Août

Simba mambu zole ya mfunu yina kele na nkunga yayi kele na zulu: (1) Bantu ya lunungu kena kukutana na bampasi. (2) Yehova kena kuvukisa beto na banzomono na beto. Yinki mutindu Yehova kena kuvukisa beto? Mosi ya mutindu yandi kena kuvukisa beto kele na kusadisaka beto beto tadila mambu ya luzingu na mutindu ya mbote na yinza yayi. Lokola Yehova mepesa nsilulu ti beto kevuanda na kiese kana beto kena kusadila yandi, yazola monisa ve ti luzingu na beto kekondua mambu ya mpasi. (Yez. 66:14) Yandi kena kukindisa beto beto tula makanisi na beto na bilumbu kena kuiza​—na ntangu yina beto kevuanda na luzingu yina yandi zolaka beto vuanda na yau samu na mvimbamvimba. (2 Ko. 4:16-18) Kasi tekila ntangu yango koka, yandi kena kukindisa beto beto tatamana kusadila yandi konso kilumbu. (Bid. 3:22-24) Yinki dilongi beto lenda baka na kifuani ya bisadi ya ya Nzambi ya kukuikama ya ntangu ya ntama mpe ya ntangu na beto? Beto lenda kutana na mambu ya mpasi yina beto kana ve. Kasi kana beto metudila Yehova ntima, yandi kekondua ata fioti ve kusadisa beto.​—Nk. 55:22. w23.04 14-15 ¶3-4

Beto lenda baka malongi na kifuani ya Yozefi mpe Maria, yina vuandaka pene na kuzitisa bamfumu yina kele na ntuala ata ntangu yavuandaka mpasi kusala yau. (Luka 2:1-6) Ntangu Maria kumaka pene na kubuta, bamfumu ya guvernema lombaka ti Yozefi mpe yandi sala diambu mosi yina vuandaka mpasi mpenza. Amperere Auguste tulaka nsiku ti, bantu nionso yina vuandaka na Ampire ya Roma fueti kuenda na bambanza na bau yina babutukilaka samu na kusonikisa nkumbu. Yalombaka na Yozefi mpe Maria sala vuayaje mosi ya bakilometre 150 samu na kukuenda na Beteleme, na nzila yina vuandaka na bamongo mingi. Vuayaje yango vuandaka mpasi mingimingi samu na Maria. Bankuelani yango lendaka kukitungisa mingi samu na mavimpi ya Maria mpe ya bebe na bau. Bosi kana yandi mebuta na nzila ntangu bakena kusala vuayaje? Yandi vuandaka nata Masiya yina melakamaka na kivumu na yandi. Diambu yango lendaka sala ti bamanga kuzitisa nsiku ya bamfumu ya Leta? Atako Yozefi mpe Maria vuandaka na bamfunu mingi ya kukitungisa, kasi bazitisaka nsiku. Yehova sepelaka mutindu bazitisaka mpe yandi taninaka bau. Maria kumaka na lutanunu nionso na Beteleme, yandi butaka muana ya mavimpi ya mbote, mpe yandi pesaka maboko samu na kukokisa mbikudulu ya Biblia!​—Mika 5:2. w23.10 8 ¶9; 9 ¶11-12

Yinki nge lenda sala kana nge kele mpenza na mukakatano ya kupesa bakomantere na balukutakanu? Yalenda vuanda mfunu samu na nge na kukibongisaka mbote. (Bing. 21:5) Kana nge mebakusa mbotembote disolo yina nge kena kubongisa, yakevuanda pete samu na nge nge pesa bakomantere. Katula yau, pesaka bakomantere ya nkufi. (Bing. 15:23; 17:27) Komantere ya nkufi kesadisa nge nge bika kukitungisa mingi. Na kupesaka bakomantere ya nkufi na bampova na nge mosi, nge kemonisa ti nge bongisaka mbote disolo na nge mpe nge bakusaka yau mbote. Bosi kana nge memeka kusadila mayele yango kasi nge kena kutatamana kuvuanda na mukakatano ya kupesa komantere mosi to zole? Ndimisama ti Yehova kesepela na bangolo yina nge kena kusala samu na diambu yango. (Luka 21:1-4) Yehova kelombaka beto ve beto sala mambu mingi yina beto kele ve na dikoki ya kusala. (Bafil. 4:5) Sosa kuzaba mambu yina nge fueti sala, tula lukanu samu na yau, mpe sambila samu na kubaka kiyenge ya ntima. Na ebandeli, lukanu na nge lenda vuanda ya kupesa komantere ya nkufi. w23.04 21 ¶6-8

Ntumua Paulo mefuanikisa beto na basoda yina kena kuleka ve mpe yina mevuata samu na kunuana mvita. Soda yina kele na kisalu kevuandaka ntangu nionso ya kubongama samu na mvita. Yakele mutindu mosi na beto. Beto kebongamaka samu na kilumbu ya Yehova na kuvuataka kitanunu-ntulu ya kiminu mpe nzola mpe yimpu ya kivuvu. Kitanunu-ntulu ketaninaka ntima ya soda. Kiminu mpe nzola ketaninaka ntima na beto ya kifuani. Yakesadisaka beto beto tatamana kusadila Yehova mpe beto landa Yesu. Kiminu kendimisaka beto ti Yehova kepesa beto n’sendo kana beto kena kusosa yandi na ntima na beto ya mvimba. (Baeb. 11:6) Yaketinda beto beto bikana ya kukuikama na Mfumu na beto, Yesu, ata kana beto kena kukutana na mambu ya mpasi. Beto lenda kumisa kiminu na beto ngolo samu beto kanga ntima na bampasi yina beto lenda kutana na yau na luzingu na kulandaka bifuani ya bampangi ya ntangu na beto yina bikanaka ya kukuikama atako bakutanaka na minioko to na mpasi ya kukondua mbongo. Beto lenda kukitanina na kivonza ya kuzola mbongo mingi to ya kuzola mingi bima ya kinsuni kana beto kena kulanda bampangi yina kumisaka luzingu na bau pepele na kutulaka mambote ya Kimfumu na kisika ya ntete. w23.06 10 ¶8-9

Kukiyala kele makoki ya kutuadisa banguilu mpe bisalu na beto. Yakevuandaka na mfunu samu na kukokisa balukanu na beto, mingimingi kana lukanu yango kele mpasi na kukokisa yau to beto kele ve na nsatu ya ngolo ya kusala yau. Beto zimbakana ve ti kukiyala kele mosi ya bitini ya mbuma ya kimpeve, na yau lombaka Yehova mpeve ya nlongo na yandi samu yasadisa nge nge kuna kikadulu yango ya mfunu. (Luka 11:13; Bag. 5:22, 23) Kuvingila ve mambu nionso vuanda mbote. Na yinza yayi, mambu nionso lenda vuanda mbote ve na luzingu na beto. Kana beto kena kuvingila mambu kuma mbote, beto kesala kokisa ve lukanu na beto. Beto lenda kondua nsatu ya ngolo samu lukanu na beto kena kumonana mpasi mpenza samu na kukokisa yau. Kana yakele mutindu yina samu na nge, nge lenda kabula lukanu na nge na balukanu ya fiotifioti? Kana lukanu na nge kele ya kukuna kikadulu mosi, samu na yinki ve kubanda ntete na kumonisa yau na mitindu ya fiotifioti? Kana lukanu na nge kele kutanga Biblia na mvimba na yau, nge lenda banda ntete kusala programe ya kutanga samu na bantangu ya fioti? w23.05 29 ¶11-13

Na bilumbu yayi ya nsuka, Yehova sadilaka nkubukulu na yandi samu na kutatamana kupesa malongi yina kena katuka na Mpova ya Nzambi samu na kusadisa bantu nionso batatamana kutambula na ‘Nzila ya Nlongo’. (Yez. 35:8; 48:17; 60:17) Beto lenda tuba ti konso ntangu yina muntu mendima kulonguka Biblia, yandi kele na diluaku ya kutambula na ‘Nzila ya Nlongo.’ Bantu yankaka ketambulaka kaka distanse ya fioti mpe na manima bakebikaka nzila ya nene. Bantu yankaka kevuandaka na nzengolo ya kutatamana kutambula na nzila yango tii bakekuma kisika yina bakena kukuenda. Yinki kele kisika yango? Samu na bantu yina kele na kivuvu ya kukuenda na dizulu, ‘Nzila ya Nlongo’ kena kunata bau na ‘paradiso ya Nzambi’ na dizulu. (Kus. 2:7) Samu na bantu yina kele na kivuvu ya kuzinga na ntoto, nzila ya nene kena kunata bau na luzingu ya kukoka na nsuka ya bamvula 1 000. Kana nge kena kutambula na nzila yango bubu yayi, kukanisaka ve bima yina nge mebikaka na manima. Mpe kubika ve nzila yango tii nge kekuma na yinza ya yimpa! w23.05 17 ¶15; 19 ¶16-18

Kana nge kena kukanisa na mambu nionso yina Yehova mesalaka samu na nge, nge kevuanda na butondi samu na yandi mpe nge kevuanda na nsatu ya kupesa luzingu na nge na yandi. (Nk. 116:12-14) Biblia mebokidila Yehova Muntu yina kepesaka ‘konso dikabu ya mbote mpe konso kado ya kukoka.’ (Yak. 1:17) Dikabu meluta nene na makabu yango nionso kele nkayilu ya Muana na yandi, Yesu. Kanisa ntete! Nkudulu salaka ti nge vuanda na dikoki ya kuvuanda na nguizani ya mbote na Yehova. Mpe yapesaka nge kivuvu ya kuzinga mvula na mvula. (1 Yoa. 4:9, 10) Kukipesa na Yehova kele mutindu ya kumonisa ti nge kele na butondi samu na diambu yango yina monisaka nzola yina meluta nene yina mesalamaka ntete ve, mpe samu na balusakumunu yankaka nionso yina Yehova mepesaka nge.​—Kul. 16:17; 2 Ko. 5:15. w24.03 5 ¶8

Kana beto metala bikadulu ya yimbi ya bantu ya yinza yayi, beto kekukimona mutindu Lota kukimonaka. Yandi ‘vuandaka kukitungisa mingi samu na mambu ya yimbi ya kukondua nsoni yina bantu yina kekufuaka nsiku vuandaka sala,’ na kuzabaka ti Tata na beto ya dizulu keyinaka bikadulu ya yimbi. (2 Pie. 2:7, 8) Kubanga Nzambi mpe kuzola yandi tindaka Lota na kumanga bikadulu ya yimbi ya bantu ya buala na yandi. Beto diaka beto kezingaka na bantu kezitisaka mingi ve to kezitisaka ve bansikudukusu ya Yehova na yina metadila bikadulu ya mbote. Atako plina, beto lenda bikana ya kuvedila na bikadulu kana beto kena kutanina nzola na beto samu na Nzambi mpe beto kena kukuna kikadulu ya kubanga yandi na mutindu ya mbote. Yehova kena kusadisa beto beto sala mutindu yina na nzila ya lukindusu yina beto kekuta na mukanda ya Bingana. Baklisto nionso, babakala mpe banketo, bantuenia mpe biboba, lenda baka mpenza mambote na kutadilaka malongi ya nduenga yina kele kuna. Kana beto kebangaka Yehova, beto kesosa ve kukinungisa samu na diambu mosi ya yimbi. w23.06 20 ¶1-2; 21 ¶5

Mbala yankaka bampangi ya dibuta na nge meteleminaka nge, to mbala yankaka nge mebikaka bima yankaka ya kinsuni samu na kutula mambote ya Kimfumu na kisika ya ntete. (Mat. 6:33) Kana nge mesalaka plina, nge lenda ndimisama ti Yehova mezaba mambu nionso yina nge salaka samu na yandi. (Baeb. 6:10) Kondua ntembe nge monaka kedika ya bampova yayi ya Yesu: ‘Ata muntu mosi ve mebikaka yinzo to bampangi ya babakala to bampangi ya banketo to mama to tata to bana to bilanga samu na munu mpe samu na nsangu ya mbote yina kebaka ve ntangu yayi mbala 100 kuluta na nsungi yayi ya ntangu​—bayinzo, bampangi ya babakala, bampangi ya banketo, bamama, bana, mpe bilanga, na banzomono​—mpe na yinza yina kena kuiza, luzingu ya mvula na mvula.’ (Mar. 10:29, 30) Balusakumunu yina nge mebaka kele mpenza mingi kuluta mambu yina nge mekukiyiminaka.​—Nk. 37:4. w24.03 9 ¶5

Baklisto na Yudea kutanaka na nsatu ya nene, banpangi ya kimvuka ya Antiokia ‘Babakaka lukanu ti konso muntu tinda lusadusu na bampangi yina vuandaka zinga na Yudea.’ (Bis. 11:27-30) Atako bampangi yango yina vuandaka kutana na mpasi metadila nsatu vuandaka zinga ntama, Baklisto ya Antiokia vuandaka na nzengolo ya kusadisa bau. (1 Yoa. 3:17, 18) Beto diaka beto lenda monisa ntima kiadi bubu yayi ntangu beto mekuwa ti bampangi na beto Baklisto mekutana na kisumbula mosi. Beto lenda pesa lusadusu na nsualu​—mbala yankaka na kuyuvusaka bankulutu kana beto lenda pesa maboko na proje mosi, na kupesaka makabu samu na kisalu na beto ya yinza ya mvimba, to na kusambilaka samu na bantu yina mekutana na kisumbula. Bampangi na beto ya babakala mpe ya banketo lenda vuanda diaka na nsatu ya lusadusu samu na kubaka bima ya kuvukila yina bakele na yau nsatu. Ntangu Ntinu na beto Klisto Yesu kekuiza samu na kusambisa bantu, beto kesepela yandi kuta beto beto kena kumonisa ntima kiadi mpe yandi ketuba “beno baka Kimfumu.”​—Mat. 25:34-40. w23.07 4 ¶9-10; 6 ¶12

Yesu landaka kifuani ya kikadulu ya Yehova ya kuvuanda ve mambu ngolo. Yandi tindamaka na ntoto samu na kusamunina ‘mameme yina mezimbanaka ya yinzo ya Yisaele.’ Kasi yandi monisaka ti yandi kele ve mambu ngolo ntangu yandi vuandaka samunina bantu. Na diluaku mosi, nketo mosi yina vuandaka ve Muyisaele lombaka yandi yandi belusa muana na yandi ya nketo yina vuandaka ‘na demo mosi yina [vuandaka] niokola yandi ngolo.’ Na ntima kiadi nionso, Yesu salaka diambu yina nketo yango lombaka yandi mpe yandi belusaka muana na yandi ya nketo. (Mat. 15:21-28) Beto tadila kifuani yankaka. Na ebandeli ya kisalu na yandi, Yesu tubaka: ‘Muntu nionso yina kena kuwangana munu . . . , Munu mpe munu kewangana yandi.’ (Mat. 10:33) Kasi yandi wanganaka Petelo yina wanganaka yandi mbala tatu? Ve. Yesu tadilaka kikadulu ya Petelo ya kubalula ntima mpe kiminu na yandi. Na manima ya kufutumuka, Yesu biminaka Petelo mpe yandi ndimisaka yandi ti yandi menlemvukila yandi mpe yandi kezolaka yandi. (Luka 24:33, 34) Yehova mpe Yesu Klisto kevuandaka ve mambu ngolo. Bosi beto? Yehova kena kulomba beto beto vuanda ve mambu ngolo. w23.07 21 ¶6-7

Yinki mambu ya kundimisa beto lenda tubila na bantu yina kendimaka ve ti nsilulu ya Paradiso ya Nzambi kekokisama? Ya ntete, Yehova yandi mosi mepesa nsilulu. Mukanda ya Kusonga metuba: “Muntu yina mevuanda na kiti ya kimfumu tubaka ti: ‘Tala! Munu kena kusala bima nionso ya yimpa.’” Yandi kele na nduenga, kilendo, mpe nsatu ya kukokisa nsilulu na yandi. Ya zole, kukokisama ya nsilulu na yandi kele diambu ya kedika, samu mutindu ya Yehova ya kutadila mambu kele lokola yamekokisamaka deja. Yau yina yandi tubaka: ‘Mambu yayi kele ya kukuikama mpe ya kedika. . . . Yamekokisama!’ Ya tatu, Diambu mosi ve lenda pekisa Yehova na kumanisa diambu yina yandi bandaka. Yau yina yandi tubaka: ‘Munu kele Alfa mpe Omega.’ (Kus. 21:6) Yehova kemonisa ti Satana kele muntu ya luvunu mpe yina kenungaka ve. Na yau kana muntu mosi metubila nge ti, “yakekokisama ve,” yinki nge kesala? Samu na yinki ve kutanga mpe kusasila yandi Kusonga 21:5, 6? Monisa mutindu Yehova ndimisaka nsilulu na yandi na kutulaka yau siniatire na yandi mosi.​—Yez. 65:16. w23.11 7 ¶18-19

Yehova pesaka Abrahami nsilulu yango ntangu yandi vuandaka na bamvula 75 kondua muana. Abrahami monaka kukokisama ya nsilulu yango? Yandi monaka yau ve na mvimba na yau. Na manima ya kuzengisa nzadi ya Efrate mpe kuvingila bamvula 25, Abrahami monaka kimangu ya kubutuka ya muana na yandi Yisaka, mpe na manima ya bamvula 60 diaka, bantekolo na yandi Ezau mpe Yakobi butukaka. (Baeb. 6:15.) Kasi Abrahami salaka mona ve nkuna na yandi mekuma dikanda ya nene mpe bamebaka Ntoto ya nsilulu. Kasi, bakala yango ya kukuikama vuandaka na nguizani ya mbote na Mvangi na yandi. (Yak. 2:23) Mpe ntangu Abrahami kefutumuka, yandi kevuanda mpenza na kiese ya kuzaba ti kiminu mpe ntima yinda na yandi nataka balusalukumu samu na makanda nionso! (Kuy. 22:18) Yinki kele dilongi? Beto lenda mona ve kukokisama ya bansilulu nionso ya Yehova bubu yayi. Kasi, kana beto kele na ntima yinda lokola Abrahami, beto lenda ndimisama ti Yehova kepesa beto n’sendo bubu yayi mpe mingi mpenza na yinza ya yimpa na Yandi.​—Mar. 10:29, 30. w23.08 24 ¶14

Ntangu Ntinu Uziya vuandaka ntuenia, yandi vuandaka na kumikitisa. Yandi longukaka ‘kubanga Nzambi ya kedika.’ Yandi zingaka bamvula 68 mpe na bamvula mingi ya luzingu na yandi, Yehova sakumunaka yandi. (2 Bans. 26:1-4) Uziya nungaka makanda mingi ya bambeni mpe yandi salaka nionso samu Yerusaleme vuanda na lutanunu ya mbote. (2 Bans. 26:6-15) Uziya vuandaka na kiese samu na mambu nionso yina Nzambi sadisaka yandi na kusala. (Lon. 3:12, 13) Ntinu Uziya vuandaka na mumeseno ya kutubila bantu yankaka mambu yina bafueti sala. Mbala yankaka yasalaka yandi kukimona ti, yandi lenda sala konso diambu yina yandi zola. Kilumbu mosi, Uziya kotaka na tempelo ya Yehova mpe na lulendo nionso yandi sosaka kuyoka mpaka ya malasi na meza ya nkayilu, diambu yina bantinu vuandaka ve na yinsua ya kusala. (2 Bans. 26:16-18) Nganga-nzambi ya nene Azaria mekaka kusemba yandi, kasi Uziya fuemaka ngolo. Diambu ya kiadi, Uziya bikanaka ve muntu ya kukuikama mpe Yehova pesaka yandi kitumbu ya maladi ya buazi. (2 Bans. 26:19-21) Luzingu na yandi zolaka vuanda mbote kuluta kana yandi tatamanaka kuvuanda na kumikitisa! w23.09 10 ¶9-10

Ata na manima ya kukuma Muklisto yina metulua mafuta na kimpeve, yalombaka ntumua Petelo tatamana kunuanisa babulembu na yandi. Na mvula 36 N.B. Nzambi tindaka Petelo na Korneyi yina vuandaka ve Muyuda. Kuna, Nzambi tulaka Korneyi mafuta na kimpeve, yamonanaka puelele ti ‘Nzambi keponaponaka ve’ mpe bantu ya makanda yankaka lendaka vuanda na kati ya kimvuka ya Buklisto. (Bis. 10:34, 44, 45) Na manima na yau, Petelo bandaka kudia na Bantu ya makanda, diambu yina yandi lendaka sala ve na ebandeli. Kasi, Bayuda yankaka yina vuandaka Baklisto, vuandaka mona ti Bayuda mpe Bantu ya makanda yankaka fueti kudia ve kisika mosi. Ntangu ndambu ya Bayuda yina vuandaka na makanisi yango kumaka na Antiokia, Petelo lembaka kudia na bampangi na yandi Bantu ya makanda, kondua ntembe samu yandi vuandaka banga Baklisto yina vuandaka Bayuda. Ntumua Paulo monaka diambu yina Petelo salaka mpe yandi sembaka yandi na ntuala ya bantu nionso yankaka. (Bag. 2:13, 14) Atako nzimbala yango, Petelo tatamanaka kusadila Nzambi. w23.09 22 ¶8

Kukitadila na kedika nionso lenda monisa ti nge kele na mua babulembu, kasi kulemba nzutu ve. “Mfumu kele ntima ya mbote,” mpe yandi kesadisa nge nge bongisa. (1 Pie. 2:3) Ntumua Petelo mendimisa beto ti: ‘Nzambi . . . kemanisa kubongisa beno. Yandi kekumisa beno ngui.’ Petelo kukimonaka ntete lokola yandi bonga ve kuvuanda na ntuala ya Muana ya Nzambi. (Luka 5:8) Kasi na lusadusu ya nzola ya Yehova mpe ya Yesu, Petelo tatamanaka kusala lokola nlonguki ya Klisto. Yau salaka ti Yehova pesa Petelo nzila ya kukota ‘na Kimfumu ya mvula na mvula ya Mfumu mpe Mvuluzi na beto Yesu Klisto.’ (2 Pie. 1:11) N’sendo mosi ya kitoko mpenza! Kana nge metatamana kusadila Yehova lokola Petelo, mpe nge mebika Yehova bongisa nge, nge diaka nge kebaka n’sendo ya luzingu ya mvula na mvula. Nge ‘kekokisa lukanu ya kiminu na [nge], luvuluzu na [nge].’​—1 Pie. 1:9. w23.09 31 ¶16-17

Tabernakle vuandaka na lupangu mosi​—nganda mosi ya nene, kisika banganga-nzambi vuandaka kokisa biyekua na bau. Meza ya nkayilu ya nene ya kuivre, kisika bavuandaka yokila bankayilu vuandaka na kati ya lupangu, kintuadi na basen ya maza ya kuivre yina banganga-nzambi vuandaka sadila samu na kukikumisa bunkete tekila basala kisalu na bau ya nlongo. (Kub. 30:17-20; 40:6-8) Bubu yayi, bampangi ya Klisto yina metulua mafuta na kimpeve yina kele ntete awa na ntoto, kesalaka na kukuikama nionso na lupangu ya kati ya tempelo ya kimpeve. Basen ya nene yina vuandaka na tabernakle mpe na tempelo, kele kima mosi ya mfunu yina kena kubambula bau mutindu mosi na Baklisto nionso yankaka ti bafueti bikana ya kuvedila na makanisi mpe na kimpeve. Kasi, yinki kisika ‘kimvuka ya nene ya bantu’ kesambilaka Yehova? Ntumua Yoane monaka bau ‘bametelema na ntuala ya kiti ya kimfumu,’ yina mekokana awa na ntoto na lupangu ya nganda kisika ‘bakena sadila [Nzambi] kisalu ya nlongo mpipa mpe muini na tempelo na yandi.’ (Kus. 7:9, 13-15) Beto kevuandaka na kiese mingi na diluaku yina beto kele na yau ya kuvuanda na kati ya nkubukulu ya Yehova samu na kupesa yandi nsambudulu ya kuvedila! w23.10 28 ¶15-16

Mutindu mosi yina Yehova kesadilaka samu na kupesa beto ngolo kele na nzila ya bankulutu. (Yez. 32:1, 2) Na yau kana nge kena kutungisama, tubila bankulutu mitungisi na nge. Kukakatana ve kundima lusadusu yina mekatuka na bankulutu. Na nzila na bau, Yehova lenda pesa nge ngolo. Kivuvu na beto yina mesimbama na Biblia​—lenda fulusa beto diaka na kilendo. (Bar. 4:3, 18, 19) Kivuvu na beto kepesaka beto ngolo ya kukanga ntima na bampasi, ya kusamuna nsangu ya mbote, mpe ya kukokisa biyekua ya kusuasana na kati ya kimvuka. (1 Bate. 1:3) Kivuvu yango nde pesaka ntumua Paulo ngolo. Bavuandaka ‘kamuna’ yandi, yandi vuandaka ‘zaba ve kima ya kusala,’ yandi vuandaka ‘niokuama,’ mpe ‘kubabama na ntoto.’ Luzingu na yandi vuandaka na kivonza. (2 Ko. 4:8-10) Paulo bakaka ngolo ya kukanga ntima na kutulaka makanisi na kivuvu na yandi. (2 Ko. 4:16-18) Paulo tulaka makanisi na kivuvu na yandi ya kuzinga mvula na mvula na dizulu. Paulo vuandaka yindula na mpinda na zulu ya kivuvu yango, mpe yau salaka ti, yandi kukimona ‘ya yimpa konso kilumbu.’ w23.10 15-16 ¶14-17

Ntangu nge kena kusambila, nge fueti tadila kana yakele ntangu yina mebonga samu na Yehova na kupesa mvutu na kisambu nge. Beto lenda mona ti beto kele na nsatu ya kubaka mvutu na nsualu na bisambu na beto. Ya kedika, Yehova mezaba ntangu yina mebonga samu na kupesa beto lusadusu. (Baeb. 4:16) Kana beto kena kubaka ve mvutu na mbala mosi na mambu yina beto lombaka na kisambu na beto, beto lenda kanisa ti mvutu ya Yehova kele, ‘Ve.’ Kasi mvutu na yandi lenda vuanda, ‘Ntete ve.’ Na kifuani, ntuenia mosi ya bakala vuandaka sambila samu yandi beluka na maladi na yandi. Kasi mavimpi na yandi vaundaka bonga ve. Kana Yehova vukisaka yandi na nzila ya kimangu, Satana zolaka tuba ti mpangi yango tatamanaka kusadila Yehova kaka samu yandi vukisaka yandi na maladi na yandi. (Yobi 1:9-11; 2:4) Katula yau, Yehova metulaka deja ntangu yina yandi kebelusa maladi nionso. (Yez. 33:24; Kus. 21:3, 4) Mpe bubu yayi, beto lenda vingila ve ti beto beluka na nzila ya kimangu. Na yau, mpangi yango ya bakala lenda lomba Yehova pesa yandi ngolo mpe kiyenge na makanisi samu yandi kanga ntima na maladi na yandi mpe yandi tatamana kusadila Nzambi na kukuikama nionso. w23.11 24 ¶13

Samson salaka nzimbala ya nene, kasi yandi tatamanaka kusadila Yehova. Yandi vuandaka sosa diluaku ya kukokisa kiyekua yina Nzambi pesaka yandi ya kunuanisa Bafilistia. (Baz. 16:28-30) Samson lombaka Yehova: ‘Bika ti munu vutula yimbi na bantu ya Filistia.’ Nzambi ya kedika pesaka mvutu na kisambu ya Samson mpe yandi vutudilaka yandi ngolo na yandi na nzila ya kimangu. Na diluaku yango, Samson kufuaka bantu ya Filistia mingi kuluta bantu yina yandi kufuaka na ntuala. Atako Samson kutanaka na mambu ya mpasi samu na nzimbala na yandi, kasi yandi lembaka ve kusala luzolo ya Yehova. Ata kana beto mesala nzimbala mosi, yina kena lomba basemba beto to beto zimbisa kiyekua mosi, beto fueti lemba ve kusadila Yehova. Zaba ti, Yehova kevuandaka pene ya kunlemvukila. (Nk. 103:8, 9) Atako banzimbala na beto, Yehova lenda pesa beto ngolo ya kusala luzolo na yandi mutindu yandi salaka na Samson. w23.09 6 ¶15-16

Kikadulu na nge ya kukanga ntima kesala ti Yehova ndima nge. Yazola monisa ve ti Yehova kesepelaka ntangu nge kekutanaka na kumekama to mambu ya mpasi. Nzambi kendimaka nde nge kasi bampasi na nge ve. Kikadulu na nge ya kukanga ntima kesalaka ti nge ndimama na Nzambi. Yakele diambu ya kukindisa kuzaba ti ntangu beto kekangaka ntima, beto kesepedisaka Yehova! (Nk. 5:12) Kuzimbakana ve ti ntangu Abrahami kutanaka na banzomono mpe ntangu yandi kangilaka yau ntima na kukuikama nionso, Yehova sepelaka na yandi. Yehova tadilaka yandi lokola nkundi na Yandi mpe yandi tangaka Abrahami muntu ya lunungu. (Kuy. 15:6; Bar. 4:13, 22) Yalenda vuanda kaka mutindu yina samu na beto. Yehova kendimaka beto ve na kutadila ntalu ya biyekua yina beto kele na yau na kisalu na yandi, to kisika yina beto kena kusadila yandi. Yehova kesepelaka na beto ntangu beto kena kubikana ya kukuikama atako beto kena kukutana na banzomono. Yavuanda yinki mvula beto kele na yau, yinki mambu beto kena kukutana na yau, to yinki makoki beto kele na yau, beto nionso beto lenda kanga ntima. Nge kena kukanga ntima na nzomono mosi bubu yayi mpe nge kena kubikana ya kukuikama na Yehova? Kana yakele plina, zaba ti Nzambi kena kundima nge. Kuzaba ti Nzambi kena kundima beto, lenda vuanda na bupusi ya ngolo na zulu na beto. Yalenda kumisa kivuvu na beto ngolo. w23.12 11 ¶13-14

Bakala yina kele Muklisto fueti longuka kusolola mbote. Bakala yina mezaba kusolola mbote kekuwaka mpe kebakusaka makanisi mpe banguilu ya bantu yankaka. (Bing. 20:5) Yandi lenda longuka kubakusa mutindu muntu yankaka kena kukimona na nzila ya ndinga na yandi, yilungi na yandi, mpe nzutu na yandi. Nge lenda longuka ve kusala yau kondua kulutisa ntangu kintuadi na bantu. Kana nge kesadilaka mingi baapareyi samu na kusolola na bantu, na kifuani na nzila ya bamesaje, yalenda lembisa dikoki na nge ya kusolola na bantu mbunzu na mbunzu. Na yau, sosa maluaku ya kusolola na bantu yankaka mbunzu na mbunzu. (2 Yoa. 12) Muklisto ya bakala yina meyela na kimpeve fueti vuanda diaka na dikoki ya kukokisa bansatu na yandi mpe ya bantu ya dibuta na yandi. (1 Tim. 5:8) Yakele mbote kulonguka kisalu mosi yina kesadisa nge na kubaka kisalu. (Bis. 18:2, 3; 20:34; Baef. 4:28) Sala ti bantu zaba nge lokola muntu yina kele ngolo na kisalu mpe yina kebikaka kusala kisalu kaka kana yamemanisa. Kana nge mesala plina, kondua ntembe nge kevuanda na dikoki ya kubaka kisalu mpe kutanina yau. w23.12 27 ¶12-13

Ntangu Biblia ketubilaka ‘kilumbu ya Yehova,’ yakemonisaka ntangu yina Yehova kekufua bambeni na yandi mpe yandi kevukisa bisadi na yandi. Na ntangu ya ntama, Yehova vuandaka pesa bitumbu na makanda yankaka. (Yez. 13:1, 6; Ezek. 13:5; Sef. 1:8) Na ntangu na beto, ‘kilumbu ya Yehova’ kebanda ntangu bamfumu ya politiki kebebisa Babiloni ya nene mpe yakenata na mvita ya Armagedoni. Samu na kuvuka na “kilumbu” yango, beto fueti kukibongisa banda bubu yayi. Yesu longaka ti beto fueti ‘vuanda ya kubongama’ samu na mpasi ya nene. (Mat. 24:21; Luka 12:40) Na mukanda na yandi ya ntete yina yandi sonikaka na nzila ya mpeve ya nlongo samu na kutindila Batesalonika, ntumua Paulo sadilaka bifuani mingi samu na kusadisa Baklisto bavuanda ya kubongama samu na kilumbu ya nene ya nsambusulu ya Yehova. Paulo zabaka ti kilumbu ya Yehova kekuiza ve na ntangu yina yandi vuandaka tuba. (2 Bate. 2:1-3) Kasi, yandi kindisaka bampangi na yandi bakukibongisa samu na kilumbu yango lokola nde yakekuiza mbazi, mpe beto diaka beto lenda sadila dilongi yango. w23.06 8 ¶1-2

Na 1978, batungaka yinzo mosi ya yinda na Tokyo, na Japon. Bantu vuandaka kukiyuvusa yinki mutindu yalenda siama lokola kuningana ya ntoto kevuandaka mingi na mbanza yango. Yinki vuandaka sekele? Bainjeniere tungaka yau samu yavuanda ngolo mpe yavuandaka na dikoki ya kumesana na kuningana ya ntoto. Baklisto kele lokola yinzo yango ya etaje. Na yinki mutindu? Muklisto fueti vuanda na bukatikati kati na kukangama ngolo mpe kumesana na diambu. Na diambu metadila kuzitisa bansiku mpe bansikudukusu ya Yehova, yandi fueti vuanda ngolo mpe kukangama na yau. Yandi kevuandaka ‘pene ya kuzitisa’ mpe yandi kebikaka ve nzila batinda yandi na kusala mambu ya yimbi. Na ndambu yankaka, yandi fueti ‘vuanda ve mambu ngolo’, to kumesana na diambu, kana dikoki kele. (Yak. 3:17) Muklisto yina melonguka kuvuanda na bukatikati kevuandaka ve mambu ngolo to kebikaka ve nzila na mambu nionso. w23.07 14 ¶1-2

Yesu teleminaka bantotolo ya Satana Diabulu, ata ntotolo ya kutubila yandi mbala mosi yandi bika bikana ya kukuikama na Nzambi. (Mat. 4:1-11) Satana vuandaka na nzengolo ya kusadisa Yesu disumu samu yandi bika diaka kuvuanda na dikoki ya kufuta nkudulu. Ntangu yandi vuandaka sala kisalu na yandi awa na ntoto, Yesu kutanaka diaka na mambu yankaka ya mpasi. Bambeni na yandi vuandaka telemina yandi mpe basosaka kufua yandi. (Luka 4:28, 29; 13:31) Yalombaka yandi kanga ntima na banzimbala ya banlonguki na yandi. (Mar. 9:33, 34) Ntangu bavuandaka sambisa yandi samu na luzingu na yandi, baniokolaka yandi mpe bavuezaka yandi. Na manima bakufuaka yandi na mutindu mosi ya mpasi mpenza mpe ya nsoni. (Baeb. 12:1-3) Yalombaka yandi kanga ntima na mpasi ya nsuka ya luzingu na yandi yandi mosi, kondua lutanunu ya Yehova. (Mat. 27:46) Yamemonana puelele ti Yesu niokuamaka mingi samu na kupesa nkudulu. Ntangu beto kekanisaka na mambu nionso yina Yesu vuandaka pene ya kukiyimina samu na beto, yakesalaka beto vuanda na nzola ya mpinda samu na yandi. w24.01 10-11 ¶7-9

Beto fueti vuanda na ntima yinda samu na kuvuanda na nguizani ya mbote na bantu yankaka. Yakesadisaka beto beto kuwa na dikebi ntangu bantu yankaka kena kutuba. (Yak. 1:19) Ntima yinda kesadisaka beto diaka samu beto vuanda na kiyenge na bantu. Yaketaninaka beto na kusala diambu na nsualu to kutuba diambu mosi kondua kimpombo ntangu beto kena kutungisama na makanisi. Mpe kana beto kele na ntima yinda, beto kefuema ve na nsualu kana muntu mesala beto mpasi. Na kisika ya kuvutula yimbi, beto ‘tatamana kukanga ntima muntu na muntu na mambu ya muntu yankaka mpe [beto] nlemvukilanaka na ntima ya mvimba.’ (Bakol. 3:12, 13) Ntima yinda lenda sadisa beto samu beto baka banzengolo ya mbote kuluta. Na kisika ya kusala mambu na nsualu to kunatumuka na nganzi, beto kebaka ntangu ya kusosasosa mpe na manima kubaka nzengolo yina meluta mbote. Na kifuani, kana beto kena kusosa kisalu, beto lenda ndima mbala mosi kisalu ya ntete yina kemonana. Kasi, kana beto kele na ntima yinda, beto kebaka ntangu ya kutadila mambu lokola, kisika yakele, bawola, mpe bupusi yina kisalu yango kevuanda na yau samu na dibuta mpe kimpeve na beto. Na kuvuandaka na ntima yinda, yakevuanda mpasi samu beto baka nzengolo ya yimbi. w23.08 22 ¶8-9

Kana nge melemba nzutu samu nge fueti nuana na bansatu ya yimbi, kukanisa na nsilulu yina nge pesaka Yehova ntangu nge kukipesaka na yandi, kekumisa nzengolo na nge ngolo ya kunuanisa bantotolo. Yinki mutindu? Kana nge mekukipesa na Yehova, nge mekukimanga. Yazola monisa ti nge metuba, ve na bansatu na nge mosi mpe na balukanu yina kesepedisaka Yehova ve. (Mat. 16:24) Na yau, kana nge mekutana na kumekama, nge kevuanda ve na nsatu ya kulutisa ntangu na kukanisa diambu yina nge kesala. Nge kevuanda deja na nzengolo yina nge mebakaka samu na diambu yina nge kesala​—kubikana ya kukuikama na Yehova. Nge ketatamana kuvuanda na nzengolo ya kusepedisa Yehova. Nge kevuanda lokola Yobi. Ata ntangu yandi vuandaka kutana na banzomono mosi ya mpasi kuluta, yandi tubaka na kibakala nionso: ‘Munu kebika ve kukuikama na munu!’​—Yobi 27:5. w24.03 9 ¶6-7

Yehova, ‘Nzambi ya nzola,’ kele kintuadi na beto! (2 Ko. 13:11) Yandi ketudilaka mosimosi kati na beto dikebi. Beto mendimisama ti, ‘nzola na Yandi ya kukuikama kezungaka’ beto. (Nk. 32:10) Kana beto kena kuyindula na mpinda na mutindu yandi monisinaka beto nzola na yandi, yandi kekuma muntu ya kedika samu na beto mpe beto kekuma penepene na yandi. Beto lenda sambila yandi kondua kubanga mpe kutubila yandi ti beto kele na nsatu ya nzola na yandi. Beto lenda tubila yandi mitungisi na beto nionso na kundimisamaka ti yandi kebakusa beto, mpe yandi kele pene ya kusadisa beto. (Nk. 145:19) Kaka mutindu tiya kebendaka beto na kilumbu ya madidi, nzola ya Yehova mpe kebendaka beto. Atako nzola ya Yehova kele na kilendo, yakele diaka na kimpombo. Na yau, vuanda na kiese samu Yehova kezolaka nge. Mpe bika beto nionso beto monisina yandi nzola na kutubaka: ‘Munu kezolaka Yehova’!​—Nk. 116:1. w24.01 31 ¶19-20

Yesu sukaka kaka ve na kutubila bantu ti nkumbu ya Nzambi kele Yehova. Bayuda yina Yesu vuandaka longa zabaka deja nkumbu ya Nzambi. Kasi Yesu vuandaka muntu ya ntete yina ‘sasilaka Yandi.’ (Yoa. 1:17, 18) Na kifuani, Masonukua ya Ebreo memonisa ti Yehova kemoninaka bantu kiadi mpe yandi kefuilaka bau nkenda. (Kub. 34:5-7) Yesu monisaka kedika yango puelele kuluta ntangu yandi tubilaka kifuani ya muana ya mutomboki mpe tata na yandi. Ntangu beto ketangaka mutindu tata na yandi monaka yandi ‘ntangu yandi vuandaka kaka mua ntama,’ tata yango zawulaka samu na kukutana na yandi, yandi yambaka yandi, mpe yandi nlemvukilaka yandi na ntima ya mvimba, beto kebakusaka mpenza mutindu Yehova kele na ntima ya kiadi mpe yandi kefuilaka bantu nkenda. (Luka 15:11-32) Yesu monisaka mutindu Tata na yandi kele mpenza. w24.02 10 ¶8-9

Yehova kekitisaka ntima mpe kebombaka bantu yina kele na mitungisi. Yinki mutindu beto lenda landa kifuani ya Yehova na kumonisaka ntima kiadi mpe na kubombaka bantu yankaka? Mutindu mosi ya kusala yau kele na kukunaka na bantima na beto bikadulu yina kesadisa beto na kumonisa ntima kiadi mpe na kubomba bantu yankaka. Yinki kele ndambu ya bikadulu yango? Yinki kesadisa beto na kutanina nzola yina beto kele na yau nsatu samu na ‘kutatamana kubombasana’ konso kilumbu? (1 Bate. 4:18) Beto kele na nsatu ya kukudisa bikadulu lokola kukitula na kisika ya bantu yankaka, nzola ya kimpangi, mpe kimpombo. (Bakol. 3:12; 1 Pie. 3:8) Yinki mutindu bikadulu yango kesadisa beto? Ntangu beto kena kumonisa ntima kiadi samu na mpangi na beto mpe beto kena kutudila bau mpenza dikebi, beto kevuanda na nsatu ya kubomba bau ntangu bakena kuniokuama. Mutindu Yesu tubaka, ‘yinua ketubaka mambu yina mefuluka na ntima. Muntu ya mbote ketubaka mambu ya mbote samu yandi kele na mambu ya mbote na ntima na yandi.’ (Mat. 12:34, 35) Kubomba bampangi na beto yina kele na nsatu babomba bau kele mpenza mutindu ya mbote yina beto kemonisaka ti beto kezolaka bau. w23.11 10 ¶10-11

Beto fueti lomba lusadusu kana beto zola kubakusa bambikudulu ya Biblia. Beto tadila kifuani yayi. Kanisa ntete ti nge kena kusala viziti na kisika mosi yina nge zaba mbote ve, kasi nkundi mosi yina nge kena kutambula na yandi mezaba kisika yango mbote. Yandi mezaba mbotembote kisika yina beno kele mpe kisika konso nzila kena kunata. Kondua ntembe nge kevuanda na kiese mutindu nkundi na nge mendima kukuenda kintuadi na nge! Yehova kele lokola nkundi yango ya mbote, yandi mezaba mbote luzingu na beto ya bilumbu kena kuiza. Na yau samu na kubakusa bambikudulu ya Biblia mbotembote, beto fueti lomba lusadusu ya Yehova na kumikitisa nionso. (Dan. 2:28; 2 Pie. 1:19, 20) Mutindu mosi na kibuti ya mbote, Yehova zola ti bana na yandi vuanda na luzingu ya mbote na bilumbu kena kuiza. (Yer. 29:11) Kasi na lusuasanu na bibuti na beto, Yehova lenda samuna mambu yina kesalama na bilumbu kena kuiza na sikisiki nionso. Yandi sonikisaka bambikudulu na Mpova na yandi samu beto koka kuzaba mambu ya mfunu tekila yasalama.​—Yez. 46:10. w23.08 8 ¶3-4