DISOLO YA NDONGOKOLO 21
MUYIMBU 21 Lukáká liboso Bokonzi ya Nzambe
Sosa mbanza yina kebebisama ve
“Beto kena sosa nde na nsatu ya ngolo mbanza yina kena kuiza.”—EBR. 13:14.
MAMBU YINA BETO KELONGUKA
Beto kelonguka mutindu Baebre kikapu 13 lenda natina beto mambote bubu yayi mpe na bilumbu kena kuiza.
1. Yinki mambu Yesu samunaka ti yakekumina Yerusaleme?
BILUMBU fioti tekila lufua ya Yesu Klisto, yandi tubilaka banlonguki na yandi mbikudulu mosi. Mbikudulu yango kokisamaka ntete ntangu Yerusaleme mpe tempelo na yau bebisamaka. Yandi tubaka ti kilumbu mosi ‘kimvuka ya basoda kezunga’ mbanza ya Yerusaleme. (Luka 21:20) Yesu tubilaka banlonguki na yandi ti ntangu kaka bakemona kimvuka ya basoda ya Roma, bafueti katuka na mbanza yango kondua kuvingila.—Luka 21:21, 22.
2. Yinki mambu ntumua Paulo bambulaka Baklisto ya Ebre yina vuandaka zinga na Yudea mpe Yerusaleme?
2 Kaka mua bamvula fioti tekila kimvuka ya basoda ya Roma zunga Yerusaleme, ntumua Paulo sonikaka letre mosi ya kilendo yina beto kebokidilaka bubu yayi mukanda ya Baebre. Na letre yango, Paulo pesaka Baklisto ya Yudea mpe ya Yerusaleme dilongi mosi ya mfunu yina kesadisa bau bakukibongisa samu na mambu yina kesalama. Yinki mambu vuandaka pene ya kusalama? Yerusaleme vuandaka pene ya kubebisama. Samu Baklisto tanina luzingu na bau, yalombaka babika bayinzo mpe bisalu na bau. Na yau, Paulo sonikaka samu na mbanza ya Yerusaleme ti: “Beto kele na mbanza mosi ve awa yina kezingila mvimbamvimba.” Yandi buelaka: “Kasi beto kena kusosa nde na nsatu ya ngolo mbanza yina kena kuiza.”—Ebr. 13:14.
3. Yinki kele “mbanza yina kele na bafondasion ya kedikakedika,” mpe samu na yinki beto kesosaka yau?
3 Kondua ntembe, basekaka mpe bavuezaka Baklisto yina bakaka nzengolo ya kubika Yerusaleme mpe Yudea, kasi nzengolo yango vukisaka luzingu na bau. Bubu yayi bakevuezaka beto samu beto ketudilaka ve bimfumu ya bantu ntima to samu beto kesosaka ve mbongo mingi samu na kukitanina mpe kuvuanda na luzingu ya mbote kuluta na yinza yayi. Kasi, samu na yinki beto kebakaka nzengolo yango? Beto mezaba ti yinza yayi kele kaka samu na mua ntangu. Beto kena kusosa “mbanza yina kele na bafondasion ya kedikakedika,” “mbanza yina kena kuiza,” yina kele Kimfumu ya Nzambi.a (Ebr. 11:10; Mat. 6:33) Na konso yintu ya diambu ya fioti ya disolo yayi beto ketubila: (1) mutindu dilongi ya Paulo sadisaka Baklisto ya siekle ya ntete batatamana kusosa “mbanza yina kena kuiza,” (2) mutindu Paulo bongisaka bau samu na mambu yina kekumina bau, mpe (3) mutindu dilongi na yandi kesadisaka beto bubu yayi.
TULA NTIMA NA MUNTU YINA KESUNDOLA NGE ATA FIOTI VE
4. Samu na yinki Yerusaleme vuandaka mbanza mosi ya mfunu samu na Baklisto?
4 Yerusaleme vuandaka mbanza mosi ya mfunu samu na Baklisto. Kimvuka ya Buklisto ya siekle ya ntete zibukaka kuna na mvula 33 N.B., mpe kimvuka ya ntuadisi vuandaka na mbanza yango. Katula yau, Baklisto mingi vuandaka na bayinzo mpe na bima mingi ya kinsuni na mbanza yango. Kasi, Yesu tubilaka banlonguki na yandi ti bafueti katuka na Yerusaleme ata mpe na Yudea.—Mat. 24:16.
5. Yinki mutindu Paulo bongisaka Baklisto samu na mambu yina kesalama?
5 Samu na kubongisa Baklisto na mambu yina kesalama, Paulo sadisaka bau samu batula makanisi na mutindu Yehova vuandaka tadila mbanza ya Yerusaleme. Paulo bambulaka bau ti Yehova vuandaka ndima diaka ve tempelo, bisalu ya banganga nzambi, mpe bankayilu yina bavuandaka pesa na Yerusaleme. (Ebr. 8:13) Bantu mingi ya mbanza yango mangaka Masiya. Tempelo ya Yerusaleme vuandaka diaka ve kisika ya mfunu ya nsambudulu ya kuvedila ya Yehova, mpe yakumaka pene ya kubebisama.—Luka 13:34, 35.
6. Samu na yinki lukindusu ya Paulo yina kele na Baebre 13:5, 6 kuizaka na ntangu yina mebonga samu na Baklisto?
6 Ntangu Paulo sonikinaka Baebre, Yerusaleme vuandaka mbanza mosi ya lokumu. Nsoniki mosi ya Roma ya ntangu yango bokidilaka Yerusaleme “mbanza yina meluta lokumu na orient.” Bayuda ya babuala mingi vuandaka kuenda kuna konso mvula samu na kusala bankinzi. Yavuandaka sala ti mbanza yango vuanda na mumbongo mingi. Kondua ntembe mambu yango salaka ti Baklisto yankaka vuanda na mbongo mingi. Mbala yankaka samu na yau nde Paulo tubilaka bau: “Beno bika vuanda na nzola ya mbongo na luzingu na beno, beno sepela na bima yina beno kele na yau ntangu yayi.” Na manima yandi tubilaka lukindusu mosi ya kilendo ya Yehova yina kele na Masonukua, yina metadila mosimosi ya bisadi na yandi: “Munu kebika nge ata fioti ve mpe munu kesundola nge ata fioti ve.” (Tanga Baebre 13:5, 6; Mib. 31:6; Nz. 118:6) Baklisto yina vuandaka zinga na Yerusaleme mpe na Yudea vuandaka na nsatu ya lukindusu yango. Samu na yinki? Samu ntangu fioti na manima ya kubaka letre yango, yalombaka babika bayinzo, bisalu, mpe bima na bau mingi. Na manima yalombaka babanda luzingu ya yimpa na kisika yankaka, diambu yina vuandaka pete ve.
7. Samu na yinki beto fueti longuka kutudila Yehova ntima banda bubu yayi?
7 Dilongi samu na beto: Yinki kesalama ntama mingi ve? Kubebisama ya yinza yayi na “mpasi ya nene.” (Mat. 24:21) Mutindu mosi na Baklisto ya siekle ya ntete, beto fueti vuanda ya kukenga mpe ya kubongama. (Luka 21:34-36) Na ntangu ya mpasi ya nene, yalenda lomba beto bika bima na beto yankaka to bima na beto nionso, na kutulaka ntima ti Yehova kesundola beto ata fioti ve. Yavuanda bubu yayi, tekila mpasi yango ya nene banda, beto kele na diluaku ya kumonisa mutindu beto ketudilaka Yehova ntima. Kukiyuvusa: ‘Mambu yina munu kesalaka mpe balukanu na munu kemonisaka ti munu ketulaka ve ntima na kimvuama, kasi na Nzambi yina melaka ti yandi kekokisa bansatu na munu?’ (1 Tim. 6:17) Ya kedika, atako beto lenda baka malongi na mambu yina salamaka na siekle ya ntete, “mpasi ya nene” yina kena kuiza kevuanda mpasi kuluta mambu yina salamaka na siekle ya ntete. Na yau, yinki mutindu beto kezaba mpenza mambu yina beto fueti sala ntangu mpasi yango ya nene kebanda?
ZITISA BANTU YINA KENA KUTUADISA
8. Yinki malako Yesu pesaka banlonguki na yandi?
8 Mua bamvula na manima ya kubaka letre yina Paulo tindilaka Baebre, Baklisto monaka kimvuka ya basoda ya Roma mezunga mbanza ya Yerusaleme. Yasadisaka bau bazaba ti yavuandaka ntangu ya kutina samu mbanza ya Yerusaleme kumaka pene ya kubebisama. (Mat. 24:3; Luka 21:20, 24) Kasi yinki kisika yalombaka batinina? Yesu tubaka kaka ti: “Bantu yina kele na Yudea babanda kutina na bamongo.” (Luka 21:21) Yavuandaka na bamongo mingi na kizunga yango. Na yau, na yinki bamongo yalombaka batina?
9. Samu na yinki Baklisto lendaka kukiyuvusa na yinki bamongo yalombaka batinina? (Tala diaka karte.)
9 Beto tadila mua bamongo, kisika yina Baklisto vuandaka na dikoki ya kutinina: bamongo ya Samaria, bamongo ya Galile, mongo ya Hermoni, bamongo ya Liban, mpe bamongo yina vuandaka na ndambu ya Yordani. (Tala karte.) Ndambu ya bambanza ya bizunga yango ya bamongo lendaka monana lokola bisika mosi ya lutanunu. Na kifuani, mbanza ya Gamala vuandaka na zulu ya mongo mosi ya yinda mpe yavuandaka mpasi mpenza kukuma kuna. Ndambu ya Bayuba vuandaka tadila mbanza yango lokola kisika ya mbote ya kutinina. Kasi, Gamala kumaka kisika yina Bayuda mpe Baroma nuanaka mvita ya ngolo, mpe bantu mingi ya mbanza yango kufuaka.b
Yavuandaka na bamongo mingi bisika yina Baklisto ya siekle ya ntete lendaka tinina, kasi bamongo yango nionso ve nde vuandaka na lutanunu (Tala paragrafe 9)
10-11. (a) Yinki mutindu mbala yankaka Yehova pesaka lutuadusu na Baklisto? (Baebre 13:7, 17) (b) Yinki mutindu Baklisto bakaka mambote na kuzitisaka bantu yina vuandaka kutuadisa? (Tala diaka foto.)
10 Yamemonana ti Yehova tuadisaka Baklisto na nzila ya bampangi yina vuandaka tuadisa kimvuka. Eusebius, muntu mosi ya istuare sonikaka na manima: “Na nzila ya lutuadusu ya Nzambi, bampangi yina vuandaka tuadisa bantu ya kimvuka yina vuandaka na Yerusaleme, bakaka vizion; balombaka bau . . . bakatuka na mbanza yango tekila mvita banda samu na kukuenda na mbanza mosi ya Perea na nkumbu ya Pella.” Yamemonana ti kukuenda na Pella vuandaka nzengolo mosi ya mbote. Yavuandaka pembeni ya Yerusaleme, yasalaka ti yavuanda pete kukuma kuna. Diaka, bantu mingi ya Pella vuandaka ve Bayuda, na yau bavuandaka sosa ve kunuanisa Baroma.—Tala karte.
11 Baklisto yina tinaka na bamongo sadilaka dilongi ya Paulo ya “kuzitisa bantu yina kena kutuadisa” kimvuka. (Tanga Baebre 13:7, 17.) Yasalaka ti bisadi ya Nzambi vuka. Masolo ya istuare mendimisa ti Nzambi sundolaka ve bantu yina vuandaka “vingila mbanza yina kele na bafondasion ya kedikakedika”—Kimfumu ya Nzambi.—Ebr. 11:10.
Pella vuandaka mpenza kisika ya lutanunu (Tala paragrafe 10-11)
12-13. Yinki mutindu Yehova tuadisaka bisadi na yandi na bantangu ya mpasi?
12 Dilongi samu na beto: Yehova kesadilaka bantu yina ketuadisaka samu na kupesa bisadi na yandi lutuadusu ya sikisiki. Masonukua kele na bifuani mingi ya mitindu Yehova bimisaka bamvungi samu na kutuadisa bisadi na yandi na bantangu ya mpasi. (Mib. 31:23; Nz. 77:20) Mpe bubu yayi beto kena kumona puelele ti Yehova kena kutatamana kusadila bampangi yina kena kutuadisa.
13 Na kifuani, ntangu maladi ya COVID-19 bandaka, “bantu yina kena kutuadisa” pesaka beto lutuadusu yina beto vuandaka na yau nsatu. Bankulutu bakaka malako samu na kukokisa bansatu ya kimpeve ya bampangi na bau. Ntangu fioti na manima ya kubanda ya maladi yango, beto salaka lukutakanu mosi ya nene na bandinga kuluta 500 na nzila ya Internet, ya TV, mpe ya radio. Beto tatamanaka kubaka madia ya kimpeve. Yasalaka ti beto tatamana kuvuanda na bumosi. Beto lenda kukindimisa ti yavuanda yinki banzomono beto lenda kutana na yau na bilumbu kena kuiza, Yehova ketatamana kusadisa bampangi yina kena kutuadisa beto samu babaka banzengolo ya mbote. Katula kutudila Yehova ntima mpe kuzitisa bantumu na yandi, yinki bikadulu yankaka kesadisa beto samu beto kukibongisa na mpasi ya nene mpe beto sala mambu na nduenga na ntangu yango ya mpasi?
MONISA NZOLA YA KIMPANGI MPE KIKADULU YA KUYAMBA BANZENZA
14. Na kutadila Baebre 13:1-3, yinki bikadulu yalombaka Baklisto monisa tekila kubebisama ya Yerusaleme?
14 Ntangu mpasi ya nene kebanda, beto kevuanda na nsatu ya kumonasana nzola kuluta mutindu beto kesalaka yau. Na ntangu yango, beto kevuanda na nsatu ya kulanda kifuani ya Baklisto yina vuandaka zinga na Yerusaleme mpe na Yudea. Bavuandaka monasana nzola ntangu nionso. (Ebr. 10:32-34) Kasi ntangu kubebisama ya Yerusaleme kumaka pene, yalombaka Baklisto yango monisa ‘nzola ya kimpangi’ mpe kikadulu ya “kuyamba banzenza” na mutindu ya nene kuluta.c (Tanga Baebre 13:1-3.) Yakelomba beto sala kaka mutindu yina na ntangu ya mpasi ya nene.
15. Samu na yinki yalombaka Baklisto ya Ebre monisa nzola ya kimpangi mpe kikadulu ya kuyamba banzenza na manima ya kutina?
15 Ntangu basoda ya Roma zungaka Yerusaleme mpe na manima bakatukaka na mbanza yango na kintulumukina, Baklisto tinaka na ndambu ya bima na bau. (Mat. 24:17, 18) Yalombaka basalasana ntangu bavuandaka sala vuayaje na bamongo mpe ntangu bakumaka na kisika ya yimpa. Kondua ntembe mingi kati na bau vuandaka na ‘nsatu ya ngolo ya lusadusu,’ mpe yapesaka Baklisto diluaku ya kumonisa nzola ya kedika ya kimpangi, kikadulu ya kuyamba banzenza na kusalasanaka mpe na kukabilaka bantu yankaka.—Tito 3:14.
16. Yinki mutindu beto lenda monisa nzola na bampangi na beto Baklisto yina kele na nsatu ya lusadusu? (Tala diaka foto.)
16 Dilongi samu na beto: Nzola ketindaka beto beto sadisa bampangi na beto Baklisto ntangu bakele na nsatu ya lusadusu. Bisadi mingi ya Nzambi vuandaka pene ya kukokisa bansatu ya kimpeve mpe ya kinsuni ya bampangi na bau yina tinaka babuala na bau samu na bamvita, mpe bisumbula yina kebimaka yau mosi yina katukaka kusalama. Mpangi mosi ya nketo na Ukraine yina tinaka yinzo na yandi samu na mvita tubaka: “Beto monaka ti diboko ya Yehova vuandaka tuadisa mpe kusadisa beto na nzila ya bampangi na beto. Bayambaka mpe basadisaka beto mingi mpenza na Ukraine, na Hongrie, mpe bubu yayi na Allemagne.” Bampangi yina kemonisaka kikadulu ya kuyamba banzenza na bampangi na bau mpe kekokisaka bansatu na bau kele bisadulu na maboko ya Yehova.—Mas. 19:17; 2 Ko. 1:3, 4.
Bubu yayi, Baklisto yina metina babuala na bau kevuandaka na nsatu ya lusadusu na beto (Tala paragrafe 16)
17. Samu na yinki yakele na mfunu mingi kukudisa nzola ya kimpangi mpe kikadulu ya kuyamba banzenza banda bubu yayi?
17 Na ntangu ya mpasi ya nene beto kevuanda na nsatu ya kusalasana mingi kuluta bubu yayi. (Hab. 3:16-18) Yehova kena kupesa beto formasion samu beto kudisa nzola ya kimpangi mpe kikadulu ya kuyamba banzenza, bikadulu yina kevuanda na mfunu mingi na ntangu yango.
MAMBU YINA KENA KUVINGILA BETO
18. Yinki mutindu beto lenda landa kifuani ya Baklisto ya Ebre ya siekle ya ntete?
18 Masolo ya istuare mendimisa ti Baklisto yina tinaka na bamongo vukaka ntangu Yerusaleme bebisamaka. Basundolaka mbanza na bau, kasi Yehova sundolaka bau ata fioti ve. Yinki beto ketuba samu na bilumbu na beto? Beto zaba ve mambu nionso yina kesalama na bilumbu kena kuiza. Kasi, Yesu tubilaka beto ti beto vuanda pene ya kuzitisa. (Luka 12:40) Beto kele diaka na dilongi ya Paulo yina kele na letre na yandi samu na Baebre, dilongi yango kele na mfunu bubu yayi mutindu kaka yavuandaka na siekle ya ntete. Mpe Yehova yandi mosi mekindisa beto ti yandi kebika to yandi kesundola beto ata fioti ve. (Ebr. 13:5, 6) Bika beto sosa na vema nionso mbanza yina kebebisama ve—Kimfumu ya Nzambi—mpe beto sepela na balusakumunu ya mvula na mvula yina yakenatina beto.—Mat. 25:34.
MUYIMBU 157 Kimya ya solo!
a Na ntama, mbala mingi bantinu vuandaka yadila bambanza. Bavuandaka tadila bambanza ya mutindu yina lokola bimfumu.—Eba. 14:2.
b Yasalamaka na mvula 67 N.B., ntangu fioti na manima ya ntangu yina Baklisto tinaka Yudea mpe Yerusaleme.
c Mpova yina mebangulua na ‘nzola ya kimpangi’ lenda monisa nzola ya ngolo yina muntu kevuandaka na yau na mpangi ya dibuta. Kasi Paulo sadilaka yau samu na kutubila kikangulu ya penepene ya nzola yina kevuandaka na kimvuka.