Nanchi Mwayuka Nyi?
Yesu watazhizhe mwepi byo aambile’mba yai nanji miseke ibiji?
▪ Mu Jashi ja pa Mutumba jaya bingi nkuwa, Yesu waambile’mba: “Umvwe awa uji na lūsa wimwambila kwenda nanji museke umo, yai nanji miseke ibiji.” (Mateo 5:41) Bamutelekelenga Yesu bafwainwa bayukile’mba ubena kwamba pa mingilo ya matenda baji na lūsa yo bakambizha bangikazhi bonse kwingila.
Bena Loma bo balamanga Isalela mu myaka yajingako Yesu. Batemenwe bingi kukanjikizha bantu ne banyama kwingila umvwe bakeba kwingila bukiji mingilo ya babilolo babo. Kyakumwenako, bashilikale babena Loma bakanjikizhe Shimona mwina Kilene kusenda kichi kya lumanamo kya kwa Yesu kwikitwala ko bakamupopejile. (Mateo 27:32) Bamanyikanga bantu na kwibakanjikizha mingilo kabiji bantu beishikilwe bingi, kikatakata Bayudea.
Mingilo yo bebakanjikizhanga kechi yayukanyikwa ne. Bino kyamweka kechi baswanga kwingila kukila pa kikonkwanyi ne. Onkao mambo, Yesu byo ebambijile’mba yai nanji miseke ibiji, wibatundaikilenga kwingila na lusekelo mingilo ibakambizhanga ba lūsa mwayila mizhilo.—Mako 12:17.
Nanchi Anasa watongolwa mu mashimikila a mu Mambo Awama ye ñanyi?
▪ Mu kimye kyamanyikilwenga Yesu, Anasa nangwa’mba Ananyasa wajinga “ñanga mwine mukatampe.” (Luka 3:2; Yoano 18:13; Byubilo 4:6) Kaifasa ñanga mukatampe mu Isalela wasongwele mwana Anasa wajinga ñanga mukatampe kutendeka nobe mu 6 nangwa 7 C.E., kufika mu 15 C.E., po baishile kumufumyapo kwi Valerius Gratus kilolo mwina Loma. Nangwa kya kuba bamufumishepo, Anasa wakijinga na bulume bukatampe mu Isalela. Baana banji batanu ne muko wanji bonse baikajilepo bañanga bakatampe.
Mu Isalela byo belamanga abo bene, ñanga mukatampe waikalanga pa kino kifulo mu bumi bwanji bonse. (Kubala 35:25) Bino kimye kyatendekele bena Loma kulama Isalela, ñanga mukatampe waingilanga kwesakana na byakebanga bandamakyalo ne bamfumu ba bena Loma kabiji bajinga na lūsa lwa kwibafumyapo. Shayuka wa bya kala aye Flavius Josephus waambile’mba, Quirinius ndamakyalo mwina Loma walamanga kyalo kya Syria ye wafumishe Joazar pa buñanga bukatampe mu 6 nangwa mu 7 C.E., ne kutongola Anasa kwikala ñanga mukatampe. Kabiji kyamweka bano bakalama babulanga kwakamwa Lesa basalanga bañanga bakatampe bakatataka pa bañanga.
Ba mu kisemi kya kwa Anasa batamine michima kabiji banonkele bingi. Kyamweka banonkele mambo bo batalanga pa bya mu kipango nabiji bankunda, mikooko, mafuta, ne binyu. Josephus waambile’mba Ananyasa mwana Anasa wajinga na “bakalume batama michima bakanjikizhanga bantu kupana bya bujikumi bya bañanga ne kupumpula bonse bakananga kupana.”