Mai

Mambu yayi vandá mpe mpasi samu na bakristo ya ntete ntangu nsatu ya nene mwanganá “na ntoto ya muvimba.” Ntangu ya nkaka, bamfumu ya makanda vandá na manyongi na yina me tadila yinki ya kusala samu na kudikisa dikanda ya bawu. Beto lenda kanisa mpe na bantwenya yina vandá na nsatu ya kusala dyaka mingi na kisalu ya Yehova. Ntangu ya nkaka, ba kanisá na kuvingila tii nsatu ke manisa samu na kulungisa dikanisi ya bawu. Ata mambu ni mambu yina vandá na bawu, bakristo yayi ndimá kusala bamambu na faso ya malu-malu. Ba salá nyonso yina ba lendá kusala samu na kubika ve kusamuna, mpe ba kabulá na kilengi nyonso bima yina ba vandá na yawu na bampangi ya Zude. (Bis. 11:29, 30) Ba yina kuzwá bima yina bampangi fidisá bawu talá diboko ya Yehova. (Mat. 6:31-33) Ntangu ya nkaka, mambu yayi kulisá dyaka luzolo ya bawu samu na bampangi yina fidisá bawu bima. Mpe ba yina pesá bima to ba yina tulá diboko na kisalu ya kusadisa bampangi kuzwá kilengi na kukabula.—Bis 20:35. w23.04 16 §12-13

Bantangu ya nkaka, Yehova ke sadilá bantu yina ke sambilá ve yandi samu na kupesa mvutu na balusambu ya bisadi ya yandi. Na kifwani, yandi natá mfumu Artazeresesi na kupesa Nehemi nzila ya kuvutuka na Yeruzalemi samu na kutula diboko na kisalu ya kutunga mbanza yayi. (Neh. 2:3-6) Bubu yayi mpe, Yehova lenda nata bantu yina ke sambilá ve yandi na kusadisa beto ntangu beto ke na nsatu ya lusalusu. Yehova ke pesá ve ntangu nyonso bamvutu na balusambu ya beto na faso ya ngitukulu. Kasi bamvutu yina beto ke kuzwá ke yina beto ke na yawu nsatu samu na kubikana ya kukangama na Tata ya beto ya mazulu. Na yawu, sosa kutala faso Yehova ke pesá bamvutu na balusambu ya nge. Ya ke mbote nge baka ntangu na kukanisa na faso Yehova ke na pesá mvutu na balusambu ya nge. (Nku. 66:19, 20) Beto ke lakisá kiminu ntangu beto ke sambilá Yehova. Kasi beto ke salá mpe yawu ntangu beto ke ndimá mvutu ni mvutu yina yandi ke pesá beto.—Ebr. 11:6. w23.05 11 §13; 12 §15-16

Ntangu beto pesá luzingu ya beto na Yehova, beto zonzá ti beto ke sadila kaka yandi. Beto me lunga kulungisa mambu yina beto zonzaka. Ya ke ve mpasi mingi na beto samu ti Yehova yidiká beto samu na kusala luzolo ya yandi. (Luz. 4:11) Yandi yidiká beto na kifwani ya yandi mpe na nsatu ya kuzaba mpe kusadila yandi. Na yawu, beto lenda kuma pene-pene na yandi mpe kusadila yandi na kilengi nyonso. Ya kulutila, ntangu beto ke sepelisak’ yandi mpe ke landá kifwani ya Mwana ya yandi, beto ke “kuzwa mvundulu [to ngolo]” beto mosi. (Mat. 11:28-30) Nge ke kanisa na mambu nyonso ya mbote yina yandi me pesa nge mpe bambote yina yandi me bumbila nge. Ntangu nyonso yina luzolo ya nge samu na Yehova ke kula, ya ke vanda ve mpasi na nge na kutumama na yandi mpe nge ke tala ti misiku ya yandi ke ve kizitu yina nge ke lenda ve kunata. (1 Yoa. 5:3) Samu Yesu vandá lombá lubakusu na Yehova mpe vandá talá kaka bambote yina ke kwiza na mantwala, yandi lendá kusadila Yehova. (Ebr. 5:7; 12:2) Mutindu Yesu, sambila Yehova samu yandi pesa nge ngolo mpe kanisa kaka na bambote yina ke kwiza na mantwala. w23.08 27-28 §4-5

Beto nyonso ke zolá bantu yina ke lakisá ntima ya yinda. Beto ke pesá buzitu mingi na bantu yina ke lendá kuvingila na ntima ya yinda nyonso. Ya ke salá beto kilengi na kutala ntima ya yinda yina bampangi ke lakisá beto ntangu beto ke salá bafoti. Mpe beto lenda zimbana ve faso mpangi yina longá beto Biblia lakisá beto ntima ya yinda ntangu beto vandá nwana na kulongoka mpe na kundima to na kusadila mambu yina beto vandá longoka. Ya kulutila, beto ke vutulá matondo mingi na Yehova Tata ya beto ya mazulu na ntima ya yinda yina yandi ke lakisá beto. Ata ti beto ke zolá ntangu bampangi ke lakisá beto ntima ya yinda, bantangu ya nkaka ya ke vandá mwa mpasi samu na beto mosi na kulakisa kifu yayi. Na kifwani, nge ke na kwendá na lukutakanu mosi, nge me kangama na nzila mpe nge ke na talá ti nge ke kuma ve na ntangu yina me lunga. Kulakisa ntima ya yinda lenda vanda mwa mpasi. Ya lenda vanda mpe mpasi na beto na kulakisa ntima ya yinda ntangu bampangi ke salá mambu yina ke pesá beto nkele? Mpe bantangu ya nkaka, ya lenda vanda mpasi samu na beto na kuvingila bansilulu ya Yehova na yina me tadila yinza ya malu-malu. w23.08 20 §1-2

Yehova zonzá na Ngedeyoni na kukatula basoda mingi mpe na kubikana kaka na ndambu. Ntangu ya nkaka Ngedeyoni kanisaka: ‘Samu na yinki kusala yawu? Ya ke simba kwandi?’ Ata mpila yina, yandi tumamaka. Bubu yayi bakuluntu ke landá kifwani ya Ngedeyoni. Ntangu kimvuka ya Yehova ke zonzá na bawu na kusoba bamambu, ba ke tumamaka. (Ebr. 13:17) Ngedeyoni tumamá na Yehova ata na ntangu yandi vandá na boma, mpe ti kisalu yina ba pesak’ yandi zolá tula luzingu ya yandi na mpasi. (Baz. 9:17) Ntangu Yehova kindisá Ngedeyoni, yandi kumá na kundima ti yandi ke sadisa yandi na kubumba dikanda ya Izraele. Bakuluntu yina ke vandá na kisika yina ba ke niminá kisalu ya beto, ke landá kifwani ya Ngedeyoni. Ata ti bakuluntu zaba ti ba lenda simba bawu, kusosa kunata bawu na kuteka bampangi, kubula bawu to kukatula bawu na kisalu, na bukindi nyonso ba ke vandá na mantwala samu na balukutakanu mpe kisalu ya kusamuna. Na kati ya mpasi ya nene, bakuluntu ke vanda na nsatu ya bukindi, samu na kulanda misiku yina kimvuka ya Yehova ke pesa bawu ata ti kusala yawu ke tula luzingu ya bawu na mpasi. w23.06 5-6 §12-13

Yehova salá ti disolo ya luzingu ya Nganga Nzambi Yehoyada vanda ya kusonama na kati ya Biblia samu na kulonga beto bubu yayi. (Rom. 15:4) Mpe ntangu Yehoyada kufwá, yandi kuzwá bweso ba kunda yandi ʻna mbanza ya Davidi kisika mosi na bamfumu, samu yandi salaka mambu ya mbote na Izraele samu na Nzambi ya tsyeleka mpe yinzo ya yandi.” (2 Ns. 24:15, 16) Disolo ya Yehoyada lenda sadisa beto nyonso na kukulisa boma ya Nzambi. Bakuluntu lenda landa kifwani ya Yehoyada na kutalá ntangu nyonso faso ba lenda bumba kimvuka ya Nzambi. (Bis. 20:28) Bampangi ya kukula lenda longoka na kifwani ya Yehoyada ti, kuvanda na boma ya Yehova mpe kukangama na yandi lenda sala ti Yehova sadisa bawu samu na kulungisa dikanisi ya yandi. Bantwenya lenda benda bileso na mutindu Yehova bakilá Yehoyada mpe ba lenda landa kifwani ya Yehova na kubakilá bampangi ya kukula na buzitu nyonso, mingi-mingi ba yina me sadila Yehova na kati ya bamvula mingi. (Bin. 16:31) Beto bika ve kusadisa ʻbantwadisi ya betoʼ na kutumamá na bawu.—Ebr. 13:17. w23.06 17 §14-15

Na balukutakanu sadila mayela samu na kusoola na wapi ntangu nge ke nanguna diboko. Kana nge nanguna ntangu nyonso diboko, ya ke vanda mutindu nge ke na salá tiya na mpangi yina ke na twadisá disolo samu yandi baka nge. Ntangu ya nkaka, ya ke na bampangi yina nabunu ba baka bawu. Mpe kusala mutindu yayi lenda lembisa bampangi na kunanguna diboko. (Lon. 3:7) Ntangu bantu mingi ke nanguná diboko, ya lenda sala ti ba baka ve beto mingi. Bantangu ya nkaka, lukutakanu lenda manisa, kasi ba me baka ve beto. Mambu yayi lenda nyongisa beto. Kasi, beto zolá kanisa ve ti kana mpangi yina ke na twadisá disolo me baka ve beto, ya zola zonza ti yandi ke na mambu na beto. (Lon. 7:9) Ntangu ba ke baká ve nge bambala mingi, nge lenda baka mukanu ya kuwa mbote-mbote bamvutu ya bampangi. Na manima ya lukutakanu, nge lenda siika bampangi na bamvutu yina ba me pesa. w23.04 23-24 §14-16

Longoka mambu ya Nzambi mpe kanisa mbote-mbote na yawu. Mutindu yinti lenda vanda ngolo kana myanzi ya yawu ke ya kukota mbote-mbote na yinsi ya ntoto, beto mpe lenda vanda kaka ngolo kana kiminu ya beto ke ya kukangama na mambu ya Nzambi. Ntangu yinti ke kulá, myanzi ya yawu ke kulá mpe ke kotá dyaka na yinsi ya ntoto. Mutindu mosi mpe ntangu beto ke longoká Biblia mpe ke kanisá na yawu mbote-mbote, kiminu ya beto ke kulá mpe beto ke vandá na kundima ti banzila ya Yehova ke mbote. (Kol. 2:6, 7) Kanisa na faso malongi ya Yehova sadisá bisadi ya yandi na ntama. Na kifwani, Ezekiele teká dikebi ntangu mbazi mosi lakisak’ yandi kimona meso ya bamambu na yina me tadila tempelo. Kimona-meso yayi pesá Ezekiele ngolo, mpe ya ke na longá beto bileso na yina me tadila faso ya kubakila misiku yina me tadila lusambu ya tsyeleka. (Ezk. 40:1-4; 43:10-12) Beto mpe ke kuzwá bambote ntangu beto ke baká ntangu ya kulongoka mpe ya kukanisa mbote-mbote na makanisi ya Biblia ya mutindu yayi. Beto lenda vanda na ntima ya kukwikama ngolo, mpe kutula ntima ya beto nyonso na Yehova.—Nku. 112:7. w23.07 18 §15-16

Biblia ke na bifwani mingi ya mbote ya bantenya ya bakala yina beto lenda landa. Babakala yayi vandá zolá Yehova mpe ba vandá na mingi ya kusala samu na kukipe bisadi ya yandi. Beno lenda kuzwa mpe Bakristo ya kukula na kimpeve yina ke bifwani ya mbote na kati ya dikanda ya beno, mpe na kimvuka yina beno kele. (Ebr. 13:7) Mpe beno lenda landa kifwani ya mbote yina Yesu bikilá beto. (1 Pi. 2:21) Ntangu nge ke na longoká bifwani ya bawu, sosa bifu ya mbote yina ke na bawu. (Ebr. 12:1, 2) Mpe tala wa’ faso nge lenda landa bifwani ya bawu. Muntu yina ke na mayela ya kuyindula ke baká ntangu ya kukanisa tekila yandi sala mambu. Sala bangolo samu na kukulisa mpe kubumba kifu yayi. Na kubanda, nge lenda longoka malongi ya Biblia, mpe kukanisa samu na yinki ya ke mfunu. Na manima, sadila malongi yayi samu na kubaka mikanu yina ke sepelisá Yehova. (Nku. 119:9) Ya ke sadisa nge na kukuma mukristo ya kukula na kimpeve.—Bin. 2:11, 12; Ebr. 5:14. w23.12 24-25 §4-5

Bibuti lenda longa bana ya bawu na kupesa mvutu na lembami nyonso ntangu ba ke sombolá bawu samu ba ke sadilá Yehova. (Zaki 3:13) Ntangu ba ke salá kulongoka ya dikanda, bibuti ya nkaka ke salá mwa bamambu samu na kusadisa bana ya bawu na kuvanda ya kubongama. Ba ke soolá masolo yina lenda sadisa bawu na lukolo. Ba ke sololá na yawu, mpe ba ke lakisá bana ya bawu wa’ faso ba lenda pesa mvutu mpe wa’ faso ba lenda zonza na lembami mpe na faso ya mbote. Kubongama lenda sadisa bakristo na kundima bawu mosi bamambu yina ke na Biblia. Ya ke sadisa mpe bantwenya na kuzonza na tiya nyonso na bantu ya nkaka yinki ke natá bawu na kundima yawu. Na jw.org, ya ke na kitini “Byuvu yina bantwenya ke yufulaka” mpe ba fiches de réflexion samu na bantwenya. Ba me bongisa nyonso yayi samu na kukulisa kiminu ya bantwenya mpe samu ba vanda ya kubongama na kupesa bamvutu bawu mosi, mpe na faso yina ke ve mpasi. Kulongoka bamambu nyonso yayi na dikanda ke sadisa beto nyonso na kuzaba faso ya kunwanina kiminu ya beto na lembami mpe na faso ya mbote. w23.09 17 §10; 18 §15-16

Ya ke kwandi na bamambu ya kimpeve yina nge kanisá kusala, kasi nge lendá ve kulungisa? Kana ni yawu, nge ke ve nge mosi. Na kifwani, Philip vandá na nsatu ya kubongisa balusambu ya yandi mpe kusambila bambala mingi. Kasi ya vandá mpasi na yandi na kuzwa ntangu. Erika vandá na nsatu ya kukuma na ntangu na balukutakanu ya kusamuna. Kasi bambala nyonso yandi vandá lenda ve. Kana ya ke na mambu ya kimpeve yina nge me kanisa kusala, kasi nge na lendá ve kulungisa, kulemba ve. Ata kulungisa dikanisi ya fioti ke lombá ntangu mpe bangolo. Samu ti nge ke kaka na nsatu ya kulungisa dikanisi ya nge, ya ke na lakisá ti kindiku ya nge na Yehova ke mfunu mingi samu na nge, mpe nge ke na nsatu ya kupesa yandi nyonso yina nge ke na yawu. Yehova ke sepelá mingi na bangolo yina nge ke salaka. Yandi ke ve na vingilá ti nge pesa yandi yina nge ke ve na ngolo ya kupesa. (Nku. 103:14; Mika 6:8) Ntangu nge ke kanisá na mambu ya kulungisa, soola kima yina nge ke na makoki ya kulungisa. w23.05 26 §1-2

Bantu yina ke na bukindi lenda vanda na boma. Kasi boma ke kangá ve bawu nzila ya kusala mambu yina me lunga. Danyele vandá ntwenya mosi yina vandá na bukindi mingi. Yandi kwizá longoka mambu yina bambikudi ya Nzambi soniká, faso bambikudulu ya Yeremia. Kulongoka mambu yango sadisak’ yandi na kuzaba ti ntangu fioti kaka bikaná samu bazwife katuka na Babilone. (Dan. 9:2) Kutala faso dyambu yina Yehova zonzá lunganá, salá ti Danyele lutila dyaka kutula ntima na Yehova. Ba yina ke tulá kaka ntima ya bawu nyonso na Yehova lenda vanda na bukindi ya nene. (Fwanisa yawu na Baroma 8:32, 37-39.) Ya kulutila mfunu, ntangu nyonso, Danyele vandá sambila Tata ya yandi ya mazulu. (Dan. 6:10) Yandi vandá na kifu ya kufungula ntima ya yandi na Yehova samu yandi lemvokila mpe sadisa yandi. (Dan. 9:4, 5, 19) Mutindu beto, Danyele butamá ve na bukindi. Kulongoka, kusambila mpe kutula ntima na Yehova sadisak’ yandi na kukulisa kifu yango. w23.08 3 §4; 4 §7

Kutumama na bantu ya luyalu ke natiná beto mpe bampangi ya nkaka bambote. Wa’ faso? Ya ke sadisá beto na kubwa ve na bampasi yina ke kutaná bantu yina ke tumamá ve na misiku. (Rom. 13:1, 4) Ya ke sadisá mpe bantu ya luyalu na kutala Bambangi ya Yehova na faso ya mbote. Beto zonzila mambu yina salamá na Nigéria bamvula mingi na manima. Basoda kotá na Yinzo ya Kimfumu samu na kusosa ba yina vandá sala muvusu na mambu ya kufuta mpaku. Kasi mfumu ya bawu zonzá na bawu na kukwenda samu ti “Bambangi ya Yehova ke salá ve muvusu na mambu ya mpaku.” Bambala nyonso yina nge ke tumamá na bantu ya luyalu, nge ke lakisá ti Bambangi ya Yehova ke bantu ya mbote mpe na mantwala, ya lenda sadisa nge na bampangi ya nge. w23.10 9 §13

Bisadi mingi ya Yehova me lutisa bamvula mingi na kuvingila nsuka ya yinza yayi. Na meso ya bantu, nsuka ya yinza yayi ke ve na kwizá na mbangu. Kasi Yehova zaba yinki ya ke na salá beto. Yandi zonzá mambu yayi na mbikudi Abakuki: ‘Samu kimona-meso kele ntete samu na ntangu ya yawu yina ba me zonza, mpe ya ke kwenda mbangu tii na nsuka ya yawu, mpe ya ke suka ve. Ata kana ya kwiza ve na mbangu, landa kuvingila yawu! Samu ya ke lungana kaka. Ya ke lutisa ve ntangu!’ (Aba. 2:3) Mambu yayi vandá ve kaka mbote samu na Abakuki, ya lenda sadisa mpe beto bubu yayi. Yehova natá ntumwa Polo na kusadila bamambu yina yandi zonzá na Abakuki samu na kukindisa Bakristo yina vandá vingila yinza ya malu-malu. (Ebr. 10:37) Ee, Yehova pesá nsilulu ti yandi ke vuukisa beto, ata ya lenda talana ti ya ke na baká ntangu na kulungana, beto lenda vanda ya kundima ti “ya ke lungana kaka. Ya ke lutisa ve ntangu!” w23.04 30 §16

Ya ke kyadi na kutala ti bantu mingi ya Izraele mangaka kundima ti Yehova vanda sadila Moyize samu na kutwadisa bawu. (Kut. 14:10, 11) Bambala mingi, ba vanda manga kundimila yandi. Na yawu, Yehova ndimaka ve ba kota na ntoto ya nsilulu. (Kut. 14:30) Kasi, bantu ya Izraele ya nkaka ndimaka faso ya Yehova ya kutwadisa bawu. Na kifwani, na yina me tadila Kalebi, Yehova zonzaka: “Kalebi . . . bikaka ve kusadila munu na ntima ya muvimba.” Yehova sakumunaka Kalebi, mpe pesaka yandi bweso ya kusoola yandi mosi ntoto ya yandi na Kanana. (Yos. 14:12-14) Bana ya bantu ya Izraele yina kufwaka na ntoto ya kuyuma, lakisaka kifwani ya mbote na kulandaka mutindu ya Yehova ya kutwadisa. Ntangu Yozue vandaka ntwadisi ya Izraele, ‘ba vanda zitisaka yandi mingi na luzingu ya yandi ya muvimba.’ (Yos. 4:14) Ni na yawu, Yehova kotisaka bawu na ntoto ya nsilulu.—Yos. 21:43, 44. w24.02 21 §6-7

Mutindu munganga lenda zaba kana ntima ya beto ke na mavimpi ya mbote na kutalá faso ya ke na bulá, faso mosi mpe beto lenda zaba kana luzolo ya beto na Nzambi ke ngolo ntangu beto ke talá luzolo ya beto samu na bampangi. Kana beto ke na talá ti luzolo ya beto samu na bampangi me kuma fioti, ya lenda sadisa beto na kuzaba ti luzolo ya beto samu na Nzambi mpe me kuma fioti. Kasi ntangu beto ke lakisá ntangu nyonso luzolo na bampangi, ya ke lakisá ti luzolo ya beto samu na Nzambi ke ngolo. Ntangu beto ke talá ti beto ke na zolá dyaka ve bampangi ya beto faso na ntama, ya me fwana kukwamisa beto. Samu na yinki? Samu ti ya zola zonza ti kindiku ya beto na Yehova me banda kufwa. Ntumwa Yoane zonzilak’ yawu pwelele ntangu yandi zonzaka: “[Muntu] lenda kuzola ve Nzambi yina yandi ke talaka ve kana yandi zola ve mpangi ya yandi yina yandi ke talaka.” (1 Yoa. 4:20) Yinki ya ke na longá beto? Yehova ke sepelá na beto kaka ntangu beto ke ‘zolasanaka.’—1 Yoa. 4:7-9, 11. w23.11 8 §3; 9 §5-6

Ntangu yandi vandá ntete ntwenya, mfumu Yehoashi baká mukanu mosi ya mbote. Ata ti yandi vandá dyaka ve na tata, yandi landá mbote-mbote nzila yina nganga-nzambi ya nene Yehoyada lakisak’ yandi. Yehoashi vandá mutindu mwana ya yandi mpe yandi vandá lakisak’ yandi nzila ya Yehova. Samu ti Yehoyada vandá kifwani ya mbote samu na Yehoashi, yandi baká mukanu ya kusadila Yehova mpe sadisá dikanda ya Nzambi na kusala mutindu mosi. Yehoashi salá nyonso samu na kubongisa tempelo ya Yehova. (2 Ns. 24:1, 2, 4, 13, 14) Ya ke bweso ya nene, kana bibuti ya nge to muntu ya nkaka ke na longá nge na kuzola Yehova mpe na kulanda misiku ya yandi na luzingu ya nge. (Bin. 2:1, 10-12) Bibuti ya nge lenda longa nge na bafaso mingi. Bibuti ya nge ke vanda na kilengi kana nge sadila malongi ya Biblia yina ba ke pesá nge. Ya kulutila mfunu, Nzambi ke vanda na kilengi mpe kindiku ya nge na yandi ke vanda dyaka ngolo. (Bin. 22:6; 23:15, 24) Ya ke vanda mbote na nge na kulanda kifwani ya Yehoashi ntangu yandi vandá ntete ntwenya. w23.09 8-9 §3-5

Yehova me pesa beto nsilulu ti yandi ke kuwa balusambu ya beto. Nzambi ya beto ke zolá beto samu beto ke ya kukwikama na yandi. Na yawu, yandi lenda kanga ata fioti ve makutu na balusambu ya beto. (Nku. 10:17; 37:28) Kasi, ya zola zonza ve ti yandi ke pesa beto nyonso yina beto ke lombak’ yandi. Ya ke na bima yina beto ke kuzwa kaka na yinza ya malu-malu. Ntangu Yehova ke kuwá balusambu ya beto, yandi ke kanisá mpe na bamambu yina yandi zola kulungisa. (Iza. 55:8, 9) Mosi ya bamambu yina Yehova zola kulungisa ni kusala ti ntoto vanda ya kufuluka na bantu yina ke tumama na yandi na kilengi nyonso. Kasi Satana ke zonzá ti bantu ke vanda na kilengi ya kulutila kana ba kukitwadisa. (Kub. 3:1-5) Samu na kulakisa ti mambu yina Satana zonzá ke luvunu, Yehova me bika bantu yala na zulu ya bampangi. Kasi, ni luyalu ya bantu me nata bampasi yina beto ke na talá bubu yayi. (Lon. 8:9) Beto zaba ti ni na ntangu yayi ve Yehova ke katula bampasi yayi. Kana yandi sala yawu, bantu ya nkaka ke kanisa ti luyalu ya bantu me simba, mpe ti ba me lenda. w23.11 21 §4-5

Abrahami vandá na bamvula 100 mpe Sara bamvula 90, mwana ya nsilulu butamá ntete ve. Na meso ya bantu ya vandá talana pwelele ti Abrahami na Sara lenda buta ve. Ya vandá mambu yina meká kiminu ya Abrahami. Kasi “Abalami kwikilaka mpe kumaka ‘tata ya makanda mingi ya bantu.’” (Rom. 4:18, 19) Ya tsyeleka, nsilulu yayi lunganá mpe yandi kumá tata ya mwana ya nsilulu. (Rom. 4:20-22) Mutindu yandi salá na Abrahami, Nzambi lenda ndima beto mutindu bantu ya lunungu mpe bandiku ya yandi. Ni na yawu, ntumwa Polo sonikaka: “Mambu yayi : ‘Nzambi ndimaka yandi mutindu muntu ya kudedama’ sonamaka ve kaka samu na yandi mosi. Yawu sonamaka mpe samu na beto yina Nzambi ke ndima mutindu bantu ya kudedama, samu ti beto ke kwikilaka yandi yina vumbulaka Mfumu ya beto Yesu na lufwa.” (Rom. 4:23, 24) Kaka mutindu Abrahami, beto me bonga kuvanda na kiminu na Yehova, kusala bamambu ya mbote mpe kuvanda na kundima ti Yehova ke lungisa bansilulu ya yandi. w23.12 7 §16-17

Ntangu nge ke kutanaka na bamambu ya mpasi yina ke pesaka nge boma, kuzimbana ve ti Yehova ke na talaka yawu mpe yandi zaba yinki ya ke na salaka nge na ntima. Na kifwani, Yehova talaka ve kaka mpasi yina bantu ya Izraele vanda tala na Ezipte. Kasi, yandi zabaka mpe mbote-mbote ‘bampasi yina ba vanda tala.’ (Kub. 3:7) Kana nge ke kaka na kanisaka na mambu yina ke na kuminaka nge, ya lenda vanda mpasi na nge na kutala diboko ya Yehova. Yinki nge lenda sala? Lomba na Yehova yandi sadisa nge na kutala mutindu yandi ke na sadisaka nge. (2 Mf. 6:15-17) Kanisa mwa fioti: Ya ke kwandi na mvutu to disolo na lukutakanu ya kimvuka yina sadisaka nge? Ya ke kwandi na nzimbu ya malu-malu, mukanda to video yina pesaka nge ngolo? Ya ke kwandi na dikanisi ya Biblia yina mpangi kabulaka na nge mpe yina kindisaka nge? Beto lenda zimbana faso bampangi ya beto ya kento na ya bakala lakisaka beto luzolo, mpe lubakusu yina beto kuzwaka na kati ya mambu ya Nzambi. Ya tsyeleka, ya ke makabu yina me katuka na Yehova. (Iza. 65:13; Mrk. 10:29, 30) Ya ke lakisaka ti nge ke mfunu samu na Yehova mpe ti nge lenda tudila yandi ntima—Iza. 49:14-16. w24.01 4-5 §9-10

Tekila yandi vutuka na zulu, Yesu bambulá bilandi ya yandi kisalu yina yandi pesá bawu ya kuzonzila nkumbu ya yandi ‘na Yeruzalemi, na kizunga nyonso ya Zude, ya Samaria, mpe tii na bansuka ya ntoto.’ (Bis. 1:8; Luke 24:46-48) Mwa ntangu fioti na manima, bamfumu ya Bazwife simbá bantumwa Piere na Yoane, ba natá bawu na sanedreni, mpe ba zonzá na bawu na kubika kusamuna. Ba zonzá ti ba ke talisa bawu mpasi kana ba tatamana. (Bis. 4:18, 21) Piere na Yoane zonzaka: “Wapi mambu kele ya kudedama na meso ya Nzambi: kutumama na Nzambi to na beno? Beno kuzwa mvutu beno mosi. Kasi beto, beto lenda kumanga ve na kuzonzila mambu yina beto talaka mpe kuwaka.” (Bis. 4:19, 20) Ntangu ba biká Piere na Yoane, bawu na bilandi ya nkaka sambilá Yehova samu yandi pesa bawu ngolo ya kusala luzolo ya yandi. Yehova pesá mvutu na lusambu ya bawu.—Bis. 4:31. w23.05 5 §11-12

Na kati ya bamvula mingi, Yehova na Yesu kulisaka kindiku ya ngolo mpe luzolo ya bawu kumaka nene. Mutindu beto me tanga yawu na verse yina ke dikanisi ya bubu yayi, Yehova kwizaka lakisa pwelele luzolo ya yandi samu na Yesu. Yehova zola suka kaka na kuzonza: ‘Yayi ke mosi ya bana ya munu yina mu ke zolaka mingi.’ Kasi, yandi vanda zola beto zaba luzolo ya ngolo yina yandi ke na yawu samu na Yesu. Ni na yawu yandi bokilaka yandi “Mwana ya munu yina mu ke zolaka mingi.” Yehova vandaka na kilengi na mutindu ya muntu yina Yesu vandaka mpe na mambu yina yandi zola sala. (Ef. 1:7) Mpe Yesu vandaka ve na ntembe ti Tata ya yandi vanda zolaka yandi mingi. Samu ti luzolo ya Yehova samu na Yesu vandaka ya tsyeleka, ya vandaka ve mpasi na Yesu na kutala yawu. Na kundima nyonso, Yesu zonzaka bambala mingi ti Tata ya yandi ke zolaka yandi.—Yoa. 3:35; 10:17; 17:24. w24.01 28 §8

Kanisa: Muntu yina nge ke zolaka me zonza mambu ya yimbi na nkumbu ya nge. Nge me zaba ti ya ke luvunu, kasi mingi ke na ndimaka yawu. Ya kulutila yimbi, bantu ke na vutukilaka mambu yango, mpe mingi ke na kwikilaka na yawu. Yinki ya ke sala nge na ntima? Kana nge kipe bantu mpe bamambu yina ba ke na zonzaka na nkumbu ya nge, ya ke sala nge mpasi. Na kifwani yayi, beto lenda zaba yinki ya salaka na Yehova ntangu ba bebisaka nkumbu ya yandi. Mosi ya bambazi ya yandi vuninaka yandi bamambu na kento ya ntete, Eve. Yandi kwikilaka na luvunu yango. Luvunu yayi nataka bibuti ya beto ya ntete na kupesa mukongo na Yehova. Ni yawu salaka ti disumu mpe lufwa kota na yinza. (Kub. 3:1-6; Rom. 5:12) Samu Satana zonzaka luvunu na bilanga ya Eden, bubu yayi, beto ke na talaka bamambu mutindu lufwa, bamvita, mpe bampasi ya mutindu na mutindu. Luvunu nyonso yayi, mpe bamambu nyonso yina ya nataka, salaka kwandi Yehova mpasi na ntima? Ee. Kasi Yehova bumbaka ve nkele. Biblia ke bokilaka yandi “Nzambi yina kele ya kufuluka na . . . kyese.”—1 Tim. 1:11. w24.02 8 §1-2

Wa’ faso nge lenda landa kifwani ya Yozefi? Kubanda bubu yayi, nge lenda baka mukanu na yina nge ke sala kana ntontolo me kumina nge. Longoka kuyiina bamambu nyonso yina Yehova ke yiinaka, mpe kusosa ata fioti kukanisa na yawu. (Nku. 97:10; 119:165) Ya ke sala ti nge kubwa ve na bantontolo, samu nge zaba na mantwala yinki ya kusala. Ya lenda vanda ti, nge zaba ti nge ke na matsyeleka, mpe ti nge zola kusadila Yehova na ntima ya nge nyonso. Kasi ya ke na mambu yina ke na kangaka nge nzila na kukipesa mpe na kuzwa mbotokolo. Nge lenda landa kifwani ya mfumu Davidi. Nge lenda lomba na Yehova: ‘Fyongonina munu, O Nzambi, mpe zaba ntima ya munu. Tala munu, mpe zaba makanisi yina ke na nyongisaka munu. Tala kana na kati ya munu ke na nzila yina ke pesaka mpasi, mpe twadisa munu na nzila ya mvula na mvula.’ (Nku. 139:23, 24) Yehova ke sakumuna bangolo nyonso yina nge ke sala samu na kulungisa mukanu ya nge ya kukipesa mpe kuzwa mbotokolo. Yandi ke sakumunaka ba yina ke “sosaka yandi” na ntima nyonso.—Ebr. 11:6. w24.03 6 §13-15

Ni nganga-nzambi vandá na luve ya kuzonza samu na dikanda na mantwala ya Nzambi. Ni Aroni Yehova soolá samu na kuvanda nganga-nzambi ya nene ya ntete na Izraele ntangu ba yidiká tenta ya lukutakanu. Kasi, mutindu ntumwa Polo zonzak’ yawu, “banganga-Nzambi yango vwandaka mingi, samu ti lufwa vwandaka sala ti bawu sala ve kisalu yina tii seko.” (Ebr. 7:23-26) Samu ba vandá bantu ya masumu, ba vandá pesá mpe minkayulu samu na masumu ya bawu mosi. Ni yawu ke na lakisá luswaswanu yina kele na banganga-nzambi ya Izraele na Nganga-Nzambi ya kulutila nene, Yesu kristo. Mutindu Nganga-Nzambi ya nene, Yesu Kristo ke “na salaka . . . kisalu ya yandi na kati ya . . . yinzo ya tsyelika ya lele yina tungamaka na muntu ve kasi na Mfumu.” (Ebr. 8:1, 2) Polo zonzá ti “Yesu ke zingaka seko, mpe kisalu ya yandi ya bunganga-Nzambi ke manisa ve.” Polo zonzá mpe ti “Yesu ke na dyambu ya yimbi ve, mpe ke na disumu ve” mpe yandi ke ve mutindu banganga-nzambi ya nene ya Izraele, “yina ke pesá minkayulu ntete samu na masumu ya bawu mosi.” w23.10 26 §8-9

“Zulu ya ntete” kele baluyalu yina ke na lutumu ya Satana mpe bambazi ya yimbi. (Mat. 4:8, 9; 1 Yoa. 5:19) Bantangu ya nkaka, Biblia ke sadilá nzonzolo “ntoto” samu na kuzonzila bantu yina ke vandá na zulu ya ntoto. (Kub. 11:1; Nku. 96:1) Na yawu, “ntoto ya ntete” kele bantu ya yimbi yina ke na zulu ya ntoto bubu yayi. Yehova ke yidika ve “zulu” mpe “ntoto” ya bubu yayi. Yandi ke katula “zulu ya ntete” mpe “ntoto ya ntete.” Na kisika ya yawu, yandi ke tula “zulu ya malu-malu mpe ntoto ya malu-malu.” Ya zola zonza ti yandi ke tula luyalu ya malu-malu yina ke twadisa bantu ya lunungu yina ke vanda na zulu ya ntoto. Yehova ke sala ti ntoto mpe bantu kuma ya kulunga. Ya ke vanda mutindu ba me kuma ya malu-malu. Mutindu Izaya bikulak’ yawu, Yehova ke sala ti ntoto ya muvimba kuma kisika mosi ya kitoko mutindu bilanga ya Edeni. Yandi ke kumisa mpe beto bantu ya malu-malu ntangu yandi ke belusa mosi na mosi ya beto. Bikata, bantu ya meso ya kufwa mpe mababa ke beluka. Ata mpe bantu ya kufwa ke vutuka na luzingu.—Iza. 25:8; 35:1-7. w23.11 4 §9-10

“Mpasi ya nene” ke kubwa kaka na mbala mosi. (Mat. 24:21, nwt-MK) Beto ke zabá ve kana bamambu mutindu bamvula ya nene ke kwiza to ve. Kasi na yina me tadila mpasi ya nene, beto me zaba ti ya ke kwiza. Na yawu, Yesu zonzá na bilandi ya yandi bamvula 2000 na mantwala, na kuvanda ya kukubama samu na kilumbu yango. Kana beto vanda ya kubongama, beto ke lenda kukanga ntima na mantwala ya bamambu ya mpasi mpe kusadisa bampangi na kukanga ntima faso beto. (Luke 21:36) Beto ke vanda na nsatu ya kukanga ntima samu na kutumama na Yehova mpe kundima ti yandi ke bumba beto. Yinki beto ke sala, kana bampangi ya beto ke dyaka ve na mbongo to bima ya nkaka? (Aba. 3:17, 18) Ntima ya kyadi ke nata beto na kusadisa bampangi mpe kupesa bawu bima yina ba ke vanda na yawu nsatu. Ntangu bamfumu ya makanda ke vukana samu na kunwanisa beto, ya lenda vanda ti beto ke vanda kisika mosi na bampangi ya beto. Na ntangu yina, yinki beto ke sala? (Ezk. 38:10-12) Kuvanda na luzolo ya ngolo samu na bawu, ke sadisa beto na kuvanda na bawu na ntangu ya mpasi. w23.07 2 §2-3

Bantu ya kukwela lenda landa kifwani ya Prisila na Akila, bampangi ya kukwela yina bakristo ya ntete vandá zolá mingi. (Rom. 16:3, 4) Ba vandá salá kintwadi na kisalu ya bawu, na kisalu ya kusamuna mpe samu na kusadisa bampangi. (Bis. 18:2, 3, 24-26) Na kati ya Biblia, bisika nyonso yina ba ke zonzilá Prisila na Akila, ba ke vandá kaka kintwadi. Wa’ faso bantu ya kukwela lenda landa kifwani ya bawu? Kanisa na bamambu yina nge na kento to bakala ya nge ke na nsatu ya kusala. Ntangu ya nkaka, ya ke na bamambu yina nge kanisá kusala nge mosi, kasi beno lenda sala yawu kintwadi. Na kifwani, Prisila na Akila vandá samuná kintwadi. Beno ke vandá kwandi na kifu ya kusamuná kintwadi? Prisila na Akila vandá salá mpe kintwadi. Ntangu ya nkaka nge na kento ya nge ke salá ve kisalu mosi, kasi ya lenda vanda na bisalu ya yinzo yina beno lenda sala kintwadi. (Lon. 4:9) Ntangu beno ke sadisá bampangi na kulungisa kisalu, ya ke salá ti beno kuma mutindu équipe, mpe kuzwa bweso ya kusolola. w23.05 22-23 §10-12

Beto nyonso bantangu ya nkaka ke vandaka na boma. Na kifwani, ntangu mfumu Saule vanda sosa kufwa Davidi, Davidi kimaka na Filistia na mbanza ya Gati. Mfumu Akishi, kwizaka zaba ti Davidi vandaka muntu yina ba yimbilaka nzimbu: ‘Yandi kufwaka makumi ya mafunda ya bantu’ na bwala ya Filistia. Ya salaka Davidi “boma ya mingi.” (1 Sa. 21:10-12) Yandi vandaka na boma ya bamambu yina Akishi zola sala yandi. Yinki sadisaka Davidi na kununga boma ya yandi? Na Nkunga 56, Davidi ke na fungulaka ntima na bamambu yina kuminaka yandi na Gati. Na Nkunga yayi, Davidi ke na zonzilaka yinki salaka ti yandi vanda na boma, mpe yinki sadisaka yandi na kununga yawu. Ntangu yandi vandaka na boma, Davidi tulaka ntima na Yehova. (Nku. 56:1-3, 11) Ya ke ve ya mpamba Davidi vanda tulaka ntima ya yandi na Yehova. Yehova pesaka yandi mayela ya kukanisa na kima yina yandi zola sala: yandi vunaka bulawu. Ni na yawu, na kisika ya kufwa yandi, Akishi vandaka dyaka ve na nsatu ya kutala yandi. Ya salaka ti Davidi kuzwa bweso ya kukima.—1 Sa. 21:13–22:1. w24.01 2 §1-3

Banani ba ke na zonzilá na dikanisi ya bubu yayi? Bakristo yina ba tulaka mafuta yina vumbukaka na lufwa. Na yawu, ntangu bakristo nyonso yina ba tulaka mafuta ke vanda na zulu pene-pene na nsuka ya mpasi ya nene, mosi ya bisalu ya ntete yina ba ke sala, ni kunwana. Kasi, ntangu ba ke kwenda na zulu, kintwadi na Kristo mpe bambazi ya yandi, ba ke nwanisa bambeni ya Nzambi na mvita ya nsuka. Na ntoto, bakristo ya nkaka yina ba tulaka mafuta ke ya kununa mpe ke dyaka ve na ngolo. Kasi na manima ya kuvumbuka na lufwa na zulu, ba ke vanda bampeve yina ke kufwa dyaka ve. Na ngolo mingi, ba ke nwana mvita, kintwadi na Mfumu ya beto Yesu Kristo. Na manima ya kununga mvita ya Armagedoni, ba ke sala samu bantu vanda na nzutu ya kulunga. Ntembe ve, bakristo yayi ke vanda dyaka ve bantu ya masumu ntangu ba ke vanda na zulu. Na yawu, lubakusu yina ba ke pesa na bampangi ya bawu yina ba ke zolaka mingi ntangu ba ke vanda kuna, ke lutila yina ba ke pesaka bawu ntangu ba ke awa na ntoto. Kukanisa na yawu, lenda kindisa beto. w24.02 6-7 §15-16

Ba ya nkaka ke ya kubongama samu na kukipesa mpe kuzwa mbotokolo. Kasi, ba ke na maketi-keti na kusala yawu. Ba lenda vanda na boma ba basisa bawu na kimvuka kana ba sala disumu ya nene. Kana nge ke na boma, vanda na kundima ti Yehova ke pesa nge nyonso yina nge ke na yawu nsatu samu nge “vwanda na luzingu ya kudedama na ntwala ya [yandi] na kusala mambu yina ke yangidikaka [sepelisaka] yandi.” (Kol. 1:10) Kaka faso yandi sadisaka bantu mingi ya nkaka, yandi ke sadisa nge mpe. (1 Ko. 10:13) Ni yina ke salaka ti kaka bantu ndambu basika na kimvuka ya yandi. Yehova ke bakisaka dikanda ya yandi na kubikana kaka ya kukangama na yandi. Samu ti beto ke bantu ya masumu, beto nyonso ke nwanaka na bansatu ya yimbi. (Zaki 1:14) Kasi, nge lenda soola yinki nge ke sala na mantwala ya ntontolo. Mambu ya tsyeleka kele, kaka ni nge ke soola mutindu nge ke natina luzingu ya nge. Ata ti bantu ya nkaka lenda zonza ti nge ke lenda ve kukutika nzutu na mantwala ya bansatu ya nge, ya ke luvunu. Nge lenda longoka kukanga nzutu na bansatu ya yimbi. w24.03 5 §11-12