Juin

Yehova sakumunaka Baklisto ya siekle ya ntete ntangu bavuandaka mesana na bansobolo. Mbala mingi bavuandaka kutana na banzomono, na bantangu yankaka bavuandaka kutana na banzomono yina bakanaka ve. Beto tadila diambu yina kuminaka Barnabasi mpe ntumua Paulo ntangu bavuandaka samuna na kizunga ya Lystra. Na ebandeli, bayambaka bau na kiese nionso na bantu yina vuandaka kuwa bau. Kasi na manima, bambeni ‘ndimisaka bimvuka ya bantu,’ mpe kaka ndambu ya bantu yina vuandaka kuwa bau, bulaka Paulo mabanga mpe babikaka yandi pene ya lufua. (Bis. 14:19) Kasi Barnabasi mpe Paulo tatamanaka kusamuna na bisika yankaka. Yinki mambote yabimisaka? Bakumisaka ‘bantu mingi banlonguki,’ mpe bampova mpe bifuani na bau kindisaka bampangi na bau Baklisto. (Bis. 14:21, 22) Bantu mingi bakaka mambote samu Barnabasi mpe Paulo tatamanaka kisalu na bau atako bakutanaka na banzomono. Kana beto kena kubika ve kusala kisalu yina Yehova pesaka beto beto sala, beto kebaka balusakumunu. w23.04 16-17 ¶13-14

Ntinu Davidi kutanaka na bambeni ya yimbi na luzingu na yandi, mpe mbala mingi yandi vuandaka sosa lusadusu ya Yehova na kisambu. Davidi, kukindimisaka ti Yehova vuandaka kuwa mpe vuandaka pesa bamvutu na bisambu na yandi. Nge diaka nge lenda tudila Yehova ntima lokola yandi. Biblia kena kundimisa beto ti Yehova lenda pesa beto nduenga mpe ngolo yina beto kele na yau nsatu samu na kukanga ntima. Yandi lenda sadila dibuta na beto ya kimpeve to ata mpe bantu yina kele ve bisadi na yandi bubu yayi samu basadisa beto na mutindu mosi to yankaka. Atako Yehova kepesaka ve ntangu nionso bamvutu na bisambu na beto na mutindu yina beto kanisaka, kasi beto mezaba ti yandi kepesila yau bamvutu. Yandi kepesa kaka yina beto kele na yau nsatu mpe na ntangu yina beto kele na yau nsatu. Na yau, tatamana kusambila na kiminu, na kutulaka ntima ti Yehova ketudila nge dikebi mpe yandi ‘kekokisa nsatu ya kisemua nionso yina kevuanda na luzingu’ na yinza ya yimpa yina kena kuiza.​—Nk. 145:16. w23.05 8 ¶4; 13 ¶17-18

Yakele mbote kutula makanisi na balusakumunu yina nge bakaka ntangu nge kokisaka lukanu mosi. Na yinki mambote nge lenda tula makanisi na nge? Kana lukanu na nge kele ya kubongisa ntangulu na nge ya Biblia to bisambu na nge, kanisa na mutindu yakekumisa nguizani na nge na Yehova ngolo. (Nk. 145:18, 19) Kana lukanu na nge kele ya kukuma na kikadulu mosi ya Buklisto, tula makanisi na nge na mutindu yakekudisa nguizani na nge na bantu yankaka. (Bakol. 3:14) Samu na yinki ve kusala liste ya bamfunu nionso yina nge zola kokisila lukanu na nge? Talaka liste yango mbala na mbala. Diaka, lutisaka ntangu kintuadi na bantu yina kepesa nge nsatu ya kukokisa yau. (Bing. 13:20) Beto nionso beto kevuandaka na bilumbu yina beto kevuandaka diaka ve na nsatu ya ngolo ya kukokisa balukanu na beto. Yazola monisa ti beto kekokisa diaka ve lukanu na beto? Ve. Beto lenda tatamana kusala ngolo samu na kukokisa balukanu na beto ata na ntangu yina beto kele ya kulemba. Atako yakele diambu ya pete ve, kasi yakepesa nge kiese ntangu nge kekokisa lukanu na nge. w23.05 27-28 ¶5-8

Kana beto mezaba ti beto fueti ndima kiyekua ya banzengolo na beto, yau lenda tinda beto beto funguna masumu na beto, beto bongisa banzimbala na beto, mpe beto bika vutukila banzimbala yango. Kusala mutindu yina lenda sadisa beto beto tatamana kuzawula samu na luzingu. Kana nge bakaka nzengolo ya yimbi, ndima ti nge lenda soba ve mambu yina nge salaka deja. Kusadila ve ntangu na nge mpe ngolo na nge samu na kukinungisa, kukipesa foti to kupesa bantu yankaka foti. Na kisika ya kusala mutindu yina, ndima banzimbala na nge mpe sala mambu ya mbote yina nge kele na dikoki ya kusala bubu yayi. Kana nge kena kutungisama samu na diambu mosi ya yimbi yina nge salaka, sambila Yehova na kumikitisa nionso, ndima nzimbala na nge, mpe lomba yandi nlemvukila nge. (Nk. 25:11; 51:3, 4) Lomba nlemvo na bantu yina nge pesaka mpasi, mpe kana yakele na mfunu, sosa lusadusu ya bankulutu. (Yak. 5:14, 15) Baka malongi na banzimbala na nge, manga kuvutukila yau. Kana nge mesala mutindu yina, nge lenda ndimisama ti Yehova kemonina nge kiadi mpe yandi kepesa nge lusadusu yina nge kele na yau nsatu.​—Nk. 103:8-13. w23.08 28-29 ¶8-9

Yehoyada sadisaka ntinu Yehoashe samu yandi vuanda muntu ya mbote. Yau yina, ntangu ntinu vuandaka ntuenia, yandi vuandaka sepedisa Yehova. Kasi na manima ya lufua ya Yehoyada, Yehoashe kuwaka bana ya bantinu yina vuandaka bapengui. (2 Bans. 24:4, 17, 18) Atako Yehova monaka kiadi samu na yau, kasi yandi ‘tatamanaka kutindila bau bambikudi samu na kuvutula bau na yandi . . . , kasi bamangaka kuwa.’ Bamangaka kuwa ata Zekaria muana ya Yehoyada, yina vuandaka kaka ve mbikudi ya Yehova mpe nganga nzambi kasi mpe mpangi ya Yehoashe ya dibuta. Kondua kuvuanda na butondi na dibuta yina sadilaka yandi mambu mingi, ntinu Yehoashe kufuaka Zekaria. (2 Bans. 22:11; 24:19-22) Yehoashe taninaka ve kikadulu ya kubanga Yehova. Yehova tubaka: ‘Bantu yina kevuezaka munu munu kevueza bau.’ (1 Sam. 2:30) Na manima, basoda ya Siri yina vuandaka kaka fioti nungaka ‘basoda mingi mpenza’ ya Yehoashe mpe ‘baluadisaka [yandi] ngolo.’ (2 Bans. 24:24, 25) Bakufuaka Yehoashe na bisadi na yandi mosi samu yandi kufuaka Zekaria. w23.06 18-19 ¶16-17

Ntumua Paulo lutisaka mua ntangu na Efezo, na kusamunaka mpe kulongaka nsangu ya mbote. (Bis. 19:1, 8-10; 20:20, 21) Yandi vuandaka zola bampangi na yandi mingi mpenza mpe yandi vuandaka na nsatu ya kusadisa bau samu babikana ya kukuikama na Yehova. Baefezo yina Paulo sonikinaka vuandaka ntete bananga ya makanisi mpe ya biyambayamba ya mabundu ya luvunu. Baefezo kukipesaka mingi na luzingu ya nsoni mpe bavuandaka mona ata nsoni ve samu na bikadulu na bau ya yimbi. Bampova ya nsoni vuandaka tubama mingi na bisika ya bansaka mpe na bafeti ya mabundu. (Baef. 5:3) Baefezo ‘zimbisaka bikadulu nionso ya mbote,’ bampova yango zola monisa ‘yavuandaka sala bau diaka mpasi ve.’ (Baef. 4:17-19) Tekila balonguka mambu yina vuandaka mpenza mbote to yina vuandaka mpenza yimbi, kikansasa na bau vuandaka tungisa bau ve ntangu bavuandaka sala mambu ya yimbi. Paulo lendaka tuba ti, ‘bakele na kitombe na makanisi mpe bakele ntama na luzingu yina kekatukaka na Nzambi.’ Kasi bantu yankaka ya Efezo bimaka na kitombe. w24.03 20 ¶2, 4; 21 ¶5-6

Kiyekua ya Gideoni lokola zuzi vuandaka lomba yandi sala kisalu ya ngolo. Ntangu bantu ya Madiani tinaka mvita na katikati ya mpipa, Gideoni landaka bau banda na n’dimba ya Yizreele tii na nzila ya nzadi ya Yordani. (Baz. 7:22) Gideoni sukaka kaka na Yordani? Ve! Atako balembaka, yandi mpe basoda na yandi 300 sabukaka Yordani mpe batatamanaka kulanda bau. Nsukansuka, bakangaka bantu yango ya Madiani mpe banungaka bau. (Baz. 8:4-12) Gideoni tulaka ntima ti Yehova kepesa yandi ngolo, mpe Yehova salaka kaka mutindu yina. (Baz. 6:14, 34) Kilumbu mosi, Gideoni mpe basoda na yandi vuandaka landa na makulu bantinu zole ya Madiani yina vuandaka ntangu yankaka na zulu ya bashamo. (Baz. 8:12, 21) Kasi, Nzambi sadisaka Bayisaele samu na kukanga bau mpe kununga bau na mvita. Mutindu mosi bankulutu mpe fueti tudila Yehova ntima, muntu yina ‘kelembaka ve ata fioti mpe ngolo na yandi kemanisaka ve.’ Yandi kepesa bau ngolo ntangu bakele na yau nsatu.​—Yez. 40:28, 29. w23.06 6 ¶14, 16

Beto lenda vuanda na ntima yina ketengatengaka ve yavuanda yinki banzomono beto kena kukutana na yau. Na yau tudila Yehova ntima. Beto tala mutindu Baraki nungaka samu yandi tudilaka lutuadusu ya Yehova ntima. Na ntangu yango Bayisaele vuandaka ve ya kubongama samu na kunuana mvita, bavuandaka ata na kinuanunu mosi ve, kasi Yehova tubilaka Baraki yandi kuenda mpe yandi nuanisa Sisera mfumu ya bantu ya Kanana mpe basoda na yandi yina vuandaka na binuanunu mingi. (Baz. 5:8) Mbikudi ya nketo Debora tubilaka Baraki bakita na n’dimba ya bamongo samu na kukutana na Sisera na makalu na yandi 900. Yavuandaka mpasi samu na bantu ya Yisaele kununga bantu yina vuandaka na makalu ya nsualu samu bavuandaka nuana na kisika ya patatalu, atako Baraki zabaka yau, yandi zitisaka. Ntangu basoda vuandaka kita na kukatukaka na mongo ya Tabor, Yehova tindaka mvula mosi ya ngolo kukatuka na dizulu. Makalu ya Sisera bandaka kukangama na potopoto, mpe Yehova nungisaka Baraki. (Baz. 4:1-7, 10, 13-16) Mutindu mosi, Yehova kenungisa beto kana beto kena kutudila yandi ntima mpe beto kena kutula ntima na lutuadusu yina yandi kepesaka beto na nzila ya bantu yina yandi kena kusadila samu na kutuadisa beto. w23.07 19 ¶17-18

Ntima yinda kele na mfunu samu na kuvuka. Mutindu mosi kaka na bisadi ya Nzambi ya kukuikama ya ntama, beto fueti vingila na ntima yinda nionso Nzambi kokisa bansilulu na yandi. (Baeb. 6:11, 12) Biblia kena kufuanikisa beto na kisadi ya bilanga. (Yak. 5:7, 8) Kisadi ya bilanga kesalaka ngolo samu na kukuna mpe kulozila mbutu na yandi maza, kasi yandi kezabaka ve ntangu mpenza yina yakekula. Na yau kisadi ya bilanga kevingilaka na ntima yinda nionso, na kutulaka ntima ti yandi kebuka mbutu. Mutindu mosi, beto kesalaka ngolo samu na kuvuanda banlonguki ya Yesu, ata kana beto ‘zaba ve kilumbu yina Mfumu na [beto] kekuiza.’ (Mat. 24:42) Beto kena kuvingila na ntima yinda nionso, na kutulaka ntima ti na ntangu yina mebonga, Yehova kekokisa mambu nionso yina yandi lakaka. Kana beto melemba kuvuanda na ntima yinda, beto lenda lemba kuvingila mpe malembemalembe beto kebika kedika. Beto lenda banda diaka kulanda mambu yina beto kena kukanisa ti yakepesa beto kiese bubu yayi. Kasi kana beto kele na ntima yinda, beto lenda kanga ntima tii na nsuka mpe beto kevuka.​—Mika 7:7. w23.08 22 ¶7

Na kufuanikisaka mbikudulu ya Daniele 2:41-43 na bambikudulu yankaka yina kele na mukanda ya Daniele mpe Kusonga, beto lenda tuba ti bitambi kena kumonisa États-Unis mpe Grande-Bretagne, Kilendo ya yinza ya mvimba yina kena kuyala bubu. Na diambu metadila Kilendo yango ya yinza ya mvimba, Daniele tubaka ti, ‘kimfumu kevuanda ndambu ngolo mpe ndambu petepete.’ Samu na yinki ndambu kevuanda petepete? Samu bantu yina yandi kena kuyadila yina memonusua na ntoto ya ntuma ya mazamaza kekitisaka makoki na yandi ya kusala mambu na ngolo nionso lokola kisengo. Beto lenda longuka bakedika mingi ya mfunu, na nsasulu yina Daniele pesaka samu na ndozi ya kiteke. Ya ntete, Kilendo ya yinza ya mvimba ya Anglo-américaine monisaka ngolo ya yau na mitindu yankaka. Na kifuani, États-Unis mpe Grande-Bretagne nungaka Mvita ya ntete mpe ya zole ya yinza ya mvimba. Kasi, Kilendo yango ya yinza ya mvimba vuandaka ya kulemba mpe yaketatamana kuvuanda ya kulemba samu na mantata yina yakevuandaka na yau na bana ya buala na yau. Ya zole, Kilendo yango ya yinza ya mvimba kevuanda kilendo ya nsuka tekila Kimfumu ya Nzambi bebisa bimfumu nionso ya bantu. w23.08 10-11 ¶12-13

Na bantangu yankaka, Davidi vuandaka kukitungisa na makanisi samu na mambu nionso ya mpasi mpe banzomono yina yandi vuandaka kutana na yau. (Nk. 18:4, 5) Kasi, nzola mpe dikebi ya Yehova vuandaka pesa yandi ngolo. Yehova vuandaka nata nkundi na yandi yina vuandaka ya kulemba na ‘bisika yina mefuluka na matiti’ mpe na ‘bisika ya kupema yina kele na maza mingi.’ Yau salaka ti, Davidi baka diaka ngolo mpe yandi vuanda na dikoki ya kutatamana kusadila Yehova na kiese. (Nk. 18:28-32; 23:2) Mutindu mosi bubu yayi, ‘kana beto manisa ve, [ntangu beto kena kukutana na bampasi mpe banzomono] yakele samu na nzola ya kukuikama ya Yehova.’ (Bid. 3:22; Bakol. 1:11) Mbala mingi luzingu ya Davidi vuandaka na kivonza, mpe yandi vuandaka na bambeni mingi ya kilendo. Kasi, nzola ya Yehova vuandaka sala yandi kukimona ti yandi kele na lutanunu. Davidi lendaka kukimona ti Yehova vuandaka kintuadi na yandi na konso diambu mpe yavuandaka kiti­sa yandi ntima. Na yau, yandi vuandaka na dikoki ya kuyimbila: ‘[Yehova] vukisaka munu na mambu nionso yina vuandaka pesa munu wonga.’ (Nk. 34:4) Davidi vuandaka banga mpenza; kasi nzola ya Yehova vuandaka ngolo kuluta kubanga na yandi. w24.01 30 ¶15-17

Baka malongi na banzengolo ya yimbi ya Yehoashe. Na manima ya lufua ya Nganga-nzambi ya nene Yehoyada, Yehoashe bakaka bankundi ya yimbi. (2 Bans. 24:17, 18) Yandi bakaka nzengolo ya kuwa bamfumu ya Yudea, yina vuandaka zola Yehova ve. Kondua ntembe nge kendima ti yalombaka na Yehoashe yandi vuanda ntama na bantu yango, samu bavuandaka sala mambu ya yimbi. Na kisika ya kusala plina, yandi kuwaka malongi na bau ya yimbi. Kutu ntangu Zekaria mpangi ya Yehoashe ya dibuta mekaka kusemba yandi, Yehoashe tindaka bakufua yandi. (2 Bans. 24:20, 21; Mat. 23:35) Yavuandaka diambu ya mpasi mpe ya buzoba! Yehoashe bandaka luzingu na yandi mbote, kasi diambu ya kiadi, yandi kumaka mopengui mpe mvondi. Nsukansuka, bisadi na yandi mosi kufuaka yandi. (2 Bans. 24:22-25) Luzingu na yandi zolaka vuanda mutindu yankaka kana yandi tatamanaka kuwa Yehova mpe bantu yina vuandaka zola Yandi! w23.09 9 ¶6

Yesu zabaka ti Petelo lendaka bikana muntu ya kukuikama. Na yau Yesu tubilaka Petelo na kimpombo nionso ‘kubanga diaka ve.’ Lokola Yesu vuandaka tudila Petelo ntima, yau salaka ti luzingu na yandi soba. Na manima Petelo na mpangi na yandi Andre sundolaka kisalu na bau ya kuloba mbizi mpe bakumaka banlonguki ya ntangu nionso ya Masiya, nzengolo yina natinaka bau balusakumunu mingi. (Mar. 1:16-18) Petelo kutanaka na mambu mingi ya mbote lokola yandi vuandaka nlonguki ya Klisto. Yandi monaka mutindu Yesu vuandaka belusa bantu ya maladi, kubimisa bademon, ata mpe kufutumuna bantu. (Mat. 8:14-17; Mar. 5:37, 41, 42) Petelo monaka diaka vizion mosi ya kukamua ya kiyekua ya Yesu na bilumbu kena kuiza lokola ntinu na Kimfumu ya Nzambi, Petelo salaka zimbakana ve diambu yango. (Mar. 9:1-8; 2 Pie. 1:16-18) Ya kedika, Petelo monaka mambu yina yandi zolaka mona ve kana yandi vuandaka ve nlonguki ya Yesu. Kondua ntembe, yandi vuandaka na kiese mutindu yandi nungaka banguilu ya yimbi mpe yandi bakaka balusakumunu nionso yina! w23.09 21 ¶4-5

Na mukanda na yandi ya ntete, ntumua Petelo mesadila bampova ‘nzola ya ngolo.’ Nzola ya mutindu yina kefukaka kaka ve masumu fioti, kasi “masumu mingi.” (1 Pie. 4:8) Mbala yankaka Petelo kanisaka dilongi yina Yesu pesaka yandi na diambu metadila kunlemvukila bamvula mingi na ntuala. Na ntangu yango, kondua ntembe Petelo vuandaka kanisa ti yandi vuandaka muntu ya mbote ntangu yandi tubaka ti yandi kenlemvukila mpangi na yandi ‘mbala nsambuadi.’ Kasi Yesu longaka yandi​—mpe beto​—na kunlemvukila “mbala 77,” yazola monisa kondua nsuka. (Mat. 18:21) Kana nge kemonaka mpasi kusadila dilongi yango, kulemba nzutu ve! Yavuandaka ntangu yankaka mpasi na bisadi ya Yehova nionso ya kukondua kukoka na kunlemvukila. Diambu meluta mfunu ntangu yayi samu na nge kele kusala nionso yina nge lenda samu na kunlemvukila mpangi na nge mpe kutula kiyenge na yandi. w23.09 29 ¶12

Na kati ya kivumu ya mbizi, Yona balulaka ntima mpe yandi vuandaka na kundima ti Yehova kekuwa kisambu na yandi mpe Yehova kesadisa yandi. Yehova vukisaka Yona, mpe na manima yandi vuandaka pene ya kusala kisalu yina Yehova tubilaka yandi. (Yon. 2:10–3:4) Ntangu nzomono mosi mekumina nge, yakevuandaka mpasi samu na nge na kusambila Yehova? To nge kekukimonaka mpenza ya kulemba samu na kulonguka? Kuzimbakana ve ti Yehova mezaba mbotembote mpasi na nge. Na yau ata kana nge mesala kisambu mosi ya fioti, nge lenda kukindimisa ti yandi kepesa nge mpenza yina nge kele na yau nsatu. (Baef. 3:20) Kana yakele mpasi samu na nge na kutanga mpe kulonguka samu nge kena bela, nge kele ya kulemba, to nge kena kutungisama mpenza na makanisi, nge lenda kuwa baanrejistrema ya audio ya Biblia to ya mikanda na beto yina kesasilaka Biblia. Nge lenda kuwa diaka mosi ya miyimbu na beto to kutala video na beto mosi na jw.org. Yehova zola kumisa nge ngolo mpe yandi kesala yau kana nge kena kusambila yandi, mpe kana nge kena kusosa bamvutu na bisambu na nge na Biblia, mpe na bima nionso yankaka yina yandi kepesaka beto. w23.10 13 ¶6; 14 ¶9

Tabernakle mpe tempelo yina tungamaka na manima na Yerusaleme, vuandaka mpenza mutindu mosi na kati. Yavuandaka na bitini zole na kati​—‘Kisika ya nlongo’ mpe ‘Kisika meluta nlongo’​—yina kabukaka na rido mosi yina bametungaka. (Baeb. 9:2-5; Kub. 26:31-33) Na kati ya Kisika ya nlongo yavuandaka na kima mosi ya wolo ya kutudila minda, meza ya nkayilu samu na kuyoka mpaka ya malasi, mpe meza mosi yina bavuandaka tula mampa ya kumonisa. Kaka ‘banganga-nzambi yina tuluaka mafuta’ vuandaka na yinsua ya kukota na kati ya Kisika ya nlongo samu na kusala kisalu na bau ya nlongo. (Kut. 3:3, 7, 10) Kisika meluta nlongo vuandaka na nkela mosi ya wolo ya luwawanu yina vuandaka monisa ti Yehova kele vana. (Kub. 25:21, 22) Kaka nganga-nzambi ya nene vuandaka na yinsua ya kuzengisa rido yango samu na kukuenda na Kisika meluta nlongo mbala mosi na mvula na Kilumbu ya kufuka masumu. (Levi 16:2, 17) Yandi vuandaka kota kuna na menga ya bibulu, samu na kufuka masumu na yandi mosi, mpe ya dikanda ya mvimba. Nsukansuka, Yehova pesaka nsasulu ya kedika ya bima yina vuandaka na kati ya tabernakle.​—Baeb. 9:6, 7. w23.10 27 ¶12

Na Mpova ya Nzambi beto kekutaka mbala na mbala ntumu ‘kumonasana nzola.’ (Yoa. 15:12; Bar. 13:8; 1 Bate. 4:9; 1 Pie. 1:22; 1 Yoa. 4:11) Kasi, nzola kele kikadulu ya ntima, to ya kimuntu ya kati, mpe muntu mosi ve lenda mona na kati ya ntima na beto. Na yau, yinki mutindu bantu yankaka lenda mona ti beto kezolaka bau? Na bampova mpe na bisalu na beto. Yakele na mitindu mingi yina beto lenda monisa na bampangi na beto ti beto kezolaka bau. Beto tadila ndambu ya bifuani: ‘Konso muntu tubila mpangi na yandi kedika.’ (Zek. 8:16) ‘Beno vuanda na kiyenge kati na beno.’ (Mar. 9:50) Na diambu metadila ‘kupesa bantu yankaka lokumu, beno vuanda bantu ya ntete.’ (Bar. 12:10) ‘Beno yambanaka.’ (Bar. 15:7) ‘Beno tatamana . . . kunlemvukilanaka.’ (Bakol. 3:13) ‘Beno tatamana kunatasana bizitu.’ (Bag. 6:2) ‘Beno tatamana kubombasana.’ (1 Bate. 4:18) ‘Beno tatamana . . . kukindasana.’ (1 Bate. 5:11) ‘Beno sambila samu na bantu yankaka.’​—Yak. 5:16. w23.11 9 ¶7-8

Konso kilumbu, beto kebakaka banzengolo yina kelombaka kuvuanda na kiminu ya ngolo. Na kifuani, beto kebakaka banzengolo na diambu metadila bankundi na beto, ndutusulu ya ntangu, kalasi, dikuela, bana, mpe kisalu ya kinsuni yina beto kesala. Yakevuanda mbote beto kukiyuvusa, ‘Banzengolo na munu kemonisaka ti munu kendimaka ti yinza yayi kele kaka samu na ntangu ya nkufi mpe ntama mingi ve yinza ya yimpa ya Nzambi kebaka kisika na yau? To banzengolo na munu kemonisaka ti munu kele lokola bantu yina kendimaka ve ti luzingu ya mvula na mvula kele diambu ya kedika?’ (Mat. 6:19, 20; Luka 12:16-21) Beto kebaka banzengolo ya mbote kana beto kena kukumisa kiminu na beto ngolo ti yinza ya yimpa mekuma pene. Beto kekutanaka diaka na mambu ya mpasi yina kelombaka kuvuanda na kiminu ya ngolo. Beto lenda kutana na mambu lokola kutelemina, maladi yina kemanisaka ve to mambu yankaka yina lenda lembisa beto. Na ebandeli, beto lenda vuanda na dikoki ya kukanga ntima na bampasi na beto. Kasi mbala mingi bampasi ya mutindu yina kezingilaka ntangu ya yinda, na yau beto kevuanda na nsatu ya kiminu ya ngolo samu na kukangila bampasi yango ntima mpe kutatamana kusadila Yehova na kiese nionso.​—1 Pie. 1:6, 7. w23.04 27 ¶4-5

Yehova zola beto sala mambu na nguizani na bisambu na beto. Na kifuani, mpangi mosi ya bakala lenda lomba Yehova sadisa yandi yandi baka konje na kisalu ya kinsuni samu yandi kuenda na lukutakanu ya nene. Yinki mutindu Yehova lenda pesa mvutu na kisambu yango? Yandi lenda pesa mpangi yango kibakala yina yandi kele na yau nsatu samu yandi kuenda kutana na mfumu na yandi ya kisalu. Kasi mpangi yango fueti kuenda kuta mfumu na yandi ya kisalu samu na kulomba yinsua. Yandi lenda banda kusala yau mbala mingi. Yandi lenda lomba na nkundi na yandi ya kisalu sala na kisika na yandi mpe yandi kesala na kisika ya nkundi na yandi kilumbu yankaka to yandi lenda lomba konje kondua ti bafuta yandi. Yehova zola ti beto sambila yandi mbala na mbala samu na mambu yina kele mfunu samu na beto. Yesu tubaka ti beto kebaka ve mvutu na mbala mosi samu na mambu yankaka yina beto kelombaka. (Luka 11:9) Kasi kulemba nzutu ve! Sambilaka mbala na mbala na ntima ya mvimba. (Luka 18:1-7) Kana beto mesala plina, beto kemonisa Yehova ti diambu yango kele mpenza na mfunu samu na beto. Beto kemonisa diaka kiminu na beto na dikoki na yandi ya kusadisa beto. w23.11 22 ¶10-11

Yehova pesaka nkundi na yandi Abrahami nsilulu ti makanda nionso ya ntoto kebaka lusakumunu na nzila ya nkuna na yandi. (Kuy. 15:5; 22:18) Lokola Abrahami vuandaka na kiminu ya ngolo na Nzambi, yandi kukindimisaka ti nsilulu ya Nzambi kekokisama. Atako plina, ntangu Abrahami kumaka na bamvula 100 mpe nketo na yandi na bamvula 90, bankuelani yango ya kukuikama vuandaka kaka ve na muana. (Kuy. 21:1-7) Kasi Biblia metuba: ‘[Abrahami] tulaka kivuvu mpe yandi vuandaka na kiminu ti yandi kekuma tata ya makanda mingi na nguizani na mambu yina bametubaka.’ (Bar. 4:18) Nge mezaba ti kivuvu ya Abrahami kokisamaka. Yandi kumaka tata ya Yisaka, muana yina yandi vuandaka vingila banda ntama. Samu na yinki Abrahami tulaka ntima ti Nzambi kekokisa nsilulu na yandi? Samu yandi vuandaka na nguizani ya ngolo na Yehova, Abrahami vuandaka ‘ndima mpenza ti Nzambi kekokisa mambu yina yandi pesilaka nsilulu.’ (Bar. 4:21) Yehova ndimaka Abrahami mpe yandi tangaka yandi muntu ya lunungu samu na kiminu na yandi.​—Yak. 2:23. w23.12 8 ¶1-2

Ntuenia ya bakala yina bantu ketudilaka ntima kekokisaka mbotembote biyekua na yandi nionso. Beto tadila kifuani ya kukoka ya Yesu. Yandi vuandaka ata fioti ve muntu yina kesundolaka biyekua na yandi to yina kekokisaka yau ve. Kasi, yandi vuandaka kokisa biyekua yina Yehova vuandaka pesa yandi, ata ntangu yavuandaka mpasi samu na kusala yau. Yandi vuandaka zola bantu​—mingimingi banlonguki na yandi​—mpe yandi vuandaka pene ya kupesa luzingu na yandi samu na bau. (Yoa. 13:1) Na kulandaka kifuani ya Yesu, salaka nionso samu nge kokisa konso kiyekua yina bakepesaka nge. Kana nge zaba mpenza ve mutindu ya kukokisa yau, vuanda na kumikitisa mpe lomba lusadusu na bampangi yina meyela na kimpeve. Kusuka kaka ve na kukokisa ndambu na yau. (Bar. 12:11) Kasi, kokisa kiyekua na nge nionso, sala yau ‘samu na Yehova, kasi samu na bantu ve.’ (Bakol. 3:23) Ya kedika, nge kele muntu ya kukoka ve, na yau vuanda na kumikitisa mpe ndima banzimbala na nge.​—Bing. 11:2. w23.12 26 ¶8

Yakele kiese kubaka mbotama mpe kukota na kati ya dibuta ya Yehova. Bantu yina mebakaka mbotama lenda ndima bampova ya Davidi, nsoniki ya nkunga ntangu yandi tubaka: ‘Kiese na muntu yina nge [Yehova] mepona mpe yina nge menata penepene samu yandi zinga na mapangu na nge.’ (Nk. 65:4) Yehova kenataka ve konso muntu na mapangu na yandi. Yandi keponaka kupusana penepene ya bantu yina kemonisaka ti bakele na nsatu ya kuvuanda na nguizani ya ngolo na yandi. (Yak. 4:8) Kana nge mekukipesa na Yehova mpe nge mebaka mbotama, nge lenda ndimisama ti na manima ya kubaka mbotama yandi ‘ketiamunina [nge] . . . lusakumunu tii [nge] kekondua diaka kima mosi ve.’ (Mal. 3:10; Yer. 17:8) Mbotama kele kaka ebandeli ya luzingu na nge samu na kusadila Yehova. Nge kevuanda na nsatu ya kusala nionso yina nge lenda samu na kuvuanda na luzingu yina kele na nguizani na ndefi na nge ya kukipesa, ata kana nge mekutana na bantotolo to mambu yina kemeka kiminu na nge. (Lon. 5:4, 5) Lokola nge kele nlonguki ya Yesu, nge kelanda kifuani na yandi mpe bantumu na yandi mutindu yandi kelombilaka yau.​—Mat. 28:19, 20; 1 Pie. 2:21 w24.03 8 ¶1-3

Kasi yinki nge kesala kana nge mpe nkuelani na nge beno kesepelaka ve kulutisa ntangu kintuadi? Yinki beno lenda sala? Beto tadila kifuani ya tiya. Kana tiya mebanda kupela, yakekumaka ve mbala mosi ya nene. Yakelombaka kutula malembemalembe bankuni ya nene. Mutindu mosi, samu na yinki ve kubanda kulutisa bantangu ya fiotifioti kintuadi konso kilumbu? Beno sosa kusala mambu yina beno zole kezolaka. (Yak. 3:18) Na kubanda na mambu ya fioti, beno lenda kumisa nzola na beno ngolo. Luzitu kele na mfunu na kati ya dikuela. Yakele lokola mupepe yina kesadisaka tiya samu yapela ngolo. Kana mupepe kele ve, tiya lenda zima na nsualu. Mutindu mosi, kana luzitu kele ve, bankuelani kemona ti nzola na bau lenda kuma madidi na nsualu. Na ndambu yankaka, nketo mpe bakala yina kena sala ngolo samu na kumonasana luzitu, bakesala ti nzola na bau tatamana kuvuanda ngolo. Kasi, kuzimbakana ve ti nge ve fueti kanisa ti nge kemonisaka luzitu na nkuelani na nge, kasi nkuelani na nge nde fueti kukimona ti nge kezitisaka yandi. w23.05 22 ¶9; 24 ¶14-15

Na Biblia bisadi ya kukuikama ya Nzambi metubila bantangu yina bavuandaka na mpasi mpe na wonga ya bambeni na bau to bambamba yankaka. (Nk. 18:4; 55:1, 5) Mutindu mosi, beto lenda kutana na kutelemina na ekole, na kisalu, na dibuta to na bamfumu ya Leta. Beto lenda kuma ata na wonga ya lufua samu beto kele na maladi mosi. Na bantangu ya mutindu yina beto lenda kukimona lokola beto mekondua lusadusu lokola mua muana mosi ya fioti. Yinki mutindu Yehova kesadisaka beto na bantangu ya mutindu yina? Yandi kebombaka beto mpe yandi kekitisaka beto ntima. Na yau lutisaka ntangu kintuadi na Yehova mbala na mbala​—na kusambilaka yandi mpe na kutangaka Mpova na yandi. (Nk. 77:1, 12-14) Na manima, ntangu nge ketungisama na makanisi, kondua ntembe makanisi na nge kekuenda ntete na Tata na nge ya dizulu. Tubila Yehova kubanga mpe mitungisi na nge. Bika yandi solola na nge mpe yandi bomba nge na nzila ya Masonukua.​—Nk. 119:28. w24.01 24-25 ¶14-16

Yakele na mfunu mingi nge vuanda na nsatu ya ngolo ya kukokisa balukanu na nge ya kimpeve. Kana nge kele na nsatu ya ngolo ya kukokisa lukanu na nge, nge kesala ngolo samu na kukokisa yau. Kana nge kele na nsatu ya ngolo, yakesala ti nge kokisa balukanu na nge. Na yau, yinki nge lenda sala samu nge vuanda na nsatu ya ngolo? Sambilaka samu na kuvuanda diaka na nsatu ya ngolo. Na nzila ya mpeve ya nlongo na yandi, Yehova lenda pesa nge nsatu ya ngolo samu na kukokisa lukanu na nge. Bantangu yankaka, beto kekukitudilaka lukanu samu beto mezaba ti beto fueti sala mutindu yina, mpe yakele diambu ya mbote. Kasi mbala yankaka, beto lenda kondua mpenza nsatu ya kukokisa yau. Yindulaka na mpinda na zulu ya mambu yina Yehova salaka samu na nge. (Nk. 143:5) Ntumua Paulo vuandaka yindula na mpinda na zulu ya nlemvo ya nene ya Yehova na ntadisi na yandi, mpe yau pesaka yandi nsatu ya ngolo ya kusala mingi samu na Yehova. (1 Ko. 15:9, 10; 1 Tim. 1:12-14) Mutindu mosi, kana nge kena kuyindula na mpinda na zulu ya mambu yina Yehova salaka samu na nge, nge kekuma na nsatu ya ngolo ya kukokisa lukanu na nge.​—Nk. 116:12. w23.05 27 ¶3-5

Beto kesepedisaka Tata na beto ya dizulu ntangu beto kekumisaka nkumbu na yandi. (Nk. 119:108) Kusala yau zola monisa ti Nzambi Nkua-Ngolo-Nionso kele lokola bantu ya kuzanga kukoka yina kezolaka bantu yankaka kumisa bau samu bakele na nsatu ya lukindusu? Ve. Ntangu beto kekumisaka Tata na beto ya dizulu, beto kepesaka maboko samu na kumonisa ti diambu yankaka yina Satana kena kutuba samu na mosimosi kati na beto kele ya luvunu. Satana ketubaka ti ata muntu mosi ve kekotila nkumbu ya Nzambi na kukuikama nionso. Yandi ketubaka ti, ata muntu mosi ve kebikana ya kukuikama na Yehova, kana yandi memekama. Yandi ketubaka diaka ti beto nionso beto kebika kusadila Nzambi, kana beto mezaba ti kusala mutindu yina kenatina beto mambote. (Yobi 1:9-11; 2:4) Kasi Yobi bikanaka ya kukuikama na Nzambi mpe yandi monisaka ti Satana kele muntu ya luvunu. Nge diaka nge kebikana ya kukuikama na Nzambi? Mosimosi kati na beto lenda pona kukotila Tata na beto, mpe kusepedisa yandi na kusadilaka yandi na kukuikama nionso. (Bing. 27:11) Yakele mpenza lokumu kupona kusala mutindu yina. w24.02 8-9 ¶3-5

Na manima, na ntangu ya Mose mpe Yosua, Yehova ponaka bazuzi samu na kutuadisa bisadi na yandi. Na manima, na ntangu ya bantinu, Yehova ponaka bambikudi samu na kutuadisa bisadi na yandi. Bantinu ya kukuikama vuandaka zitisa malongi ya bambikudi. Na kifuani, Ntinu Davidi ndimaka na kumikitisa nionso nsembolo ya mbikudi Natane. (2 Sam. 12:7, 13; 1 Bans. 17:3, 4) Ntinu Yozafate landaka lutuadusu yina mbikudi Yahaziele vuandaka pesa mpe yandi kindisaka bantu ya Yuda ‘bandimina bambikudi ya [Nzambi].’ (2 Bans. 20:14, 15) Ntangu bakutanaka na mambu ya mpasi, Ntinu Ezekiasi lombaka lusadusu na mbikudi Yezaya. (Yez. 37:1-6) Konso ntangu yina bantinu vuandaka landa lutuadusu ya Yehova, bavuandaka baka lusakumunu mpe dibuta ya Yisaele vuandaka na lutanunu. (2 Bans. 20:29, 30; 32:22) Yavuandaka monana puelele ti Yehova vuandaka sadila bambikudi samu na kutuadisa bisadi na yandi. w24.02 21 ¶8

Satana kezolaka ti beto sangana na bantu yina kesalaka ti yavuanda mpasi samu na beto kuzitisa bansikudukusu ya Yehova. Beto fueti zaba ti bankundi na beto kele kaka ve bantu yina beto kelutisaka na bau ntangu mbunzu na mbunzu. Yamesangisa mpe bantu yina beto kesololaka na bau na nzila ya Internet. Beto fueti nuanisa makanisi ya yinza yina ketubaka ti kusala pite kele yimbi ve. Kasi beto beto mezaba ti yakele yimbi. (Baef. 4:19, 20) Na yau yakele mbote beto kukiyuvusa: ‘Munu kesalaka ngolo samu na kumanga kinkundi nionso yina mekondua mfunu na bankundi na munu ya kisalu, ya kalasi, to na bantu yankaka yina kezitisaka ve bansikudukusu ya lunungu ya Yehova? Munu kezitisaka na kibakala nionso bansikudukusu ya Yehova ata kana bantu yankaka lenda tuba ti munu kele mambu ngolongolo samu munu kena kusala mutindu yina?’ Mutindu 2 Timoteo 2:20-22 memonisa yau, mbala yankaka beto fueti sala keba na kupona bankundi na kati ya kimvuka ya Buklisto. Beto fueti lunda na makanisi ti bayankaka lenda sadisa beto ve samu beto bikana ya kukuikama na kisalu na beto samu na Yehova. w24.03 22-23 ¶11-12

Nge memekaka deja kukanisa mutindu Yehova kele? Atako Yehova kemonanaka ve, Biblia metubila yandi na mitindu ya kusuasana. Bamebokidila Yehova ‘muini mpe kitanunu’ mpe ‘tiya yina keyokaka.’ (Nk. 84:11; Baeb. 12:29) Na vizion mosi, Ezekiele monisaka Yehova lokola dibanga ya safire, kisengo yina kena kulezima, mpe arkansiele yina kena kulezima. (Ezek. 1:26-28) Lokola beto kemonaka Yehova ve, yalenda vuanda mpasi samu beto ndima ti yandi kezolaka beto. Bayankaka kekanisaka ti Yehova lenda zola bau ve samu na mambu ya mpasi yina bamekutanaka na yau na luzingu. Mbala yankaka bavuandaka ve na tata yina vuandaka zola bau. Samu na kusadisa beto, yandi memonisa kimuntu na yandi ya kitoko na Mpova na yandi. Mpova yina kemonisaka Yehova na mutindu meluta mbote kele nzola. Biblia metuba ti Nzambi kele nzola. (1 Yoa. 4:8) Mambu nionso yina yandi kesalaka, yandi kesalaka yau samu na nzola. Nzola ya Nzambi kele mpenza nene mpe ngolo na mutindu ti yandi kesukaka kaka ve na kumonisa yau na bantu yina kezolaka yandi, kasi yandi kemonisaka yau ata mpe na bantu yina kezolaka yandi ve.​—Mat. 5:44, 45. w24.01 26 ¶1-3

Yehova ponaka Mose samu na kutuadisa Bayisaele samu na kubima na Ezipito. Yandi pesaka bau na muini dikunzi ya dituti mpe na mpipa dikunzi ya tiya. (Kub. 13:21) Mose vuandaka landa dikunzi yango, yina vuandaka tuadisa yandi mpe Bayisaele na Nzadi mungua ya mbuaki. Bayisaele kumaka kubanga mpenza samu bakanisaka ti bantu ya Ezipito kekufua bau. Batubaka ti Mose vuandaka na foti mutindu yandi nataka bau na Nzadi mungua. Kasi yandi vuandaka na foti ve. Yehova sadilaka Mose samu na kunata bisadi na yandi kuna. (Kub. 14:2) Na manima Nzambi vukisaka bau na mutindu mosi ya kukamua mpenza. (Kub. 14:26-28) Bamvula 40 na manima, Mose tatamanaka kutula ntima ti Yehova vuandaka sadila dikunzi ya dituti samu na kutuadisa bisadi na yandi na dezere. (Kub. 33:7, 9, 10) Yehova vuandaka tuba na Mose na kati ya dikunzi ya dituti, na manima Mose vuandaka pesa malako na Bayisaele. Bayisaele vuandaka na kidimbu ya puelele yina vuandaka monisa ti Yehova vuandaka sadila Mose samu na kutuadisa bau. w24.02 21 ¶4-5