Vava e Mbanza ina Izingila Yakwele Mvu

1. Nkia diambu Yesu kasakula edi diabwila mbanz’a Yerusaleme muna tandu kiantete?

VITILA lufwa lwandi, Yesu Kristu wasakula diambu dimosi dialungana mu nkumbu antete muna lumbu yambaninu ya tandu kia Ayuda. Yesu wabalukisa vo vekala ye lumbu kina e mbanz’a Yerusaleme ‘izungwa kwa vu kia makesa.’ (Luka 21:20) Yesu wavovesa mpe alandi andi vo vava bemona e vu kiokio kia makesa, i sia vo, vu kia makesa ma Roma, bafwete vaika vana vau.—Luka 21:21, 22.

2. Nkia lulukisu Paulu kavana kwa Akristu a Ayibere ana bazingilanga muna Yuda ye Yerusaleme?

² Mvu miakete vitila makesa ma Roma bazunga mbanz’a Yerusaleme, Paulu wa ntumwa wasonekena Akristu muna Yuda ye Yerusaleme o nkanda wakala ye nsangu za nkuma. O nkanda wau o unu uyikilwanga vo nkanda Ayibere. Muna kanda wau, Paulu wabavana malongi mamfunu mafwana kubasadisa mu kubama mu kuma kia mambu mabavingilanga kuna ntwala. Nkia mambu mabavingilanga? Lufwasu lwa Yerusaleme. Muna vuluzwa diavavanga vo Akristu batina yo sisa e nzo zau ye yinkita yau. Mu kuma kia mbanz’a Yerusaleme, Paulu wasoneka vo: “Ke tuna ye mbanza ko isikila yakwele mvu.” I bosi wakudikila vo: “Kansi mbanza ina ikwiza tuvavanga.”—Ayib. 13:14.

3. Nki i “mbanza ina ye nkubilwa yasikila”? Ekuma tuvavilanga yo?

³ Akristu ana babaka e nzengo zavaika muna Yerusaleme ye Yuda, bavezwa yo yikilwa vo mazowa. Kansi e nzengo zina babaka zavuluza e mioyo miau. Yeto mpe o unu tusevuanga wau vo ke tubundanga e vuvu kwa wantu ko ngatu vava lutaninu ye zingu kiambote mu nza yayi. Ekuma twabakila e nzengo zazi? Kadi tuzeye wo vo ke kolo ko e Kintinu kia Nzambi kifwasa e nza yayi. O yeto tuvavanga e “mbanza ina ye nkubilwa yasikila,” e “mbanza ina ikwiza,” i sia vo, Kintinu kia Nzambi.a (Ayib. 11:10; Mat. 6:33) Konso mwana ntu a diambu mu longi diadi uvovela: (1) una e longi dia Paulu diasadisila Akristu a tandu kiantete mu kwamanana vava e “mbanza ina ikwiza,” (2) una Paulu kabakubikila mu kuma kia mambu mebwa kuna sentu ye (3) una e longi diandi dikutusadisilanga o unu.

BUNDA E VUVU KWA YAVE KADI KE SINGA KUBEMBOLA KO

4. Ekuma e mbanz’a Yerusaleme yakadila o mfunu kuna kwa Akristu?

⁴ E mbanz’a Yerusaleme mfunu kikilu yakala kwa Akristu. I mûna mwasikidisilwa e nkutakani yantete ya Kikristu muna mvu wa 33 wa tandu kieto. I mûna mpe mwakala e buka kia Selo Yambuta. Vana ntandu, Akristu ayingi bakala ye zinzo ye mavua muna mbanz’a Yerusaleme. Kansi, Yesu walukisa alandi andi vo bavaika muna Yerusaleme ye muna Yuda.—Mat. 24:16.

5. Aweyi Paulu kasadisila Akristu bakala bakubama mu kuma kia mambu mabavingilanga?

⁵ Paulu wazola vo Akristu bakala bakubama mu kuma kia mambu mabavingilanga. Muna kuma kiaki, wabasadisa kimana bazaya dina Yave kayindulanga mu kuma kia mbanz’a Yerusaleme. Paulu wabasungamesa vo kuna kwa Yave, e tempelo, anganga ye yimenga yakelwanga muna Yerusaleme, ke yakala diaka yavauka ko. (Ayib. 8:13) Ayingi muna nkangu a mbanza babembola Masia. E tempelo ya Yerusaleme ke yakala diaka vula diasina ko dia nsambil’avelel’a Yave. Muna diadi, e mbanza ye tempelo fwaswa ifwaswa.—Luka 13:34, 35.

6. Ekuma tulenda vovela vo o lulukisu lwa Paulu muna Ayibere 13:5, 6 mu ntangwa yafwana lwalwaka kuna kwa Akristu?

⁶ Vava Paulu kasonekena Ayibere o nkanda, e kimvuama muna mbanz’a Yerusaleme kiatoma vuatumuka. Nsoneki mosi wa musi Roma muna tandu kiakina wayikila Yerusaleme vo “mbanza isundidi zayakana kuna Oriente.” Konso mvu Ayuda muna nsi zayingi bayendanga kuna Yerusaleme muna nkinzi mia nsambila, ediadi diasadisanga muna vuatumuna e kimvuama muna mbanza. Kalukatikisu ko vo akaka muna Akristu bavuanga mpe nluta mia nzimbu muna kolo kiakina kia nkinzi. Nanga i kuma Paulu kabavovesela vo: “Yambula e zingu kieno kiakondwa zola muna nzimbu, nuyangalelanga ina nuna yau.” I bosi, wabasungamesa o nsilu owu wamfunu wa Yave: “Kikuyambula nkutu ko, ngatu kubembola.” (Tanga Ayibere 13:5, 6; Nsi. 31:6; Nku. 118:6) Akristu ana bazingilanga muna Yerusaleme ye Yuda, nsilu wau bavuanga o mfunu. Ekuma? E kuma kadi vava batambula o nkanda wau, ke vavioka kolo ko, diavavanga vo batina yo sisa zinzo zau, yinkita ye mavua mau mawonso. Diavavanga mpe vo bayantika zingu kiampa muna fulu ina ke bazeye ko. Ediadi diampasi kikilu diakala kwa yau.

7. Ekuma tufwete kumikina e vuvu kieto muna Yave tuka owau?

⁷ Longi kwa yeto: Nkia mambu mekutuvingilanga kuna ntwala? Ke kolo ko tumona e mbaninu a nza yayi muna kolo kia “mpasi zayingi.” (Mat. 24:21) Nze Akristu a tandu kiantete, tufwete yingilanga yo toma kubama. (Luka 21:34-36) Muna kolo kia mpasi zayingi, nanga divava vo twasisa lekwa yeto yankaka yovo mavua meto mawonso yo bunda e vuvu vo Yave ke singa kutubembola ko. Kana nkutu owau, ekolo mpasi zayingi ke zayantikidi ko tukalanga ye lau dia songa kana kwa nani tubundanga e vuvu. Ukiyuvula: ‘Nga muna mavangu mame ye makani mame isonganga vo kibundanga e vuvu ko muna mavua, kansi muna Nzambi ona osianga o nsilu vo osinga kunsadisa?’ (1 Tim. 6:17) E mbandu ya Akristu a tandu kiantete ilenda kutusadisa mu sikila ye kwikizi. Kansi, mana mababwila ke malendi tezaneswa ko ye mana mebwa ova nza muna kolo kia “mpasi zayingi.” Muna diadi, aweyi tuzayila dina tuvanga vava mpasi zayingi ziyantika?

LEMVOKELA AWANA BEVITANGA O NTU

8. Nkia luludiku Yesu kavana kwa alongoki andi?

⁸ Vava Akristu batambula o nkand’a Paulu kwa Ayibere, ke vavioka mvu miayingi ko bamona e vu kia makesa ma Roma bazunga e mbanz’a Yerusaleme. Kiaki i sinsu kiasonganga vo bafwete tina, e Yerusaleme se ifwaswa. (Mat. 24:3; Luka 21:20, 24) Kansi, akweyi bafwana tinina? Yesu wavova vo: “Awana bena muna Yuda yambula batinina muna miongo.” (Luka 21:21) Muna zunga kia Yuda ye Yerusaleme mwakala ye miongo miayingi. Ozevo, nkia miongo bafwana tinina?

9. Ekuma diakadila diampasi kwa Akristu mu zaya e miongo bafwana tinina? (Tala mpe mapa.)

⁹ Tala e miongo mina Akristu bafwana tinina: Miongo mia Samaria, miongo mia Ngalili, mongo a Keremone, miongo mia Lebanone ye miongo mia kala kuna simu dia Yodani. (Tala mapa.) Muna zunga ya miongo miami mwakala ye mbanza zina wantu bayidulanga vo za lutaninu. Kasikil’owu, mbanz’a Gamla yakala vana ntandu a mongo wanda, diampasi diakala mu lwaka muna mbanza yayina. Ayuda akaka bayindulanga vo i mbanza yambote muna tinina. Kansi, mbanz’a Gamla i fulu kina Ayuda ye esi Roma banuanina e vita yangolo, ndonga muna nkangu a mbanza bafwa.b

10-11. (a) Aweyi Yave kasadisila Akristu mu zaya e miongo mina bafwana tinina? (Ayibere 13:7, 17) (b) Nkia nluta batambula Akristu wau vo balemvokela awana bavitanga o ntu? (Tala mpe fwaniswa.)

¹⁰ Muna sadisa Akristu bazaya miongo mina bafwana tinina, nanga Yave wasadila awana bavitanga o ntu muna nkutakani. Eusébio wa nsoneki a tusansu wasoneka vo: “Muna lutumu lwa Nzambi, wantu muna nkutakani a Yerusaleme batambula lusengomono lwavewa kwa mpangi ana bakala ye yiyekwa; bakanikinua . . . vo vitila e vita yabwa bafwete vaika muna mbanza yo kwenda zingila muna mbanz’a Pereia iyikilwanga vo Pela.” Mbanza Pela fulu kiambote kiakala kwa Akristu muna tinina. Lukufi yakala ye Yerusaleme, ke diampasi ko diakala muna ko lwaka. Kuna diaka e sambu, ndonga muna nkangu a Pela ke bakala Ayuda ko, muna diadi, ke bavavanga nuana ye esi Roma ko.—Tala mapa.

¹¹ Akristu ana batinina muna miongo, balemvokela longi dia Paulu, dia sia vo: “Nulemvokelanga awana bevitanga o ntu” muna nkutakani. (Tanga Ayibere 13:7, 17.) Mu kuma kia nlemvo basonga, nkangu a Nzambi wavuluzwa. O lusansu lusonganga e ziku vo Nzambi kabembola ko awana ‘bavingilanga e mbanza ina ye nkubilwa yasikila,’ i sia vo, Kintinu kia Nzambi.—Ayib. 11:10.

12-13. Aki nani Yave kesadilanga muna fila nkangu andi muna ntangwa zampasi?

¹² Longi kwa yeto: Yave osadilanga awana bevitanga o ntu muna vana tuludiku twasikididi kwa nkangu andi. Muna Bibila muna ye nona yayingi isonganga una Yave kasadila selo yandi yakwikizi muna fila nkangu andi muna ntangwa zampasi. (Nsi. 31:23; Nku. 77:20) O unu tumonanga ziku yayingi isonganga vo Yave okwamanananga sadila awana bevitanga o ntu muna fila nkangu andi.

¹³ Kasikil’owu, vava e vuku kia COVID-19 kiayantika, ampangi ana “bevitanga o ntu” batuvana tuludiku twavuanga o mfunu. Akuluntu batambula tuludiku kimana basadisa ampangi mu kwamanana sambila Yave. Vava e vuku kiayantika, ke vavioka kolo kiayingi ko twakala ye lukutakanu lwa mvivu mu vioka 500 za ndinga. Twalandila lukutakanu lwalu muna internete, muna televizau ye radio. Twakwamanana tambula madia ma mwanda. Muna kuma kiaki, twakwamanana muna kintwadi. Tuna ye ziku vo kiakala nkia mpasi tuwanana zau kuna ntwala, Yave okwamanana sadisa ampangi ana bevitanga o ntu muna kutusonga e nzila yambote ina tulanda. Vana ntandu a bunda Yave vuvu yo lemvokela nkanikinu miandi, nkia fu yankaka ikutusadisa mu kala twakubama mu zizidila e kolo kia mpasi zayingi?

SONGA NZOLANI A UNGUDI YE FU KIA ZOLA NZENZA

14. Landila Ayibere 13:1-3, nkia fu Akristu bafwana songa muna mvu miansuka vitila lufwasu lwa Yerusaleme?

¹⁴ Vava e mpasi zayingi ziyantika, divava vo twawokesa songa o zola kwa muntu yo nkwandi. Muna diadi, tufwete tanginina mbandu ya Akristu ana bazingilanga muna Yerusaleme ye Yuda. Akristu awaya, ntangwa zawonso basonganga o zola kwa muntu yo nkwandi. (Ayib. 10:32-34) Kansi, muna mvu miansuka vitila lufwasu lwa Yerusaleme, diavavanga vo Akristu bawokesa songa e ‘nzolani a ungudi’ ye “fu kia zola nzenza.”c (Tanga Ayibere 13:1-3.) Diau dimosi mpe kwa yeto, e kolo tufinamanga ku mbaninu a nza yayi, tufwete wokesa songa o zola kwa mpangi zeto.

15. Ekuma diavavilanga vo Akristu basonga nzolani a ungudi ye fu kia zola nzenza vava batina?

¹⁵ Vava makesa ma Roma bazunga e mbanz’a Yerusaleme yo sisa e mbanza kondwa kuma, Akristu bakala ye lau dia tina. Kansi, lekwa yakete kaka batina yau. (Mat. 24:17, 18) Ekolo batombokanga miongo ye vava balwaka muna mbanza ina batinina, lusadisu lwa muntu yo nkwandi bavuanga o mfunu. Wau vo vakala ye mpangi zayingi bavuanga lusadisu o mfunu, ediadi diavana elau kwa Akristu mu songa e nzolani a ungudi, fu kia zola nzenza, sadisa muntu yo nkwandi yo kayila akaka ina bakala yau.—Tito 3:14.

16. Aweyi tulenda songela zola kwa mpangi zeto ana bevuanga lusadisu lweto o mfunu? (Tala mpe foto.)

¹⁶ Longi kwa yeto: O zola kukutufilanga mu sadisa mpangi zeto vava bevuanga lusadisu o mfunu. Muna bonga e nona, ayingi muna nkangu a Nzambi bekuyivananga muna sadisa mpangi zau ana betinanga e vita yovo ana bebwilwanga e sumbula muna kubayikama muna kimwanda ye muna kinitu. Mpangi mosi ankento kuna Ucrânia ona watinina kuna nsi a kinzenza mu kuma kia vita, wavova vo: “Twamona una Yave kasadila mpangi muna kutufila yo kutusadisa. Ampangi batoma kututambula yo kutusadisa vava twakala kuna Ucrânia, i bosi kuna Hungria, owau kwaku Alemanha.” Awana besonganga e fu kia zola nzenza yo sadisa mpangi zau ana bevavanga lusadisu, bena se sadilwa vana moko ma Yave.—Nga. 19:17; 2 Kor. 1:3, 4.

17. Ekuma dinina o mfunu vo twalongoka songa nzolani a ungudi ye fu kia zola e nzenza tuka owau?

¹⁷ Muna kolo kia mpasi zayingi, o lusadisu tuvua o mfunu lulutila luna tuvuanga o mfunu o unu. (Kab. 3:16-18) Tuka owau Yave okutulonganga kimana twasonganga e nzolani a ungudi ye fu kia zola nzenza. E fu yayi mfunu kikilu ikala muna kolo kia mpasi zayingi.

NKIA MAMBU MEKUTUVINGILANGA KUNA NTWALA?

18. Aweyi tulenda tanginina e mbandu ya Akristu Ayibere?

¹⁸ O lusansu lutoma songanga vo Akristu ana balemvokela luludiku yo tinina muna miongo, bavuluka vava Yerusaleme yafwaswa. Diavavanga vo babembola e mbanza, kansi Yave kababembola ko. Aweyi tulenda tanginina e mbandu au? Ke tuzeye ko mambu mawonso mevangama kuna sentu. Kansi, Yesu watulukisa vo twakala twakubama muna lemvokela tuludiku tutambula. (Luka 12:40) Tulenda mpe badika yo sadila luludiku luna Paulu kasonekena Akristu Ayibere. Vana ntandu, tulenda kala ye vuvu muna nsilu a Yave wa sia vo, ke singa kutuyambula ko ngatu kutubembola. (Ayib. 13:5, 6) Muna kuma kiaki, yambula twakwamanana bunda e vuvu muna Kintinu kia Nzambi kina vo i mbanza ina izingila yakwele mvu yo vua e nsambu zakwele mvu zitwasa Kintinu kiaki.—Mat. 25:34.