BUNDƐI A NDU OKƆƆ
Yeemɛi Chɔmndo o Acheleŋnda Niŋ Chuu Naa Tɔnɔlaŋ Lefafɛɛŋ
Ya naa kala nuu a yema nuu Pati, a wɔsi 1948
“KAŊNDE Angilikaŋndeŋ le pɛɛku tonya le. Lelaŋ, hiou lachi a tonyaa nuuviaa.” Mɛɛ mama ni wa kɔlaŋ o kaŋnde Angilikaŋndeŋ niŋndo dimi diomndaŋ ndaŋ, mi kala nuu kandu piɛile tonyaleŋ nuuviaa. Mama nuu ndoo hɛnaŋ a Seiyaa Chɛhowaa le. Lelaŋ, mbo dimulla le mi veŋnuŋ mɛɛ nda hiŋ o naalo bɛɛ Tolonto, o Kanada niŋ. Kɛ mɛɛ kala nuu pɔmbɔ ndɔ kandu pɛɛkoo a Seiyaa Chɛhowaa o wɔsi 1950 niŋ, mi kala nuu bɛɛ sɔɔŋguu le pɛɛkoo. O kala ni pɔmbɔɔ lo bɛɛ ndaa pɛɛku ni, nduyɛ mɛɛ teleŋ tiŋ hiou ma sɔla yiŋɔɔ.
Wana silaa finya nuu wa ni o kaŋndeŋ o Kanada niŋ ma veelu leŋ aa: “United Church.” Lelaŋ o Kuɛɛndu kɛ kɛ choo idiiyo, mi ndoo dimulla a yema nuu le miŋ kuɛ o sukuu ndaa kila o kaŋnde leŋ niŋ le chuaambuaa wo. Okoŋ, te lɔɔ 11:00 idiiyo fuuluu pɛ, ŋ kuɛ niko naa ndaa o kaŋndeŋ. Ipalaa, ŋ kuɛ a kala naa latulu o Toŋgo leMasaa le bɔŋaŋndo biyɔɔ. I wa tɛtɛlɛ le chɔɔ teŋgeŋ wa piɛiyii ŋiiŋnde hei tɛɛŋndo.
Teleŋ naŋ kuɛ le bɔŋaŋ bɛndoo biyɔɔ a yuŋgu Hɔŋchisɔŋndo latulu o wɔsi 1958 niŋndo
Mi kala nuu dimul chaaŋaa nduaa ndaa viou niŋ o chaŋyɛi niŋ nda, Bɔb nda Maaliɔŋ Hɔŋchisɔŋ a laalaŋnda ndɔla sɛnɛilaŋ okɔɔ. Nduyɛ, mi nda bɛɛ chɛl le Baabuiyo pɛɛkoo. Mi yuŋgu Hɔŋchisɔŋndo kua a ya a puaa ndaa yaawa o bɔŋaŋ bɛndu ndaa bii le palɛi i ŋɔmaa o chiee bɛndoo Niu Yɔk niŋndo a wɔsi 1958. Te I yiyaŋ pɛ a hei okɔɔ, mi sina maa i ve bɛɛŋ bɛɛŋ a nda le ma kuɛ a ya latulu le. Kɛ bɔŋaŋ koŋ wa bɔɔ nyɛ sɔvɛ o yoomu nuu niŋ.
MI YEEMƐI ACHELEŊNDA CHƆM O YA NIŊNDE MALA YA MI TOSA TAU O WALI CHƐHOWAA NIŊ
Teleŋ ya wa wɔsilaŋ 13 haaa 19 tɛɛŋndo, chɔluaa yaa manda yondoo niŋ ni. Yaa nɔ yeemɛi tau le kɔlaŋ o sukuu bɛndoo niŋ mi pɛɛku a mɛɛ wana duau chɔluaa danda yɛ okɔɔ. Mi kala nuu dimul bɛndu kundaa a hei okɔɔ. Mi bɛndu kunda koŋ loonuŋ ya o nɛi kaalaa niŋ maa, “o palɛi mɛɛlɛi niŋ” naŋ cho ni. Nduyɛ mbo dimulla mɛɛ kɔlaŋ o sukuu bɛndoo niŋ le wɔsiŋ bɔɔbɔɔ paaliaŋ niŋ chaŋyɛi nii a Chɛhowa yɛ. (2 Timo. 3:1) Mi keŋ mala ya mi kɛɛsiaa maa, I cho lɛ lakɔ o sukuu bɛndoo niŋ te.
Kɛ I wa wɔ yiyaŋndo a nyɛ ya wa tosa wo okɔɔ, te yaa chii pɛ sukuuwo. Mi che bɛɛ mi yaa kuɛ yooŋgu kɛndɔɔ dimioo o lɔɔ kɛ kɛ mɛɛlulaŋ, kɛ yaa tui ndu yeela le, nduyɛ yaa yiyaŋ kposoŋ te I nɔla mi simnuŋ kɔɔfanɔɔ le. Mi finya nuu a pɔmbɔ ndɔ ve Chɛhowa piɛi le wo dɛɛniaa ya, le mi tosa wallo o fondaŋ bɛndu leyula wa Tolonto wo, palɛi kpou o lɔɔ tɛɛŋ. Finya ni pɔmbɔɔ ndoo nɔ foofo sɔvɛ sɔviɔɔ o fondaŋ leyulaa hoo. Lelaŋ, mi chɛl wali nda ke ya wo.
O Tolonto niŋ, le mɛɛ yaa chua teleŋndo tau le wallo tosaa a wanaa ve Chɛhowa piɛi le wa yɛ, mi keŋ tosa teleŋnda bɔɔbɔɔ yaa kue o bɔŋaŋndaŋ a o wali pollo niŋ te. O finya ni bɛndoo lo chiɛiniŋ fɛŋ ya wa, nduyɛ o ve Sei Chɛhowa le. Kɛ mɛɛ o vi, yaa nɔ mi nuuviaa fondaŋ cheleŋ.
Mi yuŋgu Hɔchisɔŋndo, a ndaa kuɛ a ya le bɔŋaŋ bɛndoo o wɔsi 1958 niŋnda, simnuŋ naŋ chaa nda velu ya ni. Ma dimulla le mi kɔ wa o ndalo chiɛiniŋ, nduyɛ ma mala ya tau o Mɛlɛka piɛiyo niŋ. O wɔsi 1960 niŋ, mi ya a Chɔŋ po nda sɔla yiŋɔɔ. Mi Chɔŋ kandu kɔɔfaleŋ tosaa, nduyɛ mi keŋ dɛɛniaa ya le mi ya bɛɛ tosa tau o wali dimiaa yooŋgu kɛndɔɔ niŋ. Mi puaapiliaa wa o kundaa niŋnda saaluŋ maa, I cho hiouwɔɔ lachioo tosaa o Mɛlɛka piɛiyo niŋ. Le hei, ma yulu ya isu le mi wa Sukuu Mandaa iMɛlɛkayaa chilaŋ.a
CHAŊYƐI SƆVƐI A SƆƆŊ SƐNƐI YƆŊNUŊ O YOOMU NUU NIŊNDOŊ
O paale naale nɔ kɛsiaa leŋ choo a wɔsi 1966
O wɔsi 1966 niŋ, miŋ chal o nɔɔ niŋ naa Luandi Bɛɛchi. Kɔɔfanɔ ndoo nɔ dialuŋ fulaŋ ndo o wa ni, nduyɛ ndoo yeema mbo kuɛ naa yeemɛi cho tau wa. Mi buɛi naa ibuŋgaa kɛsi naa hɔlteŋ choo. Mbo dɛɛniaa naa le miŋ kuɛ malaa yɔŋgoo o kunda cho Oliliaa, o tanda Ɔntalioo wo niŋndo. Miŋ dovi wolɔɔla naalaŋ miŋ kua.
Dimioo nuaa miŋ fuuluu Oliliaa, mi ya bɛɛ kandu kɔɔfaleŋ tosaa a Luandi latulu. Nduyɛ, I wa a kɔl kɛndɛ mɛɛ ndu bɛɛ wa a kɔl kɛndɛ yɛ. Mɛɛ ya kɛsi kɔllo o kɔɔfale nileŋ choo, mi sɔla nyaaloo le Baabuiyo soliŋndo kpeku a le waŋnda malaa ma bii tonya Baabuiyo bila. Nuawɔ se nyaale bɛndu naŋ sɔla wo, mɛɛ naŋ mala pɔnɔɔ a lanɔɔ o Oliliaa niŋ ma tosa siŋgaŋndaŋ o yoomula ndalaŋ niŋ, nduyɛ ma simnuŋ buɛiyaa Chɛhowaa.
MI SUƐI NƐI MAŊGALƐI VƐLƐ A MƐƐ NAŊ YIYAŊ O SƆƆŊ CHOO YƐ SIŊGAŊ
Mɛɛ naŋ kuɛ yilɔɔ Tolonto, mi komal Alinɔldi Makinamela, waŋndo opilɛ le wanaa wa chilaŋ chuaa o Bɛtɛɛlla. Mbo nyuna naa te ŋ nɔ pɛ yeemɛi le kɔɔfale teŋgeŋndeŋ tosaa. Mi muli chɔ chɔ aa: “Ei! Kɛ o cho o chiee bɛndoo Kuebɛki niŋ te!” Wanaa ndaa dimi Iŋkilisiiye o tanda cheleŋ niŋ Kanada wa ndaa nɔ yiyaŋ wɔɔŋndo a wanaa ndaa dimi Filaŋsiiye o tanda Kuebɛki wo niŋnda okɔɔ. Nduyɛ yiyaŋ koŋ wa ya paaliaŋndo ni. A boondii keŋ, mi waŋnda simul masaleŋ. Ndaa yeema mi tanda Kuebɛki wo bɛɛ ndoo wa a ba ndɔ.
Mi Alinɔldi muli aa: “Kuebɛki kinɛi lɛuve cho kɔɔfaa teŋgeŋnda yɔŋndo suŋ suŋ ni.” Lelaŋ, mi keleŋa chɛlɔɔ le kɔlaŋ loŋ. Yaa sina niŋ maa Luandi ndoo nɔ yeemɛi le kɔlaŋ loŋ. Mɛɛ teleŋ tiŋ hiou, mi sina maa kɛɛsiaala sɔvɛlaŋ opilɛ wa hoo ni o yoomula naalaŋ niŋ.
Mɛɛ naŋ pɛɛku Filaŋsiiye le lɔɔlaŋ la ŋuɛɛnu, mi ya a Luandi vɛlɛ a pɔnɔɔ a lanɔ cheleŋ kua Limɔsiki, o chiee bɛndoo Mɔŋtiliya ikɛi kpeŋgii baluaŋnde. Nduyɛ tiŋndo wa bandei le kilolaŋ 540 ɔɔ mɛɛliilaŋ 336. Naŋ nɔ wɔ sɔɔŋ tau le pɛɛkoo. Nduyɛ hei wa kpendekele mɛɛ ya wa diomndaŋ veeloo o yondalaŋ niŋ o bɔŋaŋndo. Yaa nɔ mi dimi o diomnda ya wa veeloo laŋ niŋ maa, le bɔŋaŋ naa bɛndu cho o nɛiyo, “Mialla cho fula Ɔsitiaa.” Kɛ mi dimi aa: “Mialla cho fula Ɔsitilii.”
Chiɛi Humboo o Limɔsiki niŋ
Mɛɛ ya a laa nuu a pɔnɔɔ a lanɔ cheleŋ fuuluu Limɔsiki, mi ndepiliaa yembuaa nɔ dialuŋ fulaŋ nda a hiɔɔlu sɔɔŋguu naa choo. Nduyɛ mi yuŋgu Hiubando wo a chuauwaa ndaa laanduaa ŋiɔɔŋnda bɛɛ sɔɔŋguu naa choo. Mi Ŋgɔɔ nda yema Hiubando nuuviaa chiɛi bɛndu bɛndoo o ndoo nɔ lumuilaŋ la ŋɔmmɛu wo. Nduyɛ mi kɔɔfaa wa o chiɛiyo hoo niŋnda kpou duau balaŋ naapilɛ le paawa chiɛiyo yɔŋgoo. Miŋ ke chiɛiyo hoo diolaŋ aa: Chiɛi Humboo. Kanifuule, pɔu humboo ndaa sui ndu o hɔlndɔ ni. Nduyɛ, suŋgbuma nduaŋ bɛɛ ma humbu ma wa ni. Lepum 12 ɔɔ 14 naŋ wa o chiɛiyo hoo niŋ ni. Le mɛɛ naŋ wa kɔɔfaa teŋgeŋnda yɛ, mi ya a Luandi naŋ kuɛ yooŋgu kɛndɔɔ dimioo idii, ipala, vɛlɛ a paale yɔŋgaŋndeŋ. Lelaŋ, mi naŋ wa a kɔl kɛndɛ tau te naŋ sɔla pɛ waŋndo le naa liilaa o wali pollo niŋ. O yɔŋ bɛɛ a paale yɔŋgaŋndeŋ teleŋ ihueiyo.
Mi chaŋyɛi kpɛɛluŋnde luɛi naa tɛɛŋ naa kɔɔfaa haa. Ma simnuŋ naŋ chaa yuŋgu pilɔɔ naŋ fula ni. Lepum mi naŋ mɛndul yiŋndeŋ, mi naa kpou chal haŋgɔɔ diompilɛ. Lepum yɛ, miŋ naŋ hɛli paaleŋ le waa diompilɛ le nyɛdiaa yauwo. Wana soliaa ŋchondoo puaapilɛnɔ pilɛ wa ni. Lelaŋ o Ndaamaa choo ichɔllo, lepum mi naŋ soli chondoŋ, nduyɛ miŋ ye.
Wanaa bɔɔbɔɔ o tanda Limɔsiki wo niŋ ndaa nɔ yeemɛi le Baabuiyo pɛɛkoo. O wɔsila ŋuɛɛnu bɛŋgu, miŋ sɔla nyaaloo mɛɛ naŋ che wanaa naŋ wa Baabuiyo pɛɛkoo wa a bɔɔbɔɔ hiouwɔɔ lachioo tosaa, okoŋ ma sɔla yiŋɔɔ. Nduyɛ mi kundaa sɔla wanaa dimiaa yooŋgu kɛndiaa le ŋwaŋ 35.
Miŋ sɔla pɛɛku sɔvɛ sɔviɔɔ o Kuebɛki niŋ le yooŋgu kɛndɔɔ dimioo nyɛkɛndɛi. Miŋ cha mɛɛ Chɛhowa mala naa le yooŋgu kɛndɔɔ dimioo, vɛlɛ a nyɛm naŋ hauba woŋ sɔlaa yɛ. O faŋaŋ okoŋ kɔɔli, miŋ pɛɛku vɛlɛ le wanaa dimi Filaŋsiiye wa kaalaa, suɛi ndɛi maŋgalɛi, a naamu ndaa. Nduyɛ mi hei mala naa le miŋ kaala vɛlɛ naamula cheleŋ.—2 Kɔliŋ. 6:13.
Ŋ ve kɔl te mi lɛuve dimul naa le miŋ kuɛ Tuakedi, o mɛŋma ibuŋgaŋ ikɛi ba paaleŋ le chaŋndo, o chiee bɛndoo Niu Bulisiki niŋ. Simullo pila hei wa ni le naa kanifuule, naŋ chii niŋ yaulaŋ toosiaa le chiɛi sɛnɛi naŋ chua wo. Nduyɛ mi sɔla wallo le waŋnda pɛɛkoo o sukuu, palɛi itiŋ o lɔɔ tɛɛŋ. O faŋaŋ okoŋ kɔɔli, wanaa naŋ wa Baabuiyo pɛɛkoo wa, a bɔɔbɔɔ ndaa simnuŋ ko wanaa dimiaa yooŋgu kɛndiaa sɛnɛi. Nduyɛ tɛɛŋ kinɛi naŋ fuuluu ni a Toŋgo leMasaa taŋgullo.
Miŋ piɛi a hei okɔɔ tau o lɔɔ mɛɛlulaŋ. Okoŋ miŋ kua yilɔɔ Tuakedi. Chioo hoo wa teŋgeŋ a Limɔsiki. Kɛ miŋ kɛɛsiaŋ o kɔl maa te loŋ Chɛhowa yeema naa ni miŋ kuɛ, mɛɛ ŋ cho lakɔ. Miŋ tiindaŋ Chɛhowa, nduyɛ miŋ cha mɛɛ o soli bahawɛila naalaŋ yɛ. (Mala. 3:10) Le mɛɛ Luandi ndoo nɔ chaŋyɛi kɛndɛi a Chɛhowa vɛlɛ mbo nɔ kaa sala soliaŋndo a yiyaŋ kɛndɔɔ yɛ, mi keŋ tosa ndi tɛtɛlɛ le miŋ kuɛ.
Ŋgɔɔ Lɔbɔti Lɔɔsi kinɛi wa bɛndu kundaa o kunda naa sɛnɛiyo niŋ ni. Mi ndu a Liŋnda laa ndɔ tosa kɔɔfaleŋ ndoŋ. Kɛ ma kɛɛsiaa le challe loŋ mɛɛ nda velu po nda tasoo. Mi che bɛɛ a wa po ndaa mandaa, kɛ mi kɛndɛŋ pɔmpɔmbɔŋ nda wa naa tosallo woŋ, vɛlɛ a dialuŋ fulaa ndaa nɔ le yooŋgu kɛndɔɔ dimioo wo, dɛɛniaa ya a Luandi kɔllo tau.
TƆNƆLA NAŊ SƆLA LE WALLO TOSAA NAA YEEMƐI CHO TAU WA
Teleŋ tase naŋ kandu buɛile ibuŋgaleŋ ndo a teleŋ ihueiyo
Mɛɛ naŋ tosa kɔɔfaleŋ Tuakedi le wɔsilaŋ latiɔɔŋ, ma ke naa vɛlɛ wali naŋ ve kɔl te wo. Ma dimul naa le buɛile ibuŋgaleŋ tosaa. Miŋ tosa buɛile ibuŋgaleŋ o tanda nda dimi Iŋkilisiiye wo niŋ le wɔsilaŋ la ŋɔmmɛu. Okoŋ kɔɔli, ma yɔŋ naa o tanda nda dimi Filaŋsiiye wo niŋ Kuebɛki. Mi buɛi naa kelaa choo wo o Kuebɛki niŋ, Leyɔŋ Kilipiat ndoo chandu ya le sɔɔŋ yaa yɔŋgu woŋ. Kɛ teleŋnda bɔɔbɔɔ mi ndoo nyuna ya aa: “Vɛɛ ŋ tiu yɛ ba ma pilaŋ waŋnda kɔltaŋ a sɔɔŋ numndoŋ?”b Mi yeemɛi o chɔm o ya niŋnde mala ya, le mi tosa sɔɔŋ nuŋ tɛtɛlɛ, nduyɛ mi waŋnda bii muŋ bila.
Wali ya loonuŋ teleŋ o teleŋndo cho, wali ya sɔla o bɔŋaŋ bɛndu naŋ bii a wɔsi 1978 wo, o Mɔŋtiliya niŋ ni. Bɔŋaŋndo hoo ndoo nɔ suɛi lebolle aa: “Victorious Faith.” (Laalaŋ Sɔla Batiuwaa Wo) Mi tosa wallo o fondaŋ ndaa toosiaa nyɛdiaa wo. Ŋ wa kɔl maa, waŋnda 80,000 wa hunɔɔ ni. Nduyɛ mi kɛɛsiaa sɛnɛiyo tosaŋ le nda nyɛdiaa kioo. Kɛɛsiaala sɛnɛilaŋ kposoŋ naŋ nɔ ni. Naŋ nɔ kɛɛsiaalaŋ a nyɛm naŋ nɔ miŋ soliŋ kpeku woŋ okɔɔ, nyɛdiaa naŋ nɔ miŋ yauwo, vɛlɛ a mɛɛ naŋ nɔ miŋ toosiaa ndu yɛ. Naŋ nɔ mɔmbilta bɛŋnda nyulul nyɛdiaa laŋ le 20. Kɛ lepum, mi laa kɛɛ le wallo tosaa. Tuupa mi paale taseleŋ le bɔŋaŋ naa kanduŋ, i wa ikala le nyɔɔŋ kpou bɔɔŋiaa naapilɛ haaa mɛɛ a ditɛɛŋ paale siaa. Kanifuule, mi ndaa kɛɛsiaa pisultaŋ le tosaa. Nduyɛ naŋ nɔ miŋ tuulu fondaŋnda naŋ luam beediiyo laŋ, tuupa mi paaleŋ lee sɛ le nyɛdiaa idiiyo toosiaa. Mi naŋ saŋga tau. Kɛ mi pɛɛku sɔɔŋ kɛndɔŋ wanaa ndaa yɔŋguŋ le malaa wa o ba. Mi ndaa tosa wallo kalaŋ, nduyɛ mi ndaa wa a nyaale o ndu tosaa niŋ. Mi chaŋyɛi kpɛɛluŋnde luɛi naa tɛɛŋ naa ndaa. Nduyɛ chaŋyɛi keŋ cho wɔ kɛ a paale hauleŋ ndeŋ bɛɛ. Nuawɔ se mɛɛ ya wa a kɔl kɛndɛ yɛ, mɛɛ ya kuɛ Kuebɛki le bɔŋaŋ sɔvɛ sɔvɛ koŋ biyɔɔ, mi che bɛɛ tɔɔndaŋndaŋ la wa o tandaa hoo niŋ chɔŋ a wɔsiŋ 1940 kɔ bii a wɔsiŋ 1950.
Mi mala Luandi le bɛɛndiaŋndo, le bɔŋaŋ naŋ bii Mɔŋtiliya a wɔsi 1985
Mi pɛɛku sɔɔŋ tau chaaŋaa niaa naŋ wa chilaŋ chuaa wa o ba, teleŋ naŋ wa bɔŋaŋnda bɛŋndaŋ ndaŋ biyɔɔ o Mɔŋtiliya niŋndo. Wɔsi pilɛ, Ŋgɔɔ David Splane, o cho niŋ suŋ suŋ o Dialii Kuumbaŋ Choo Ve choo wo, wa bɔŋaŋ bɛndoo chilaŋ ni. Kɛ mɛɛ bɔŋaŋ cheleŋ fuuluu, ma dimulla le mi chua chilaŋ le wali koŋ tosaa. Nduyɛ mi Deeve toolu ya a kɔl ndɔɔ kpou.
Mɛɛ naŋ tuei buɛile ibuŋgaleŋ yeela le wɔsilaŋ 36, ma dimulla le mi simnuŋ wana pɛɛkaa le Sukuu Bɛnduaa Kundaa a wɔsi 2011. O wɔsilaŋ latiɔɔŋ bɛŋgu, mi ya a Luandi lɔl o kpelelaŋ 75 choo. Kɛ tɔnɔ naŋ sɔla wo hiou a sala soliaŋ kɛ kɛ. O lɔɔ o lɔɔ mɛɛlulaŋ, mi bɛnduaa kundaa ndaa wa a kɔl kɛndɛ tau kanifuule, mi ndaa che kɛsɛ maa, Dialii Kuumbaŋ Choo Ve yeema nda ma nɔ chaŋyɛi kɛndɛi a Chɛhowa.
Mɛɛ teleŋ tiŋ hiou, mi simnuŋ vɛlɛ wana pɛɛkaa le Sukuuwo le Wanaa Dimi Yooŋgu Kɛndɛ leMasaa Wa. Teleŋnda bɔɔbɔɔ, mi sukuuwa ndaa wa a saŋgɛiya, nduyɛ mi ndaa buulaŋ le mɛɛ nda nɔ sɔɔŋ tau le tosaa yɛ. Ndaa nɔ ma chal o toŋgo pɛɛkaa niŋ le hawɛilaŋ la ŋɔmmɛu o paaleŋ niŋ. Ndaa nɔ le waltaŋ tosaa ichɔl o ichɔl le hawɛilaŋ layaa. Nduyɛ ndaa nɔ vɛlɛ pɛltaŋ le solioo la hiɔɔlu ɔɔ la ŋuɛɛnu o lɔɔ o lɔɔ tɛɛŋ. Mi ya a wana pɛɛkaa cheleŋ tɛɛsial nda maa, a mala Chɛhowaa kinɛi nda tiuba ni ma tosa waltaŋ ndaŋ. I loonuŋndɔ kɛ mɛɛ kɔndɔfillo ndoo bii sukuuwa le chɔɔ maa, te a tiindaŋ pɛ Chɛhowa, a tiuba ma tosa waltaŋ mbo hiou bɛɛ mɛɛ ndaa yiyaŋ yɛ.
YEEMƐI CHƆMNDO O ACHELEŊNDA NIŊ CHUU NAA TƆNƆLAŊ LEFAFƐƐŊ
Yeemɛi kala nuu ndoo nɔ o acheleŋnda niŋnde mala wanaa o pɛɛku Baabuiyo wa ni, le ma tosa hiouwɔɔ lachioo. Nduyɛ mi keŋ mala pɛŋ finya nuu le mbo siŋga yiyaŋ ndɔɔ a tonyaa okɔɔ. Mɛɛ kala nuu vi, palɛi iyaa okoŋ kɔɔli, mi finya nuu kua o Toŋgo leMasaa le mbo yaŋ suɛi luŋnde nilaŋ. Nduyɛ mbo hiau lachi a bɔŋaŋndaŋ biyɔɔ le wɔsilaŋ 26. Mi che bɛɛ finya nuu yiŋ te, kɛ mi bɛnduaa kundaa dimulla maa teleŋ o teleŋ, ndu ndoo wa wana tasoo ni le kɔlaŋ o bɔŋaŋndaŋ.
Tamasi kɛndɔɔ pila kala nuu wa vɛlɛ ni le ya a yemaa niaa. Yemaa niaa nda yaa kpou a piaandaa ndaa cho Chɛhowa piɛiyo o laalaŋndo choo. A ŋiɔɔŋ cho wallo tosaa o lɛuwoŋ. Opilɛ cho Pɔtukal, mi opilɔɔ wa Heti.
Ya naa Luandi cho kɔɔfale teŋgeŋndeŋ tosaa Hamitɔŋ, o tanda Ɔntalioo wo niŋ. Teleŋ naŋ wa buɛile ibuŋgaleŋ tosaa wo, mi naŋ tuei teleŋ naŋ chua le puaapiliaa liilaa o miiŋgula makɔɔlaŋ a pɛɛkula Baabuila ndalaŋ ndo yeela. Kɛ suŋ suŋ niŋ, ŋ cho a kɔl kɛndɛ le chɔɔ wanaa naŋ cho Baabuiyo pɛɛkoo wa hiouwɔɔ lachioo tosaa o Mɛlɛka piɛiyo niŋ. Nduyɛ mɛɛ naŋ nɔ chaŋyɛi kpɛɛluŋnde a puaapiliaa a ndepiliaa o kunda naa sɛnɛiyo niŋ yɛ, mi keŋ dɛɛniaa naa kɔllo le chɔɔ mɛɛ Chɛhowa cho nda tooloo o teleŋnda kɛndɛlaŋ, a o la wɔɔŋndaŋ niŋ yɛ.
Te ŋ yiyaŋ pɛ a sɔɔŋ yɔŋnuŋ naa o yoomoo niŋndoŋ okɔɔ, miŋ nɔ balika melaa tau le mɛɛ wanaa bɔɔbɔɔ chɔm yeemɛi o naa niŋ yɛ. Naa bɛɛ ŋ kindiŋ niŋ le buulaŋndo nɔɔ le acheleŋnda, a nda dɛɛniaa ma tosa nyɛ o nyɛ nda tiuba o Chɛhowa piɛiyo niŋ. (2 Kɔliŋ. 7:6, 7) Le tamaseliiyo, o yuŋgu pilɛ niŋ, lanɔɔ, chualeŋ, a poleŋ kpou wa o wali lɔɔlɔɔ wo niŋ. Mi nyuna pɔnɔɔ te o yiyaŋ niŋ paandu le kɔɔfaleŋ tosaa. Mbo muli maa, kɔɔfaa a yaa kpulukuu o cho tooloo ni. Mi nyuna ndu aa: “A nɔla pa ma toolu nda mbo sulaŋ mɛɛ Chɛhowa toolu nda yɛ?” Mi dɛɛniaa ndu le mi ndu bɛɛ tosa kɔɔfale haa wa tueiyɔɔ yeela leŋ. O paŋgoŋ ŋɔmpum bɛŋgu, mbo simnuŋ kɔɔfanɔɔ.
Ya naa Luandi cho hiouwɔɔ lachi a “chuauwaa naa mamaa” dimullo ‘a walta bɛndula kɔndɔfilta Chɛhowalaŋ’ okɔɔ. Nduyɛ ŋ nɔ tiindaŋndo maa, nda bɛɛ cho wali Mɛlɛkaa tueiyɔɔ yeela mɛɛ naŋ tuei ndu yeela yɛ.—Sam 71:17, 18.
a Ndu nda veelu niŋ suŋ suŋ ni aa: Wana cho Yoomu Naa a Bɔŋaŋ Wali Pollo chilaŋndo.
b Tofa bundɛi a Leyɔŋ Kilipiat okɔɔ, o Bandu Mɛŋgɛlaa hoo niŋ, Doŋdoŋndo wɔsi 2020, peele 26-30.