aparentemente, Isaías 27:1 usa leviatã (LXX: “o dragão”) como símbolo dum império, uma organização de âmbito internacional e dominada por alguém com o designativo de “serpente” e “dragão”. (Re 12:9) A profecia é de restauração para Israel, e, por conseguinte, ‘voltar [Jeová] a sua atenção’ para o leviatã tem de incluir Babilônia. Contudo, os versículos 12 e 13 levam em consideração também a Assíria e o Egito. Portanto, o leviatã ali evidentemente se refere a uma organização ou império internacional que se opõe a Jeová e a seus adoradores.
19-25 YA KAKWINYI
O VALOLO YA MAK’Â NZAMBI JISÁLAMU 75–77
Kana Kukala u Mukwa Kudizangeleka —Mukonda dyahi?
O Jiselevende ja Jihova ja Difu Kiengi
4 Kioso Phaulu kia zubha kuzuela ia lungu ni athu avulu kukala azodi a ene ngó, azodi a kitadi, muene uambe ue kuila o athu eji kala injenji, akua ukumbu, a vula izala. O athu ala ni idifua iii iaiibha, a fika kuila a beta-o-kota akuâ ndenge. Ene a banza kiki mukonda dia ku uabha kuâ, mauhete, jimbote, mba fuma. O athu iá a kala ni hanji ia ku a ximana ni ku a xila ku akuâ. Sai mukua kutokuesa, ua zuela ia lungu ni athu ala ni idifua iii. Muene uambe: “Ku muxima ene a di mona kala ji nzambi, mu kiki a kala mu ku di bheza.” Sai athu a zuela kuila o ukumbu, uaiibha kinene, mukonda katé muene ni muthu uala ni ukexilu iú, u divua kiaiibha kia mona akuâ kulondekesa o ukumbu.
5 O Bibidia izuela kuila Jihova ua zembe o ukumbu, mba “mesu ma tala ni izala.” (Jisabhu 6:16, 17) Mu kidi o ukumbu mba izala, u fidisa o muthu kukala ni ukamba ni Nzambi. (Jisálamu 10:4) O ukumbu mba izala kidifua kia Diabhu. (1 Timote 3:6) Maji sai jiselevende ja Jihova a mateka kulondekesa o kidifua kiki. Mu kifika, mu mivu iavulu o Sobha Uziia ia Judá uexile fiiele kua Nzambi. Maji o Bibidia izuela: “Kia zubha kiá o ku kituka dizonda, o muxima uê ua di zangeleka katé ki ua zangiua; anga u tondalela Jihova, Nzambi iê.” Sumbala ki ki mu fuamene, maji Uziia uai mu kuoha uasu ua dizumba ku thandu dia kalatódio mu thembulu. Sobha Ezekiia uexile ue fiiele kua Jihova, maji sai kithangana muene ua londekesa ue o ukumbu. Maji mu kubhita thembu muene ua lungulula o ukexilu uê.—2 Malunda 26:16; 32:25, 26.
w06-T 15/7 11 §2
Destaques dos livros terceiro e quarto dos Salmos
75:4, 5, 10 —O que significa o termo “chifre”? Os chifres de um animal são uma arma poderosa. Assim, o termo “chifre” simboliza poder, ou força. Jeová ‘ergue os chifres de seu povo’, enaltecendo-o, ao passo que ‘corta os chifres dos iníquos’. Somos alertados a não ‘exaltar o nosso chifre’, ou não assumir ares de orgulho ou de arrogância. Visto que é Jeová quem ‘enaltece’, as designações de responsabilidade na congregação devem ser encaradas como vindas dele. —Salmo 75:7.
Tokwesa Omilongi ya Bibidya
w06-T 15/7 11 §3
Destaques dos livros terceiro e quarto dos Salmos
76:10 —Como pode “o próprio furor do homem” louvar a Jeová? Quando Deus permite que humanos expressem sua ira contra nós, por sermos seus servos, isso pode resultar em algo positivo. Qualquer aflição que soframos pode nos disciplinar de alguma forma. Jeová só permite o sofrimento até o ponto em que este produz tal treinamento. (1 Pedro 5:10) ‘O resto do furor do homem, o próprio Deus se cinge dele.’ E se sofrermos a ponto de morrer? Isso também pode louvar a Jeová, pois os que observam a nossa perseverança fiel talvez também venham a glorificar a Deus.
26 YA KAKWINYI–1 YA KATUTU
O VALOLO YA MAK’Â NZAMBI SÁLAMU 78
Akwa Izalayele —Phangu Yayibha ya Kukamba Ufiyele
w96-T 1/12 29-30
“Lembrem-se do que aconteceu no passado”: por quê?
Infelizmente, os israelitas muitas vezes caíram no erro do esquecimento. Com que resultado? “Vez após vez punham Deus à prova e penavam ao próprio Santo de Israel. Não se lembraram da sua mão, do dia em que os remiu do adversário.” (Salmo 78:41, 42) Eles terminaram sendo rejeitados por Jeová por se esquecerem de Suas ordens. —Mateus 21:42, 43.
Um excelente exemplo foi dado pelo salmista que escreveu: “Lembrar-me-ei das práticas de Jah; pois, vou lembrar-me da tua maravilha de outrora. E meditarei certamente em toda a tua atividade e vou ocupar-me com as tuas ações.” (Salmo 77:11, 12) Meditando no serviço leal já prestado e nos atos de amor de Jeová, somos imbuídos do estímulo, do encorajamento e do apreço de que necessitamos. Além disso, quando nos ‘lembramos dos dias anteriores’, isso pode dissipar o cansaço e estimular-nos a fazer tudo o que podemos e a ser perseverantes e fiéis.
w06-T 15/7 17 §16
‘Mantenha-se Livre de Resmungos’
16 Os resmungos direcionam a mente para nós mesmos e nossos problemas, colocando em segundo plano as bênçãos que temos como Testemunhas de Jeová. Para vencer uma tendência para se queixar é preciso lembrar-se sempre dessas bênçãos. Por exemplo, cada um de nós tem o privilégio maravilhoso de levar o nome de Jeová. (Isaías 43:10) Podemos cultivar uma estreita relação com ele e falar com o “Ouvinte de oração” a qualquer momento. (Salmo 65:2; Tiago 4:8) A nossa vida tem verdadeiro significado porque entendemos a questão da soberania universal e temos em mente que é nosso privilégio manter a integridade a Deus. (Provérbios 27:11) Podemos participar regularmente na pregação das boas novas do Reino. (Mateus 24:14) A fé no sacrifício de resgate de Jesus Cristo nos possibilita ter uma consciência limpa. (João 3:16) Temos essas bênçãos, independentemente do que precisamos suportar.
O Kuila Jihova Uala ni Muxima?
O mukua jisalamu uixi: “Lukuxi luos’ulu lua mu kitukila mu kikangalakata.” (Velusu 40) O velusu ia mukuá iambe: “A tona dingi kulokalala Nzambi.” (Velusu 41) O musoneki u tanga o ukexilu ua ku bhukumuka kua mundu. O ukexilu iú ua ku bhukumuka, ua mateka—mu kikangalakata kioso kia a bhulula ku ubhika mu Ijitu. O mundu ua kuata o ku longolola Nzambi, se muéne ueji tena muene ku a langa. (Dialuilu 14:1-4) Saí divulu dia alombolodi a Bibidia, dizuela kuila o izuelu ia kuila ene eji “mu kitukila” a tena ku ijimbulula kála, ‘ene a kolesa o mixima iâ kua Nzambi’ mba ‘ene ambe, “ki kuene” Nzambi.’” Maji mu henda iê, Jihova ueji loloka o mundu uê, se ene a dielele o ituxi iâ. Maji ene eji vutuka dingi ku ukexilu uâ uokulu ni ku bhukumukina dingi o Nzambi iâ, ia a kolokota mu ku bhukumuka.—Jisálamu 78:10-19, 38.
Kiebhi Jihova kia kexile mu divua kioso o mundu uê, kia kexile mu bhukumuka? O velusu 40, iambe: ‘A mu bhangesa ku divua kia iibha’. O izuelu íii, mu Bibidia ia mukuá iambe: “Ene eji mu luualesa.” Saí divulu dia mukuá dia Bibidia, diambe: “Kiki kilombolola kuila o ukexilu ua iibha ua akua Jihebeleu ua kexile ku mu luualesa,—kála o ukexilu ua iibha ua mona kubhata, u bhukumuka.” O mona u bhukumuka, u bheka ndolo iavulu ku muxima ua jitata jê, o akua Izalaiele “a tobhesa o Dilemba Diangene dia Izalaiele.”—Velusu 41.
Tokwesa Omilongi ya Bibidya
w06-T 15/7 11 §4
Destaques dos livros terceiro e quarto dos Salmos
78:24, 25; nota —Por que o maná é chamado de “cereal do céu” e de “próprio pão dos anjos”? Nenhuma dessas expressões significa que o maná era o alimento de anjos. Era “o cereal do céu” no sentido de que sua fonte era celestial. (Salmo 105:40) Visto que os anjos, ou os “possantes”, residem no céu, a expressão “o próprio pão de anjos” talvez signifique simplesmente que o maná era fornecido por Deus, que reside no céu. (Salmo 11:4) É possível também que Jeová tenha usado anjos para fornecer o maná aos israelitas.