Nga Ozitisanga o Moyo nze Nzambi?

1, 2. Nkia lukau katuvana o Nzambi luna mfunu mu tandu kiaki, ekuma?

WAU vo tu vangwa ya ngangu, tulenda tanginina e fu ya S’eto ezulu, kadi watuvana moyo una vo i lukau lusundidi e ntalu. (Etuku 1:27) Muna kuma kia lukau lwalu, tulenda bakula nluta mia lemvokela nkanikinu mia Nkand’a Nzambi. Muna lemvokelanga nkanikinu miami tulenda kala azikuka muna mwanda, tulenda zola Yave yo kala ‘ye ngangu zasinswa mu zaya mpambula za weto yo bi.’—Ayibere 5:14.

² Umbakuzi wa nkanikinu mia Nkand’a Nzambi mfunu una o unu, kadi ka vena nsiku ko milenda sadilwa muna mambu mawonso mebwanga muna zingu kia wantu ova nza. E ziku kia diambu diadi kitoma monekanga kw’anganga ziwukanga yimbevo, musungula vava besadilanga o menga. E diambu diadi diamfunu kikilu, kadi ditokanesanga awonso bazolele lemvokela Yave. Kansi, avo tubakwidi o mfunu walemvokela nkanikinu mia Nkand’a Nzambi, tulenda baka nzengo zambote zilenda kutusadisa mu kala ye ntona zambote yo sikila muna zola kwa Nzambi. (Ngana 2:6-11) Tala nkanikinu miakaka.

O MOYO YO MENGA MAVAUKA

3, 4. O Nkand’a Nzambi nkia ntangwa wayika o vauka kwa menga mu nkumbu antete? Nkia ziku usonganga nkanikinu wau?

³ Yave wasonga e ngwizani a moyo yo menga ye vauka kwandi, vava Kaini kavonda Abele. Nzambi wavovesa Kaini vo: “E nding’a menga ma mbunzi aku ikunkazila muna ntoto.” (Etuku 4:10) Vana meso ma Yave, menga ma Abele i moyo andi una wakotwa nsoki yo vondwa. Muna kuma kiaki, tulenda vova vo menga ma Abele makazanga kwa Nzambi kimana kalandila Kaini e kunda.—Ayibere 12:24.

⁴ Vava kiavioka kizalu kia lumbu ya Noa, Nzambi wavana wantu o nswa wa dia nsuni mia bulu yo kubakanikina balembi dia menga. Nzambi wavova vo: “O nsuni yo moyo andi una vo menga mandi ke nudie ko. Kieleka o menga meno, ma mioyo, ntomba mo.” (Etuku 9:4, 5) Nkanikinu wau wavewa kwa mbongo yawonso ya Noa kumosi mpe yo yeto. Usonganga e ziku kia dina kavova Nzambi kwa Kaini vo e moyo wa vangwa yawonso i menga. Nkanikinu wau usonganga mpe vo Yave una vo i nto a moyo, ofundisa awonso ke bezitisanga moyo yo menga ko.—Nkunga 36:9.

5, 6. O Nsiku a Mose aweyi usongelanga vo menga mavauka ye mantalu? (Tala babu kina muna lukaya lwa 78.)

⁵ E ludi kia nkanikinu miole miami kiakala mpe muna Nsiku a Mose. Muna Fuka 17:10, 11 tutanganga vo: ‘Konso muntu . . . odia menga; ikunkangila e ndose ame, ikunkendona muna nkangu. Kadi o moyo muna menga i wina: yanuvanina mo van’eziku mabakanisina mioyo mieno: kadi i menga mebakanisin’o moyo.’a—Tala e babu, “Nkum’a Menga Muna Bakanisa Esumu,” muna lukaya lwa 76.

⁶ Muna vutula o moyo kwa ndiona Ovwidi wo, menga ma bulu ke masadilwanga ko van’eziku dia yimenga. Muna kuma kiaki, va ntoto mayitilwanga. (Nsiku 12:16; Yezekele 18:4) Kansi, Aneyisaele ke babadisanga nsiku wau ko muna vava vaikisa menga mawonso muna bulu. Ekolo e bulu kizengelo elaka mu vaikisa menga, mwisi Isaele wadianga o nsuni a bulu ye ntona zavelela, ediadi diasonganga o zitu kwa Mvani a Moyo.

7. Davidi aweyi kasongela luzitu lwa vauka kwa menga?

⁷ Davidi oyikilwanga vo, “muntu on’ozolele o ntima [Nzambi],” wabakula nsasa a nsiku a Nzambi mu kuma kia menga. (Mavangu 13:22) Lumbu kimosi vava kamona evwina diayingi, makesa mandi matatu bayenda muna zunga kia atantu, bateka maza muna sima yo kuntwasila mo. Davidi aweyi kavanga? “Ke mau i menga m’awaya bavevwele mioyo miau ko e?” u kayuvula. Kuna kwa Davidi, o nua maza mama diau adimosi yo nua menga ma makesa mandi ana basia mioyo miau mu vonza. Kana una vo vwina diayingi kakala diau, kanua mo ko, kansi ‘wapongola mo kwa Yave.’—2 Samuele 23:15-17.

8, 9. Nga nyindu a Nzambi mu kuma kia moyo yo menga wasoba vava kiasikidiswa e nkutakani a Kikristu? Sasila.

⁸ Tuka Yave kavanina nkanikinu a menga kwa Noa, vioka 2.400 za mvu i bosi wavova wo diaka vava kasikidisa ekangu dia nsiku, vioka diaka 1.500 za mvu Yave wavumunwina selo yambuta ya nkutakani a Kikristu muna tandu kiantete mu soneka vo: ‘Kadi diyindwilu vo wete kwa mwand’avelela y’oku kwa yeto, ke tunukùdikil’ezitu diakaka ko, mavangama kaka mama; nukenga yimenga ya teke, yo menga, ye ma yafiontoka, ye mavangu ma zumba.’—Mavangu 15:28, 29.

⁹ Kieleka, e buka kia selo yambuta muna tandu kiantete babakula vo menga mavauka, o sadila mo mu mpila yambi diau adimosi yo sambila teke yovo bwa muna mavangu ma zumba. Akristu akieleka o unu belemvokelanga nkanikinu wau. Vana ntandu, ekolo belemvokelanga nkanikinu mia Nkand’a Nzambi, beyangidikanga Yave vava bebakanga nzengo mu kuma kia menga.

UNA AWUKI BESADILANGA O MENGA

10, 11. (a) Mbangi za Yave aweyi bebadikilanga e vangu dia siwa menga yo sadila ngengele yá zikatulwanga muna menga? (b) Nkia mpila ya sadila menga ina Akristu balenda kadila ye ngindu zaswaswana?

¹⁰ Mbangi za Yave bazeye wo vo ‘kuyikenga . . . muna menga’ disonganga vo lembi siwa menga yo lembi vana menga yovo katula menga ma yau kibeni yo vutula mo diaka muna nitu zau. Wau vo nsiku a Nzambi bezitisanga, ke bezolanga ko mpe sadila e ngengele yá zikatulwanga muna menga, ezi ziyikilwanga mu kimputu vo glóbulos vermelhos, glóbulos brancos, plaquetas ye plasma.

¹¹ O unu, e ngengele zazi zau ziyá zitetwanga yo vambululwa mu tini-tini, zisadilwanga mu wuka yimbevo ya mpila mu mpila. Nga Nkristu wafwana tonda e ngengele zazi? E lekwa yayi nga kafwete yo badikila nze “menga”? Konso Nkristu kafwete sadila e ntona zandi yo baka nzengo muna diambu diadi. Diau adimosi mpe ye mpila zakaka za wuka nze i sadila makina ma dialíse, hemodiluição isadisanga mu lembi vidisa menga mayingi ye mpila a wuka isadilwanga menga ma yandi kibeni mbevo. E mpila zazi za wuka ke zivavanga ko vo menga ma yau kibeni mbevo makatulwa yo vutula mo diaka muna nitu zau.—Tala Nkundikilu ina vana lukaya lwa 215-218.

12. Aweyi tufwete badikilanga mambu mevavanga vo twasadila e ntona zeto muna baka e nzengo?

¹² Nga osadila e ntona muna baka nzengo ngeye kibeni ke dina mfunu ko kwa Yave? Elo, kadi ovwanga ngindu ye makani meto o mfunu. (Tanga Ngana 17:3; 24:12.) Muna kuma kiaki, vava tulombanga lusadisu lwa Yave muna sambu mu zaya nlongo yovo mpila wuka tusadila, tufwete wilanga e ntona zeto zalongwa kwa Nkand’a Nzambi. (Roma 14:2, 22, 23) Kieleka, ka tufwete landa ntona za muntu akaka ko, ngatu kubayuvula, “Adieyi wadi vanga kele vo bwidilu e diambu diadi?” Muna diambu diadi, yambula konso Nkristu ‘kanata e zitu diandi.’b—Ngalatia 6:5; Roma 14:12; tala e babu “Nga Ibadikilanga Menga vo Mavauka?” muna lukaya lwa 81.

NSIKU MIA YAVE MISONGANGA ZOLA KW’ESE

13. E Nsiku ye nkanikinu mia Yave adieyi misonganga mu kuma kiandi? Yika e nona.

¹³ E nsiku ye nkanikinu mina muna Nkand’a Nzambi misonganga vo Yave Munsia-nsiku a ngangu ye Se dianzodi ona otoma lunga-lunganga wan’andi. (Nkunga 19:7-11) Kana una vo nkanikinu wa ‘kuyikenga muna . . . menga’ ke wavewa mu wuka yimbevo ko, ukututaninanga muna yimbevo isambukilwanga mu kuma kia siwa menga. (Mavangu 15:20) Madotolo mayingi bevovanga vo o lembi sadila menga muna lupasu i “mpila ya wuka isundidi o mfunu” muna umbangu wampa wa wuka yimbevo. Kuna kw’Akristu akieleka, lunungunuku lwalu lusonganga e ziku kia ngangu yo zola kwa Yave kwalembi tezakana.—Tanga Yesaya 55:9; Yoane 14:21, 23.

14, 15. (a) Nkia nsiku misonganga o zola kwa Nzambi muna nkangu andi? (b) Aweyi lenda sadila nkanikinu mina muna nsiku miami?

¹⁴ E mpila in’o Nzambi kavavilanga e wete dia nkangu andi muna Isaele yankulu yimonekanga muna nsiku miandi. Kasikil’owu, wau vo salu yayingi yasadilwanga kuna nludi a nzo, muna venga e sumbula Yave wakanikina kwa Aneyisaele vo muna tunga nzo, bafwete tunga mpe nkakidilwa kuna nludi. (Nsiku 22:8; 1 Samuele 9:25, 26; Nekemiya 8:16; Mavangu 10:9) Nzambi wakanikina mpe vo ngombe za lulendo zakala ye fu kia tula wantu, zayingilwanga. (Luvaiku 21:28, 29) Awana bavezanga nkanikinu miami ke bazitisanga mioyo mi’akaka ko, mu vonza kia nkanu a menga bayisianga.

¹⁵ Aweyi lenda sadila nkanikinu mina muna nsiku miami? Toma fimpa ekalu diaku, ye mpila ina odiatisilanga dio, ye bulu yaku, ye nzo aku, ye fulu kia salu ye nsaka zina osolanga. Muna nsi zakaka, aleke ayingi befwanga mu sumbula muna kuyisianga mu vonza. Kansi, aleke ana bazolele sikila muna zola kwa Nzambi yo zitisa moyo, ke bekuyisianga mu nsaka za vonza ko. Ke beyindulanga ko vo aleke ke balendi bwila vonza ko. Kansi, muna lembi kuyisia mu vonza, bemwenanga kileke kiau e kiese.—Kimpovi 11:9, 10.

16. Nkia nkanikinu wa Nkand’a Nzambi usadilwanga mu kuma kia katula e vumu? (Tala mpe mvovo mina van’eyanda lukaya.)

¹⁶ Kana nkutu moyo a nsedia una muna vumu kia ngudi, wantalu kuna kwa Nzambi. Muna Isaele yankulu, avo muntu owende nkento una ye vumu yo kumvonda yovo vonda nsedia una muna vumu, Nzambi wambadikilanga vo mumponda-muntu, diavavanga vo kavana “moyo mu moyo.”c (Tanga Luvaiku 21:22, 23.) Ozevo, konso mvu Yave okendalalanga vava kemonanga ulolo wa nsedia mivondwanga ku lukanu una ke bawutukidi ko. Ndonga bekatulanga e vumu mu kuma ki’eloko ye umpuki.

17. Aweyi lenda fiaulwisila muntu ona wakatula vumu una kazeye nkanikinu mia Nzambi ko?

¹⁷ Kansi, adieyi tuvova mu kuma kia nkento ona wakatula vumu una kazeye eludi kia Nkand’a Nzambi ko? Nga Nzambi ke kunloloka ko? Ve! Dialudi, muntu avo ovilukidi kieleka o ntima, Yave olenda kunloloka muna menga ma Yesu. (Nkunga 103:8-14; Efeso 1:7) Kristu i kuma kavovela vo: ‘Kiayiza bokela asongi ko, asumuki kaka bavilukw’e ntima.’—Luka 5:32.

VENGA KIMPALA!

18. O Nkand’a Nzambi aweyi uyikilang’e kuma kiampwena kifilanga wantu mu bungula menga?

¹⁸ Vana ntandu a venga e fu kia bangika akaka, Yave ozolele vo twayambula kimpala kina vo i kuma kiampwena kifilanga wantu mu bungula menga. Yoane wa ntumwa wasoneka vo: “Konso on’osaula mbunzi andi, mumponda-muntu kwandi.” (1 Yoane 3:15) Ndion’osaulanga mbunzi andi, ozolanga vo kafwa. Kimbeni kiandi kilenda kunkitula se mumponda-muntu yovo sia umbangi wa luvunu ulenda kumfila mu fundiswa kwa Yave. (Fuka 19:16; Nsiku 19:18-21; Matai 5:22) Muna kuma kiaki, diamfunu twakatula makani mambi muna ntima mieto.—Yakobo 1:14, 15; 4:1-3.

19. Muntu ofilwanga kwa nkanikinu mia Nkand’a Nzambi aweyi kebadikilanga e sono kia Nkunga 11:5 ye kia Filipi 4:8, 9?

¹⁹ Awana bezitisanga moyo nze una Yave kezitisilanga wo yo zola kwandi, bevenganga mpe mavangu mawonso ma nsoki. Muna Nkunga 11:5 tutanganga vo: ‘Omenganga kimpumbulu.’ E sono kiaki ke kisonganga kaka kiwuntu kia Nzambi ko; kansi kisonganga mpe nkanikinu wamfunu ufwete fila e zingu kieto. Kifilanga awana bezolanga Nzambi mu venga e nsaka zilenda kubafila mu yangalela umpumbulu. Diau adimosi mpe, wau vo Yave “Nzambi a luvuvamu” selo yandi bafwete zadisa ngindu ye ntima miau, ye konso oma mazola, konso fu kiambote ye konso lusanisinu lulenda twasa luvuvamu.—Tanga Filipi 4:8, 9.

VAIKA MUNA NKUBIKA ZINA MU NKANU A MENGA

20-22. Akristu nkia sambu bekuyisianga muna mambu ma nza? Ekuma?

²⁰ Vana meso ma Nzambi, nza yawonso ya Satana mu nkanu a menga ina. Muna Nkand’a Nzambi, nkubika za tuyalu zitezaneswanga ye bulu ya nsisi ivondanga ndonga wantu, kumosi ye selo yayingi ya Yave. (Daniele 8:3, 4, 20-22; Lusengomono 13:1, 2, 7, 8) Ayadi awaya besalanga kumosi ye akiti, y’akwa ngangu za nza mu vanga nkele miangolo milenda fwasa nza yawonso. E salu kiaki nzimbu zayingi kitwasanga. Dialudi vo, “e nza yawonso muna mbi ilele.”—1 Yoane 5:19.

²¹ Wau vo alandi a Yesu ‘ke ba nza ko’ ye ke bekuyisianga mu mambu ma tuyalu ye vita ko, ke bena mu nkanu a menga ko.d (Yoane 15:19; 17:16) Muna tanginina Kristu, ke bevutulanga mbi ko kw’awana bekubabangikanga. Kansi, bezolanga atantu au yo samba mun’ewete diau.—Matai 5:44; Roma 12:17-21.

²² Vana ntandu, Akristu akieleka ke bekotanga mu “Babele Anene” ko, ina vo i kintwadi kia nsambila zawonso za luvunu ova nza zilutidi bungula menga. Nkand’a Nzambi uvovanga vo, ‘muna yandi mwawanuk’o menga ma ngunza ye aveledi, ye awonso ana bavondwa ova nza.’ Muna kuma kiaki tulukiswanga vo: ‘Nuvaika mo, e nkangu ame.’—Lusengomono 17:6; 18:2, 4, 24.

23. Adieyi divavwanga muna vaika muna Babele Anene?

²³ Mayingi mevavwanga muna vaika muna Babele Anene, ke lomba kaka ko vo bakatula e nkumbu aku muna nkanda mia dibundu. Divavanga mpe vo wamenga mavangu mambi mana ke metumbwanga ko muna nsambila za luvunu, nze zumba, kuyisia muna mambu ma tuyalu, y’eloko dia vava vwama. (Tanga Nkunga 97:10; Lusengomono 18:7, 9, 11-17) Mavangu mama ntangwa zayingi mefilanga wantu mu bungula menga.

24, 25. (a) Nzambi aweyi kalenda lolokela mumponda-muntu ona vilukidi o ntima? (b) Aweyi diavangamenanga kuna nz’ankulu?

²⁴ Una ke twazaya nsambila aludi ko, yeto awonso mu nkubika za mpila mu mpila za nza ya Satana twakala, muna kuma kiaki, mu nkanu a menga twakala. Kansi, wau vo twasoba zingu kieto yo kwikila muna kimenga kia lukûlu lwa Kristu yo yekola mioyo mieto kwa Nzambi, twavwa edienga dia Nzambi ye tininu dia kimwanda. (Mavangu 3:19) E tininu diadi dikutusungamesanga mavata matininu makala kuna nz’ankulu.—Ntalu 35:11-15; Nsiku 21:1-9.

²⁵ E nkubika yayi aweyi yakala? Avo muntu muna Isaele ovondele nkw’andi mu sumbula, watininanga muna mavata matininu. Vava afundisi batalanga e diambu diadi, o mumponda-muntu wazingilanga mun’evata dia tininu yavana kefwa o ngang’ambuta. I bosi wayambulwanga kenda zingila konso kuna kazolele. Ekwe nona kiambote kisonganga e nkenda za Nzambi yo zitu kesonganga muna moyo a muntu! Kimenga kia lukûlu lwa Kristu i nkubik’a Nzambi o unu ina nze mavata matinina makala kuna nz’ankulu. E nkubika yayi ilenda kututanina kele vo tubwidi mu sumbula kia kulula nkanikinu a Nzambi mu kuma kia vauka kwa menga ye moyo. Nga ozitisanga nkubika yayi? Aweyi lenda wo vangila? Muna bokelanga akaka bakota mun’e tininu dia mwanda dina betela ye mavata matininu ma nz’ankulu, musungula ekolo kifinamanga ‘mpasi zayingi.’—Matai 24:21; 2 Korinto 6:1, 2.

ZITISA MOYO MUNA SAMUNANG’E NSANGU ZA KINTINU

26-28. E zingu kieto o unu aweyi kinina betela ye kia Yezekele wa ngunza? Aweyi tulenda sikidila muna zola kwa Nzambi?

²⁶ E zingu kia nkangu a Nzambi mu lumbu yeto kiafwanana ye kia Yezekele wa ngunza kuna nz’ankulu ona katumba kinyingidi o Yave muna Isaele. O Nzambi wamvovesa vo, ‘Vava owa e diambu muna nu’ame ofwete kubalukisa.’ Kele vo Yezekele waveza e salu kiaki, menga m’awana bafwa vava kiafwaswa Yerusaleme, mu ntu andi madi kala. (Yezekele 33:7-9) Kansi, Yezekele wasonga lemvo, kanata nkanu a menga ko.

²⁷ O unu, mu lumbu yambaninu a nza ya Satana tuzingilanga. Muna kuma kiaki, Mbangi za Yave bebadikilanga e salu kia samuna nsangu za Kintinu ye “lumbu kia nlandu a kunda” kia Nzambi nze mbebe y’elau. (Yesaya 61:2; Matai 24:14) Nga okuyivananga emvimba mu salu kiaki kiamfunu? Paulu wa ntumwa wasala e salu kiandi kia samuna e nsangu zambote ye sungididi kiawonso. I kuma kavovela vo: “Mpelèle muna menga ma wantu awonso. Kadi kimwene nsusidi a kunusamunwin’o lukanu lua Nzambi luawonso ko.” (Mavangu 20:26, 27) Ekwe mbandu ambote tufwete tanginina!

²⁸ Kieleka, mayingi tufwete vanga muna sikila muna zola kwa Yave, kebadikila kaka moyo yo menga ko nze una kebadikilanga mo o Yave. Tufwete kalanga mpe avelela yovo avauka vana meso mandi nze una tulongoka muna kapu kilanda.