Ene Mambo o Twakebewenga Bukuzhi

1-2. Twafwainwa kupokololwa ku ñanyi kintu, kabiji mambo ka? (Loma 7:22-24) (Monai ne kipikichala.)

AKIFWANYIKIZHAI bino, mwanamulume bamushata ku kishimikwa kyakuluka. Uji na bumi, pano bino kechi wakonsha kwifumyamo aye mwine mu byamukulukila ne. Ubena kutamatu miteto kuba’mba bamukwashe.

² Atweba bonse byobyo tuji. Mu ñanyi jishinda? Adama byo asatukijile Mulenga wanji, waikele ndengamambo. Bonse twaswana bundengamambo mambo twi baana banji. Onkao mambo, bantu bonse bapelelwa bingi byonkatu byapelelwa mwanamulume ye twaambapo, mambo kechi twakonsha kwipokolola atweba bene ne. Mutumwa Paulo walumbulwile bingi bulongo bundengamambo byo buji mu nkalata yo atumijile bena Loma. (Tangai Loma 7:22-24.) Wasashijile’mba “ñanyi ukampokolola ku uno mubiji ubena kuya ku lufu?” Bundengamambo bwamulengejile kupelelwa bingi mambo bwamutwajilenga ku lufu. (Loma 6:23) Ne atweba bonse byobyo kiji. Tukebewa wa kwitupokolola.

3. Bukuzhi bwalengela Yehoba kuba byepi?

³ Paulo byo apwishishe kwamba pa bundengamambo, waambile pa kintu kitupa luketekelo atweba bonse. Panyuma ya kwipuzha’mba: “Ñanyi ukampokolola ku uno mubiji ubena kuya ku lufu?” Paulo wakumbwile buno bwipuzho amba: “Nsanchila Lesa kupichila mwi Yesu Kilishitu Nkambo yetu!” (Loma 7:25) Paulo waambile pa kitapisho kya bukuzhi bwa kwa Yesu.a Bukuzhi bwitupokolola mambo bwalengela (1) kwitulekelako mambo, (2) kubukwa ku bundengamambo bwetu ne (3) kupwana na Mulenga wetu. Kufunda pa bino bishinka kusakubaisha butemwe bo twatemwa Yehoba, “Lesa upana luketekelo.” (Loma 15:13) Kabiji kusakwitulengela kusanchila Yesu mambo “na mambo a aye betukuula na bukuzhi.”​—Kolo. 1:14.

BUKUZHI BWALENGELA KWITULEKELAKO MAMBO

4-5. Mambo ka atweba bonse o tukebewa bukuzhi? (Musapwishi 7:20)

⁴ Bukuzhi bwalengela kwitulekelako mambo. Muntu yense ulenga mambo mu byambo nangwa mu byubilo. (Tangai Musapwishi 7:20.) Bino kuji mambo amo abaya bingi. Bantu balenganga mambo a bukende ne kwipayañana bebepayanga kwesakana na Mizhilo ya Mosesa. (Levi 20:10; Bala. 35:30, 31) Bino mambo amo nangwa kya kuba kechi a bulala ne, nao mambo. Nyimbi wa masalamo aye Davida waambile amba: “Nkalama jishinda jami kuchina’mba nakalenga mambo na lujimi wami.” (Sala. 39:1) Kino kibena kumwesha’mba twakonsha kulenga mambo ne mu byo twamba.​—Yako. 3:2.

⁵ Nanchi mwakilangulushapo kala pa byambo byo mwaambijile mukwenu nyi? Nanchi mwilangulusha pa bintu bimo byo mwaubile nyi? Kwakubula nangwa kuzhinaukatu ne, mwaswa. Baibolo waamba’mba: “Umvwe twaamba’mba, ‘bundengamambo tufwabo,’ ko kuba’mba tubena kwijimbaika atwe bene ne bukine kechi buji mwi atweba ne.”—1 Yoa. 1:8.

6-7. Ñanyi kintu kyalengela Yehoba kwitulekelako mambo? (Monai ne kipikichala.)

⁶ Bukuzhi bo bulengela kuba’mba Yehoba etulekelengako mambo. (Efi. 1:7) Nangwa byonkabyo, kino kechi kilumbulula’mba utalapotu pa mambo o tulenga ne. Yehoba umvwa bingi kutama ku muchima inge twalenga mambo. (Isa. 59:2) Bunchibamambo bwanji bwaoloka bumulengela kukeba bishinka byafwainwa kumulengela kwitulekelako mambo.

⁷ Mu Mizhilo ya Mosesa, bena Isalela bebakambizhe kupana milambo ya banyama ya kufuta mambo abo. (Levi 4:27-31; 17:11) Ino milambo yajinga kimvule kya kitapisho kya kwa Yesu ne mapesho akafumamo. Kitapisho kya kwa Yesu kyo kyalengejile Yehoba kwikala na kishinka kya kwitulekelako mambo. Paulo wayukile buneme bwa kitapisho kya kwa Yesu kwesakana na byo anembejile bena Kilishitu ba mu Kolinda. Panyuma ya kwamba pa bintu byo baubanga kunyuma, Paulo wibambijile amba: “Bemovwa ne kwimutokesha; bemuzhijika; ne kwimutela’mba mwaoloka mu jizhina ja Nkambo yetu Yesu Kilishitu ne na mupashi wa Lesa wetu.”​—1 Ko. 6:9-11.

8. Ñanyi kintu kyo mwafwainwa kulangulukangapo byo mubena kwinengezha kutanwa ku Kivuluko kya uno mwaka?

⁸ Byo mubena kwinengezha kutanwa ku Kivuluko kya uno mwaka, langulukainga pa byo mwamwenamo Yehoba byo emulekelako mambo. Na mambo a bukuzhi, kechi mwafwainwa kwizhachisha pa mambo o mwalengele kala inge mwalapila ne. Pano ibyepi inge kimye kimo kimukatazha kuswa amba bemulekelako mambo? Kampe kimye kimo mulanguluka’mba, ‘Nayuka kuba’mba Yehoba wandekelako mambo, pano bino kyankatazha kwilekelako mambo amiwa mwine.’ Inge byo byo mulanguluka, mwafwainwa kuvulukanga’mba: Yehoba ye ulekelako mambo kabiji wapa Mwananji luusa lwa kuchibila bantu mambo. Yehoba kechi wapa anweba nangwa muntu mukwabo luusa lwa kufuukula bantu Yehoba bo afwainwa kubila lusa ne. Baibolo waamba’mba: “Inge tubena kwenda mu kyeya byonka [Yehoba] byo aji mu kyeya, . . . mashi a Yesu Mwananji etutokesha ku bundengamambo bonse.” (1 Yoa. 1:6, 7) Twafwainwa kuswa luno lufunjisho byonkatu byo twaswa mafunjisho akwabo a mu Baibolo. Bukuzhi bo bulengela Yehoba kwitubila lusa, kabiji Baibolo waamba’mba ‘waswila jimo kulekela mambo.’​—Sala. 86:5.

BUKUZHI BUKETULENGELA KUBUKWA

9. Mu Baibolo kyambo kya bundengamambo kilumbulula ka? (Salamo 51:5 ne tubyambo twa munshi.)

⁹ Mu Baibolo, kyambo kya bundengamambo kechi kyambatu pa bintu byo tuba ne, bino kilumbulula ne byo tuji na mambo a bundengamambo bo twaswaine byo twakijingatu munda. (Tangai Salamo 51:5 ne tubyambo twa munshi.) Bundengamambo kechi bwitulengelatu kuba byatama ne, bino bo bwitulengela ne kukolwa, kukota ne kufwa. Kino kyo kilengela ne baana babacheche babula kulengapo mambo kukolwa ne kufwa. Kabiji bundengamambo bo bulengela bantu bonse, boba byawama ne boba byatama kuyanda ne kufwa. Mambo baana bonse ba kwa Adama baswana bundengamambo.

10. Ba Adama ne Evwa baumvwine byepi byo balengele mambo?

¹⁰ Langulukai pa byaumvwine ba Adama ne Evwa byo balengele mambo ne kwikala bambulwa kulumbuluka. Bundengamambo bwibalengejile kumvwa bingi kutama ku muchima. Byo balengele mambo, ba Adama ne Evwa ponkapotu batendekele kupita mu bintu byatama byafumine mu kulala muzhilo wa Lesa, ko kuba’mba ‘muzhilo wanembelwe mu michima yabo.’ (Loma 2:15) Bayukile’mba bintu byaya munsunya mambo ne byo beumvwanga byapimpwile. Ponkapotu bafuukwilepo kwinyinga mabula ne kufyama kuchiina Mulenga wabo. (Nte. 3:7, 8) Akye kyo kyajinga kimye kitanshi mu bwikalo bwabo kwizhachisha, kumvwa bumvu ne kwakamwa. Batwajijile kumvwa bino kufikatu ne byo bafwile.​—Nte. 3:16-19.

11. Bundengamambo bwitulengela kumvwa byepi?

¹¹ Kyo kimotu ne atweba bundengamambo bwitulengela kumvwa byonka byaumvwine ba Adama ne Evwa. Bundengamambo bo bwitulengela kupita mu bintu bitukozha ku muchima ne kwitulengela kwikala na binyenge. Nangwa twibikeko byepi kupwisha makatazho, kechi makatazho onse o twakonsha kupwisha ne. Mambo ka? Mambo Baibolo waamba’mba ‘betwalwile ke batu.’ (Loma 8:20) Kino kishinka kya kine ku bantu bonsetu, kechi pa muntu pa muntutu ne. Nabiji akilangulukai pa bantu byo bakankalwa kulama bulongo ntanda, kupwisha bumbanzhi, buyanji ne kuleta mutende pakachi ka byalo. Nangwa kya kuba besekako kupwisha ano makatazho, pano bino bapulwilamotu mabula. Pano nga bukuzhi bwakonsha kwitupokolola byepi ku bundengamambo bwetu?

12. Bukuzhi bwitulengela kwikala na ñanyi luketekelo?

¹² Bukuzhi bwitulengela kwikala na luketekelo lwa kuba’mba ‘bilengwa bikapokololwa ku buzha bwa bubole.’ (Loma 8:21) Mu ntanda ipya mapesho onse akekalako na mambo a bukuzhi byo akafika, kechi tukakolwanga, kwikala na binyenge, kwizhachisha, kumvwa bumvu nangwa kupelelwa ne. Kabiji “Mfumu wa Mutende” aye Yesu Kilishitu witufwijile byo akalamanga, ukakwasha bantu kwikala mu mutende ne kuwamisha ntanda.​—Isa. 9:6, 7.

13. Ñanyi bintu bikwabo byo mwafwainwa kulangulukapo kimye kyo mubena kwinengezha kutanwa ku Kivuluko kya uno mwaka?

¹³ Akilangulukai pa bwikalo byo bukawama byo tukekala balumbuluka. Fwanyikizhai byo mukabuukanga pa juba pa juba na butuntulu bwa mubiji bwawama, byo mukekalanga kwa kubula kwakamwa’mba anweba nangwa balunda nenu basa kulaala na nzala, kukolwa nangwa kufwa. Nangwatu pa kino kimye mwakonsha kwikala na mutende inge ‘mwakwachisha ku lolwa luketekelo . . . luji nobe kimiko kya mweo wenu, lwa kine kabiji lwakosa.’ (Hebe. 6:18, 19) Byonkatu kimiko byo kilengela bwato kushikimana, ne luketekelo lwenu lwa bwina Kilishitu lukemukwasha kushikimika lwitabilo lwenu ne kwimukwasha kuchinchika makatazho o mubena kupitamo pa kino kimye. Mwafwainwa kushiinwa’mba Yehoba “ye ufweta aba bamukebesha.” (Hebe. 11:6) Lutekenesho lo tutambula ne luketekelo lwa bintu byawama biji kulutwe, byonse byaikalako na mambo a bukuzhi.

BUKUZHI BWITUPWANYA NE LESA

14. Bundengamambo bwalengela bulunda na Mulenga wetu kwikala byepi, kabiji mambo ka?

¹⁴ Kufumatu kimye Adama ne Evwa kyo balengele mambo, bantu kechi bakonsheshe kwikala balunda ne Lesa ne. Kabiji Baibolo waamba kuba’mba bantu bonse bebafumya ku Mulenga wabo. (Loma 8:7, 8; Kolo. 1:21) Mambo ka? Mambo bololoke bwa Yehoba bumulengela kubula kuswisha bubi. Baibolo waamba pe Yehoba amba: “Meso enu atoka kechi akonsha kutala pa bubi ne, kabiji kechi mwakonsha kutalapotu pa bubi ne.” (Ha. 1:13) Onkao mambo, bundengamambo bwaabanya bantu ne Lesa. Kafwako nangwa umo mwi atweba wakonsha kwikala mulunda ne Lesa ne, kanatu bafumyapo uno mupaka ne kwitupwanya ne Lesa. Bukuzhi bo bwitupwanya ne Lesa.

15. Bukuzhi bwitushinkwila byepi jishinda ja kwikelamo na bulunda bwawama ne Yehoba?

¹⁵ Baibolo waamba’mba Yesu ye “kitapisho kya kufuchila” mambo. (1 Yoa. 2:2 tubyambo twa munshi.) Kyambo kya Kingiliki kyatuntululwa’mba “kitapisho kya kufuchila,” kilumbulula “jishinda ja kutokesheshamo Lesa ku muchima.” Kechi twafwainwa kulangulukanga’mba lufu lwa Mwananji lwalengejile Yehoba kumvwa bulongo ne. Pakuba bukuzhi bwafikizhe bunchibamambo bwaoloka bwa Yehoba. Pano Yehoba wajinga na kishinka kya kumulengela kupwana na bantu. (Loma 3:23-26) Bukuzhi bwalengelanga Yehoba kumona ne bakalume banji bajingako Kilishitu saka akyangye kufwa amba baoloka. (Nte. 15:1, 6 tubyambo twa munshi.) Mu ñanyi jishinda? Mambo wayukile’mba bukuzhi bukapanwa kulutwe. Yehoba wayukile amba Mwananji aye Yesu Kilishitu ukaswa kumupana kwikala bukuzhi. (Isa. 46:10) Bukuzhi bwashinkwila bantu jishinda ja kupwainamo ne Lesa.

16. Ñanyi bintu bikwabo byo mwafwainwa kulangulukapo byo mubena kwinengezha kutanwa ku Kivuluko kya uno mwaka? (Monai ne kipikichala.)

¹⁶ Akilangulukai pa kupwana ne Lesa byo kulumbulula kwi anweba. Kampe mutela Yehoba amba “Tata” byonka Yesu byo etufunjishe. (Mat. 6:9) Kabiji pa bimye bimo mwakonsha ne kutela Yehoba amba “Mulunda” nenu. Kimye kyo tubena kutela Yehoba amba “Tata” nangwa amba “Mulunda netu,” twafwainwa kubanga bino na kwipelula ne na mushingi mukatampe. Mambo twibandengamambo kabiji kechi twakonsha kufwenya kwipi ne Yehoba pa bunke bwetu ne. Bukuzhi bo bonkatu bwitulengela kwikala balunda ne Yehoba. Yehoba waingijishe Yesu “kupwanya bintu byonse kwi aye mwine, pa kuleta mutende na mashi Kilishitu o aichijile pa kichi kya lumanamo.” (Kolo. 1:19, 20) O ene mambo o twikela na bulunda ne Yehoba nangwa kya kuba twibambulwa kulumbuluka.

BUKUZHI BUMWESHA LUSA LWA LESA

17. Bukuzhi bumwesha byepi lusa lwa Yehoba? (Efisesa 2:4, 5)

¹⁷ Bukuzhi bumwesha’mba ‘lusa lwa Yehoba lwavula.’ Yehoba “witusangwile kwikala bomi . . . nangwa kya kuba twafwile mu mizhilulwila yetu.” (Tangai Efisesa 2:4, 5.) Aba baji na “michima ya bukishinka ya kukeba bumi bwa myaka ne myaka,” bakeba kwibakwasha mambo bayuka’mba bafwainwa kupokololwa ku bundengamambo. (Byu. 13:48) Yehoba ukwasha bano bantu kupichila mu kwibalengela kumvwa mambo awama a Bufumu kuba’mba bamuyuke ne kuyuka Mwananji aye Yesu. (Yoa. 17:3) Inge kya kuba Satana walangulukilenga’mba ba Adama ne Evwa byo basatuka bavulañanya kyaswa muchima wa Lesa, ko kuba’mba wibepelengatu.

18. Ñanyi kintu kyo twafwainwa kuvulukanga inge tubena kulanguluka pa bukuzhi?

¹⁸ Inge tubena kulanguluka pa bintu byawama byo tukamwenamo na mambo a bukuzhi, twafwainwa ne kuvulukanga mambo akatampe akolomwenwe. Kechi twafwainwa kumonanga bukuzhi kuba’mba yetutu bonka tumwenamo ne. Bino twafwainwa ne kuvulukanga’mba jo jishinda Yehoba jo aingijishe kupwishishamo mambo amupelemo Satana mu bujimi bwa Edena. (Nte. 3:1-5, 15) Bukuzhi bwalengela Yehoba kuzhijika jizhina janji ne kufumyapo mwenga yense. Bukuzhi bwalengela Yehoba kwitupokolola ku bundengamambo ne lufu, ne kumwesha kuba’mba ye Lesa wa butemwe. Nangwa kya kuba twibandengamambo, mu lusa lwanji lukatampe, Yehoba wituswisha kumwesha patoka kuba’mba bintu byaambile Satana pe aye byajinga bya bubela. (Maana 27:11) Mwakonsha kumwesha byepi amba musanta pa bukuzhi? Tukakumbula buno bwipuzho mu mutwe walondelapo.