Гӧлан

Йәфтаһ фәʹм дькьр wәки бей аликʹарийа Йаһоwа, әw wе нькарьбә Исраеле жь Амонийа хьлаз кә. Ләма әwи соз дабу Йаһоwа, wәки һәрге Йаһоwа ӧса бькә кӧ әw сәркʹәвә, әw чахе жь шәрʹ вәгәрʹә, wе wи кәси бькә ԛӧрбан ча «пʹешкʹеша шәwьтандьне», кʹижан кӧ пешийе жь мала wи дәркʹәвә (Һʹакьм. 11:30, 31). Ле гәло әw пʹешкʹеш чь дьһатә һʹәсабе? Йаһоwа нәфрʹәт дькә wе йәке чахе мәрьва дькьнә ԛӧрбан. Демәк, әʹйан ә кӧ готьна Йәфтаһ әw нибу, кӧ рʹасти кәсәки бькә ԛӧрбан (Ԛан. Дщр. 18:9, 10). Пе Ԛануна Муса пʹешкʹеша шәwьтандьне бь тʹәмами Йаһоwарʹа дькʹәт. Ләма, бь рʹастийе Йәфтаһ дьхwәст бьгота, wәки әwе wи мәрьви бь тʹәмами тʹәсмили Хwәде бькә сәва wирʹа хьзмәт кә. Әw сонд дьһатә һʹәсабе, кӧ әw мәрьв тʹәмамийа әʹмьре хwәда коне Йаһоwада хьзмәт бькә. Йаһоwа сонда wи ԛәбул кьр, у әw кʹәрәм кьр. Әw шәрʹда сәркʹәт у ԛьрʹа дьжмьнед хwә ани (Һʹакьм. 11:32). Чахе Йәфтаһ жь шәрʹ вәгәрʹийа, ԛиза wийи тайи тʹәне пешийа wи дәркʹәт! Әв щерʹьбандьн бу. Гәло әw wе сонда хwә бинә сери? w16.04 1:11-13

Чәнд сал пешда, гәләк щьватада кʹьтеба бь наве «Незики Хwәде бә» дәрбаз дьбун. Һинбуна дәрһәԛа һʹӧнӧред Хwәде у щабед хушк-бьред мә, һе ԛәwи дькьн һʹьзкьрьна мә һьндава Баве мәйи әʹзмана. Әм ӧса жи занәбуна хwә һьндава Хәбәра Хwәде зедә дькьн, wи чахи гава гӧһ дьдьн тʹемайа, тʹәмаша у хwәндьна Кʹьтеба Пироз. Щьвин мә һин дькьн кӧ ча принсипед Кʹьтеба Пироз бьдьнә хәбате әʹмьре хwәда (1 Тʹеслн. 4:9, 10). Һинбуна «Бьрща Ԛәрәwьлийе» ԛә һелан дайә тә кӧ хьзмәткьрьнеда һе зедә бона Йаһоwа бьки, һазьр би бьбахшини хушк-бьра у дӧайед хwә һе баш ки? Щьвина мәйә һәр һʹәфти «Мина Иса Мәсиһ Бьжин у Хьзмәт кьн», мә һин дькә кӧ чаwа хьзмәтийа хwә һе баш кьн. Ӧса жи әм педьһʹәсьн кӧ чаwа мьзгине бәла кьн, у ча һе керһати йед дьн һин кьн дәрһәԛа принсипед Кʹьтеба Пироз (Мәт. 28:19, 20). w16.04 3:4, 5

Ԛә һун фькьринә дәрһәԛа шәрʹ-дәʹwед мәрьва, кʹижан кӧ Кʹьтеба Пирозда те гьликьрьне? Дина хwә бьдьнә тʹәне сәр сәрийед пешьн жь кʹьтеба Дәстпебун. Ԛайин Һабил кӧшт (Дәстп. 4:3-8); Ламәх мерәки щаһьл кӧшт, чьмки әwи мери wи хьст (Дәстп. 4:23); шьванед Бьраһим у Лут һәврʹа кʹәтьнә дәʹwе (Дәстп. 13:5-7); Һащәре Сәра беһӧрмәт дькьр, ләма жи Сәра жь Бьраһим хәйиди (Дәстп. 16:3-6); Исмайил мьԛабьли һʹәмуйа дәрдькʹәт у һʹәмушк жи мьԛабьли wи дәрдькʹәтьн (Дәстп. 16:12). Гәло чьрʹа Кʹьтеба Пирозда дәрһәԛа чәтьнайед wи щурʹәйи те гьли кьрьне? Мәʹнийа пешьн әw ә, кӧ әм һин бьн әʹдьлайе хwәйи кьн. Әм жи мәрьвнә гӧнәкʹар ьн, у ләма жи чахе әм рʹасти проблемед ӧса тен, әм дькарьн чәʹв бьдьнә мәсәлед мәрьвед баш, дәрһәԛа кʹижана Кʹьтеба Пирозда те гьликьрьне. Мәсәлед wан мәрьва, дькарьн али мә бькьн, кӧ әм һин бьн тʹәви йед дьн әʹдьлайе хwәй кьн. w16.05 1:1, 2

Иса у шагьртед wи чь щурʹәйи мьзгин бәла дькьрьн? Әwана дьчунә һʹәму щийа, кʹидәре кӧ мәрьв һәбун, мәсәлә, щийед кӧ гәләк мәрьв тʹоп дьбун, у малед мәрьвада. Әwана мал бь мал мьзгине бәла дькьрьн, сәва мәрьвед һежа бьгәрʹьн (Мәт. 10:11; Луԛа 8:1; Кʹар. Шанд. 5:42; 20:20). Әw те һʹәсабе кӧ әwана фьрԛи нәдькьрьнә ортʹа мәрьва, у гьшкарʹа дәрһәԛа мьзгине гьли дькьрьн. Ле чь дькарьн бежьн дәрһәԛа Шәʹдед Йаһоwа? Тʹәне әwана мәрьварʹа гьли дькьн, кӧ Иса сала 1914 да сәрwертийе дькә ча Пʹадша. Чаwа кӧ Иса һин дькьр, жийина wанда бәлакьрьна мьзгине щийе пешьн дьгьрә. Кʹьтебәкеда һатийә готьне: «Шәʹдед Йаһоwа тӧ щар бир накьн, кӧ шьхӧле wанә сәрәкә әw ә, wәки әʹламәтийе бәла кьн дәрһәԛа незикайа хьлазийа ве дьнйайе у дәрһәԛа хьлазбуне». Шәʹдед Йаһоwа бәрдәwам дькьн әве әʹламәтийе бәла кьн, чаwа кӧ Иса у шагьртед wи дькьрьн. w16.05 2:10, 12

Чахе әм wәʹде сафикьрьна, ньһерʹандьна Йаһоwа һьлдьдьнә һʹәсаб, әм һе незики wи дьбьн (Аԛуб 4:8). Ӧса әм дьле wи ша дькьн у кʹәрәмед wи дьстиньн. Әw йәк баwәрийа мә һе ԛәwи дькә һьндава Баве мәйи әʹзмана. Ләма, wәрә әм тʹьме ӧса бькьн кӧ ԛанун у принсипед Кʹьтеба Пироз рʹебәрийа мә бькьн, чьмки ӧса әме һе рʹьнд ньһерʹандьна Йаһоwа бьзаньбьн. Бәле, әме тʹьме һе зедә дәрһәԛа Йаһоwа пебьһʹәсьн (Иб. 26:14). Әм һәла һе ньһа жи дькарьн билани, занәбун, у сәрwахтийе ԛазанщ кьн, чьмки әw мәрʹа лазьм ьн сәва сафикьрьнед рʹаст бькьн (Мәтʹлк. 2:1-5). Фькьред у нетед мәрьвед гӧ-нәкʹар тʹьме тенә гӧһастьне. Ле зәбурбеж гот: «Шеwра Хӧдан һәр у һәр ә, фькьра дьле wи, дь дәма тӧ ньфшида [ньслида] нагӧһәрʹә» (Зәб. 33:11, ИМ). Әʹйан ә, кӧ әм дькарьн сафикьрьнед лапи баш бькьн, чахе әм рʹьнд ньһерʹандьна Йаһоwа бьзаньбьн у кьред ӧса бькьн кӧ wи хwәш тен. w16.05 3:17

Әм баwәр дькьн кӧ Йаһоwа дьла дьхунә, у әw мәрьвед рʹаст дьжберә, кӧ незики хwә кә. Ләма әм гәрәке тʹӧ кәси сущдар нәкьн, нә wана керʹа әм мьзгинийе бәла дькьн, нә жи хушк-бьред хwә щьватеда (Йуһʹн. 6:44). Һәрге әм Йаһоwа һʹәсаб дькьн Һостәйе хwә, әме сәр хушк-бьра ӧса бьньһерʹьн ча Йаһоwа (Иша. 64:8). Әме нәфькьрьн кӧ тьштәк жь wан дәрʹнайе, йане әwана wе пешда нәчьн. Дәwсе, әме һʹәсаб кьн кӧ Йаһоwа һе wана дьгӧһезә. Йаһоwа дьле мәрьва дьвинә, у занә кӧ әw мәрьв дькарә бьбә йәки ча. Чьмки әw нав мәрьвада тьштед баш дьвинә у әw дина хwә надә сәр кемасийед wан. Әw занә wәки әw шашийед wан wәʹдәлу нә (Зәб. 130:3). Әм жи гәрәке чʹәʹв бьдьнә Йаһоwа, у пе чʹәʹве баш бьньһерʹьн сәр хушк у бьра. Бь рʹастийе, әм жи дькарьн тʹәви Һостәйе хwә али хушк-бьред хwә бькьн, wәки әwана рʹӧһʹанида пешда һәрʹьн (1 Тʹеслн. 5:14, 15). Ве йәкеда рʹуспи гәрәке мәсәла баш бьн (Әфәс. 4:8, 11-13). w16.06 1:4-6

Чахе әм мәрьварʹа мьзгинийе гьли дькьн, әw йәк али мә дькә кӧ мьлуктийе у щурʹә-щурʹә бәре рʹӧһʹе пироз нав хwәда пешда биньн (Галт. 5:22, 23). Чахе әм һʹӧнӧред баш әʹйан дькьн, мьзгинийа мә мәрьварʹа һе һʹәwас дьбә. У әw йәк дькарә wана һелан кә, кӧ ньһерʹандьна wан сәр мә баш бә. Мәсәлә, дӧ Шәʹдед Йаһоwа бь ԛәдьр гӧһ дьданә жьнькәке, йа кӧ сәрт у һерʹс тʹәви wан хәбәрдьда. Ле паше, әw жьньк пʹошман бу сәва кьре хwә у филиалерʹа нәʹмәк ньвиси. Әwе гот: «Әз дьхwазьм бахшандьне бьхwазьм жь wан дӧ мәрьва, йед кӧ гәләк сәбьр у мьлук бун. Мьн хwә дьда кʹьфше кӧ әз гәләк рʹаст ьм, у мьн хwә сәр wанрʹа дьгьрт. Алийе мьнда ча нәаԛьлайи бу, кӧ мьн бәри wан мәрьва дьда, йед кӧ Хәбәра Хwәде бәла дькьн». Ле гәло һәрге әw дӧ мьзгинван һәма пʹьртики жи һерʹс кʹәтана сәр ве жьньке, ԛә әwе wе әw нәʹмәк бьньвисийа? Фәʹмдари йә на. Рʹасти жи, хьзмәтийа мә гәләк кʹаре тинә, һьн мәрʹа у һьн жи мәрьвед дьнрʹа! w16.06 2:12, 13

Әм гьшк гӧнәкʹар һатьнә буйине (Рʹом. 5:12, 19). Ләма щара дьбәкә ӧса бьԛәwьмә, кӧ щьватеда кәсәк йан пе гьлийед хwә, йан пе кьред хwә мә бьхәйидинә. Wи чахи һʹьзкьрьна мә һьндава Йаһоwа у щьмәʹта wи дькарә бе щерʹьбандьне. Һәрге ӧса бьԛәwьмә, әме ча хwә кʹьфш кьн? Мәсәлә, дӧ кӧрʹед Сәрәккʹаһин Ели, ԛанунед Йаһоwа пьштгӧһе хwәва давитьн. Кʹьтеба Пирозда те готьне: «Лаwед Ели, зьламед берез [хьраб] бун; Хӧдан нас нәдькьрьн» (1 Сам. 2:12). Рʹаст ә баве wан һʹәбандьна рʹастда ча сәрәккʹаһин гәләк тьшт дькьр, йәкә кӧрʹед wи гӧнед гьран дькьрьн. Ели заньбу дәрһәԛа ве йәке, ле йәкә әwи ча лазьм бу әwана ширәт нәдькьрьн. Ахьрийе, Йаһоwа Ели у кӧрʹед wи жи щәза кьр (1 Сам. 3:10-14). Паши ве йәке, жь зӧрʹәта Ели тӧ кәс нькарьбу ча сәрәккʹаһин хьзмәт кьра. Һәрге wә wи wәʹдәйи бьжита, у пе чʹәʹве хwә әw кьред wани нәбаш бьдита, wәйе ча хwә кʹьфш кьра? Һуне Хwәдерʹа амьн бьмана, йан бона wә wе бьбуйа лькʹӧмандьн у wәйе ида Хwәдерʹа хьзмәт нәкьра? w16.06 4:5, 6

Чьрʹа Иса wан гьлийед жоре гот? Әwи шьровәкьр рʹеза 32-да: «Баве wәйи әʹзмана занә кӧ һун һʹәwще wан һʹәму тьшта нә», демәк чь кӧ мәрʹа лазьм ә сәва бьжин. Пешийа кӧ әм тедәрхьн кӧ әм һʹәwще чь нә, Йаһоwа ида пешда занә дәрһәԛа ве йәке (Фили. 4:19). Мәсәлә, әw занә кӧ кʹижан кʹьнща мә wе кәвьн бә у мәрʹа йа тʹәзә лазьм бә. Хенщи ве йәке әw занә, кӧ кʹижан хwарьн мәрʹа лазьм ә, у бона малбәта мә чь щи-сьтʹар лазьм ә. Баwәр бьн кӧ Йаһоwа wе хәм бькә бона wан һʹәму тьшта, чьда һун бь рʹастийе һʹәwщә нә. Әре, әм гәрәке баwәр бьн, кӧ һәрге әм ԛьрара Хwәде тиньн сери у Пʹадшатийа wи датиньн щийе пешьн, әw wе әʹсә дәрһәԛа һʹәwщед мә хәм бькә. Амьнийа мә һьндава Хwәде, гәрәке мә һелан кә, кӧ әм бь «кʹьнщ у хӧрәке» у щи сьтʹара хwә рʹази бьн (1 Тимтʹ. 6:6-8). w16.07 1:17, 18

Әв һәвһатьна тʹәви Йаһоwа мәрʹа мәщале вәдькә, кӧ әм тʹәви wи әʹдьлайеда бьн, у бькарьбьн бьбьнә достед wи. Паwлос әw ԛәдьр гьреда тʹәви ԛәнщийа нәһежа: «Әм бь баwәрийе рʹаст һатьнә һʹәсабе, әʹдьлайийа мә тʹәви Хwәде һәйә бь сайа Хӧдане мә Иса Мәсиһ. Пе wи мә бь баwәрийе мәщал дит тʹәви wе кʹәрәме бьн, кʹижанеда әм сәкьнинә» (Рʹом. 5:1, 2). Бәле, бь рʹастийе әв кʹәрәма мәзьн ә, кӧ әм дькарьн бьбьнә досте Йаһоwа! Данийел пʹехәмбәр пешда гот кӧ wәʹде рʹожед хьлазийеда, йед «фәʹмкар», демәк рʹункьри, wе «гәләка вәгәрʹиньнә рʹастийе» (Дан. 12:3). Әwана мьзгинийе бәла дькьн у мәрьва һин дькьн дәрһәԛа Йаһоwа. Бь сайа ве йәке, рʹункьри али милйона «пәзед дьн» кьрьн, сәва әwана бәр чʹәʹве Хwәде рʹаст бенә һʹәсабе (Йуһʹн. 10:16). Ле әw йәк, тʹәне бь ԛәнщийа нәһежа жь Йаһоwа те сьтандьн (Рʹом. 3:23, 24). w16.07 3:10, 11

Wан мьлйакʹәтарʹа кӧ бь бәдәна мәрьвайи бун у жьнед wанрʹа, зарʹед зәʹф тәрʹьки у зӧлм дьбун, әw һәбун Нәфил. Ӧса жи «хьрабийа мәрьва ль сәр әʹрде зедә» дьбу (Дәстп. 6:1-5, ПКМ). Рʹожед Нӧһда Йаһоwа селав ани сәр дьнйайе, wәки мәрьве зӧлм кʹӧта кә. «Нӧһе кӧ рʹасти даннасин дькьр», мәрьварʹа гьли дькьр дәрһәԛа селаве кӧ гәрәке бьԛәwьмийа (2 Пәт. 2:5). Ле wана гӧһ нәдьданә Нӧһ, чьмки шьхӧле хwәйи һәррʹожива мьжул дьбун у ӧса жи мер дькьрьн у дьзәwьщин. Иса wәʹде Нӧһ бәрамбәри wәʹде мә кьр (Мәт. 24:37-39). Иро жи һʹәчʹи зәʹф мәрьв нахwазьн бьбьһен мьзгинийа дәрһәԛа Пʹадшатийа Хwәде. Әм әwе мьзгинийе нав тʹәмамийа дьнйайе бәла дькьн кӧ һʹәму мьләтарʹа бьбә шәʹдәти һʹәта хьлази бе. Әм чь дәрсе һин дьбьн жь wәʹде Нӧһ? Әм гәрәке нәһельн кӧ зәwащ у хwәйкьрьна зарʹа бона мә ӧса фәрз бьн, кӧ әм бир кьн wәки рʹожа Хwәде незик ә. w16.08 1:8, 9

Чьмки әм хьлазийа «рʹожед ахьрийеда» дьминьн, әм бәр «зәманед хьраб» тәйах дькьн (2 Тимтʹ. 3:1-5). Ләма жи, чахе әм рʹӧһʹанида ԛәwи нә, әв йәк али мә дькә кӧ нәкʹәвьнә бәр байе һʹӧкӧме ве дьнйайе. Готьна Паwлос әw нибу кӧ жьн у мер һьндава һәвда бетʹалаш бьн. Ле жьн у мерʹ гәрәке шьхӧлед рʹӧһʹани дайньн щийе пешийе, чьмки wәʹдә һьндьк майә (Мәт. 6:33). Әм wәʹдәки ӧса чәтьнда дьжин, кӧ гәләк жьн-мер һәв дьԛәтьн. Ле ча әм дькарьн зәwаща хwә бәхтәwар кьн? Һәрге жьн у меред Мәсиһи һәләԛәтийа незикда ньн тʹәви Йаһоwа у щьмәʹта wи, у ԛәбул дькьн ширәтед жь Кʹьтеба Пироз у рʹебәрийа рʹӧһʹе пироз, әwана дькарьн зәwаща хwә хwәй кьн. Ӧса әwана дьдьнә кʹьфше кӧ ԛимәт дькьн ве йәке кӧ «Хwәде әw кьрьнә йәк» (Марԛ. 10:9). w16.08 2:17, 18

Щьватеда гәләк һʹәwщәти һәйә, wәки һе зедә бьра һин кьн, сәва әwана ахьрийеда шьвантийе бькьн. Паwлос Тимотʹейорʹа гот: «Әw тьштед кӧ тә ль бәр гәләк шәʹда жь мьн бьһист, бьсперә wан мәрьвед амьн, йед кӧ wе бькарьбьн һьнәкед дьн һин кьн» (2 Тимтʹ. 2:1, 2). Паwлос шанди бу у әʹмьрда мәзьн бу, у Тимотʹейо жь wи гәләк тьшт һин бу. Wәʹде хьзмәтийа хwә, Тимотʹейо метʹодед Паwлос дьда хәбате, у аликʹари дьда щьвате (2 Тимтʹ. 3:10-12). Паwлос Тимотʹейо сәрʹа-бәрʹа һин нәдькьр. Рʹеwитийеда әwи Тимотʹейо жи тʹәви хwә дьбьр, сәва wи һин кә (Кʹар. Шанд. 16:1-5). Рʹуспи дькарьн ве йәкеда чʹәʹв бьдьнә Паwлос. Мәсәлә, чахе рʹуспи тʹәсәлийа хушк-бьра дькьн, демәк шьвантийе дькьн, щара дькарьн бәрдәстийе щьвате жи тʹәви хwә бьвьн. Ӧса, бәрдәстийед щьвате wе жь рʹуспи һин бьн, кӧ чаwа йед дьн һин кьн, ча бь сәбьр у бь һʹьзкьрьн бьн. Хенщи ве йәке, чахе әwана шьвантийе «кәрийе пәзе Хwәде» бькьн, әwана wе һин бьн итʹбарийа хwә Йаһоwа биньн. w16.08 4:16, 17

Чахе Кʹьтеба Пирозда те готьне кӧ дәсте кәсәки сьст бу, щара бь wан гьлийа те шьровәкьрьне һʹале wи кәси, мәсәлә чахе әw кәс дьлтәнг ә, дьлшкәсти йә, йан баwәрийа wи сәр тʹӧ тьшти тʹӧнә (2 Дир. 15:7; Ибрн. 12:12). Һьнге мәрьв ида дькарә бәрхwә кʹәвә у сьст бә. Йазьх, жийина дьнйа Шәйтʹанда нәһеса йә, чьмки гәләк чәтьнайи һәнә, кʹижан кӧ дьбьн мәʹнийа хәмгинийе. У жь бо хәмгинийе мәрьв дькарә дьлтәнг у сьст бә у рʹӧһʹанида пешда нәчә. Әw йәк мина ләнгәре йә, кʹижан кӧ гәмийева гьредайийә, у наһелә wәки гәми пешда һәрʹә (Мәтлк. 12:25). Ле бона wә чь дькарә бьбә мәʹни, кӧ һун щара сьст бьн? Дьбәкә wә мәрьве хwәйи незик ӧнда кьрийә, йан нәхwәшийа wәйә гьран һәйә, йан wәрʹа чәтьн ә малбәта хwә хwәй кьн жь бо проблемед економики, йан жи дьбәкә һьнә мәрьв мьԛабьли wә дәртен. Чахе һун стресе дьстиньн, әв щара дькарә ԛәwате жь wә бьстинә у wә сьст кә, у дьбәкә һун шабуна хwә жи ӧнда кьн. Ле һун гәрәке сәд сәләфи баwәр бьн, wәки Хwәде тʹьме һазьр ә дәсте хwә дьрежи wә кә у али wә бькә (Иша. 41:10, 13). w16.09 1:2, 4

Әм гьшк гӧнәкʹар ьн. Ләма дьԛәwьмә һьнәк жь мә мьԛабьли хwәстьнед хwәйә хьраб шәрʹ дькьн. Йан жи дьбәкә сәва хьзмәтийеда шабуне хwәй кьн. Йан жи дьбәкә сьһʹәт-ԛәwата мә нәбаш ә, йан әм тʹәне нә. Һьнәк жи дьбәкә жь кәсәки хәйидинә у wанрʹа чәтьн ә бьбахшиньн. Йаһоwа кʹәрәма хwә дьдә wан, йед кӧ бь амьни жерʹа хьзмәт дькьн. У фьрԛи тʹӧнә әм чьԛас сал Йаһоwарʹа хьзмәт дькьн, әм гьшк жи гәрәке шәрʹ кьн мьԛабьли wан тьшта, чь кӧ рʹийа мә дьгьрьн сәва хьзмәт кьн. Һәрге тӧ сәр хwә ӧса тʹәхмин дьки, дәрберʹа Хwәдерʹа дӧа бькә. Дӧа у рʹӧһʹе Хwәдейи пироз дькарьн ԛәwате бьдьнә тә, сәва сәр рʹийа рʹаст бьмини. Ӧса тӧйе бькарьби кʹәрәма Йаһоwа бьстини. Бьжи анәгори дӧайед хwә. Бьхәбьтә wәки һәр рʹож Кʹьтеба Пироз бьхуни, у wәʹдә бьвини сәва леколина бьки у Ԛӧльхкьрьна тʹәви Малбәте дәрбаз ки (Зәб. 119:32). w16.09 2:10, 11

Дьԛәwьмә кәсәк тәрʹа бежә: «Әз еволусийайе баwәр дькьм, чьмки зандар әве йәке дьбежьн. Ле тӧ ча дькари Хwәде баwәр бьки, нә тә әw нәдитийә?» Бь рʹастийе гәләк мәрьв ӧса дьфькьрьн. Бәле, әw рʹаст ә кӧ тʹӧ кәси Хwәде нәдитийә (Йуһʹн. 1:18). Ле протсеса еволусийайе жи тʹӧ кәси нәдитийә. Демәк, һәрдӧ дәрәщада жи баwәри лазьм ә, ӧса нинә? Мәрьва нәдитьнә кӧ тьштәки сах щурʹе хwә бьгӧһезә. Тʹӧ кәси нәдитийә wәки мәсәлә, мәймуне щурʹе хwә гӧһаст у бу мәрьв (Иб. 38:1, 4). Бәле, лазьм ә әм пебьһʹәсьн у бьзаньбьн избаткьрьна wан факта, сәва рʹастийе бьзаньбьн. Мәсәлә, дәрһәԛа әʹфьрандьне Кʹьтеба Пирозда гьлийед ԛәwи ньвисар ьн: «Рʹаст жь әʹфьрандьна дьнйайеда һʹӧнӧред [Хwәдейә] нәхӧйа, аwа готи ԛӧдрәта wийә һʹәта-һʹәтайе у Хwәдетийа wи бь әʹфрине хӧйа дьбьн, зәлал тенә дитьне. Бь ви аwайи кәс нькарә щабе бьдә» (Рʹом. 1:20). w16.09 4:4

Йаһоwа бона хәрибед кӧ Исраеледа дьжитьн хәм дькьр. Мәсәлә, изьна хәриба һәбу, wәки паши тʹопкьрьна зәвийе, чь кӧ дьма әwана хwәрʹа тʹоп кьн (Ԛан. Кʹаһ. 19:9, 10). Йаһоwа нә кӧ тʹәми да Исраелийа wәки ԛәдьре хәриба бьгьрьн, ле әwи дьхwәст wәки әwана дьлшәwат бьн һьндава wан (Дәркʹ. 23:9). Исраели «һаш жь дьле хәриба» һәбун, чьмки бәре хwәха хәриб бун. Һәла һе пешийа дилтийа Мьсьреда жи, Мьсьрийа һьндава wан нәбаш бун, чьмки әwана нә жь мьләте wан бун у рʹелигийа wан жи жь һәв щӧдә дьбу (Дәстп. 43:32; 46:34; Дәркʹ. 1:11-14). Исраелийа заньбун хәриби чьԛас чәтьн ә. У ләма Йаһоwа дьхwәст wәки Исраели әwе йәке бир нәкьн, у һьндава хәриба «мина бьнәлийе wәлате» хwә бьн (Ԛан. Кʹаһ. 19:33, 34, ПКʹМ). Йаһоwа нәһатийә гӧһастьн, демәк әw иро жи хәм дькә дәрһәԛа хәриба. У чахе кәсәки хәриб те щьвата мә, әм гәрәке wанрʹа һʹәйф бьн (Ԛан. Дщр. 10:17-19; Малх. 3:5, 6). Сәва кӧ һʹале хәриба фәʹм кьн, щара әм гәрәке бьфькьрьн кӧ әwана дькʹәвьнә чь чәтьнайа. Мәсәлә, дьбәкә әwана зьмане тʹәзә һе фәʹм накьн, йан жи дьԛәwьмә мәрьве wәлате хәриб ԛәдьре wан нагьрьн. Бәле, әм гәрәке тʹьме бьфькьрьн кӧ чьда дькарьн wанрʹа ԛәнщийе бькьн у һьндава wан шәwат бьн (1 Пәт. 3:8). w16.10 1:3-5

Нәʹма Аԛуб шьровәдькә wәки баwәрийа рʹаст гәрәке кьред мәрьвада бе кʹьфше. Әwи ньвиси: «Кʹа баwәрийа хwә бе кьрьна нишани мьн кә, әзе жи баwәрийе бь кьрьнед хwәва нишани тә кьм» (Аԛуб 2:18). Бәле, тʹәне баwәри бәс нинә, чьмки щьн жи баwәр дькьн wәки Хwәде һәйә, ле баwәрийа wан ԛәлп ә. Әwана мьԛабьли Йаһоwа у ԛьрара wи дьчьн (Аԛуб 2:19, 20). Ле мәрьве кӧ баwәрийа wи рʹаст ә, пе кьре хwә әве йәке дьдә кʹьфше. Бьраһим пʹехәмбәр һәма йәки ӧса бу. Аԛуб дәрһәԛа wи ньвиси: «Нә Бьраһиме баве мә бь кьра рʹаст һатә һʹәсабе, гава кӧрʹе хwә Исһаԛ дани сәр горигәһе, кӧ бькә ԛӧрбан? Тӧ дьбини кӧ баwәрийе тʹәви кьред wи йа хwә кьр у бь wан кьра баwәрийе рʹийа хwә ԛәданд?» (Аԛуб 2:21-23). Паше wан гьлийа, Аԛуб диса да кʹьфше кӧ баwәри бей шьхӧл пʹучʹ ә, у әw гьли ве рʹеза рʹожеда ньвисар ьн. w16.10 4:8

Зандар бь сайа техноложийа гәләк тьшт пеһʹәсийан дәрһәԛа гәрдуне у әʹрде, у алийе гәләк тьштада әʹмьре мә баш кьрьн. Ле йәкә зандар нькарьн щабед гәләк пьрса бьдьн. Мәсәлә, стәйрнас нькарьн сәд сәләфи шьровәкьн wәки ча гәрдун пешда һат йан жи чьрʹа әм дьжин хут сәр планета Әʹрд, кʹижан кӧ бь әʹмьр тʹьжә йә. Ӧса жи, мәрьв нькарьн шьровәкьн wәки чьрʹа мәрьв дьхwазә һʹәта-һʹәтайе бьжи. Гәло чьрʹа сәр гәләк пьрсед фәрз щаб тʹӧнә нә? Мәʹник әw ә, кӧ гәләк зандар у мәрьвед дьн дьбежьн wәки Хwәде тʹӧнә у баwәрийа хwә теорийа еволусийа тиньн. Ле Йаһоwа кʹьтеба хwәда, демәк Кʹьтеба Пирозда, щаба wан пьрса дьдә. Йаһоwа ԛанунед тʹәбийәте чекьрийә, у әм бьн wан ԛанунада дьжин. Инжинәр, әләктрик, һостәйед лулед аве, тәйарван, у дохтьред кӧ операсийоне дькьн, әw һʹәмушк жи пе ԛанунед тʹәбийәте шьхӧле хwә дькьн. w16.11 2:4, 5

Гәләк мәʹнийед мә һәнә жь бо чь жи әм гәрәке жь Йаһоwа рʹази бьн! Сәва әʹмьре хwә әм wирʹа борщдар ьн, чьмки бейи wи әме тʹӧнә буна у нәжитана. Әwи ӧса жи кʹьтеба хwә дайә мә, әw һәйә Кʹьтеба Пироз. Чаwа кӧ Мәсиһийед Тʹесалоникида Хәбәра Хwәде ԛәбул кьрьн, мә жи әw кʹьтеб ԛәбул кьр ча әʹламәтийа Хwәде (1 Тʹеслн. 2:13). Кʹьтеба Пироз али мә кьрийә кӧ әм незики Йаһоwа бунә, у әwи хwәха жи әм незики хwә кьрьн (Аԛуб 4:8). Баве мәйи әʹзмана ԛәдьрәки мәзьн дайә мә кӧ әм нава тʹәшкиләта wида ньн. Бәле, әм гәләк ԛимәт дькьн әwан һʹәму кʹәрәма, кӧ әw дьдә мә! Зәбурбеж жи Хwәдерʹа гәләк рʹазибуна хwә дьда кʹьфше. Әwи гот: «Жь Хwәдерʹа спас бькьн, чьмки әw ԛәнщ ә; кʹәрәма wи һәр у һәр ә» (Зәб. 136:1, ИМ). Әw готьн «кʹәрәма wи һәр у һәр ә» Зәбура 136-да бист шәш щара те wәкʹьландьне. Һәрге әм амьн ьн Йаһоwарʹа у пәй рʹебәрийа тʹәшкиләта wи дьчьн, әw wе жийина һʹәта-һʹәтайе бьдә мә у кʹәрәма wи жи wе һәр у һәр бә! w16.11 3:18, 19

Кʹьтеба «Чь Һин Дькә Кʹьтеба Пироз?»-да, әw рʹез гәләк щар те хәбьтандьне. Чахе әм тʹәви зарʹед хwә йан тʹәви мәрьвед дьн пе ве кʹьтебе һинбуне дәрбаз дькьн, мәсәлә —сәре 3, 5 у6, фәʹмдари йә әм рʹеза жь Рʹомайи 5:12 жи дьхуньн. Бь ве рʹезе әм wанрʹа шьровәдькьн кӧ ԛьрара Хwәде сәва әʹрде чь йә, чьрʹа мәрʹа кʹьрʹин лазьм бу, у мьри чь һʹалида ньн. Ле һун ԛә дьфькьрин дәрһәԛа ве йәке, кӧ әw рʹез ча һʹӧкӧм дьбә сәр һәләԛәтийа wә тʹәви Йаһоwа, сәр кьред wә, у ахьрийа wә? Әм гьшк гәрәке бир нәкьн wәки әм гӧнәкʹар ьн, у һәр рʹож шашийа дькьн. Ле Йаһоwа рʹәʹм ә. Әw занә wәки әм жь ахе һатьнә чекьрьне у әw тʹьме һазьр ә бьбахшинә мә (Зәб. 103:13, 14). Иса гот wәки әм дӧада жь Хwәде һиви кьн кӧ «гӧнед мә бьбахшинә» (Луԛа 11:2-4). Чахе Хwәде дьбахшинә мә, мәʹнийед мә тʹӧнә кӧ бәрхwә кʹәвьн сәва шашийед хwәйә бәре. У wе керһати бә һәрге әм бьфькьрьн кӧ Йаһоwа ча мә дьбахшинә. w16.12 1:1-3

Әw ширәт кӧ Паwлос дабу Мәсиһийед Рʹоме, гәләк wанрʹа лазьм бу сәва хwә бьщерʹьбиньн у бьфькьрьн һәла әʹмьре wанда щийе пешьн чь дьгьрә. Гәло дькарьбу ӧса бьԛәwьмийа, wәки хwәстьнед бәдәне сәр wан һʹӧкӧм кьрана у дина wан бькʹьшанда сәр тьштед нәщайиз? Wе гәләк керһати бә һәрге әм жи бьфькьрьн сәр әʹмьре хwә. Чь йә фәрз әʹмьре мәда, у хәбәрдана мә чь дьдә кʹьфше? Һәр рʹож фькьред мә дәрһәԛа чь йә? Һьнәк дьбәкә тедәрдьхьн, wәки пәй ве йәке дькʹәвьн кӧ щурʹә-щурʹә шәрава тәм кьн, мала хwә бәдәw кьн у чекьн, кʹьнщед щурʹә-щурʹә бькьрьн, пʹәра бькьн арш-верше, һәрʹьн щики һеса бьн, у диса тьштед дьн. Бәле, ван йәкада тьштәки хьраб тʹӧнә, чьмки әʹмьре мәда әw тьшт тʹәбийәти нә. Мәсәлә, Иса щарәке ав кьрә шәрав, у Паwлос жи готә Тимотʹейо, wәки «һьнәки жи шәраве» вәхwә (1 Тимтʹ. 5:23; Йуһʹн. 2:3-11). Ле гәло һʹьш-аԛьле Иса у Паwлос тʹьме сәр шәраве бу? Тʹӧ щар на. Ле дәрһәԛа хwә әм чь дькарьн бежьн, нет-фькьред мә у һʹьш-аԛьле мә сәр чь йә? w16.12 2:5, 10, 11

Әw созе Йаһоwа әм дькарьн гьредьн тʹәви гьлийед Иса, кӧ бәре пешьн Пʹадшатийе бьгәрʹьн (Мәт. 6:33). Щарәке, Паwлосе шанди жь Иса пьрси: «Мә һʹәму тьшт һиштийә у пәй тә һатьнә, ле ахьрийа мә wе чаwа бә?» (Мәт. 19:27). Иса сәва wе пьрсе Паwлос сущдар нәкьр. Дәwсе әwи готә шагьртед хwә, кӧ әwана wе жь бо хьзмәтийа хwә бенә хәлаткьрьне. Әw шандийед амьн у бьжартийед дьн, wе тʹәви Иса ль әʹзмана сәрwертийе бькьн. Ле иро жи хьзмәткʹаред Хwәде хәлате дьстиньн. Иса гот: «Һʹәмуйед кӧ мала хwә, йан бьред хwә, йан хушкед хwә, йан баве хwә, йан дийа хwә, йан жьна хwә, йан зарʹед хwә, йан әʹрдед хwә бона наве мьн һьштьнә, әwе сәд ԛат бьстинә у wе жийина һʹәта-һʹәтайе жи wар бә» (Мәт. 19:29). Шандийед Иса йед кӧ бона Пʹадшатийа Хwәде тьштәк жь хwә кем дькьрьн, әʹсә wе бьстандана кʹәрәмед һе мәзьн. Гәло әм хwәха ша набьн wәки чь жи мә бона Пʹадшатийе жь хwә кем кьр, мә тьштед һе ԛимәт ԛазанщ кьр, мәсәлә ча Иса гот, бав, де, бьра, хушк у зарʹед рʹӧһʹани? w16.12 4:4, 5

Һʹәму Мәсиһийед рʹаст гәләк һивийе нә, чахе пе чʹәʹве хwә бьвиньн кӧ ԛьрара Йаһоwа бе сери у наве wи бе рʹумәткьрьне (Йуһʹн. 10:16; Мәт. 6:9, 10). Рʹасти жи әw wәʹдә wе чьԛас хwәш бә у жь ве четьр ида чь һәйә! Йаһоwа ӧса жи мәрʹа соз да, кӧ wе жийина һʹәта-һʹәтайе бьдә мә, йед рʹункьрийара сәр әʹзмана, ле йед дьнрʹа сәр әʹрде (2 Пәт. 3:13). Ле һʹәта әw wәʹдә бе, әм дьхwазьн бьвиньн кӧ чаwа щьмәʹта Йаһоwа рʹӧһʹанида һе пешда һәрә. Һәрге баwәрийа мә рʹаст ә, әме тʹӧ щар «дӧдьли» нибьн, wәки «чь кӧ әм һивийе нә, wе бе сери». Әw те һʹәсабе кӧ әме сәд сәләфи баwәр бьн, wәки созед Йаһоwа wе бенә сери. Гәләк мәрьвед ве дьнйайе жи һивийа тьштәки нә, ле йәкә дӧдьли нә һәла әw йәк wе бе сери йан на. Мәсәлә, гәләк мәрьвед хӧмарбаз һивийе нә кӧ пʹәре ԛальм ԛазанщ кьн, ле сәд сәләфи баwәр ниньн wе ԛазанщ кьн йан на. w16.10 3:1, 2

Йаһоwа жь ԛәнщийа хwә мә һәр кәсирʹа пʹешкʹеш дайә, мәсәлә фәрәсәт, һʹӧнӧр, у талант. Әwан пʹешкʹеша әм дькарьн бьдьнә хәбате сәва wи рʹумәт кьн у кʹаре бьдьнә йед майин (Рʹом. 12:4-8). Йаһоwа ԛәдьрәки мәзьн дайә мә һәр кәси, кӧ шьхӧл да дәсте мә. Әw мә ԛимәт дькә у итʹбарийа хwә мә тинә. Шьхӧле мә тʹәшкиләта Хwәдеда щара дькарә бе гӧһастьне. Дина хwә бьдьнә мәсәла Иса. Пешийе, әw тʹәне тʹәви Йаһоwа бу (Мәтʹлк. 8:22). Паше, Иса у Йаһоwа тʹәвайи мьлйакʹәт, гәрдун, у мәрьв әʹфьрандьн (Колс. 1:16). Паше, Иса шьхӧләкә тʹәзә станд, кӧ бе сәр әʹрде. Әw гәрәке бьһата буйине ча зарʹок у мәзьн буйа ча мәрьвәки гьһишти (Фили. 2:7). Паше, чахе әwи әʹмьре хwә да ча ԛӧрбан, әw вәгәрʹийа әʹзмана, сәва кӧ сала 1914-да бьбә Пʹадша Пʹадшатийа Хwәдеда (Ибрн. 2:9). Паши Һʹәзарсалийа Сәрwертийе, Иса wе Пʹадшатийе бьдә дәсте Йаһоwа, сәва кӧ «һәр тьштида әw бьбә Хwәдейе һәр тьшти» (1 Корн. 15:28). w17.01 3:11, 12

Жьнькәке чахе тьштәк гәрәке сафи кьра, һәвале хwәрʹа гот: «Әз нахwазьм гәләк бьфькьрьм, дьһа һеса йә тӧ хwәха мьнрʹа бежи әз чь бькьм». Ве жьнькерʹа һе баш бу wәки кәсәки дьн жерʹа бежә әw чь бькә, нә кӧ хwәха сафи кә. Әwе нәхwәст пʹешкʹеша Хwәде, демәк азайа бьжартьне бьдә хәбате. Ле һун ча сафикьрьна дькьн? Wәрʹа дьһа дәст дьдә wәки хwәха сафикьрьна бькьн, йан кәсәки дьн дәwса wә бькә? Һун ча дьдьнә хәбате азайа бьжартьне? Нава ԛьрʹнада мәрьв һәврʹа дькʹәвьнә дәʹwе дәрһәԛа азайа бьжартьне. Һьнәк дьбежьн wәки азайа бьжартьна мәрьва тʹӧнә, чьмки һʹәму кьред мә Хwәде ида дәwса мә пешда сафи кьрийә. Һьнәк жи дьбежьн wәки азайа бьжартьне тʹәне әw ә, чахе һʹәму тьштида азайи у изьна тә һәйә. Ле жь Хәбәра Хwәде әм дькарьн рʹаст фәʹм кьн кӧ чь йә азайа бьжартьне. Гәло чьрʹа? Кʹьтеба Пироз мәрʹа зәлал әʹйан дькә, wәки Йаһоwа әм бь азайа бьжартьне әʹфьрандьнә. Демәк әwи фәрәсәт у азайи дайә мә, wәки әм хwәха бь һʹьш-аԛьле хwә бьжартьнед рʹаст бькьн. w17.01 2:1, 2

Даwьд фькьри wәки кӧрʹе wи Сьлеман wе нькарьбә рʹебәрийа авакьрьна пʹарьстгәһе бькә, чьмки пʹарьстгәһ гәрәке гәләк мәзьн буйа, ле Сьлеман щаһьл у нәщерʹьбанди бу. Ле йәкә Даwьд баwәр бу, wәки Йаһоwа wе али кӧрʹе wи бькә, сәва әwи шьхӧли бинә сери. Ләма чь дәсте Даwьд дьһат әwи кьр, әwи гәләк матерйал һазьр кьр бона авакьрьне. Иро бьред әʹмьрда мәзьн гәрәке бәрхwә нәкʹәвьн, чахе лазьм ә щабдарийед хwә бьдьнә дәсте бьред щаһьл. Чахе йед щаһьл һинкьри нә сәва щабдарийа һьлдьнә сәр хwә, әw йәк шьхӧле Хwәде һе пешда дьбә. Бьред мәзьн гәрәке ша бьн, wәки йед щаһьл кʹижан кӧ wана хwәха һин кьрийә, бунә щерʹьбанди у wе шьхӧле wан бькьн. w17.01 5:8, 9

Wәк Пʹадшайе Пʹадшатийа Хwәде, Иса wе сәре мәʹр бьһʹьнщьрʹинә у wе бь тʹәмами бьдә һьлдане wан кӧл-дәрда кʹижан кӧ жь wи тен. Чахе Иса сәр әʹрде бу, әwи шагьртед хwәрʹа нишан кьр wәки Пʹадшатийа Хwәде чьԛас фәрз ә. Һәма дәрберʹа паши ньхӧмандьна хwә, Иса һʹәму щийа «мьзгинийа Пʹадшатийа Хwәде» бәла дькьр (Луԛа 4:43). Иса пешийа кӧ бьчуйа әʹзмана, тʹәми да шагьртед хwә wәки «һʹәта сәре дьне» дәрһәԛа wи шәʹдәтийе бьдьн (Кʹар. Шанд. 1:6-8). Бь сайа бәлакьрьна мьзгинийа Пʹадшатийе, мәрьв дькарьн пебьһʹәсьн дәрһәԛа кʹьрʹине у ӧса жи бькарьбьн бьжин бьн сәрwертийа Пʹадшатийа Хwәдеда. Иро әм али бьжартийа дькьн йед кӧ әʹрде нә. Чь щурʹәйи? Әм нав тʹәмамийа дьнйайе мьзгинийа дәрһәԛа Пʹадшатийе бәла дькьн. Ӧса әм нишан дькьн wәки әм пьштгьрийа Пʹадшатийа Хwәде дькьн (Мәт. 24:14; 25:40). w17.02 2:7, 8

Рʹаст ә ԛьрʹна йәкеда һʹӧкӧме кʹома рʹебәрийе сәр щьвате һәбу, ле wана фәʹм дькьр кӧ Иса йә Рʹебәре wан. Паwлос ньвиси: «Пе һʹьзкьрьне . . . һәр алийада бьгьһижьнә сери, кӧ Мәсиһ ә» (Әфәс. 4:15). Ԛьрʹна йәкеда шандийед Иса гәләк навдар бун, ле Мәсиһийа наве wан нәдьданә сәр хwә, дәwсе әwана «‹мәсиһи› һатьнә навкьрьне» (Кар. Шанд. 11:26). Шанди у бьред дьнә щабдар, рʹебәри Мәсиһийа дькьрьн сәр һʹиме Ньвисара. Паwлос заньбу wәки гәләк фәрз ә пәй wан рʹебәрийа һәрә, ле йәкә әwи гот: «Ле әз дьхwазьм кӧ һун заньбьн wәки сәре һәр мери [ӧса жи һәр әндәме кʹома рʹебәрийе] Мәсиһ ә, . . . у сәре Мәсиһ Хwәде йә» (1 Корн. 11:2, 3). Бәле, бь рʹебәрийа Йаһоwа Хwәде, Иса Мәсиһ рʹебәри щьвате дькьр. w17.02 4:7

Чахе әм ԛәдьре мәрьва дьгьрьн, әw йәк гәләк тьштада али мә дькә. Мәсәлә, әw йәк али мә дькә wәки әм нәбьнә хwәһʹьз у чахе һӧрмәте дьдьнә мә, әм чʹәʹве хwәда бьльнд нәбьн. Һьн жи, һәрге әw мәрьве кӧ әм ԛәдьре wи дьгьрьн дьле мә бешинә, әме дьлтәнг нәбьн у әw wе нәбә бона мә кәвьре лькʹӧмандьне. Хенщи ве йәке, тʹәшкиләта Йаһоwада wе йәкти бе хwәйкьрьне, чьмки тʹәшкиләта wида нә хушк-бьра нә жи йед нәбаwәра, бьльнд накьн. Чахе әм ԛәдьре wан дьгьрьн кʹерʹа дькʹәвә, әм дьле Хwәде ша дькьн, чьмки гӧрʹа wи дькьн у wирʹа амьн дьминьн. Ӧса әм рʹе дьдьнә Йаһоwа wәки щаба wан бьдә кʹе ԛәрфе хwә wи дькә (Мәтʹлк. 27:11). Мәрьвед ве дьнйайе рʹаст фәʹм накьн һӧрмәте бьдьне кʹе у чаwа. Ле бь рʹастийе жи әм гәләк рʹази нә жь Йаһоwа wәки әw мә һин дькә чь щурʹәйи әм гәрәке һӧрмәте бьдьнә кʹьфше. w17.03 1:13, 20, 21

Йәһошәфат жи мина баве хwә Аса бу. Йәһошәфат жи али щьмәʹта хwә дькьр, wәки Йаһоwа бьгәрʹьн. Бона ве йәке, әwи щурʹә-щурʹә шәһәрада бь кʹьтеба Ԛануна Йаһоwа щьмәʹт һин дькьр (2 Дир. 17:7-10). Әw һәла һе жи чу пʹадшатийа Исраелейә бакуре, чʹийайе Әфрайиме, сәва щьмәʹте вәгәрʹинә бәрбь Йаһоwа (2 Дир. 19:4). Йаһоwа дьхwазә һʹәму мәрьв сәр тʹопа дьнйайе дәрһәԛа wи пебьһʹәсьн. Ве йәкеда әм гьшк жи дькарьн аликʹарийе бьдьн. Ле гәло тә әв нет данийә пешийа хwә, wәки һәр мәһ Хәбәра Хwәде мәрьва һин ки у wана бәрбь Хwәде бини? Һәрге тӧ дьхwази тʹәви кәсәки һинбуна Кʹьтеба Пироз дәстпеки, тӧ бона ве йәке Хwәдерʹа дӧа дьки? Гава тӧ алийе хwәда һʹәму тьшти бьки, Хwәде wе әʹсә али тә бькә wәки һинбуна Кʹьтеба Пироз дәстпеки. Ле һәрге кәсәк бьхwазә wәки тӧ Кʹьтеба Пироз wи һин ки, тӧ һазьр и wәʹде хwәйи аза хәрщ ки? Мина Йәһошәфат әм жи дькарьн али wан хушк-бьра бькьн йед кӧ рʹӧһʹанида сьст бунә, wәки әwана вәгәрʹьнә бал Йаһоwа. w17.03 3:10, 11