Milongi Phala o Yônge, Ukexilu wa Ukidistá ni Ukunji Wetu
© 2024 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
2-8 YA KATUTU
O VALOLO YA MAK’Â NZAMBI JISÁLAMU 79-81
Londekesa Henda ku Dijina dya Jehova, Mukonda Dyene Dyala ni Kijingu
O Sata ia Kukula ‘Ujitu ua Iuka’ ua tu Bhana Nzambi
5 Ihi i tua tokala kubhanga phala ku zelesa o dijina dia Jihova? Tua tokala ku kala ni uendelu uambote. Jihova ua mesena kuila, tu kala tu athu a zele. (Tanga 1 Phetele 1:15, 16.) Kiki kilondekesa kuila, etu tu bheza ngó muene, ni ku mu belesela ni muxima uoso. Né muene kioso kia tu zukutisa, tu bhanga ioso phala kubelesela o milongi i tu bhana Jihova. Kioso ki tu belesela o itendelesu ia Jihova, tu ximana o dijina diê. (Matesu 5:14-16) Tu londekesa kuila, Jihova uala ni itumu iambote, ni kuila Satanaji mukua makutu. Etu tu akua ituxi, mukonda dia kiki, tua-nda lueza. Maji se tu lueza, tua tokala kudiela, ni kubhanga ioso, phala ki tu bhange dingi o ima i xidisa o dijina dia Jihova.—Jisálamu 79:9.
ijwbv-T 3 §4-5
Loma 10:13—“Invocar o nome do Senhor”
Na Bíblia, a expressão “invocar o nome de Jeová” significa mais do que apenas conhecer e usar esse nome na adoração. (Salmo 116:12-14) Inclui confiar em Deus e também buscar a ajuda dele. —Salmo 20:7; 99:6.
nome de Deus era muito importante para Jesus Cristo. Quando ensinou seus discípulos a orar, Jesus começou sua oração com as palavras: “Pai nosso, que estás nos céus, santificado seja o teu nome.” (Mateus 6:9) Jesus também mostrou que, para ganharmos a vida eterna, precisamos conhecer, obedecer e amar a Pessoa que tem esse nome, Jeová. —João 17:3, 6, 26.
Tokwesa Omilongi ya Bibidya
it-2-T 145
José
O Nome José Recebe Destaque. Em vista da posição destacada de José entre os filhos de Jacó, era bem apropriado que seu nome fosse às vezes usado para designar todas as tribos de Israel (Sal 80:1) ou aquelas que foram incluídas no reino setentrional. (Sal 78:67; Am 5:6, 15; 6:6) Seu nome consta também em profecias bíblicas. Na visão profética de Ezequiel, a herança de José é uma porção dupla (Ez 47:13), um dos portões da cidade “O Próprio Jeová Está Ali” leva o nome de José (Ez 48:32, 35), e com referência à reunificação do povo de Jeová, fala-se de José como maioral de uma parte da nação e de Judá como maioral da outra parte. (Ez 37:15-26) A profecia de Obadias indicava que “a casa de José” participaria na destruição da “casa de Esaú” (Ob 18), e a de Zacarias indicava que Jeová salvaria “a casa de José”. (Za 10:6) José, em vez de Efraim, aparece como uma das tribos do Israel espiritual. —Re 7:8.
Estar José alistado em Revelação (Apocalipse) 7:8 sugere que a profecia de Jacó, no leito de morte, teria aplicação ao Israel espiritual. Portanto, é digno de nota que o Potentado de Jacó, Jeová Deus, proveu Cristo Jesus como o Pastor Excelente que depôs a sua vida a favor das “ovelhas”. (Nzw. 10:11-16) Cristo Jesus é também a pedra de alicerce sobre a qual repousa o templo de Deus composto dos israelitas espirituais. (Ef 2:20-22; 1Pe 2:4-6) E este Pastor e Pedra está com o Deus Todo-Poderoso. —Jo 1:1-3; At 7:56; He 10:12; compare isso com Gên 49:24, 25.
9-15 YA KATUTU
O VALOLO YA MAK’Â NZAMBI JISÁLAMU 82-84
Londekesa o Kisakidilu kyê mu Yoso i Ubhanga Phala Jihova
Madisá u tu Tena Kudilonga ku Jinjila
O athu a tungile mu Izalaiele ejiidile kiambote o ukexilu ua jiphiáphia, o jiphiáphia ja kexile mu tunga o ikalanga iâ bhu thala dia jinzo. Saí jiji ja tungile o ikalanga iâ mu tembulu ia Salomá. O jiphiáphia ja kexile mu tunga o ikalanga iâ mu tembulu ku muvu ni muvu, ja kexile mu sanga kididi kia kondama, mua tenene ku sasa o tuana tuâ.
O musoneki ua Sálamu 84, mon’â Kola, mu mbeji jisamanu ua kexile mu kalakala semana imoxi mu tembulu, muenhomo ua kexile mu mona o ikalanga íii. Mu kukala kála phiáphia iala ni kikalanga m’onzo ia Jihova. Muéne uambe: “Balaka ié ngana kuuabha kuahi, u Jihova dia ilômbo! Muenhu uami moxi uala ni hânji, ua-lu sota muene kusénduka, mu kuinda kukala mu lumbu lua Jihova; Katé ni ka njila ka sanga kididi kiê kia ku kala, o phiáphia ua tungu kikalanga kiê bhua totuela an’ê, eme-phe, bhene bhu kalakatódio ké u Jihova dia ilômbo, Sobha iami, Nzambi iami!” (Jisálamu 84:1-3) O kuila etu ni minzangala ietu, tua mesena kukala kumoxi mu kilunga kia mundu ua Nzambi?—Jisálamu 26:8, 12.
w08-T 15/7 30 §3-4
Cultive expectativas razoáveis e sinta alegria
A idade avançada ou saúde debilitada pode impor certos limites no nosso serviço a Jeová. Se você é pai ou mãe de filhos pequenos, talvez tenha a sensação de que se beneficia pouco de seu estudo pessoal ou das reuniões cristãs porque seus filhos demandam muito de seu tempo e energia. Mas será que concentrar-se em suas limitações poderia, às vezes, impedi-lo de ver o que ainda está ao seu alcance fazer?
Milhares de anos atrás, certo levita expressou um desejo que seria impossível de realizar. Ele tinha o privilégio de servir duas semanas por ano no templo. No entanto, ele expressou o louvável desejo de morar permanentemente perto do altar. (Sal. 84:1-3) O que ajudou esse homem fiel a sentir-se feliz com o que podia fazer? Ele se deu conta de que mesmo um dia nos pátios do templo era um privilégio inigualável. (Sal. 84:4, 5, 10) De modo similar, em vez de nos concentrar nas nossas limitações, devemos tentar entender e valorizar as possibilidades ao nosso alcance.
Jihova Nzambi yé Ukubhana Valolo!
12 Se wa mu dibhana ni uhaxi, dyelela kwila, Jihova wejiya ya mu bhita n’eye. Mubhinge kikwatekesu, phala utene kumona ya mu bhita ku mwenyu wê mu ukexilu watokala. Mukusuluka, tanga o Bibidya phala ulembalale o izwelu yambote ya tumbulamu Jihova, phala ku kuximbakatesa. Tonginina kyambote o jivelusu jilondekesa kyebhi Jihova kya bhana valolo ni kusuwa o jiselevende jê. Kyoso ki uya ni kubhanga kiki, wanda mona kwila, Jihova mukwá kubhanga o mbote ku athu oso a mu sidivila ni henda yoso.—Jisá. 84:11.
Tokwesa Omilongi ya Bibidya
it-2-T 350
Menino Órfão de Pai
Visto que era fácil desperceber estes orfanados e indefesos, Jeová usou a expressão “menino órfão de pai” para descrever o grau de justiça de Israel ou de seu desvio dela. Quando a nação usufruía boa saúde espiritual, cuidava-se do menino órfão de pai. Quando se pervertia a justiça no país, certamente se negligenciaria o menino órfão de pai, e isto era sintomático de decadência nacional. (Sal 82:3; 94:6; Is 1:17, 23; Je 7:5-7; 22:3; Ez 22:7; Za 7:9-11; Mal 3:5) A maldição de Jeová recaía sobre os que oprimiam o menino órfão de pai. (De 27:19; Is 10:1, 2) Jeová descreve a si mesmo como Redentor (Pr 23:10, 11), Ajudador (Sal 10:14) e Pai (Sal 68:5) de tais. Ele é Quem executa o julgamento a favor deles (De 10:17, 18), tendo misericórdia para com eles (Os 14:3), aliviando-os (Sal 146:9) e preservando-os vivos. —Je 49:11.
Um dos sinais identificadores do verdadeiro cristianismo é sua consideração para com os que perderam marido ou pais. O discípulo Tiago escreve aos cristãos: “A forma de adoração que é pura e imaculada do ponto de vista de nosso Deus e Pai é esta: cuidar dos órfãos e das viúvas na sua tribulação, e manter-se sem mancha do mundo.” —Tg 1:27
16-22 YA KATUTU
O VALOLO YA MAK’Â NZAMBI
JISÁLAMU 85-87
O Misambu Itukwatekesa Kukolokota
w12 5/15 25 §10
O Kuila ua mu Londekesa o ku Bhenha Kua Jihova?
10 Phala kulondekesa o ku bhenha kua Jihova, tua tokala tu ‘kolokota mu kusamba.’ (Lom. 12:12) Etu tua tokala tu samba kua Jihova, mu ku bhinga kikuatekesu phala tu tene ku mu sidivila kala kia mesena muéne. Kienhiki, tua tokala ku mu bhinga o nzumbi ikôla, ku bandekesa o kixikanu kietu, tu tena ué ku bhinga phala tu tene ku di bhana ni tendasá, ni ku bhinga uhete ua ‘ku longa kiambote o maka a kidi.’ (2 Tim. 2:15; Mat. 6:13; Luk. 11:13; 17:5) Kála o mona-ndenge u bhinga ku muendesa kua tat’e, etu ué tu bhinga ku tuendesa kua Tata ietu Jihova. Se tu bhinga o kikuatekesu kiê, phala ku mu sidivila ni muxima uoso, tu tena ku dielela kuila muéne ua-nda tu kuatekesa. Ki tu tokala ku banza kuila tuala ku mu bhindamesa! Maji mu musambu tu tena ku mu ximana, ku mu sakidila, ni ku bhinga ku tuendesa, bhenge-bhenge ki tu kala ni ibhidi, tu mu bhinga ku tu kuatekesa ku mu sidivila mu ukexilu u tena ku bhana kijingu ku dijina diê.—Jisá. 86:12; Tiia. 1:5-7.
Kyebhi Jihova Kya Tambwijila o Misambu Yetu
17 Tanga Jisálamu 86:6, 7. O mukwa Jisálamu Sobha Davidi, kexile ni phata kwila Jihova wexile mu tambwijila o misambu ye. Eye we utena kukala ni kidyelelu kiki. Kala kitwamono mu milongi yiyi, Jihova utena kutubhana unjimu ni nguzu itwabhindamena phala kukolokota fiyele. Mwene utena kubhangesa kwila o jiphange jetu mu nzumbi ni yo kene mu mubheza a tukwatekesa.
18 Sayi bhabha Jihova kanda tambwijila o misambu yetu mu ukexilu utwamesenene, maji tutena kudyelela kwila mwene wanda itambwijila. Mwene wanda tubhana o ima itwabhindamena mukithangana kyatokala. Kyenyiki suluka mu kusamba ni kixikanu, ni kudyelela kwila Jihova wanda kulanga kindala. O ku hádya, mwene wandabhana o ima yabhindamena o athu oso mu ngongo.—Jisá. 145:16.
Tokwesa Omilongi ya Bibidya
it-1-T 1056 §6
Coração
Servir de “Pleno Coração.” O coração literal tem de estar inteiro para funcionar normalmente, mas o coração figurativo pode estar dividido. Davi orou: “Unifica meu coração para temer o teu nome”, o que sugere que o coração da pessoa pode ficar dividido com respeito às suas afeições e aos seus temores. (Sal 86:11) Tais pessoas podem ter “corações divididos” —ser mornas na adoração de Deus. (Sal 119:113, BJ; Re 3:16) Alguém pode também ter “coração dúplice” (literalmente: com um coração e um coração), tentando servir a dois amos, ou dizendo enganosamente uma coisa, ao passo que pensa outra. (1Cr 12:33; Sal 12:2 n.) Jesus denunciou fortemente tal hipocrisia dúplice. —Mt 15:7,8.
23-29 KATUTU
O VALOLO YA MAK’Â NZAMBI JISÁLAMU 88-89
O Utuminu wa Jihova Wabeta Dingi Kota o Wamukwa Ndenge
Zokela o Ungana ua Jihova!
5 Xinganeka mu kima kia mukuá ki londekesa kuila, Jihova, muéne ngó ua tokala kutumina. Muene u kalakala ni kutena kuê mu ukexilu ua iuka. Muene u tu tangela: “Eme muene ngi Jihova, ngi mukua kulendukila muthu, ni kufundisa ni kubatula mu kidi mu ngongo; mbata ima ienhi’ii iene ia ngi uabhela.” (Jelemiia 9:24) Jihova ka bhingi ku kaiela o itumu ia athu phala kusola kubhanga o kima kia tokala. Mu veji dia kiki, muene mukua kubhana o itendelesu ia iuka. Bhu kaxi ka kuiuka kuê, muene u bhana itumu phala o athu ku i kumbidila. O mukua jisálamu uambe: “Ni [kufundisa] kua kidi ni kutetuluka kua ku fikidila o kiandu kié.” Mukonda dia kiki, o itumu ioso, ijila ni itendelesu ia Jihova, ia iuka. (Jisálamu 89:14; 119:128) Satanaji ua zuela kuila, Jihova ki Ngana iambote. Maji tuejiia kuila, Satanaji ka tena kubheka o kuiuka kua kidi mu ngongo.
Zokela o Ungana ua Jihova!
10 Jihova ka tumina ni undanda. Mu veji dia kiki, o athu a belesela Nzambi, ala ni ufôlo, a sanguluka. (2 Kolindo 3:17) Davidi uambela Jihova uixi: “[Kijingu] ni kubenha kuala ku pholo iê, nguzu ni kutana bhu kididi kié kikola.” (1 Malunda 16:7, 27) O mukua jisálamu Etane ua soneka: “Athu ió a zediua ejiia o nzóngo ié ia ngalasa; enda jinga muene, u Jihova, mu mukengeji ua pholo ié. A sangulukila mu dijina dié, kumbi dioso dia kambàmba; mu kufundisa kué kua kidi, muene mua bhandulukila.”—Jisálamu 89:15, 16.
11 Se tu xinganeka mu mbote ioso iene mu tu bhangela Jihova, tua-nda xikina ni kidi kioso kuila, o utuminu uê uene ua beta-o-kota. Tua-nda divua kala, o mukua jisálamu ua zuela kua Nzambi, uixi: “Kuma kizuua kimoxi ku lumbu lué, kota, o midi ku bhata diengi, ndenge!” (Jisálamu 84:10) Jihova muéne ua tu bhange, mu kiki, muene uejiia kiambote o ima i tu sangulukisa. Muene kene mu tu bhana ngó o ima i tua bhindamena, maji u tu bhana dingi ima iamukuá. Ioso i tu tumina Jihova, phala o mbote ietu. Sai ithangana nange kubhinga nguzu phala kubelesela Jihova, maji se tu mu belesela tua-nda zediua ku muenhu.—Tanga Izaia 48:17.
Kala ni Kixikanu Kia Kolo mu Utuminu
14 Jihova ua kanena kima ku Sobha Davidi ia Izalaiele iokulu. O kikanenu kiki, a ki ixana Kikutu kia Davidi. (Tanga 2 Samuuele 7:12, 16.) Jihova ua kanena kuila, o Mexiia ueji tunda ku mbutu ia Davidi. (Luka 1:30-33) Mu kiki, Jihova ua jimbulula dingi kiambote o muiji kueji tunda Mexiia. Jihova ua zuela kuila, o mbutu ia Davidi ieji tambula o ujitu ua ku ‘kala’ o Sobha ia Utuminu ua Mexiia. (Izekiiele 21:25-27) O utuminu ua Davidi ueji nangenena, mukonda Jezú, o mbutu ia Davidi, ua-nda ‘nangenena muene, o kiandu kiê kia-nda kuata muene, kala o dikumbi.’ (Jisálamu 89:34-37) Tu tena ku dielela kuila o Utuminu ua Mexiia, ki ua-nda bhukumukina o itumu ia iuka ia Nzambi, ni kuila o mabesá a-nda bheka o utuminu iú, a-nda nangenena!
Tokwesa Omilongi ya Bibidya
cl-T 281 §4-5
“So Tu és Leal”
4 “Lealdade”, conforme usada nas Escrituras Hebraicas, é bondade que amorosamente se apega ao objeto dessa lealdade e não desiste até que seu propósito com relação a ele se realize. Ela vai além da fidelidade, ou confiabilidade. Afinal, alguém pode ser fiel apenas por senso de dever. Em contraste com isso, a lealdade baseia-se no amor. A palavra “fiel” também pode ser usada para descrever coisas inanimadas. Por exemplo, o salmista chamou a Lua de “fiel testemunha nos céus” devido à regularidade com que ela surge. (Salmo 89:37) Mas não se pode dizer que a Lua é leal. Por que não? Porque a lealdade é uma expressão de amor, uma qualidade que coisas inanimadas não podem demonstrar.
5 No sentido bíblico, a lealdade é uma qualidade cordial. Pressupõe um relacionamento entre aquele que demonstra lealdade e a pessoa a quem ela é demonstrada. Não se trata de uma qualidade instável, como as ondas do mar, alteradas por ventos mutáveis. Pelo contrário, a lealdade, ou amor leal, tem estabilidade e força para superar os mais difíceis obstáculos.
30 YA KATUTU–6 YA KAMUSASADI
O VALOLO YA MAK’Â NZAMBI JISÁLAMU 90–91
Phala Kunangenena ku Mwenyu Dyelala Kwa Jihova
O Athu a Bhanga Nguzu Phala Kukala ni Mwenyu u Nangenena
Ne mwene mwala mawukexilu avulu a kusaka na-u o athu phala ka kuke, jingijiye javulu a xikina kwila, o athu ka-nda tena kunangenena ku mwenyu. Mu kidi, tundé ku hama ya 19 o mivu ya mwenyu wa a athu yene mu di bandekesa. Maji kiki ki bhita mukonda dya ukexilu wa kuzela kwa athu, mukonda dya milongo phala o mawuhaxi a sambukila ni jivacina. Sayi jingijiye a ji xana geneticista a xikana kwila o mwenyu wa athu ki u tena kubhita o makwinyi a nake a mivu.
3.500 ya mivu ku dima, o musoneki wa Bibidya Mozé wambe kwila: “Izuwa ya mivu yetu makwinyi sambwadi, amoxi kya kala ni nguzu, a bhixila bhu makwinyi nake; hanji-phe kujiza kwâ kwa hadi ngó ni mukôndo; ki i nange kubhita, kindala tu tuka.” (Sálamu 90:10) Sumbala ni nguzu yoso yene mu bhanga o athu phala ku nangenena ku mwenyu, o ukexilu wa mwenyu wene umoxi kala kyambe Mozé.
Ku mbandu ya mukwá, o yama ya kalunga ka kusuka kala o ouriço-do-mar mba Arctica islandica ene a tena kukala ku mwenyu mu 200 ja mivu, o mixi kala o sequóia gigante atena ku kala ku mwenyu mu mazunda a mivu. Kyoso ki tu sokesa o mivu ya mwenyu wetu ni ya ima yiyi mba ya kamukwa, tu diwana ni kudibhwidisa kwila ‘se o 70 mba 80 a mivu yene ngó phala etu’.
wp19.1 5, kaxa
Dijina Dya Nzambi Nanyi?
Athu avulu ene mu di bhanga o kibhwidisu kiki. Eye nange wene we mu dibhanga o kibhwidisu kiki. O kibhwidisu kiki ki tena we kukala kiki: Se o ngongo ni yoso yala-mu a i bhange kwala Nzambi, nanyi-phe wa bhange Nzambi?
O jingijiye a xikina kwila o ngongo ya kexile ni dimatekenu. Ni kilombolwelu kiki-phe, o velusu ya dyanga ya Bibidya yamba: “Mu dimatekenu Nzambi wa bhanga dyulu ni ixi.” —Dimatekenu 1:1.
O ngongo ki ya dibhange mudyê; Ki ya moneka mu kingoho kana. O ima ki i tena kwiza mu kingoho. Se ande dya dimatekenu dya ngongo ki mu kexile Mubhangi, o ngongo lelu ki yeji kala-ku. Sumbala kibhonza kutendela kyambote o maka enyá, kya dyanga kwa bhingile muthu wa kalelaku kukala-ku, maji ki muthu mu xitu. Jihova Nzambi njimu, wa tena yoso, Mwéne o Muthu mwenyú mu nzumbi. —Nzwá 4:24.
Ya lungu ni Nzambi o Bibidya yamba kiki: “Kyoso milundu kiluwa a i vwala, ni mavu ni ixi kiluwa u i umba, tunde xahulu katé ku hádya, eye Nzambi u nangenena.” (Jisálamu 90:2) Kiki kilombolola kwila tundé ukulu Nzambi wene-ku kyá. Mu kiki, “mu dimatekenu” mwene wa bhange o ngongo. —Dijingunwinu 4:11.
Kyebhi o Henda Itukwatekesa Kutolola o Wôma
16 Satanaji wejiya kwila etu tubhana valolo ku mwenyu wetu. Maji mwene wambe kuma twandabhanga yoso itutena katé mwene kweha o ukamba wetu ni Jihova, phala kulanga ngó o mwenyu wetu ku mundu yú. (Jobe 2:4, 5) Maji Satanaji wabele! Kuma mwene “wala [hanji] ni kutena kwa kubheka o kufwa,” Satanaji usota kutubhangesa kubhana dikunda kwa Jihova mukonda dya wôma utwala nawu wa kufwa. (Jih. 2:14, 15) Sayi bhabha o athu ene mwafunyisa kwa Satanaji, amba kwila andatujibha se kitweha o kixikanu kyetu. Mu ithangana ya mukwá, Satanaji umona kwila twala ni uhaxi wabhonzo, mwene utena ku tukwatesa wôma phala tubhane dikunda kwa Jihova. Nange o jidotolo mba o jindandu jetu ki Jimbangi ja Jihova, atujijidika kutambula manyinga. O kubhanga kiki kubhukumukina o kitumu kya Nzambi. Mba atubhana ndunge phala kuxikina kutusaka mu ukexilu wengi utena kubhukumukina o itumu ya Nzambi.
17 Sumbala etu kitwamesena kufwa, maji twejiya kwila Jihova wandasuluka mu kutuzola né mwene se tufwa. (Tanga Loma 8:37-39.) Kyoso ki kufwa kamba dya Jihova, Jihova usuluka ku mulembalala kala wala hanji ku mwenyu. (Luk. 20:37, 38) Mwene wamesena kyavulu ku mubheka dingi ku mwenyu. (Jobe 14:15) Jihova wafutu kima kyala ni valolo yadikota phala tutene kutambula o “mwenyu wakalelaku.” (Nzw. 3:16) Twejiya kuma Jihova watuzolo kyavulu, mwene utulanga. Kyoso kitwala ni uhaxi wabhonzo mba atutangela kwila twandafwa, mu veji dya kubhana dikunda kwa Jihova, tulengela kwa mwene phala kutukonda o malamba, kutubhana unjimu ni kutubhana nguzu. Kiki kyene kyabhange phange Valérie ni mwadi wê.—Jisá. 41:3.
Tokwesa Omilongi ya Bibidya
O Kuila Eie Uala ni Anju ié Iene mu ku Langidila?
O Bibidia ki i longo kuila kala muthu uala ni anju iê iene mu mu langidila. Kidi, sai kizuua Jezú uambe: “Alukenu, ki mu tènde kamona ku tuana tutu. Mbata ngi mi ambela kuma, o ji-anju jâ mu diulu jene mù mona o pholo ia Tata iami uene mu diulu.” (Matesu 18:10) Mu kidi Jezú ua kexile mu zuela kuila, o jianju ja mesena o mbote ia athu, ka kexile mu zuela kuila kala muthu uala ni anju iê iene mu mu langidila. Mukonda dia kiki o Jikidistá ja kidi ki jene mu di ta mu iluezu, mu ku banza kuila o jianju ja Nzambi ja-nda kua langa.
O kuila kiki kilombolola kuila o jianju ki jene mu kuatekesa o athu? Kana. (Jisálamu 91:11) Athu avulu a xikina ni kidi kioso kuila, Nzambi ua a kuatekesa kiá bhu kaxi ka jianju. Kala Kenneth, tua mu tumbula kiá mu mulangidi iú, ua muene kuila a mu kuatekesele ku jianju. Ki tuejiia kiambote o maka iá, maji nange o ia zuela muene kidi. O Jimbangi ja Jihova ene mu mona o kikuatekesu kia jianju, mu kikalakalu kia kuboka. Kuma etu ki tu tena kumona o jianju, ki tu tena ue kuzuela se kiebhi Nzambi kiene mu ji tumikisa phala kukuatekesa o athu. Mu kidi kima kiambote ku sakidila Nzambi mu ioso iene mu bhanga phala ku tu kuatekesa. —Kolose 3:15; Tiiaku 1:17, 18.
7-13 YA KAMUSASADI
O VALOLO YA MAK’Â NZAMBI JISÁLAMU 92-95
O Kusidivila Jihova Wene o Ukexilu Wabetakota ku Mwenyu!
Minzangala, o Kwila Mwa mu Suwa Jimbambe mu Nzumbi?
5 O kima kya beta dingi o kota ki tu bhangesa kusuwa jimbambe mu nzumbi, o kusakidila Jihova mukonda dya henda yê ni ima yoso ya tu bhana. Say mukwa Jisálamu wambe: “Kima kyambote o kusakidila jinga Jihova . . . Kuma eye, u Jihova, wa ngi sanguluysa ni ikalakalu yé; ngimba kikowé mu kubanza kya yudika o maku mé.” (Jisálamu 92:1, 4) Xinganeka mu ima yoso yene mu kubhana Jihova: o mwenyu wê, o kixikanu, o Bibidya, o kilunga, ni kidyelelu kya kukala mu Palayzu ku hádya. Kyoso ki u suwa jimbambe mu nzumbi, u londekesa kwa Jihova kwila, eye wa sanguluka ni ima yoso yiyi, kiki ki ku zukamesa dingi kwa mwene.
Nanyi wa mu Funyisa o Ixinganeku yé?
8 Kala tata yambote, Jihova wa mesena kwila o twana twê a kala ni kusanguluka kwa kidi ku mwenyu. (Izaya 48:17, 18) Mu kiki mwene u tu bhana milongi ya lungu ni wendelu wambote ni kyebhi ki twa tokala kutalatala akwetu. Mwene u twixana phala kudilonga kumona o maka kala kya mona mwene ni kwenda kala kya tu longo. Mu kubhanga kiki, mwene kya mu katula o ufôlo wetu. Mu veji dya kiki, wa mu tu bhana unjimu wa-nda tu kwatekesa kusola kyambote o maka. (Jisálamu 92:5; Jisabhu 2:1-5; Izaya 55:9) Tu tena kukala hanji ni ufôlo ku mwenyu ni kusola o ima i twa mesena, mu ukexilu wa-nda tu sangulukisa. (Jisálamu 1:2, 3) Se tu xinganeka kala Jihova, tu tambula jimbote javulu!
Jihova Nzambi yé Ukubhana Valolo!
18 Kyoso ki tuya ni kukuka, tutena kudyelela kwila, twala ni ima yavulu phala kubhana kwa Jihova. (Jisá. 92:12-15) Jezú wa tu longo kwila, né mwene se tu banza kwila, ki twala ni mawuhete mba nguzu yasoko phala kubhanga dingi, Jihova wawabhela kyavulu yoso i tu bhanga phala o sidivisu yê. (Luka 21:2-4) Kyenyiki-phe, lunga o muxima we ku ima i u tena kubhanga. Mu kifika, eye utena kuzwela yalungu ni Jihova, kutumbula o jiphange mu misambu, ni kuswinisa akwenu kukala fiyele. Jihova wakwixina phala kukala ngunza yê mukonda dya kubelesela kwê, ki mukonda dya mawuhete-mê, kana.—1 Kol. 3:5-9.
Tokwesa Omilongi ya Bibidya
cl-T 176 §18
‘Como é profunda a sabedoria de Deus!’
18 Note como o apóstolo Paulo descreveu a inigualável sabedoria de Jeová: “Como são profundas as riquezas, a sabedoria e o conhecimento de Deus! Como são insondáveis os seus julgamentos, e impenetráveis os seus caminhos!” (Romanos 11:33) Em grego, Paulo iniciou o versículo com uma palavra que poderia ser traduzida como “Ó”, que revela forte emoção — nesse caso, profunda reverência. O termo grego que ele usou para “profundas” está diretamente relacionado com a palavra para “abismo”. Podemos, assim, formar uma vívida imagem mental. Quando refletimos na sabedoria de Jeová, é como se olhássemos para dentro de um precipício aparentemente sem fundo, tão profundo e vasto que não podemos sequer imaginar sua imensidão — que dirá avaliar todos os seus detalhes! (Salmo 92:5) Não nos sentimos humildes ao pensar nisso?
14-20 YA KAMUSASADI
O VALOLO YA MAK’Â NZAMBI JISÁLAMU 96-99
“Boka o Njimbu Yambote”!
w11 4/1 6 §¶1-2
O Njimbu Iambote Ihi?
O JIKIDISTÁ a mu boka “o Njimbu Iambote ia Utuminu ua Nzambi,” mu ku i tangela ku akuâ, ni ku a jimbuluila kuila, o Utuminu ua-nda tumina o ngongo ioso ku hádia, ua-nda tumina mu ixi ioso ni ku iuka. O kizuelu “Njimbu Iambote,” a kijimbulula ué mu Bibidia mu ukexilu uéngi. Mu kifika tu sanga o kizuelu “tangenu o ubhulukilu uê” (Jisálamu 96:2); “O Njimbu Iambote ia Nzambi” (Loma 15:16); “O njimbu iambote ia Jezú Kristu.”—Marku 1:1.
O njimbu iambote, ia lungu ni kidi kioso kia longo Jezú, ni ioso ia soneka o maxibulu mê. Ande dia kuia ku diulu, Jezú uambela o akaiedi’ê: “Enu-phe ndenu, mua ka longe jixibulu ku akua jixi joso, ni ku a batizala mu dijina dia Tata, ni dia Mona, ni dia Nzumbi Ikôla; ni ku a longa kualuka ima ioso kiá i nga mi tumu eme.” (Matesu 28:19, 20) Kienhiki o sidivisu ia Jikidistá, ki ku tula ngó o njimbu ia Utuminu; a tokala ué ku bhanga ioso phala ku bhanga maxibulu.
Ihi Ia-nda Bhita mu Kizuua kia Kufundisa?
Kala ki tua mu mona o foto ku mbandu ia kadilu, athu avulu a banza kuila mu Kizuua kia Kufundisa, mazunda ni mazunda a athu a-nda kuimana bhu pholo ia Nzambi phala ku a fundisa mu ima ia bhange—saí iá a-nda tambula o muenhu ku diulu, a kamúkua a-nda tala hadi mu ifernu. Maji o Bibidia ilondekesa kuila o Kizuua kia Kufundisa kia-nda sidivila phala ku bhulula o athu ku hadi ioso iene mu bhita. (Jisálamu 96:13) Nzambi ua solo Jezú phala ku kala o Mufundixi ua-nda bheka o ku bhanduluka kua ku iuka o ixi. —Tanga Izaia 11:1-5; Ikalakalu 17:31.
w12 9/15 17 §18-19
Kutululuka mu Midi ia Mivu—O Hádia sé Dizubhilu!
18 Maji o ukamba iú a u batula kioso athu a a nganala kua Satanaji, a bhukumukina o ungana ua Jihova. Tundé ku muvu ua 1914, o Utuminu ua Mexiia ua mu kalakala phala ku bheka dingi o ukamba iú ni kutululuka. (Efe. 1:9, 10) Ku Utuminu ua Midi ia Mivu, o ima ia madiuanu “ia kambe ku moneka” lelu, tua-nda i mona. Kiene kia-nda kuíza “o dizubhilu,” kua-nda sukila o Utuminu ua Kristu ua Midi ia Mivu. Ihi ia-nda bhita? Sumbala a mu bhana ‘o kutena kuoso . . . ku diulu, ni mu ngongo,’ Jezú ki mukua luímbi kana. Muéne ka mesena ku tambula o kididi kia Jihova. Muéne ni ku lenduka kuoso, “ungana uoso ua kà u bhakuila Nzambi, muène Tata.” Muéne mu kididi kiê kia ngana, u kala ‘mu ku bhana o fuma kua Nzambi, o Tata.’—Mat. 28:18; Fil. 2:9-11.
19 Mu kithangana kieniókio, o jifiiele joso ja belesela ku Utuminu, a-nda kala athu a iuka. Ene a-nda kaiela o phangu ia Jezú, ni kulenduka kuoso, a-nda xikina o ungana ua Jihova. Ene a-nda kala ni ujitu ua kulondekesa o vondadi iâ ia ku bhanga kiki, kioso kia-nda bhita ku polova ia sukina. (Dij. 20:7-10) Maji o athu oso a bhukumuka—ki kale athu mu xitu, mba mu nzumbi—a-nda ku a buika. Kia-nda kala kithangana kia kisangusangu kia dikota! O muiji uoso mu ngongo, ua-nda ximana ngó Jihova, ua-nda tumina ‘ku thandu dia ima ioso.’—Tanga Jisálamu 99:1-3.
Tokwesa Omilongi ya Bibidya
it-2-T 427
Cântico
Referências a “um novo cântico” não só aparecem nos Salmos, mas também nos escritos de Isaías e do apóstolo João. (Sal 33:3; 40:3; 96:1; 98:1; 144:9; 149:1; Is 42:10; Re 5:9; 14:3) Um exame do contexto da maioria das ocorrências da expressão “novo cântico” revela que este é cantado por causa de um novo desenvolvimento no exercício da soberania universal por Jeová. Conforme proclamado alegremente no Salmo 96:10: “O próprio Jeová se tornou rei.” Os novos desenvolvimentos na ampliação do seu reinado por Jeová, bem como o que estes significam para o céu e para a terra, parecem ser o assunto deste “novo cântico”. —Sal 96:11-13; 98:9; Is 42:10, 13.
21-27 YA KAMUSASADI
O VALOLO YA MAK’Â NZAMBI JISÁLAMU 100-102
Londekesa o Kisakidilu Kyê ku Henda ya Ufiyele wa Jihova
Kyebhi ki Utena Kudisokejeka Phala ku Kubatizala?
18 O henda yé kwa Jihova kidifwa kyakatunda, kyene o kima kyabeta kota ki wala nakyu. (Tanga Jisabhu 3:3-6.) Se wazolo mwene Jihova ni kidi kyoso, ki wanda kweha kumubheza né mwene se udibhana ni ibhidi. Muveji javulu o Bibidya izwela yalungu ni henda ya fiyele yala nayu Jihova ku jiselevende jê, kiki kilombolola kuma Jihova nuka wanda xisa o jiselevende jê mba kweha ku azola. (Jisá. 100:5) Lembalala kwila eye akubhange mu kidifwanganu kya Nzambi. (Dim. 1:26) Mu kiki, kyebhi ki utena kulondekesa o henda yé yakidi?
19 Mateka mu kukala umukwa kusakidila. (1 Te. 5:18) Izuwa yoso dibhwidise, ‘kyebhi Jihova kyene mulondekesa kwila wangizolo?’ Mu kusuluka, kyoso ki wanda samba, tumbula o ima yabhange Jihova phala eye. Jihova wakuzolo kyavulu, mwene wene mubhanga ima yavulu phala eye. Mu kiki, bhanga nguzu phala kumona o ima yiyi, kala kyabhange poxolo Phawulu. (Tanga Ngalásya 2:20.) Dibhwidise, ‘O kwila ngamesena we kulondekesa kwa Jihova kwila ngamuzolo?’ O henda yé kwa Jihova, yene yanda kukwatekesa kutolola o jitendasá ni kudibhana kyambote ni ibhidi. O henda yiyi, yene yanda kukwatekesa kudikwatenena mu ima mu nzumbi, ni kulondekesa kwa Jihova izuwa yoso, kwila wa mu zolo
“Jikulenu o Mesu, Mudilange!”
10 Twatokala kulenga o ilwezu kala yiyi: O diyala kutonoka ni hanji ya muhatu mba o muhatu kutonoka ni hanji ya diyala kala adizolo, kunwa kyavulu, kudya kyavulu, kuzwela ima ixingisa o athu mba ya abhangesa kudivwa kyayibha, kutala jifilime ja usweya, kutala ufusa ni ima yamukwa. (Jisá. 101:3) O nguma yetu Dyabhu, ithangana yoso wamusota ndunge phala kuta mu kilwezu o ukamba wetu ni Jihova. (1 Ph. 5:8) Se kitudilange, mwene utena kukuna mu kilunji kyetu o lwimbi, o kukamba kukala muthu wakidi, difuba, kudizemba, kudizangeleka ni kubhaka phonzo. (Nga. 5:19-21) Sayi bhabha, kudimatekenu o jihanji jiji, kijikala ni nguzu ku mixima yetu. Maji se kitubhange yoso ni yoso phala kujikatula, jene jandakula kala o minya itena kukula mu njaludim ni kubheka maka.—Tiy. 1:14, 15
O Kuila Ua-nda Belesela O Itendelesu Ia Jihova?
7 Ihi ilombolola o ku kamba ku dilunga nau? Etu ki tu a tambula ku mabhata metu, mba ku a menekena. Etu ué ki tu tambula o madivulu mâ, mba ku a tala mu mitelembe ia izunzumbia, mba kuzuela nau mu Internete. Mukonda diahi ki tu tokala ku dilunga nau? Mukonda dia henda ietu. Tua zolo o “Nzambi ia kidi,” ki tu mesena o milongi iâ, i lungulula o mak’â Nzambi. (Jisá. 31:5; Nzu. 17:17) Tua zolo kiavulu o kilunga kia Jihova, kiene mu tu longa o kidi kia lungu ni—dijina dia Jihova, ni dilomboluelu diê, ni vondadi ia Nzambi ia lungu ni ixi, ni ukexilu ua ió afú kiá, ni difukunukinu. U tena ku lembalala kiebhi ki ua divu kioso ki ua mateka ku di longa o kidi? Mukonda diahi ku tokala kuehela kuila a ku nganala ku muthu, ua mesena ku xidisa o kilunga kia ku longo o kidi?—Nzu. 6:66-69.
8 Né muene se o jimesene jiji ji zuela ima iavulu, etu ki tu tokala ku a kaiela! Etu ki tu tokala ku kaiela ió a tanga o makutu, mukonda ene a difu ni fixi ia kukuta. Maji tua tokala ku kolokota ku kala tu jifiiele kua Jihova, ni ku kilunga kiê, kiene mu zubha o dinhota dietu, ni menha a zele a kidi, a tunda mu Mak’â Nzambi.—Iza. 55:1-3; Mat. 24:45-47, NW.
Tokwesa Omilongi ya Bibidya
it-2-T 624
Pelicano
Quando o pelicano está saciado de alimento, frequentemente voa para um lugar solitário onde assume uma postura melancólica, com a cabeça abaixada nos ombros, ficando tão imóvel, que à distância poderia ser confundido com uma pedra branca. A ave assume esta postura durante horas por vez, o que se ajusta à inatividade melancólica mencionada pelo salmista quando este ilustra a plangência de seu pesar ao escrever: “Pareço-me deveras ao pelicano do ermo.” (Sal 102:6) O “ermo”, aqui, não necessariamente se refere a um deserto, mas simplesmente a uma área longe de habitações humanas, talvez a um pântano. Durante certas épocas, os pântanos na parte N do vale do Jordão ainda são o lar de pelicanos. Três variedades de pelicanos são encontrados em Israel. O mais comum é o pelicano-branco oriental (Pelecanus onocrotalus); o pelicano-dálmata (Pelecanus crispus) e o pelicano-cinzento (Pelecanus rufescens) são menos vistos
O pelicano mostra uma nítida preferência por lugares desolados, onde não é perturbado pelo homem. Aninha ali e cria seus filhotes, e volta para lá após a pesca. Esta ave, por gostar de lugares solitários e desolados, é usada na Bíblia como símbolo de total desolação. Para simbolizar a vindoura desolação de Edom, Isaías predisse que o pelicano tomaria posse daquela terra. (Is 34:11) Sofonias profetizou que os pelicanos morariam entre os capitéis de Nínive, indicando a total ruína e a ausência de gente. —Sof 2:13, 14.
28 YA KAMUSASADI–3 YA KAMOXI
O VALOLO YA MAK’Â NZAMBI JISÁLAMU 103-104
Mwene Ulembalala Kwila “Twala tu Mavu”
Kayela o Phangu ya Jihova—Kala u Muthu Watetuluka
5 O kulenduka ni henda ya Jihova imubhangesa kukala muthu watetuluka. Mu kifika, o kulenduka kwa Jihova kwa dimonekena kyoso kyamesenene kubhwika o athu ayibha mu mbanza ya Sodoma. Bhukaxi ka jianju je, Jihova wa tangela Lote phala kulengela ku milundu. Maji Lote wexile ni woma wa kulengela kwenyoko. Kyenyiki wabhingi phala kuya ni mwiji we ku mbanza yofele ya Zowale, sumbala Jihova wakanene kya kubhwika o mbanza yenyoyo. Jihova wejitena kujijidika Lote phala kubelesela o itendelesu ye. Muveji dya kiki, mwene waxikina kya mubhingi Lote, yu walungulula o kibanzelu kye kya kubhwika o mbanza ya Zowale. (Dim. 19:18-22) Mivu yavulu kupholo, Jihova walondekesa henda ku akwa Ninive. Mwene watumikisa polofeta Jona phala kubhana ngolokela ya kwila o athu ni mbanza eji kwabhwika mukonda dya kuyibha kwa. Kyoso o akwa Ninive kya dyela o ituxi ya, Jihova wa akwatela henda, ka bhwika dingi o mbanza yenyoyo.—Jona 3:1, 10; 4:10, 11.
Dyelela Kwa Jihova Kala Kya Bhangele Sasawu
16 Sumbala Sasawu watale hadi yavulu mukonda dya itondalu yê, maji mwene kalembwa kubhanga o vondadi ya Jihova. Ne mwene se tutondala, anga atubazela ni kutukatula ujitu utwexile nawu mu kilunga, kitutokala kweha kusidivila Jihova. Ijiyakyu kwila, Jihova kanda tweha kana. (Jisá. 103:8-10) Sumbala ni itondalu yetu, Jihova utena kutubhana nguzu phala kubhanga o vondadi yê kala kyabhana nguzu kwa Sasawu.
17 Tala o musoso wa munzangala, phang’yetu Mingedi. Mwene wakexile ni ikalakalu yavulu mu kilunga, wexile mukwatekexi wa tufunga ni muboki wa thembu yoso. Maji mwene watondala, mukonda dya kiki amutambula o ikalakalu yoso yakexile nayu mu kilunga. Mwene wambe kiki: “Ngakexile ni ikalakalu yavulu mu sidivisu ya Jihova. Maji mu kithangana ni mbandu, ngamono kwila kingitenene dingi kubhanga kima mu kilunga. Nuka ngabanzele kwila Jihova weji ngibhana dikunda, mukonda dya kiki, ngakexile mu banza; O kwila ngandatena dingi kukala ni ukamba wambote ni mwene? O kwila ngandatena dingi kumusidivila kyambote mu kilunga?”
18 Twaximana phange Mingedi mukonda mwene keha kusidivila Jihova. Mwene wambe dingi: “Ngabhange yoso ni yoso phala kukolesa o ukamba wetu ni Jihova, ngakexile musamba izuwa yoso, kudilonga ni kuxinganeka ku yoso i ngexile mudilonga.” Mu kubhita kithangana, phange Mingedi watambula dingi o ikalakalu yakexile nayu mu kilunga. Lelu mwene kafunga ni muboki wa thembu yoso. Mwene wambe kiki: “O kikwatekesu ni kiswinisu kingatambula, bengebenge ku tufunga, kyangikwatekesa kumona kwila Jihova wangizolo hanji. Ngamutena dingi kusidivila mu kilunga ni muxima wa zele. Yoso yiyi yangilongo kwila Jihova wandaloloka muthu wosowoso wadyela mu kidi.” Tutena kudyelela kwila Jihova wandatubhana ikalakalu ni kutubesowala we se twatondala. Maji wandatuloloka ngo se tubhanga yoso ni yoso phala kulungulula o wendelu wetu ni kusuluka kudyelela kwa mwene.—Jisá. 86:5; Jisa. 28:13.
Eye Utena Kukumbidila o Jimbambe je mu Nzumbi
2 Se wamubhanga nguzu phala kusuwa mbambe mu nzumbi maji kwatena luwa ku ikumbidila, kana kuluwala ni kubanza kwila nuka wandatena ku ikumbidila. Mu kusuwa mbambe ne mwene se yofele, kubhinga kithangana ni nguzu. O nguzu i wamubhanga ilondekesa kwila eye ubhana valolo yavulu ku ukamba we ni Jihova, ni kwila wamesena kubhana yoso i utena mu sidivisu ye kwa mwene. Ejiya kwila Jihova ubhana valolo yavulu mu nguzu i wene mubhanga. Mwene ka kingila kwila tubhanga kima kyatundu o nguzu yetu. (Jisá. 103:14; Mik. 6:8) Kyenyi phe, mu kusuwa mbambe sola yoyo i wejiya kwila ki yandabhonza ku ikumbidila. Ihi yanda kukwatekesa kukumbidila o mbambe i wasolo? Tumone o jindunge.
Tokwesa Omilongi ya Bibidya
cl-T 55 §18
Poder criativo —“Aquele que fez o céu e a terra”
18 O que nos ensina o uso do poder criativo de Jeová? A diversidade da criação nos assombra. Certo salmista exclamou: “Quantas são as tuas obras, ó Jeová! . . . A terra está cheia dos teus trabalhos.” (Salmo 104:24) É verdade! Os biólogos já identificaram bem mais de um milhão de espécies de coisas vivas na Terra; mas as opiniões variam em relação a quantos milhões mais de espécies podem existir. Um artista humano pode achar que às vezes esgota a sua criatividade. Em contraste, a criatividade de Jeová —seu poder de inventar e criar coisas diversificadas— é obviamente inesgotável.