DI TƆPIK NA DI FRƆNT PEJ
Mɔtalman Go Pwɛl di Wɔl Te Dɛn Nɔ Ebul fɔ Mek Am Igen?
“Pipul dɛn de go, ɛn pipul dɛn de kam, bɔt di wɔl go de sote go.”—KIŊ SƆLƆMƆN WE BIN DE TRADE TRADE.a
Di pɔsin we rayt dis vas no se di shɔt tɛm we mɔtalman de liv rili difrɛn frɔm di lɔng tɛm we di wɔl dɔn de. Fɔ lɔng tɛm naw, dɛn de bɔn pipul dɛn ɛn pipul dɛn de day, bɔt di wɔl stil de, ɛn i de kɔntinyu fɔ sɔpɔt layf te naw.
Frɔm we Wɔl Wɔ Tu pas, pipul dɛn kin tɔk se bɔku tin dɔn chenj na di wɔl pas aw i bin de trade. If pɔsin liv fɔ lɛk 70 ia so, i go dɔn si se bɔku tin dɔn go bifo. Tin dɛn lɛk transpɔt biznɛs, tin dɛn we wi de yuz fɔ tɔk to pipul dɛn, ɛn bɔku ɔda tin dɛn we sayɛnsman dɛn dɔn mek we dɔn mek biznɛs ɛn ɔda tin dɛn go bifo. Plɛnti pipul dɛn de ɛnjɔy layf di we aw dɛn nɔ bin de tink se dɛn go ɛnjɔy am. Di pipul dɛn we de na di wɔl naw bɔku fa fawe pas aw dɛn bin de trade.
Ɔl dɛn tin ya dɔn mek bad bad tin dɛn de apin na di wɔl. Di tin dɛn we mɔtalman de du, dɔn so ambɔg di wɔl dat i nɔ go te igen di wɔl nɔ go de wok fayn fɔ sɔpɔt layf igen. Infakt, sɔm sayɛnsman dɛn se wi de na di tɛm we mɔtalman dɔn du bɔku bad tin dɛn we dɔn ambɔg di wɔl.
Di Baybul bin dɔn tɔk bɔt di tɛm we mɔtalman go “pwɛl di wɔl.” (Rɛvɛleshɔn 11:18) Sɔm pipul dɛn de wɔnda if na da tɛm de wi de so naw. Dɛn kin aks dɛnsɛf se: ‘Mɔtalman go du mɔ bad tin dɛn to di wɔl? Fɔ se mɔtalman go dɔn fɔ pwɛl di wɔl? Wi go rich tɛm we wi nɔ go ebul fɔ mek di wɔl igen?’
MƆTALMAN GO DƆN FƆ PWƐL DI WƆL?
Wi go rich tɛm we mɔtalman go dɔn fɔ pwɛl di wɔl? Sɔm sayɛnsman dɛn fil se i go at fɔ no wetin go apin we di wɔl de chenj. Na dat mek dɛn de fred se, sɔntin we wi nɔ de tink bɔt go apin to di wɛda ɛn mek bad bad tin apin na di wɔl.
Fɔ ɛgzampul, lɛ wi tɔk bɔt wan ples we nem Wɛst Antatik we kɔba wit ays. Sɔm pipul dɛn biliv se if di wɔl kɔntinyu fɔ wam pas aw i de so, tɛm go kam we di ays go mɛlt sote i nɔ go ebul fɔ tɔn to ays igen. Dis na bikɔs di mɔ di san de wam, na di mɔ di ays de mɛlt. As di ays de mɛlt, di wata sɛf we de ɔnda di si we san nɔ kin mit, go bigin fɔ wam. Di dip say na di si go bigin wam mɔ ɛn mɔ ɛn dis go mek di ays kɔntinyu fɔ mɛlt. We di ays kɔntinyu fɔ mɛlt, di wata na di si go bɔku pas aw i bin de ɛn dis go briŋ prɔblɛm to bɔku bɔku pipul dɛn.
DI TIN DƐN NA DI WƆL DE DƆN
Dɛn dɔn mek difrɛn plan dɛn fɔ fɛn we fɔ dil wit wetin de apin naw na di wɔl. Wan plan we i dɔn te we dɛn mek na fɔ kɔntinyu fɔ sɔpɔt mɔtalman pan mɔni biznɛs ɛn aw pipul dɛn fɔ liv we dɛn nɔ go ambɔg di tin dɛn na di wɔl. Wit ɔl dɛn plan ya, wetin dɔn apin?
Di we aw di tin dɛn we Gɔd mek na di wɔl de ridyus, jɔs fiba di we aw mɔni dɔn de ridyus na di wɔl. Mɔtalman de yuz di tin dɛn na di wɔl fast fast pas aw di wɔl ebul fɔ mek dɛn bak. Ɛnitin de we wi go ebul fɔ du? Wan man we de stɔdi bɔt di wɔl bin tɔk se: “Wi nɔ rili no aw fɔ kia fɔ di tin dɛn na di wɔl.” Ɔl dɛn tin ya we de apin jɔs de sho se wetin di Baybul bin dɔn tɔk na tru. I bin se: “Mɔtalman nɔ ebul fɔ sho insɛf aw fɔ waka.”—Jɛrimaya 10:23.
Di Baybul tɛl wi se Gɔd we mek di wɔl nɔ go alaw mɔtalman fɔ dɔn ɔl di tin dɛn we de na di wɔl. Insay Sam 115:16, wi lan se: “Di wɔl, [Gɔd] dɔn gi am to mɔtalman.” Fɔ tru, di wɔl na “gud gift” we wi Papa na ɛvin dɔn gi wi. (Jems 1:17) Yu tink se Gɔd go gi wi gift we wi go yuz fɔ shɔt tɛm nɔmɔ, dɔn i pwɛl na wi an? Nɔ, i nɔ go du dat! Wi de si dis klia wan frɔm di we aw i mek di wɔl.
WETIN MEK GƆD MEK DI WƆL?
Di Baybul buk we nem Jɛnɛsis ɛksplen klia wan aw Gɔd tek tɛm fɔ mek di wɔl. Fɔs, “natin nɔ bin de na di wɔl, ɔlsay bin dak.” Bɔt stil, di Baybul se “wata” we impɔtant fɔ layf bin de na di wɔl. (Jɛnɛsis 1:2) Na in Gɔd tɔk se: “Mek layt kam.” (Jɛnɛsis 1:3) I mɔs bi se, na we Gɔd tɔk dis, na in di san in layt bigin fɔ shayn na di wɔl ɛn dat na di fɔs tɛm we layt kam na di wɔl. Afta dat, di Baybul se Gɔd mek di dray land ɛn di si. (Jɛnɛsis 1:9, 10) Dɔn “gras, plant dɛn we de bia sid, ɛn tik dɛn we de bia frut we gɛt sid” bigin fɔ gro. (Jɛnɛsis 1:12) Di tin dɛn we wi nid fɔ kɔntinyu fɔ liv, bin de na di wɔl. Sɔm pan dɛn tin ya na di tin dɛn we plant dɛn de yuz fɔ gro. Wetin mek Gɔd mek ɔl dɛn tin ya?
Di prɔfɛt Ayzaya bin se Gɔd na “di Wan we mek di wɔl, ɛn we mek i tinap tranga wan, we nɔ mek am fɔ natin, bɔt i mek am fɔ lɛ pipul dɛn de de.” (Ayzaya 45:18) Dis vas sho klia wan se Gɔd mek di wɔl fɔ lɛ mɔtalman de de sote go.
I sɔri fɔ no se mɔtalman nɔ de yuz di fayn gift we Gɔd gi am di rayt we ɛn dis dɔn mek dɛn want fɔ pwɛl di wɔl kpatakpata. Bɔt pan ɔl dat, di rizin we mek Gɔd mek di wɔl nɔ chenj. Wan man we bin de trade bin tɔk se: “Gɔd nɔto mɔtalman we de lay, ɛn in nɔto mɔtalman we de chenj in maynd. We i se sɔntin, yu nɔ tink se i go du am?” (Nɔmbaz 23:19) Gɔd nɔ go alaw mɔtalman fɔ pwɛl di wɔl kpatakpata; i nɔ go te igen i go “kil di wan dɛn we de pwɛl di wɔl.”—Rɛvɛleshɔn 11:18.
NA DI WƆL WI GO DE SOTE GO
We Jizɔs Krays bin de tich sɔm pipul dɛn ɔp wan mawnten, i bin tɔk se: “Di wan dɛn we nɔ gɛt wamat go gladi, bikɔs na dɛn go gɛt di wɔl.” (Matyu 5:5) Leta Jizɔs bin sho aw Gɔd go sev di wɔl fɔ mek i nɔ pwɛl dɔn. I bin tɛl in disaypul dɛn fɔ pre se: “Lɛ yu Kiŋdɔm kam. Mek wetin yu want, bi na dis wɔl lɛk aw yu want am na ɛvin.” Na Gɔd in Kiŋdɔm ɔ gɔvmɛnt go mek di wɔl de lɛk aw Gɔd bin want am.—Matyu 6:10.
We Gɔd de tɔk bɔt di gud tin dɛn we di Kiŋdɔm go du, i bin tɔk se: “Luk! A de mek ɔltin nyu.” (Rɛvɛleshɔn 21:5) Fɔ se Gɔd go mek ɔda wɔl? Nɔ, natin nɔ rɔng wit di wɔl. Bifo dat, Gɔd go pul ɔl “di wan dɛn we de pwɛl di wɔl,” dat na ɔl mɔtalman gɔvmɛnt dɛn we de na di wɔl tide. Ɛn Gɔd go mek “wan nyu ɛvin ɛn wan nyu wɔl.” Ɛn dis ‘nyu ɛvin ɛn nyu wɔl,’ na Gɔd in gɔvmɛnt we go rul frɔm ɛvin oba di pipul dɛn we de du wetin i want na di wɔl.—Rɛvɛleshɔn 21:1.
Gɔd go mek ɔl di tin dɛn we mɔtalman bin dɔn pwɛl, fayn bak lɛk aw dɛn bin de so dat di wɔl go kɔntinyu fɔ sɔpɔt layf. Wan pan di man dɛn we rayt di Sam buk bin rayt se: “Yu kia fɔ di wɔl, yu mek lɛ bɔku fayn fayn tin dɛn de de.” We Gɔd in blɛsin go de na di wɔl ɛn natin nɔ go de ambɔg di wɛda igen, di wɔl go bi Paradays ɛn plɛnti it go de de.—Sam 65:9-13.
Piarela we na bin Mohandas Gandi in sɛktri bin tɔk bɔt wetin dis bigman pan Gɔd biznɛs bin tɔk. I bin se, “Di wɔl ebul fɔ satisfay wi wit ɔl wetin wi nid, bɔt i nɔ go ebul fɔ satisfay pɔsin we want ɔltin fɔ insɛf.” Gɔd in Kiŋdɔm go pul di men tin we de briŋ prɔblɛm dɛn na di wɔl. Aw i go du dat? Na bay we i go mek pipul dɛn chenj dɛn we. Di prɔfɛt Ayzaya bin tɔk se we Gɔd in Kiŋdɔm go de rul, pipul dɛn “nɔ go du ɛni bad” to dɛn kɔmpin ɔ “pwɛl ɛnisay” na di wɔl. (Ayzaya 11:9) Bɔku bɔku pipul dɛn we de ɔlsay na di wɔl de lan bɔt aw Gɔd want wi fɔ liv. Dɛn de lan aw fɔ lɛk Gɔd ɛn dɛn kɔmpin mɔtalman, fɔ tɛl tɛnki fɔ ɛni gud we dɛn du to dɛn, fɔ kia fɔ di wɔl, fɔ tek tɛm aw dɛn de yuz di tin dɛn we de na di wɔl, ɛn aw fɔ liv dɛn layf di we aw Gɔd want. Gɔd de rɛdi dɛn fɔ liv na Paradays we gɛt fɔ de na dis wɔl.—Ɛkliziastis 12:13; Matyu 22:37-39; Lɛta Fɔ Kɔlɔse 3:15.
Di wɔl tu fayn fɔ mek Gɔd alaw mɔtalman fɔ pwɛl am kpatakpata
Di wɔl tu fayn fɔ mek Gɔd alaw mɔtalman fɔ pwɛl am kpatakpata
We Gɔd dɔn fɔ mek di wɔl, di Baybul se: “Gɔd luk ɔl di tin dɛn we i dɔn mek, ɛn i si se ɔltin rili fayn.” (Jɛnɛsis 1:31) Di wɔl tu fayn fɔ mek Gɔd alaw mɔtalman fɔ pwɛl am kpatakpata. Wi gladi fɔ no se tumara bambay di wɔl go de na Jiova Gɔd in an. Jiova dɔn prɔmis wi se: “Na di wan dɛn we de du wetin rayt go gɛt di wɔl, ɛn dɛn go de de sote go.” (Sam 37:29) Wi op se yu go de pan “di wan dɛn we de du wetin rayt,” bikɔs na dɛn gɛt fɔ de na di wɔl sote go.
a I kɔmɔt na Ɛkliziastis 1:4 na di Baybul.