BUŊGƐI PƐƐKƐI 52
Ndepiliaa Feleŋguaa, Vɛɛ Nya Simnuŋ yɛ Kilisiɔŋaa Kendu o Mɛlɛka Piɛiyo Niŋnda?
“Waŋ laanduaa bɛɛ . . . nɔ ma wa wanaa tiu kɔlta ndalaŋ ba, nduyɛ ma wa sakpo o nyɛ o nyɛ niŋ.”—1 TIMO. 3:11.
CHONDII 133 Piɛi Chɛhowa o Feleŋgɔyɛi Niŋ
SƆƆŊ KULLOŊ O BUŊGƐI HEI NIŊa
1. Le miŋ simnuŋ Kilisiɔŋaa kendu o Mɛlɛka piɛiyo niŋnda, yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ tosa?
MI KƆNDƆFILLO bii naa tau te ŋ che pɛ mɛɛ chuaambɔɔ keleŋa hindɔɔ mbo simnuŋ kaasoŋnɔɔ yɛ. I cho tonya maa mi chuaambɔɔ hindu, o yɔŋ bɛɛ mbo tosa nyɛ o nyɛ le. Kɛ le mi waŋndo simnuŋ kaasoŋnɔɔ o Mɛlɛka piɛiyo niŋ, mɛɛ mbo tosa nyɛ.b (1 Kɔliŋ. 13:11; Hibu. 6:1) Le miŋ simnuŋ kaasoŋnda o Mɛlɛka piɛiyo niŋ, ŋ nɔ miŋ nɔ chaŋyɛi kpɛɛluŋnde a Chɛhowa. Nduyɛ ŋ hauba a nyina ndɔ diandaa le naa malaa miŋ nɔ suliŋnda leKilisiɔŋndaŋ, miŋ pɛɛku walta mala naalaŋ, vɛlɛ miŋ bɛɛndiaŋ le kalaŋndaŋ sɔlaa o chilaŋ niŋ.—Pulɔ. 1:5.
2. Yɛɛ naŋ pɛɛku yɛ o Chɛnɛsee 1:27 niŋ, nduyɛ yɛɛ naŋ cho yɛ pɛɛku o buŋgɛi hei niŋ?
2 Mi Chɛhowa toosiaa waŋnda chieeya le ma wa wana pɔnɔɔ ɔɔ wana lanɔɔ. (Nuawɔ Chɛnɛsee 1:27.) I cho tonya maa, teŋgeŋndo cho waŋ piaanduaa a waŋ laanduaa tɛɛŋ o dialloŋ niŋ. Kɛ teŋgeŋ cheleŋ cho vɛlɛ nda tɛɛŋ o nɛilaŋ lapum choo. Le tamaseliiyo, Chɛhowa toosiaa waŋ piaanduaa a waŋ laanduaa, nduyɛ mbo ke nda kalaŋnda teŋgeŋ teŋgeŋndaŋ. Le ma chua kalaŋndaŋ ndaŋ, a nɔ ma nɔ suliŋndaŋ lapum vɛlɛ ma chaa walta mala ndalaŋ tosaa. (Chɛ. 2:18) O buŋgɛi hei niŋ, ŋ cho pɛɛku nyɛ ndepilɛnɔ feleŋgɔnɔɔ nɔ mbo tosa le mbo simnuŋ Kilisiɔŋnɔ kendu o Mɛlɛka piɛiyo niŋndo. O buŋgɛi cho lachi ve niŋ, ŋ cho pɛɛku nyɛ puaapiliaa feleŋguaa bɛɛ nɔ ma tosa, le ma simnuŋ Kilisiɔŋaa kendu o Mɛlɛka piɛiyo niŋnda.
KINDIŊ MA NƆ SULIŊNDA LEKILISIƆŊNDAŊ
Te a tol pɛ suliŋnda waŋ laanduaa laalaŋnda kɔɔli mɛɛ Luibeka, Ɛsita, a Abikee cho nuaa yɛ, keŋ mala num ma simnuŋ wana lanɔ kendu o Mɛlɛka piɛiyo niŋndo (Tofa pɛl 3-4)
3-4. Kuɛɛ ndepiliaa feleŋguaa saaluŋ yɛ tamaseliila kɛndɛlaŋ, la nda nɔ ma tol kɔɔli laŋ? (Tofa vɛlɛ fotueiyo.)
3 Mi Baabuiyo suaa a waŋ laanduaa ndaa kaala Chɛhowa, nduyɛ ma piɛi ndu o laalaŋndo choo wa okɔɔ. Tofawɔ suɛi lebolle hei o jw.org choo, “Women in the Bible What Can We Learn From Them?” (“Waŋ Laanduaa Baabuiyo Soo a Nda Okɔɔ Wa, Yɛɛ Naŋ Pɛɛku yɛ Nda o Ba?”) A mɛɛ bolle Baabuile buŋgɛi hei tɔlnuŋ choo leŋ le dimi yɛ, “waŋ laanduaa haa” wa “wanaa tiu kɔlta ndalaŋ ba.” Le handɔɔ lechoo, ndepiliaa tiuba ma saaluŋ o kundala ndalaŋ niŋ, waŋ laanduaa kendu o Mɛlɛka piɛiyo niŋnda, a nda tiuba ma tol tamaseliila ndalaŋ kɔɔli wa.
4 Ndepiliaa feleŋguaa, la yiyaŋ a ndepiliaa nya sina maa a kendu o Mɛlɛka piɛiyo niŋnda okɔɔ, mi la tol tamaseliila ndalaŋ kɔɔli, okoŋ mi la mɛɛndaŋ suliŋnda ndala kɛndɛ laŋ. Nduyɛ mi la yiyaŋ a mɛɛ nya bɛɛ tiuba mi la nɔ suliŋnda laŋ yɛ. O pɛlta cho lachi laŋ niŋ, ŋ cho pɛɛku a suliŋnda sɔvɛ sɔvɛlaŋ layaa okɔɔ, la waŋ laanduaa kendu o Mɛlɛka piɛiyo niŋnda nɔ ma nɔ laŋ.
5. Le yɛɛ tusiŋndo cho yɛ suliŋ sɔvɛ bɛndu le wana lanɔ Kilisiɔŋnɔ kendu o Mɛlɛka piɛiyo niŋndo?
5 Tusiŋndo cho suliŋ sɔvɛ sɔviɔɔ opilɛ, o Kilisiɔŋnɔ kendu o Mɛlɛka piɛiyo niŋndo nɔ mbo nɔ wo. Te wana lanɔɔ tusiŋ pɛ, o tiuba mbo tuei chaŋyɛi kɛndɛi yeela a Chɛhowa vɛlɛ a acheleŋnda. (Chemi. 4:6) Le tamaseliiyo, te wana lanɔ kaala Chɛhowa wo tusiŋ pɛ, mi keŋ mala mbo toolu kɛɛsiaa Finya ndɔ o choo choo niŋ tosa a chilaŋ chuaa okɔɔ wo. (1 Kɔliŋ. 11:3) Kɛɛsiaa koŋ piiliaŋ kundaa vɛlɛ a yuŋguleŋ.c
6. Yɛɛ ndepiliaa feleŋguaa pɛɛku yɛ a tusiŋndo okɔɔ o tamasi Luibeka wo niŋ?
6 Ŋ tofaŋndɔ tamasi Luibeka wo. O yoomu ndɔɔ niŋ kpou, mi ndoo chɔm kɔl simulaa le kɛɛsiaalaŋ tosaa. Ndoo sina teleŋ ndoo nɔ mbo tosa nyɛ wo, vɛlɛ a mɛɛ o tosa ndu yɛ. (Chɛ. 24:58; 27:5-17) A koŋ kpou, ndoo nɔ bɛɛleŋ nduyɛ o wa wana tusiaŋ. (Chɛ. 24:17, 18, 65) Te a tusiŋ pɛ nduyɛ ma toolu kɛɛsiaala Chɛhowalaŋ maa Luibeka, tamasi numndo cho wanaa cho o yuŋgu numndo niŋ a o kundaa niŋnda piiliaŋ tau.
7. Vɛɛ ndepiliaa feleŋguaa tuallɛ tamasi Ɛsita wo kɔɔli, le chɔmndo maa a sina kpeleŋ ndaa?
7 Kpeleŋ naa sinaa cho vɛlɛ suliŋ sɔviɔɔ opilɛ o Kilisiɔŋaa kendu o Mɛlɛka piɛiyo niŋnda nɔ ma nɔ wo. Baabuiyo dimi maa, i cho suɛi ‘taasi le mi waŋndo sina kpeleŋ ndɔɔ.’ (Pulɔ. 11:2) Ɛsita ndoo sina kpeleŋ ndɔɔ, nduyɛ o wa Mɛlɛka piɛiyo o laalaŋndo choo. Le mɛɛ ndoo sina kpeleŋ ndɔɔ yɛ, mi keŋ mala ndu o heeluŋ te mɛɛ o simnuŋ lanɔɔ masaa. Mbo yaŋ sila Mɔdikai wo nilaŋ, nduyɛ mbo tual ndu kɔɔli. (Ɛsita 2:10, 20, 22) Num bɛɛ chɔm maa a sina kpeleŋ numndo, te a wa pɛ acheleŋnda nyunaa le silaa nduyɛ ma tol ndu kɔɔli.—Tai. 2:3-5.
8. A mɛɛ 1 Timoti 2:9, 10 dimi yɛ, vɛɛ kpeleŋ naa sinaa mala yɛ ndepilɛnɔɔ te o wa pɛ kɛɛsiaalaŋ tosaa a mɛɛ o nɔ mbo chuɛɛnuŋ vɛlɛ a mɛɛ o toosiaa yiinde yɛ okɔɔ?
8 Mi Ɛsita chɔm maa o sina kpeleŋ ndɔɔ o nɛi cheleŋ niŋ. ‘Naŋɔɔ pila Ɛsita ndoo naŋ ni, wana aa che ndu pɛ nyɔɔ hɛnaŋ num.’ A koŋ kpou, o tosa mi waŋnda muli ndu hɔlteŋ kɔɔli le. (Ɛsita 2:7, 15) Vɛɛ wana lanɔ Kilisiɔŋnɔɔ sɔla yɛ tɔnɔɔ o tamasi Ɛsita wo niŋ? 1 Timoti 2:9, 10 chɔm naa nɛiyo opilɛ. (Nuawɔ.) Mi kiilanɔɔ Pɔɔl sila waŋ laanduaa Kilisiɔŋnda, le ma chuɛɛnuŋ chuɛɛnɔŋ lebiɔɔ, nduyɛ mbo wa tuuleŋ. Diomnda maKilikiila nda soliŋ kpeku le diomndo hoo chuɛɛnɔŋndo wo, sim maa wana lanɔ Kilisiɔŋnɔɔ nɔ mbo chuɛɛnuŋ chuɛɛnɔŋ lebiɔɔ, vɛlɛ mbo yiyaŋ a mɛɛ chuɛɛnɔŋ ndɔɔ piiliaŋ niŋ acheleŋnda yɛ okɔɔ. Ŋ cho bɔɔ a kɔl kɛndɛ le mɛɛ ndepiliaa naa kendu o Mɛlɛka piɛiyo niŋnda cho silaa hoo tolɔɔ kɔɔli yɛ!
9. Yɛɛ naŋ pɛɛku yɛ o tamasi Abikee wo niŋ?
9 Yiyaŋndo nyɛkɛndɛi o sɔɔŋ choo, cho vɛlɛ suliŋ sɔviɔɔ opilɛ o waŋ laanduaa kendu o Mɛlɛka piɛiyo niŋnda nɔ ma nɔ wo. Yɛɛ cho yɛ yiyaŋndo o sɔɔŋ choo nyɛkɛndɛi? Ndu cho nyɛ mala naa le yɛ yiɔɔ sinaa o kɛndɔɔ a o wɔɔŋndo tɛɛŋ ni, okoŋ miŋ tosa kɛɛsiaa a taasi. Ŋ tofaŋndɔ tamasi Abikee wo. Mi pɔnɔ ndɔ tosa kɛɛsiaa wɔɔŋ ndoo chuu niŋ yuŋgu ndɔɔ kpou kpundɔɔ wo. Mi Abikee tosa nyɛ chɔ chɔ a hei okɔɔ. Mbo bii bila nyɛ bɛnda le tosaa wo, nduyɛ mbo chiindiaa yoomula ndalaŋ. (1 Saam. 25:14-23, 32-35) Yiyaŋndo nyɛkɛndɛi o sɔɔŋ choo mala naa vɛlɛ miŋ sina teleŋ naŋ nɔ miŋ soo wo a teleŋ naŋ nɔ miŋ meiyo. O mala naa vɛlɛ le miŋ wa kpeŋ kpeŋ te ŋ wa pɛ yeemɛi chɔmndo o acheleŋnda niŋ.—1 Tɛsa. 4:11.
PƐƐKU WALTA MALA NUMNDAŊ
Tɔnɔ yɛɛ ŋ sɔla yɛ niŋ mɛɛ ŋ pɛɛku le diomndaŋ veeloo a poonyiaa nyɛkɛndɛi? (Tofa pɛl 11)
10-11. Vɛɛ pɛɛkoo le diomndaŋ veeloo a poonyiaa nyɛkɛndɛi chuu yɛ naa tɔnɔɔ a acheleŋnda? (Tofa vɛlɛ fotueiyo.)
10 Wana lanɔ Kilisiɔŋnɔɔ nɔ mbo pɛɛku walta mala ndu laŋ. Mi walta chuaambɔɔ pɛɛku o chuaambɔyɛi nduɛi niŋndaŋ, la mala ndu o yoomu ndɔɔ niŋ. Ŋ tofaŋndɔ tamaseliilaŋ latiŋ.
11 Pɛɛku le diomndaŋ veeloo a poonyiaa nyɛkɛndɛi. O naamulaŋ lapum niŋ, waŋnda chi diomndaŋ veeloo a poonyiaa maa wali sɔvɛ sɔvɛ wana lanɔɔ nɔ mbo pɛɛku wo le o cho le. Kɛ, wali sɔvɛ sɔviɔɔ pila o cho ni le Kilisiɔŋnɔ kɛ kɛ.d (1 Timo. 4:13) Lelaŋ, chɛl mi nyɛ o nyɛ kuuna num pɛɛkoo le diomndaŋ veeloo a le poonyiaa nyɛkɛndɛi le. Te a tosa hei pɛ, fanda yɛɛ ŋ cho yɛ sɔla? Hei mala num ma sɔla wallo, vɛlɛ ma hiou lachi a ndu tosaa. I mala num vɛlɛ ma chaa Diom Mɛlɛkaa pɛɛkoo, nduyɛ ma simnuŋ wana pɛɛkaa kɛndɛ. I hiou kpou ve, i cho num mala ma sɔɔŋguu Chɛhowa ikɛi te a wa pɛ diomndaŋ veeloo o Baabuiyo niŋ vɛlɛ ma yiyaŋ lechoo.—Chɔɔ. 1:8; 1 Timo. 4:15.
12. Yɛɛ naŋ pɛɛku yɛ o Pulɔwaa 31:26 niŋ?
12 Pɛɛku le suukaŋndo nyɛkɛndɛi a acheleŋnda. Kilisiɔŋnda nɔ ma suukaŋ nyɛkɛndɛi a acheleŋnda. A hei o kɔl, mi Chemisi ke naa sila kɛndɛ kɛndɔɔ aa: “La wa chɔ chɔ le suɛi tueiyɔɔ, kɛ la keleŋa isɔɔ le.” (Chemi. 1:19) Te ŋ yaŋ pɛ acheleŋnda nilaŋ nyɛkɛndɛi, mi keŋ mala naa miŋ chɔm nda nyiɛɛye. (1 Pitɛ 3:8) Te o yɔŋ pɛ ma yiyaŋ maa a bii nyɛ waŋndo cho dimioo wo ɔɔ mɛɛ o cho sinaŋndo yɛ bila nyɛkɛndɛi le, nyuna ndu nyunala bɛnda laŋ. Nduyɛ chua teleŋndo le ma yiyaŋ tuupa ma soo. (Pulɔ. 15:28) Nyunaŋndɔ aa: ‘Baa nyɛ ya yeema le dimioo wo cho pa tonya, nduyɛ o taŋgul niŋ pa waŋndo hoo? Baa I cho isɔɔ o ndulo o nɛi lebɛɛ niŋ?’ Pɛɛku ndepiliaa kendu o Mɛlɛka piɛiyo niŋnda o ba, a chaa suukaŋndo a waŋnda wa. (Nuawɔ Pulɔwaa 31:26.) Yaŋ nilaŋ yekeŋ te a wa pɛ suɛi. Te a pɛɛku pɛ le chaa suukaŋndo a acheleŋnda, keŋ mala num ma wa o chaŋyɛi kɛndɛi niŋ a nda.
Te wana lanɔɔ pɛɛku pɛ le yuŋgu ndɔɔ chaa biyɔɔ, mi tamasi ndɔɔ piiliaŋ wanaa cho o yuŋgu ndɔɔ niŋnda a haa o kundaa niŋ tau (Tofa pɛl 13)
13. Vɛɛ wana lanɔɔ pɛɛku yɛ le yuŋgu ndɔɔ chaa biyɔɔ? (Tofa vɛlɛ fotueiyo.)
13 Pɛɛku le yuŋgu numndo chaa biyɔɔ. O fondaŋnda bɔɔbɔɔ, mi waŋ laanduaa chua kalaŋndaŋ tau o yuŋgoo niŋ. Kala num ɔɔ naapum ndepilɛnɔ cheleŋ tiuba mbo mala num, le ma pɛɛku walta yeemaŋ le yuŋgoo chaa biyɔɔ laŋ. Mi ndepilɛnɔ pilɛ diolaŋ Sidi dimi aa: “Nyɔɔ opilɛ o ya pɛɛku kala nuu o ba wo cho ni maa, wali kala kalaa tosaa chuu naa nyaaloo. Mbo pɛɛku ya le yauwo, dindioo, nyɛlaŋ sɔndɔɔ a piinduulaŋ. Nduyɛ mi keŋ mala ya le mi bii yapila nyɛkɛndɛi, vɛlɛ mi tosa tau o wali Chɛhowaa niŋ. Mbo pɛɛku ya vɛlɛ mɛɛ wana chaa mialla biyɔɔ yɛ. Mi keŋ mala ya le mi chiikaŋ a puaapiliaa a ndepiliaa nɔ tamaseliila kɛndɛ kɛndɛla ya tual kɔɔli laŋ nda.” (Pulɔ. 31:15, 21, 22) Te wana lanɔɔ pɛɛku pɛ le wallo tosaa o kala kala, vɛlɛ mbo chaa mialla biyɔɔ, mi keŋ mala ndu mbo bii yuŋgu ndɔɔ, vɛlɛ a acheleŋnda o kundaa niŋ nyɛkɛndɛi.—Pulɔ. 31:13, 17, 27; Walta. 16:15.
14. Yɛɛ ŋ pɛɛku yɛ o suɛi yɔŋnaŋii Kilisita ve niŋ, nduyɛ o yɛɛ choo ŋ nɔ yɛ ma handu kɔl numndo kpou?
14 Pɛɛku le sɔɔŋ tosaa a ba num vɛlɛ ma hini kɔl a nyɛ ŋ nɔ wo. Pɛɛkoo le sɔɔŋ tosaa a ba naa, cho kpeleŋ sɔviɔɔ opilɛ o wanaa kendu o Mɛlɛka piɛiyo niŋnda nɔ ma komallo. (Filipi. 4:11) Mi ndepilɛnɔ pilɛ diolaŋ Kilisita dimi aa: “Mi wanaa velu ya wa dɛɛniaa ya le mi pɛɛku walta mala ya niŋ o yoomoo niŋndaŋ o sukuu. Mi finya nuu dimulla le mi pɛɛku mɛɛ wana chaa kaniei biyɔɔ yɛ, nduyɛ mi keŋ mala ya tau.” Mi che bɛɛ i cho suɛi kɛndɛ le ma pɛɛku nyɛ le halikpeŋ ma huŋ sɔla wallo o chilaŋ niŋ, kɛ a nɔ vɛlɛ ma pɛɛku mɛɛ ŋ chaa kaniei biyɔɔ yɛ, okoŋ a pisi mbo hiou mɛɛ ŋ sɔla yɛ le. (Pulɔ. 31:16, 18) Handu kɔllo kpou le kpeleŋndaŋ kɛsioo o Mɛlɛka piɛiyo niŋ, ma fafaŋ kueela siɛlɛɛlaŋ biyɔɔ. Nduyɛ tosa yoomu numndo tɛtɛlɛ ma nɔ kɔl hiniaa.—1 Timo. 6:8.
BƐƐNDIAŊ LE KALAŊNDAŊ CHUAA O CHILAŊ NIŊ
15-16. Vɛɛ ndepiliaa yembuaa mala yɛ acheleŋnda o kundaa niŋ? (Maki 10:29, 30)
15 Te ŋ pɛɛku pɛ waltaŋ lapum, vɛlɛ miŋ nɔ suliŋnda leKilisiɔŋndaŋ, keŋ mala naa miŋ wa a bɛɛndiaŋ le kalaŋndaŋ chuaa o chilaŋ niŋ. Ŋ tofaŋndɔ tamaseliilaŋ lapum a nyɛ ŋ nɔ ma tosa wo okɔɔ.
16 Naapum a kɛɛsiaa le ma loŋnuŋ yembu le teleŋ tiŋ. A mɛɛ Chiisu dimi yɛ, mi waŋ laanduaa apum kɛɛsiaa le ma loŋnuŋ yembu, o yɔŋ bɛɛ mi naamu ndaa chɛlaŋ a keŋ te. (Maa. 19:10-12) Mi apum kɛɛsiaa le ma loŋnuŋ yembu le sabula cheleŋ. Mɛɛ mɛɛ la wa, nɔ tiindaŋndo maa Chɛhowa nda Chiisu yiyaŋ nuaa maa le mɛɛ ŋ cho o nɔ le yɛ, a cho o sɔvɛ le le. Chieeŋndo balɔɔ silɔ, mi tamaseliila yembuaa piiliaŋ waŋnda tau o kundaa niŋ. Le mɛɛ nda kaala acheleŋnda nduyɛ ma nɔ yeemɛi o nda niŋ yɛ, mi keŋ mala nda ma simnuŋ yeema kɛndɛ, vɛlɛ a kalaa kɛndɛ le wanaa bɔɔbɔɔ.—Nuawɔ Maki 10:29, 30; 1 Timo. 5:2.
17. Vɛɛ ndepilɛnɔ feleŋgɔnɔɔ bɛɛndiaŋ yɛ suŋ suŋ, le luɛiyɔɔ o wali lɔɔlɔɔ Mɛlɛkaa niŋ?
17 Naapum a luɛi o wali lɔɔlɔɔ Mɛlɛkaa niŋ. Mi waŋ laanduaa Kilisiɔŋnda tosa tau o wali dimiaa yooŋgu kɛndɔɔ niŋ chieeŋndo balɔɔ silɔ. (Sam 68:11) Baa a tiu pa ba ma luɛi o wali lɔɔlɔɔ Mɛlɛkaa niŋ suŋ suŋ? Naapum a simnuŋ kɔɔfanɔɔ, Bɛtɛɛlatiinɔɔ, ɔɔ ma yɔŋguŋ le wali taŋgulaa tosaa. Piɛi a kpeleŋ numndo okɔɔ. Soo o wanaa komal niŋ kpeleŋnda waa nuaa wa lo, nduyɛ ma nyuna nda le ma chɔm num nyɛ mala num ma suliŋndo. Okoŋ, a tosa kɛɛsiaa mala num le kpeleŋ koŋ komallo wo. Kpeleŋ numndo komallo cho num nɛila bɔɔbɔɔ kumbul o Chɛhowa piɛiyo niŋ.
Te a wa pɛ yiyaŋndo le challe o nɔɔ, a nɔ ma hɛli wana nya cho ichali o nɔɔ niŋndo a taasi (Tofa pɛl 18)
18. Le yɛɛ ndepilɛnɔɔ nɔ yɛ mbo hɛli wana nda cho ichali o nɔɔ niŋndo a taasi? (Tofa vɛlɛ fotueiyo.)
18 A kɛɛsiaa le ma chal o nɔɔ. Suliŋndaŋ a walta naŋ soo a laŋ okɔɔ laŋ la mala num ma simnuŋ lanɔ kɛndɛ. Te a wa pɛ kɛɛsiaa le ma chal o nɔɔ, a nɔ ma hɛli wana nya cho ichali o nɔɔ niŋndo a taasi. Kɛɛsiaa sɔvɛ sɔviɔɔ opilɛ o ŋ nɔ ma tosa wo cho koŋ ni. Loonuŋ maa, a nɔ niŋ ma diikuŋ wana nya cho ichali o nɔɔ niŋndo. (Luomaŋ. 7:2; Ɛfi. 5:23, 33) Nyunaŋndɔ aa: ‘Baa o kendu pa o Mɛlɛka piɛiyo niŋ? Baa o cho pa sɔɔŋ ŋMɛlɛkayaŋ kɛsioo nyɛ tase o yoomu ndɔɔ niŋ? Baa mbo tosa pa kɛɛsiaala sɔvɛlaŋ? Baa mbo chɛl pa biondɔŋnda ndɔlaŋ? Baa mbo ke pa waŋ laanduaa bɛɛleŋ? Baa o mala ya niŋ pa mi kindi chaŋyɛi nii a Chɛhowa poŋ, mbo ke ya nyɛm ya hauba woŋ nduyɛ mbo wa chaŋyɛi kɛndɛ le ya? Baa mbo chaa pa kalaŋnda ndɔlaŋ biyɔɔ nyɛkɛndɛi? Le tamaseliiyo, walta suu kuɛɛ o nɔ yɛ o kundaa niŋ, nduyɛ vɛɛ o bii yɛ laŋ?’ (Luku 16:10; 1 Timo. 5:8) A tonya, te a yeema pɛ ma sɔla pɔnɔ kɛndɔɔ, a nɔ ma wa wana lanɔ kɛndɛ.
19. Le yɛɛ wali lanɔɔ nɔ maa “wana malaa” o yuŋgoo niŋndo cho yɛ o sɔvɛ?
19 Baabuiyo dimi maa lanɔ kɛndɔɔ, “wana malaa” o cho le pɔnɔ ndɔ ni, nduyɛ wana bɛnda le ndu wo o cho ni. (Chɛ. 2:18) Baa hei sim ni maa a cho wana sɔvɛ le? Sako! Wali lanɔɔ nɔ maa “wana malaa” wo cho bɔɔ o sɔvɛ. Nduyɛ pɛŋ, teleŋnda bɔɔbɔɔ mi Baabuiyo veelu Chɛhowa maa “wana malaa.” (Sam 54:4; Hibu. 13:6) Lanɔɔ nɔ mbo wa wanaa malaa kɛndɛ le pɔnɔ ndɔ, vɛlɛ mbo toolu ndu le kɛɛsiaala sɔvɛlaŋ tosaa, la mala yuŋgu ndaa laŋ. Nduyɛ mbo tosa nyɛ o tiuba wo le mbo mala acheleŋnda le ma che suliŋnda kɛndɛla pɔnɔ ndɔ nɔ laŋ. (Pulɔ. 31:11, 12; 1 Timo. 3:11) A bɛɛndiaŋ suŋ suŋ le ma wa lanɔ kɛndɛ, te a hiou pɛ lachi a kaalaa nɔɔ le Chɛhowa, ma mala acheleŋnda o yuŋgu numndo niŋ, a o kundaa niŋ.
20. Yɛɛ kala chua kɛndɔɔ nɔ yɛ mbo tosa le mi yuŋgu ndɔɔ wa a kɔl kɛndɛ?
20 Naapum a simnuŋ kala chuaa. Te a chal pɛ o nɔɔ, kɛlɛŋgaa num nya pɔnɔ num cho chuauwa violɔɔ. (Sam 127:3) Lelaŋ, i cho suɛi taasi le ma yiyaŋ a nyɛ ŋ nɔ ma tosa le ma wa kala chua kɛndɛ wo okɔɔ. Suliŋnda naŋ pɛɛku o buŋgɛi hei niŋndaŋ, vɛlɛ a walta ŋ nɔ ma pɛɛku laŋ, la tiuba mi la mala num ma simnuŋ lanɔ kɛndɛ, vɛlɛ a kala chua kɛndɛ. Te a nɔ pɛ kaalaa, kɛndɛi, a biuwɔŋndo, a cho yuŋgu numndo mala mbo wa a kɔl kɛndɛ, vɛlɛ mi chuauwaa numnda wa hɛnɛkɛ.—Pulɔ. 24:3.
Waŋ laanduaa feleŋguaa bɔɔbɔɔ pɛɛku Baabuiyo nduyɛ ma duau nyɛ nda pɛɛku wo o wali niŋnda, simnuŋ niŋ hau Kilisiɔŋaa kendu o Mɛlɛka piɛiyo niŋnda (Tofa pɛl 21)
21. Le yɛɛ naŋ kaala yɛ ndepiliaa naa tau? (Tofa fotueiyo o kɔɔ.)
21 Ndepiliaa feleŋguaa, ŋ kaala nya tau le mɛɛ nya cho wallo le Chɛhowa vɛlɛ a le acheleŋnda yɛ. (Hibu. 6:10) Mi la tosa wallo tau le suliŋnda leKilisiɔŋndaŋ nɔɔ, vɛlɛ a walta mala nya niŋndaŋ pɛɛkoo, le halikpeŋ mi la wa a kɔl kɛndɛ, vɛlɛ mi la tosa mi acheleŋnda bɛɛ wa a kɔl kɛndɛ. Nduyɛ mi la kindiŋ vɛlɛ o nɛi o nɛi niŋ le bɛɛndiaŋndo le kalaŋnda nya sɔla niŋ o chilaŋ niŋndaŋ. A tonya, la cho bɔɔ a sɔvɛ o kɔɔna Chɛhowaa niŋ.
CHONDII 137 Waŋ Laanduaa Laalaŋnda
a Nya ndepiliaa feleŋguaa, la cho bɔɔ a sɔvɛ o kundaa niŋ. La tiuba mi la simnuŋ Kilisiɔŋaa kendu o Mɛlɛka piɛiyo niŋnda, te la nɔ pɛ suliŋnda leKilisiɔŋndaŋ, mi la pɛɛku walta mala nyalaŋ, nduyɛ mi la bɛɛndiaŋ le kalaŋnda nya sɔla niŋ o chilaŋ niŋndaŋ. Te la tosa hei pɛ, la cho salalaŋ sɔla tau o Mɛlɛka piɛiyo niŋ.
b TƐƐSIAA LE DIOMNDAŊ: Wana simnuŋ Kilisiɔŋnɔ kendu o Mɛlɛka piɛiyo niŋndo tul taasi chieeŋndo kɔɔli le. Kɛ nɛi chɔmaa nyina diandaa Mɛlɛkaa o tual kɔɔli ni. Mbo tol tamasi Chiisu wo kɔɔli, nduyɛ mbo tosa wallo kalaŋ, le mbo nɔ chaŋyɛi kpɛɛluŋnde a Chɛhowa, vɛlɛ mbo chɔm kaala sala soliaŋndo le acheleŋnda.
d Le ma che mɛɛ pɛɛkoo a diomndaŋ veeloo cho suɛi sɔvɛ yɛ, tofa buŋgɛi hei o jw.org choo, “Le Yɛɛ Diomndaŋ Veeloo Cho yɛ Suɛi Sɔvɛ le Chuaambuaa? Buŋgɛi 1: Veeloo ɔɔ Tofaa?” O puuluei niŋ.