Anweba Bakyanyike, Kanainga Kuba Bintu Byatama Bimukanjikizha Bakwenu
“Byambo byenu bikale . . . byalungwa na mukele, muyuke mwafwainwa kwibalondolwela bonse, pa muntu pa muntu.”—KOLO. 4:6.
1, 2. Bakyanyike bavula beumvwa byepi pa mambo a kupusanako na bakwabo, kabiji mambo ka?
KWAKUBULA nangwa kuzhinaukatu ne, kechi kyo kimye kyenu kitanshi kumvwa byambo bya kuba amba “bintu byatama bimukanjikizha bakwenu kuba” ne, bino mwimwena ne anweba bene byubiwa. Kimye kimo, kampe bakimukanjikizhapo kala kuba kintu kyo mwayuka amba kyatama. Mwiumvwa byepi umvwe kyaikala bino? Christopher wa myaka ya kusemwa 14 waambile amba: “Nkebatu ne pa kutwela nangwa kuba bibena kuba bakwetu baana basukulu mambo kechi nkeba kwiubila byami ne.”
2 Nanchi bakwenu bemukanjikizha kuba bintu byo mubula kukeba kuba nyi? Umvwe byo byo boba, mambo ka? Nanchi musaka kulondela byo boba kuba amba bemutemwe nyi? Kino kechi kyatama ne. Mambo nangwatu bakulumpe nabo bakeba kwibatemwa ku bakwabo. Kafwako nangwa umo kikale mukulumpe nangwa mwanyike ukeba kumushikwa ku bakwabo ne. Pano bino, kechi kimye kyonse kyo bakemutemwa bakwenu na mambo a kuba byawama ne. Mambo ne Yesu kyamumwekejile. Nangwa byonkabyo, Yesu waubanga byawama kimye kyonse. Bamo bamulondejile ne kwikala baana banji ba bwanga, pa kuba bakwabo bamushibulukilenga kabiji ‘kechi bamushingikile ne.’—Isa. 53:3.
Kyakatazha Byepi Kukana Kulondela Bintu Byatama Bimukanjikizha Bakwenu?
3. Mambo ka o kyatamina kulondela bipimo bya bakwenu?
3 Kimye kimo mwakonsha kwesekwa kulondela byuba bakwenu mambo a kuchina kwimushikwa. Pano bino mwakonsha kutamisha umvwe mwauba bino. Bena Kilishitu ‘kechi bekala banyike kasa bakumpaulwa ne.’ (Efi. 4:14) Baana ba bacheche kibapelela bingi kukumpulwa na bakwabo. Nangwa byonkabyo byo muji bakyanyike, juba jimo mukekala bakulumpe. Onkao mambo, inge mwaketekela kuba amba bipimo bya Yehoba bimukwasha, mukamwenamo bingi kupichila mu kwibilama. (Mpitu. 10:12, 13) Pano bino umvwe mwabula kulondela bwikalo bwenu kechi bukawama ne. Kishinka ke kya kuba amba, umvwe mwalondela bibena kwimukanjikizha bakwenu mukekala bakitabilambijinga.—Tangai 2 Petelo 2:19.
4, 5. (a) Alona wakokejile byepi byo bamukanjikizhe, kabiji twakonsha kufunjilako ka ku kino? (b) Mashinda ka bakwenu o bakonsha kwingijisha pa kuba amba bemushinde?
4 Kimye kimo, kolojanji Mosesa aye Alona, walondejile byamukanjikizhe kuba bantu. Waubile bino kimye kyo bamukanjikizhe kwibalengela kalesa. Alona kechi waumvwine moyo ne. Patanshi, aye ne Mosesa bakemene kwi Felo wajinga na bulume mu Ijipita. Kepo Alona achinchikile ne kwamba mambo a Lesa kwi aye. Pano bena Isalela byo bamukanjikizhe, Alona wakokejile. Kikatazha bingi kuyuka mwakubila na bintu byatama bimukanjikizha bakwenu kuba! Alona kechi kyamukatezhe kwamba kwi mfumu wa bena Ijipita ne, pano wakankelwe kuchinchika ku bakwabo.—Lupu. 7:1, 2; 32:1-4.
5 Byonka byo kyajinga kwi Alona, bakyanyike nangwa boba bakeba kuba byatama, kechi bo bonkatu bo bakanjikizha kuba bintu ne. Ne bobatu baji na muchima wa kuba byawama kubikakotu ne anweba bakonsha kwimukanjikizha kuba bintu. Bakwenu bakonsha kwimukanjikizha kulenga mambo kupichila mu kwimubepela, nangwa kwimwendeleka. Monse mo kyakonsha kwikela, kyakatazha bingi kuchinchika mu bintu byatama bimukanjikizha bakwenu. Pa kuba amba mushinde bintu byatama bimukanjikizha bakwenu, patanshi mwafwainwa kuketekela bintu byo mwaitabilamo.
“Ipimai Anwe Bene”
6, 7. (a) Mambo ka o kyanemena kusumininwa mu bintu byo mwaitabilamo, kabiji mwakonsha kuba byepi pa kuba amba musumininwenga? (b) Mepuzho ka o mwakonsha kwiipuzha anweba bene pa kuba amba musumininwenga mu bintu?
6 Pa kuba’mba mubulenga kuba bintu byatama bimukanjikizha bakwenu, patanshi mwafwainwa kusumininwa amba bintu byo mwaitabilamo ne bipimo, byawama. (Tangai 2 Kolinda 13:5.) Umvwe mwasumininwa, kyakonsha kwimulengela kuchinchika nangwa kya kuba muji na moyo. (2 Timo. 1:7, 8) Pano bino nangwa kya kuba muntu wachinchika, kyakonsha kumushupa bingi kukosela mu bintu byo abula kwitabila na muchima yense. Pano mambo ka a kubujila kuswa kuba amba bintu byo bemufunjishe mu Baibolo bo bukine? Tendekai kufunda mafunjisho apela. Kyakumwenako, mwaketekela mwi Lesa kabiji mumvwa bamo saka bamba ene mambo o baketekela mwi aye. Ishikishai amba: ‘Ki ka kindengela kusumininwa kuba amba Lesa ko aji?’ Nkebelo ya buno bwipuzho kechi ya kwimulengela kwikala na luzhinauko ne, bino ke ya kukosesha lwitabilo lwenu. Kabiji ishikishai amba: ‘Nayuka byepi amba Binembelo byanembeshiwa kwi Lesa?’ (2 Timo. 3:16) ‘Mambo ka o nasumininwa kuba amba ano ‘moba a kupelako’?’ (2 Timo. 3:1-5) ‘Ki ka kindengela kuswa kuba amba bipimo bya Yehoba byaikelako kunkwasha?’—Isa. 48:17, 18.
7 Mwakonsha kukankazhama kwishikisha ano mepuzho na mambo a kuchina kuba’mba kechi mwakonsha kutana mikumbu ne. Pano bino kuba bino, po pamotu ne kukankazhama kumona pa kayukilo ka mu motoka kamwesha amba manyi mo aji nangwa apwa, kuchina kuba amba mwakayuka amba “Apwa”! Inge kya kuba mu motoka manyi kafwamo, kano kayukilo kafwainwa kwimubula pa kuba amba muyuke bya kuba. Po pamotu, ne anweba mwafwainwa kuyuka inge kya kuba kechi mwasumininwa mu bintu bimo ne, pa kuba amba mwingijilepo.—Byu. 17:11.
8. Londololai byo mwakonsha kusumininwa kya kine kuba amba kumvwina mukambizho wa Lesa wa kuchina bulalelale kwakonsha kwimukwasha?
8 Akimonai kino kyakumwenako. Baibolo wimukambizha ‘kuchina bulalelale.’ Ishikishai anwe bene amba, ‘Mambo ka uno mukambizho kyo anemena?’ Mwafwainwa kuyuka ene mambo bakwenu o betumpila mu bino byubilo. Kabiji monai ne bishinka bikwabo bimwesha kuba’mba muntu uba bulalelale “umulenga mambo mubiji wanji mwine.” (1 Ko. 6:18) Pano esakanyai bishinka ne kwishikisha amba: ‘Jishinda ka jawama kulondela? Nanchi kyawama kwitumpa mu byubilo bya kwilaala nyi?’ Kabiji langulukishaipo ne jikwabo ne kwishikisha amba, ‘Nakonsha kwiumvwa byepi inge nauba bulalelale?’ Mwakonsha kusangajika bakwenu bemukanjikizha, pano palutwe kacheche mwakonsha kwiumvwa byepi kimye kyo muji na bansemi benu ne bakwenu bena Kilishitu pa Nzubo ya Bufumu? Mwakonsha kwiumvwa byepi inge kemulombe kwi Lesa? Nanchi mwafwainwa konauna byubilo byenu byawama kwi Lesa na mambotu a kukeba kutokesha bakwenu mo mufunjila pa muchima nyi?
9, 10. Kusumininwa mu byo mwaitabilamo kukemulengela byepi kukizhamo kwikala na luketekelo kimye kyo muji na bakwenu?
9 Inge mwi bakyanyike, yukai amba mubena kukomenako mu ‘bulume bwenu bwa kulanguluka.’ (Tangai Loma 12:1, 2.) Kimye kyo mukiji banyike kyo kyo mwafwainwa kulangulukishangapo pa byo kilumbulula kwikala Kamonyi wa kwa Yehoba. Kuno kulangulukapo kwakonsha kwimukwasha kusumininwa mu bintu byo mwaitabilamo. Ne mu jino jishinda inge kya kuba bakwenu bemukanjikizha kuba bintu, mwakonsha kupelawizha kwibakumbula na kusumininwa. Mukeumvwa byonka biumvwa nyenga wakyanyike mwina Kilishitu waambile amba: “Inge nakana kulondela binkanjikizha bakwetu kuba, kilengela bakwetu kuyuka byonji. Bupopweshi bongyamo kechi bwa byonkabyatu ne. Bo bundengela kwikala na ndangulukilo, bikonkwanyi, byubilo ne bwikalo bwawama.”
10 Kikebewa kwibikako bingi pa kuba’mba mutwajijile kwikala na byubilo byawama. (Luka 13:24) Kabiji mwakonsha ne kulanguluka pa kyokyo kintu kana kyawama. Pano vulukai kino: Inge kemumweke nobe mukeba kunekenena, nangwa nobe kechi mubena kukeba kutwajijila kuba byawama ne, bakwenu bakayuka ne kwimutwelelela. Pano bino, umvwe kemwambe na kusumininwa, mukamonakotu bakwenu baleka kwimukanjikizha.—Esakanyaiko Luka 4:12, 13.
‘Langulukainga mwa Kukumbwila’
11. Mfweto ka iji mu kwinengezhezha jimo kukana kuba bintu byatama bimukanjikizha bakwenu?
11 Kintu kikwabo kyanema kyakonsha kwimukwasha kukana kuba bintu byatama bimukanjikizha kuba bakwenu ke kwinengezhezha jimo. (Tangai Byambo bya Mana 15:28.) Kwinengezha kulumbulula kulangulukila jimo bintu byo mwakonsha kupitamo. Kimo kimye kulangulukila jimo bya kuba kwakonsha kwimuzhikijila ku bintu bikatampe byakonsha kwimumwekela. Kyakumwenako, twambe’mba mwamona jibumba ja bakwenu mo mufunjila kulutwe yenu saka bapepa fwanka. Nanchi mwakonsha kuketekela amba basakwimupako fwanka amba mupepeko nyi? Byo mubena kuketekela kino kubiwa, mwakonsha kuba byepi? Byambo bya Mana 22:3 byaamba amba: “Wajimuka pa kumona bileta lufu bibenakwiya ufyama.” Umvwe mwaingijisha jishinda jingi, mwakonsha kuchinuzhuka luno lukatazho. Kino kechi kimwesha amba mwachina ne; pakuba kimwesha amba muji na maana.
12. Jishinda ka jawama kukumbwilamo umvwe muntu keemwendeleke?
12 Pano mwakonsha kuba byepi inge kya kuba kintu kimumwekelatu ponkapo? Mwakonsha kuba byepi inge kya kuba mukwenu wimwipuzha na luzhinauko amba: “Mwi bakisungu nyi?” Kyawama kulondela lujimuno luji mu Kolose 4:6 lwa kuba amba: “Byambo byenu bikale na bupe moba onse, byalungwa na mukele, muyuke mwafwainwa kwibalondolwela bonse, pa muntu pa muntu.” Kwesakana na byaamba kino kinembelo, mwakonsha kupwisha luno lukatazho kwesakana na bintu byo biji. Kampe kechi mwakonshatu ne kutaya kimye kyabaya na kulondolola byaamba Baibolo ne. Kimye kimo mukumbu mwipi wa kubula kupita mu mbaji ye ukebewa. Kyakumwenako, pa mambo a kukumbula bwipuzho bwaamba pa kwikala kisungu, mwakonsha kukumbulatu amba “Ee ne kisungu,” nangwa amba, “Abyo ke bya kuyuka amiwa mwine.”
13. Kulangulukila jimo bya kuba kwakonsha kwimukwasha byepi kuyuka mwakukumbwila mukwenu ubena kwimwendeleka?
13 Yesu wakumbulangatu mikumbu ipi inge wikimona amba kwamba byambo byavula kechi kwakonsheshe kukwashañana ne. Nangwatu kimye kyo bamwipwizhenga kwi Heloda, Yesu wazhindaminetu. (Luka 23:8, 9) Kuzhindamapo kukwasha bingi inge muntu bamwipuzha mepuzho abula kuyilamo. (Mana 26:4; Sapwi. 3:1, 7) Nangwa byonkabyo, mwakonsha kuyuka muntu ubena kwimwipuzha mu bukishinka ukeba kuyuka byo mwaitabilamo pa mambo a kyubilo nabiji bulalelale, nangwa kya kuba awo muntu patanshi wimwendelekanga. (1 Pe. 4:4) Inge kyaikala bino, kijitu bulongo kumulumbulwila bintu bya mu Baibolo byo mwaitabilamo. Kechi mwafwainwa kuchina kumubula byo kiji ne. Kimye kyonse “ikajilai jimo na mwa kwibakumbwila.”—1 Pe. 3:15.
14. Mwakonsha kuyuka byepi mwakukumbwila pa kuba’mba bakwenu balangulukepo pa kintu kyatama kyo bakeba kwimukanjikizha kuba?
14 Kimye kimo mwakonsha kulengela bakwenu kulangulukapo pa kintu kyo bakeba kwimukanjikizha kuba. Pano bino mwafwainwa kuyuka mwakukumbwila. Kyakumwenako, umvwe mukwenu mo mufunjila keemutambike fwanka amba mupepeko, mwakonsha kumwambilatu amba, “Kechi mpepa ne,” kabiji mwaamba ne kuba’mba, “Kwesakana na byo umweka, namonanga namba kechi upepa ne!” Nanchi mwamona byo mwakonsha kulengela mukwenu kulangulukapo pa kintu kyo akeba kwimukanjikizha kuba nyi? Mu kifulo kya kuba amba mulondololenga ene mambo o mubujila kupepa, aye mwine ye wakonsha kulangulukapo pa ene mambo o apepela.a
15. Kimye ka kyo mwafwainwa kwibasha bakwenu inge ke bemukanjikizhe kuba bintu byatama, kabiji mambo ka?
15 Pano mwafwainwa kuba byepi inge kya kuba mwibikako kukana kuba bintu byatama bimukanjikizha bakwenu, pano abo batwajijilatu kwimukanjikizha? Umvwe bauba bino, kyawama kwibasha. Mambo inge mwabanda bakonsha kwimongola. Onkao mambo, mwafwainwa kufumapo. Mwakonsha kukasuluka kuba bino. Mambo kabiji mwibabula kala byo kiji abo bakosako na kwimukanjikizha. Kechi mwi bakitabilambijinga ne, pakuba mukeba kutokesha Yehoba pa muchima.—Mana 27:11.
‘Langulukilai Jimo Bintu Bikemulengela Kumwenamo Bintu Byavula’
16. Bakwenu bamo bebepekezha kwikala bena Kilishitu bakonsha kwimukanjikizha byepi kuba bintu byatama?
16 Kimo kimye bakwenu bakyanyike bebepekezha kwikala bakalume ba Yehoba bakonsha kwimukanjikizha kwitumpa mu bintu byatama. Kyakumwenako, mwakonsha kuba byepi inge kya kuba mwaya na kutanwa ku byakisangajimbwe byo banengezha ku uno wakyanyike, pano mwatana kuba’mba kafwako mukulumpe ubena kumona bintu byo biji ne? Pano ibyepi inge kya kuba wakyanyike wibepekezha kwikala mwina Kilishitu waleta binyu pa kuno kukaya kabiji anweba ne bakwenu kechi mwafikila mu jifumbi ja kutomenapo maalwa ne? Kuji bintu byavula bikebewa kulondela jiwi jenu ja mu muchima jafunjishiwa na Baibolo. Wakyanyike umo mwina Kilishitu waambile amba: “Amiwa ne nyenga yami twakaine kutamba filimu mwajinga bantu baambilenga byambo byatama. Bamo bo twajinga nabo bafuukwilepo kutamba uno filimu. Bansemi betu betutakaikile pa byo twaubile. Pano bino bakwetu betuzhingijile na mambo a kuba amba twibalengejile kumweka nobe batama.”
17. Inge kemuye ku byakisangajimbwe, bintu ka byanema byo mwafwainwa kuba pa kuba amba mulondelenga bipimo bya Lesa?
17 Byonka byo kyamweshiwa mu kino kyakumwenako, kulondela jiwi jenu jo bafunjisha ku Baibolo kwakonsha kwimulengela kumweka nobe mwatama. Pano anweba twajijilaitu kuba byawama. Inengezhezhainga jimo. Inge mwaya ku byakisangajimbwe, inengezhai kufumapo inge kya kuba bintu byabula kwikala bulongo. Bakyanyike bamo babula bansemi babo amba inge bintu byatama basakwibatumina foni kuba amba beye na kwibasenda. (Sala. 26:4, 5) Muntu ‘ulangulukila jimo ukamwenamo bintu byavula.’—Mana 21:5.
“Usekele mu Bwanyike Bobe”
18, 19. (a) Mambo ka o mwakonsha kusumininwa kuba amba Yehoba ukeba amba mwikale balusekelo? (b) Lesa umvwa byepi pa boba bakana bibakanjikizha bakwabo kuba?
18 Yehoba wimulengele kuba’mba mwiyowenga mu bwikalo, kabiji ukeba anweba kwikala balusekelo. (Tangai Musapwishi 11:9.) Vulukai kuba amba bintu byo beyowa bakwenu bavula ke lusekelo lwa ‘bundengamambo bwa myaka imo.’ (Hebe. 11:25) Lesa wa kine ukeba anweba kumwenamo bintu byawamisha kukila ne bino byo beyowa. Ukeba anweba kwikalanga balusekelo myaka ne myaka. Onkao mambo, umvwe kemupite mu meseko a kukeba amba mube bintu byo mwamona amba byatama ku meso a Lesa, vulukainga amba bintu byonse Yehoba byo akeba amba mube, kimye kyonse mufuma byawama.
19 Byo muji bakyanyike, mwafwainwa kuyuka amba nangwatu mukeba bakwenu kwimutemwa, abo bakwenu kampe kulutwe na lwendo kechi bakemuvulukapotu nangwatu jimo ne. Pano bino, inge mwakana byo bemukanjikizha bakwenu kuba, Yehoba umona kabiji kechi ukemuvulama nangwa kulubako bukishinka bwenu ne. ‘Ukemushinkwila bipenze bya mwiulu ne kwimwitulwila bibusa, kya kuba’mba kechi mukamona mwa kwibilonga ne.’ (Mala. 3:10) Kabiji upana mupashi wanji wazhila pa kuba amba emukwashe mu bintu byo mumona amba byakatazha. Kya kine, Yehoba wakonsha kwimukwasha kubula kulondela bimukanjikizha bakwenu kuba!
[Tubyambo twa mushi]
a Monai kakitenguluzha kaamba amba “Peer-Pressure Planner” mu buku wa Questions Young People Ask—Answers That Work, Volyumu 2, jipa 132 ne 133.
Mukivuluka Nyi?
• Kyakatazha byepi kukana kulondela bimukanjikizha bakwenu kuba?
• Kwamba na kusumininwa kukwashañana byepi kukana bimukanjikizha bakwenu kuba?
• Mwakonsha kwinengezha byepi kukana bimukanjikizha bakwenu kuba?
• Mwayuka byepi kuba amba Yehoba wanemeka bukishinka bwenu?
[Kipikichala pa peja 8]
Mambo ka Alona kyo aswijile kulenga mwana ñombe?
[Kipikichala pa peja 10]
Inengezhai kupichila mu kulangulukila jimo bya kwamba