Marichi

Pivyoona ira ilambo isha kinafiye. Komave kaganizelani vyongo vyevyo munaviwona nyo monga nyenyedi, mitengo, vinyama koma teto athu afwinyu. Kalivo unakaikele ira vyongo vyevi vikalavo masiki ira va thawi imo-iwa kavyaliwo. Vyongovi vikalavo chifukwa yoi Yehova oovilenga. (Gen. 1:1, 26, 27) Mulungwi-u unofuna zi-a nawili ilambo isha. Liye unoza akwakwaneli-ede yolingaela. Muilambo isha athu kanoza kasangalale na moyo o-omala kangan’na thanzi lapama. Vathawiwa, Mulungu unoza aniva-e ilambo isha, moi mofwanafwana na chilengedwe ninawona iywela, ilambweyo inaza ikala yapama. (Yes. 65:17; Chiv. 21:3, 4) Vathawiila muirenga vyevyo munawande nyo ira mulimbi-e iroromelo inyu. Muyamikelenga vinjinji dipo. Muganizelenga kopolo da Yehova. Mutanganisiwenga na vyongo vyokuza lambela. Mwairanga vyevi, munokala mugulu la athu anayo “mwa iroromelo noleza murima, kanowachela vyongo vyevyo Mulungu alonjezile liye monga cholowa iwa.” — Aheb. 6:11, 12. w23.04 31 ¶18-19

Yesu unoing’ana udimu nopepela athu etene kaonanga. Liye unafuna apeleke ulemelelo wetene wa Yehova va vyetene vyevyo vinafuna ireya. Eno Yesu unokuwa ira: “Lazalo kuma!” (Yoh. 11:43) Moi Lazalo unokuma m’mandamo. Va Yesu uira vyongo vyevyo athu amo-iwa kaonaathu ira kai vyowandeya. Khani inela inonikami-a ira niroromelenga vinjinji ira okhwa kanoza kavenyi-iwe. Chifukwa n’ni ninaonga eno? Umbuwelani vyevyo Yesu amuwanden’le liye Marita ira: “Murongolawo unoza avenyi-iwe.” (Yoh. 11:23) Mofwanafwana na Babaye, Yesu unofunechecha venyi-a okhwa moi ukaana kopolo dokwakwaneli-eda lonjezo leli. Vyevyo airile liye vomori-a misodi vinatonyi-eda ira liye unofunechecha za mali-a khwa koma teto chisoni eneyo inaza chifukwa yokhwa. Lazalo angakumile m’mandamo, Yesu ootonyi-eda ira ukaana kopolo dowanda venyi-a okhwa. Kaumbuwelani teto vyevyo Yesu amuumbuchile liye Marita oromoliwa mu lemba la dambo la peeno. Nikaana vifukwa vyovweya vyororomela ira lonjezo la Mulungu loi okhwa kanoza kavenyi-iwe linoza likwakwaneli-ediwe. w23.04 11-12 ¶15-16

Vevo ninazindikila iyo chifunilo ya Yehova nivisaelenga ira nione ngati ninafuneya chenja vyongo vimo-i vyevyo ninamuvepa iyo. Niumbuwelenga ira Yehova ukaana yolinga ineyo unaze liye aikwakwaneli-ede vathawiwa. Yolingaela inotangani-avo chosa mavuto etene anayo athu kanagumananaathu monga ngozi damuchilengedwe, marenda koma teto khwa. Yehova unoza aire vyevi vo-indi-eda chito Umwenae. (Dan. 2:44; Chiv. 21:3, 4) Komave vathawiila unolola ira Satana alamulelenga ilambwela. (Yoh. 12:31; Chiv. 12:9) Akala Yehova unamali-enga mavuto a athu malambwano, vinokoza oneya ngati Satana unolamulela pama. Komave vevo ninadedi-edela iyo ira Yehova akwakwaneli-ede malonjezwae kavinatapulela ira nagumana na mavuto kananikami-a. Yehova unolonjeza ira unoza anikami-e. w23.05 8 ¶4; 9-10 ¶7-8

Kodi ninatandize avi athu amo-iwa ira kaze kapindule na mwambo wa Chikumbuso? Yongo yowambeela kuwaitanela umwambo unola. Enjedela va athu anayo ninaalaleela iyo thawi detene, ninokoza lemba teto mazina a athu anayo ninafuna iyo aitana. Athu anala kanotangani-avo abali-u, afwi-u auchito, ausukulu na athu amo-iwa. Ngakale vingaoneile ira kanin’na mapepala okwakwanela oitanela athu wu Chikumbuso, ninokoza atumizela linki ya mapepala avavipangizo vyamakono. Munokoza dabwa noinjiva wa athu anayo kanaze. (Nam. 11:6) Muumbuwelenga ira athu anayo munaaitanela nyo wu Chikumbuso kanokoza kala na mafuso simbwasimbwa ngati uli ulendo owambeela fwanyeya vamisonkano di-u. Ninokoza panga pama iziwelaatu mafuso anayo kananifukeathu koma teto kozeela mwemo ninaasomedele iyo. Ngakale kangafwanyeile va Chikumbuso, athu achidwi anayo kazile kanokoza kaana mafuso amo-iwa. Ninafuneya panga vyevyo ninawande iyo ira nitandize athu a “maganizo apama” pindula na mwambo unola Chikumbuso ya-anaireye, yaireyanga koma teto vanduli viwa. — Vyo. 13:48. w24.01 12 ¶13, 15; 13 ¶16

Baibulo linoromola khani da athu 8 anayo kavenyi-we nokaana moyo nawili vailambwela. Bwanji ookoza vyoi mufunjede mosamala khani dedi? Mwawelenganga, muonenga vyevyo munafunjedavo nyo. Muganizelenga mwemo khani iliyetene inatonyi-edelaathu ira Mulungu ngofunechecha koma teto ukaana kopolo dovenyi-ela athu. Kwaranya vyetene muganizelenga vyovenyi-iwa wa Yesu wewo uli ofuneya vinjinji. Umbuwelani ira athu anjinji koowona na maso Yesu angavenyi-iwe moi vyevi vinolimbi-a iroromelo yi-u. (1 Akor. 15:3-6, 20-22) Ninoyamikela vinjinji Yehova chifukwa ya lonjezo laye loi okhwa kanoza kavenyi-iwe. Kaninakaikela vyoi lonjezoli linoza likwakwaneli-ediwe. Chifukwa Yehova ngofunechecha koma teto ukaana kopolo doirela vyevi. Tiyemoni nikale osimikiza ira nipitilize roromela vinjinji idedi-edo yantengo wavadimwila. Nairanga vyevi ninoza nikale va usamwali na Mulungu onoyo ninaonge iyo ira unalonjeza uliwetene wa iyo ira, ‘Athu anayo munaawomeliwana nyo kanoza kavenyi-iwe.’ — Yoh. 11:23. w23.04 8 ¶2; 12 ¶17; 13 ¶20

Faasa noviyevi-a mbamakalelo ofwanafwana. Ninotonyi-eda ira nili oviyevi-a naonanga ira vikala vyongo vimo-i vyevyo kaninavikwakwani-e vipanga. Ninotonyi-eda ira nili oviyevi-a nakala ofaasa. (Afil. 2:3) Thawi dinjinji, muthu oviyevi-a unakalecha muthu ofaasa. Gidiyoni oozindikila malilae oirela vyongo koma teto ali oviyevi-a. Vevo ngelo wa Yehova amuwanden’le liye Gidiyoni ira liye ngunoyo usakuliwe ira adowe awaki-e Aizarayeli m’mandani mwa Amidiyani, anayo kali akopolo, muthu oviyevi-ola asomedile ira: “Banja li-u ti ling’onong’ono vinjinji, mu fuko letene la Manase, teto munyumba ya babanga, n’ng’onong’ono vinjinji ngu miyo.” (Owel. 6:15) Liye awona ira kanakwakwani-e chito ineyo ava-iwe liyela, koma Yehova oowona ira unokoza kwakwani-a. Mokami-iwa na Yehova, Gidiyoni ookwakwani-a utumiki unoyo ava-iwe liye. Andimuwa kanoesaesa ira kazindikile maliliwa koma teto kala oviyevi-a va vyongo vyetene. Vyo. 20:18, 19) Aliwa katinavitamandela chifukwa ya vyevyo kakwakwani-ileathu panga, koma teto katinaviwona ira mbo-okaana chito chifukwa ya vyevyo kalakwi-ileathu. w23.06 3 ¶4-5

Satana unoza apwanyiwe muru muwari mwa chaka 1 000. (Chiv. 20:7-10) Vi vya-anaireye, Baibulo loovaela onga vya vyongo vyevyo vinaze viireye. Yowambeela, vilambo zinoza vilengeze vya “bata na murendele.” (1 Ates. 5:2, 3) “Thawi ineyo” chisauso ilukulu inoza iambeele vevo vilambo vinazeathu viukele vipembezo vyetene vyonama. (Chiv. 17:16) Eno vanduli viwa, Yesu unoza aweluze athu etene ndipo unoza amwalani-e khosa na budi. (Mat. 25:31-33, 46) Koma Satana kanaza akeda garati. Chifukwa yolunduwa, liye unoza alimbikise mgwilizano wa vilambo unoyo Baibulo linauromolaathu ira Gogi wa uilambo ya Magogi ira aukele athu a Yehova. (Ezek. 38:2, 10, 11) Vathawi imo-iwa, ozoziwa anayo kanaze kakale kangali va ilambwela kanoza kalandiwe ira kadowe kakale limo-i na Kiristu na gulu la kondo la udimu ira kaze kavaze kondo ya Aramagedo, ndipo inela inaza ikala chimake ya chisauso ilukulu. (Mat. 24:31; Chiv. 16:14, 16) Vanduli viwa Ulamulilo wa Chaka 1 000 wa Kiristu unoza uwambeele lamulela ilambwela. — Chiv. 20:6. w23.10 20-21 ¶9-10

Malambwano atumiki anjinji a Yehova kanakala muvilambo vyoi chitwi-u choruni-iwa. Aliwa kanopeleka ulemu ofwanelela wa andimuwa andimuwa a boma, koma mofwanafwana na Obadiya, kanopeleka ulemu ulukulu vinjinji wa Yehova teto katina-iya mulambela. (Mat. 22:21) Aliwa kanotonyi-eda ira kanoova Mulungu vomuvwela m’malo moova athu. (Vyo. 5:29) Aliwa kanopanga vyevi vopitilizave laleela uthenga wapama koma teto panga misonkano mobisa. (Mat. 10:16, 28) Aliwa kanoonechecha ira abali na arongoliwa kanofwanya yodja yauzimu ineyo kanafuneelaathu. Kaganizelani isazo ya Henri, unoyo unakala wu Africa muilambo imo-iwa ineyo chitwi-u yali yoruni-iwa wa thawi yoyeva. Vathawiyo, liye oovipeleka ira apelekenga yodja yauzimu wa a Mboni afwae. Henri alembile ira: “Mwachibadwa ndili wamanyazi. Ndinororomela ira ulemu ulukulu unoyo ndinapeleka miyo wa Yehova ngunoyo wandikami-ile ira ndikale olimba murima.” Nanyen’ne munokoza limba murima ngati Henri. Vyevi vinokoza wandeya akala munaova Mulungu mofwanelela. w23.06 16 ¶9, 11

Adamu na Hava kangachimwile, vyaoneya ngati Satana ulepeli-a yolinga ya Mulungu yoi vailambwela vakale athu angwilo koma teto ovwela. Satana mwina aganiza ira Yehova kanaikwakwaneli-ede yolinga yae. Liye aona ira Yehova unomupha Adamu na Hava nolenga banja limo-iliwa ira akwakwaneli-ede yolinga yae yokuza athu. Koma ngati Mulungu aapange vyevi, ndiye kuti Mdyerekezi ookoza onga ira Mulunguyo ngonama. Chifukwa n’ni? Chifukwa mogwilizana na Genesesi 1:28, Yehova ali angamuwandelile Adamu na Hava ira a-imiwa kanoza kazaale ilambo yavati. Mwina Satana aganiza ira Yehova unoza alole ira Adamu na Hava kakaena a-ima oyi kavinaza viwandeya ira kakale angwilo. (Nam. 7:20; Arom. 3:23) Ndiye kuti Mdyerekezi ookoza onga ira Mulungu ngolepela. Chifukwa n’ni? Chifukwa ndila inela kayakwakwaneli-eda yolinga ya Mulungu yoi vailambwela vakale a-ima a Adamu na Hava angwilo koma teto ovwela. w23.11 6 ¶15-16

Yehova unoniva-a malangizo ovweya pama zela m’Mawae koma teto mugulu lae. Kanin’na vifukwa vyovweya vyoenjedela makundwi-u va malangizo anayo unaniva-a liye. (Miya. 3:5-7) Eno kaninapitilila vyevyo vyalembiwe m’Baibulo kapena teto peleka malamulo wa Akiristu afwi-u va khani dedo uliwetene unafuneela liye sakula ekave. Satana uno-indi-eda chito “chinyengo yo-okaana chito” na makundo anayo kali maziko a moyo wa ilambwela vofuna olocha nomwalani-a athu. (Akol. 2:8) Muthawi ya anamarumiwa, vyevi vyootangani-avo zelu da athu, miyambo da Chiyuda, dosempana na malemba koma teto chiphunziso yoi Akiristu ka-arelenga Chilamulo ya Mose. Vyevi vyali vyachinyengo chifukwa vyoopangi-a ira athu katiganizelenga vya Mwinyailo wa zelu unoyo uli Yehova. Satana uno-indi-eda chito mawailesi, TV kapena teto malo owaledela a va intaneti vofuna falisa khani donama dedo asogoleli andale kanalimbikisaathu. w23.07 16 ¶11-12

Yehova oomali-a khani ineyo yaambeeli-iwe na Satana koma teto athu owambeelela anala mundila yoi Satanoyo kaan’na mawu. Volola ira Adamu na Hava kakaena a-ima, Yehova ootonyi-eda ira unoongecha vyoona o-okala vyonama. Yehova ootonyi-eda ira aonga ira unopanga yongo imo-iwene, kilivo ineyo inamulepeli-e. Yehova oonechecha ira yolinga yae ikwakwaneli-ediwe vopeleka “mbadwa” yoi ize ivulumuche a-ima ovwela a Adamu na Hava. (Gen. 3:15; 22:18) Satana mwina oomaliwa zelu na vyevyo Yehova apangile liye vyokuza dipo. Chifukwa n’ni ninaonga eno? Chifukwa vyootonyi-eda ira Yehova ukaana chikondi yo-okaana dyera. (Mat. 20:28; Yoh. 3:16) Satana kan’na ikalelo inela chifukwa liye ngwadyera. Ndiye kodi pivyongo viivi vyevyo vinaze viireye chifukwa ya dipo? Umapeto wa Ulamulilo wa Kiristu wachaka 1 000, a-ima angwilo koma teto ovwela a Adamu na Hava kanoza kakale m’Paradaizo vailambo yavati mogwilizana na yolinga ya Yehova yowambeela. w23.11 6 ¶17

Ninovwela lamulo la Yehova lokuza patuleya wa moyo na magazi. Chifukwa n’ni? Yehova unaonga ira magazi kanaimelela moyo, unoyo uli mphaso yantengo wavadimu ineyo aniva-ile liye. (Lev. 17:14) Vathawi yowambeela ineyo Yehova alolile liye ira athu kadjenga vinyama, oowalamula ira katidjenga magazi. (Gen. 9:4) Liye ooweli-eda nawili lamuloli vevo apelekile liye Chilamulo ya Mose wa Aizarayeli. (Lev. 17:10) Moi oosogolela teto bungwe lolamulela la muthawi ya anamarumiwa ira lipeleke lamulo loi Akiristu etene ‘kapitilize pewa . . . magazi.’ (Vyo. 15:28, 29) Ninokala o-otekenyeya vovwela lamulo leli, nasakulanga likami-edo lamirombwe loi niwachele. Nino-arela na murima wetene makundo a Yehova a makalelo apama. Vo-indi-eda chito mawu a fanizo, namarumiwa Paulo oonilangiza ira ‘nipangi-e viwalo vya thuthu li-u kala vyokhwa,’ tatauza ira ninafuneela panga vyetene vyevyo ninawande iyo ira kanilakalakenga vyongo vyotakala. Ninopewa ing’ana kapena panga vyongo vyevyo vinapangi-e ira nipange chiwelewele. — Akol. 3:5; Yobu 31:1. w23.07 15 ¶5-6

Kodi Samisoni oomuroromela vinjinji Delila chifukwa yoi oomuomeliwana, moi liye kaaiziwa vyevyo afuna liye panga? Kaya vyongo vyali avi, moweli-edaweli-eda Delila oomukanyi-eda Samisoni ira amuululele wewo wakumela kopolo dae, moi vamapeto viwa Samisoni oomuwandela. Pivyovwi-a chisoni ira vyevyo Samisoni apangile liye vyoopangi-a ira kopolo dae dimale koma teto Yehova a-iye muomeliwana wathawi yoyeva. (Owel. 16:16-20) Samisoni oogumana na mavuto alukulu chifukwa yomuroromela Delila m’malo mororomela Yehova. Afilisiti koomu-inda moi koomupovola maso. Liye oo-eliwa mundende wu Gaza moi ookala kapolo ochila tirigu. Vanduli viwa Afilisiti koomunyaswi-a vevo kasonkanileathu ira kapange phwando. Aliwa koopeleka sembe wa mulungwiwa Dagoni, kalanga ngati liye ngunoyo amupelekile Samisoni m’mandani mwiwa. Afilisitayo koomukumi-a Samisoni mundende nomuzana va phwandolo ira “aze aasangalase.”— Owel. 16:21-25. w23.09 5-6 ¶13-14

Mwina fwi-u wauchito kapena usukulu unokoza nifuka chifukwa iwa ninaarela makundo a m’Baibulo vakhani imo-iwene. Ninokoza panga pama mufotokozela vyevyo ninaroromela iyo koma mundila yotonyi-eda ira ninolemekeza maganizwae. (1 Pe. 3:15) M’malo moganiza ira unifukile na yolinga yoi akangane na iyo kapena niruni-a, nionenga ira yofukeyo inonikami-a iziwa vyevyo vinamukumbanyi-a. Kaya muthu ufukile yofuka va vifukwa viivi, ninafuneela musomeda mofaasa koma teto mooma murima. Yosomeda yi-u inokoza mukami-a ira achenje maganizwae. Ngati fwi-u wauchito unifukile chifukwa iwa kaninakondwelela dambo lobaliwa, ninokoza vifuka ira: Kodi mwina liye unafuna aiziwe ngati ninaloliwa kaana thawi yosangalala? Ninokoza ambeela nomuyamikela chifukwa yoganizela afwae o-indana chito. Vyevi vinokoza pangi-a ira nikambilane pama vyevyo Baibulo linaongaathu vakhani yokondwelela dambo lobaliwa. w23.09 17 ¶10-11

Ngu mwayi ulukulu vinjinji indi-eda chito thawi ineyo i-alilela ira nipangele umboni wa athu amitundu detene. Mtumwi Petulo oonilimbikisa ira ‘niumbuwelenga thawi detene’ dambo la Yehova. (2 Pe. 3:11, 12) Kodi ninapange avi vyevi? Akala pivyowandeya, dambo lililetene niganizelenga madaliso anayo ninaze iyo nifwanye muilambo isha. Muerekezelenga muvumanga mpweya wapama, mudjanga vyodja vyova-a thanzi, muwachelanga athu anayo mwaaomeliwana nyo anayo kavenyi-iwe koma teto mufunji-anga athu awale mwemo maulosi a m’Baibulo kakwakwaneli-ediweathu. Ganizela vyevi unoza uukami-eni ira muembekezelenga dambo la Yehova koma teto kamukaikelenga vyoi ninakala muthawi yamapeto. ‘Iziwa’ vyongo vyevyo vinaze viireye usogolo, unokoza nikami-a ira ‘kani-olochiwe’ na anamafunji-a onama. w23.09 27 ¶5-6

Thawi dinjinji azombwe kanokaana afwiwa oyi katinavwela makolo. (2 Tim. 3:1, 2) Chifukwa n’ni azombwe anjinji katinavwela? Amo-iwa kanoona ira makolwiwa mbachinyengo. A-imayo kanowandeliwa ira kapangenga vyevyo makolwiwa katinapanga. Amo-iwa kanaona ira malangizo a makolwiwa mbawale, o-okami-a kapena opanikiza. Ngati muli muzombwe, kodi nanyen’ne munaona eno? Anjinji kanovuteya arela lamulo la Yehova lofwanyeya mu lemba la dambo la peenoli. Kodi chin’ni inaukami-eni ira muvwelenga? Munokoza funjeda vwela kumela wa Yesu, unoyo uli isazo yapama. (1 Pe. 2:21-24) Liye ali wangwilo, koma makolwae katali angwilo. Yesu oolemekeza makolwae ngakale ira thawi dimo-i aliwa koolakwi-a vyongo koma teto katamuvwechecha. — Ekis. 20:12. w23.10 7 ¶4-5

Mtumwi Paulo oofotokoza ira sembe dedo dapelekiwa mogwilizana na Chilamulo kadachosa machimo. Chifukwa ya vyevi, Chilamulo ‘yoomali-iwa.’ Eno Paulo oowambeela afunji-a makundo odii-a a choonadi. Liye oowaumbucha Akiristu afwae vya “chiyembekezo yapama” zela mu sembe ya Yesu, ineyo yaakami-e ‘andamela wa Mulungu.’ (Aheb. 7:18, 19) Paulo oowafotokozela abalae a Chiheberi ira ndila ineyo Akiristu kai-arelaathu volambela yali yapama vinjinji iyana na ineyo kai-arelaathu mundulimu. Vyevyo Ayuda kapangaathu volambela vyali “ithuzithuzi ya vyongo vyevyo vyaza usogolo, koma vyongo viwa vili mwa Kiristu.” (Akol. 2:17) Ithuzithuzi ya yongo inakedecha tonyi-eda mwemo yongo iwa inaoneelaathu. Eno vyevyo Ayuda kapangaathu volambela vyali ithuzithuzi ya vyongo vyevyo vyaza usogolo. Ninafuneya vwechecha ndila ineyo Yehova upelekile liye yonikami-a ira machimwi-u kakululukiwe koma teto nimulambelenga mundila yosomedeleya. w23.10 25 ¶4-5

Chaputala 11 ya buku la Danieli inofotokoza vya mamwene ambin’li, kapena ira maulamulilo, anayo kanalimbana ira kalamulelenga ilambo yetene. Naerekezela ulosi unola na maulosi amo-iwa oromoliwa m’Baibulo, ninozindikila ira “mwene wa umpoto” chi ilambo ya Russia na vilambo vyevyo vinagwilizana na ilambo inela koma teto “mwene wa um’mwela” ngu ulamulilo wakopolo Vailambo Yetene wa Britain ndi America. Athu a Mulungu anayo kanakala m’madela olamuleliwa na “mwene wa umpoto” kanozuzumi-iwa mwachindunji na mwenola. A Mboni amo-iwa kookala kavaziwanga koma teto eliwa mundende chifukwa ya iroromelo iwa. M’malo moi vyoira vya “mwene wa umpoto” vifooki-enga abali-u, vinolimbi-a iroromelo iwa. Ninawonga eno chifukwa yoi abali-u kanoiziwa ira zuzumi-iwa wa athu a Mulungu unokwakwaneli-eda ulosi wa Danieli. (Dan. 11:41) Iziwa vyevi unonikami-a na-iyene ira nikaena idedi-edo koma teto nipitilizeve kala ororomeleya. w23.08 11 ¶15-16

Voi Yehova unonikonda, unovwechecha mwemo ninavwela iyo ndipo unokala okozeya niteteza. Naonanga voreya naliyene teto unoona voreya. Eno pivyovweya pempelanga wa liye ira: “Nditetezeni ngati mwana wa liso linyu.” (Sal. 17:8) Liso tilantengo wavadimu koma teto chi imo-i mwa viwalo vyofuneya teteziwa vinjinji. Eno Yehova anierekezelanga na mwana wa liso lae, vinakala ngati unaonga ira, ‘Uliwetene ofuna uporechani unaporecha yongo yantengo wavadimu wa miyo.’ Yehova unafuna ira niiziwenga vyoi unokonda muthu uliwetene vaekave. Koma unoiziwa ira chifukwa ya vyevyo vyaniireelevo mundulimu, mwina ninokoza kaikelanga ngati unanikonda. Mwina teto panopa ninogumana na mavuto anayo kanapangi-e ira nikaikelenga vyoi Yehova unonikonda. Ndiye kodi chin’ni inanitandize ira kanikaikelenga vyevi? Ineyo inanitandize kufunjeda mwemo unatonyi-edela liye chikondi wa Yesu, ozoziwa koma teto wa etene iyene. w24.01 27 ¶6-7

Ezara ali angaonile Yehova akami-anga athwae vathawi ya mavuto. Mu 484 B.C.E., Ezara mwina akala wu Babulo vevo Mwene Ahasiwero alamulile liye Ayuda etene mu umwene wa Perisiya ira kaphiwe. (Est. 3:7, 13-15) Vathawiyo moyo wa Ezara wali vangozi. Vingaireile eno, Ayuda “muvigawo vyetene” koowambeela ula koma teto sala dja vovepa Yehova ira aasogolele. (Est. 9:1, 2) Kodi munaganiza ira Ezara na Ayuda afwae kavwile avi vyongo vingachenjile chifukwa ya chiwembu ineyo yakoziwe? (Est. 4:3) Vyevyo aonile liye vathawiyo vyoomukami-a kozeela mavuto anayo agumanilena liye usogolo, ndipo mwina vyoomukami-a roromela vinjinji ira Yehova unoteteza athawae. w23.11 17 ¶12-13

Mtumwi Paulo aonga vya vyevyo athu ‘kanapangaathu vo-arela chilamulo ya Mose,’ ineyo Mulungu aava-ile liye Aizarayeli va Mwango wa Sinai. (Arom. 3:21, 28) Vinaoneya ira muthawi ya Paulo, Akiristu amo-iwa a Chiyuda vyoowarucha somedela ira Chilamulo ya Mose, koma teto vyevyo athu kafuneyaathu panga vo-arela Chilamulo inela vyali vinga-iile inda chito. Eno Paulo oo-indi-eda chito isazo ya Aburahamu vofuna tonyi-eda ira kala olungama kunaroromela vyevyo muthu ‘unapanga liye vo-arela chilamulo,’ koma yofuneya yali iroromelo. Vyevi pivyolimbikisa, chifukwa vinonikami-a ona ira pivyowandeya kala vausamwali na Mulungu nopanganga vyomusangalasa. Vyevi vinatatauza ira pivyowandeya roromelanga Mulungu na Kiristu, vyevyo vinapangi-e ira kasangalalenga na iyo. Koma ‘chito’ dedo Yakobo aromolile liye muchaputala 2, kai dedo muthu ‘unapanga liye vo-arela chilamulo’ dedo Paulo afotokozile liye. Yakobo aonga vya chito dedo Akiristu kanapangaathu dambo lililetene. (Yak. 2:24) Chito dedi tidedo dinatonyi-eda ira Mkiristu ukaana iroromelo yeniyeni kapena kan’na iroromelo. w23.12 3 ¶8; 4-5 ¶10-11

Arongola anayo kanaganiza vyotheliwa kanafuneya kala osamala vinjinji vosakula muthu othelana nae. Umbuwelani ira mulombwana unoyo unaze autheleni ngunoyo unaze akale murwinyu. (Aroma 7:2; Aife. 5:33) Eno muvifukenga ira: ‘Kodi liye ngu Mkiristu olimba mwauzimu? Kodi uno-ela vyongo vyauzimu vamalo owambeela? Kodi unosakula vyoira mwazelu? Kodi unosomedela alakwi-a vyongo? Kodi liye unolemekeza a-iyana? Kodi unokoza nditandiza limbi-a usamwalanga na Mulungu ndifwanyela vyofuneya vamoyo koma teto kala fwanga wavamurima? Iziwani ira ngati munafuna fwanya mulombwana wapama nanyen’ne teto munafuneya kala mu-iyana wapama. Mu-iyana wapama unokala “omutandiza” mamunae koma teto “fwae omufwanelela.” (Gen. 2:18) Voi unokonda Yehova unoesaesa ira mbili ya mamunae ikale yapama. (Miya. 31:11, 12; 1 Tim. 3:11) Ira mukozeele munafuneya konda vinjinji Yehova koma teto atandizanga athu amo-iwa waninyu koma teto mupingo. w23.12 22-23 ¶18-19

Yehova unolonjeza ira unoniva-a zelu dedo ninafuneela iyo ira nisakulenga pama va khani do-iyana-iyana. Ninofuneela zelu da Mulungu simbwasimbwa nasakulanga vyoira va khani dedo dinanikuze vamoywi-u wetene. Monga mwemo airele liye na Paulo, Yehova unokoza niva-a kopolo ira nivilele mavuto anayo ninagumanana iyo. (Afil. 4:13) Ndila imo-i ineyo una-indi-edela liye chito ira anitandize ti gulu lae. Ma-iyu omari-a aanapeleke moywae monga sembe, Yesu oopepela kumela vati vamurima. Liye oomuchondelela Yehova ira kalole ira anthu amo-i kamuonenga ngati onyoza Mulungu. Koma m’malo moira vyevyo avepile liye, Yehova oomukami-a Yesu vomutumizela m’mo-i mwa angelwae ira amulimbikise. (Luk. 22:42, 43) Na-iyene teto Yehova unokoza nikami-a zela mwa m’bali kapena murongola unoyo uniimbele foni kapena unoyo uniendele ira anilimbikise. Etene iyene ninokoza fwanya mipata doi niongenga “mawu apama” wa Akiristu afwi-u.— Miya. 12:25. w23.05 10-11 ¶9-11

Athu ofooka anayo kafwanyeile vachikumbuso, mwina koowova ira katinaza kawacheliwa pama. Eno mupewenga afuka mafuso anayo kanaanyaswi-e kapena onga vyongo vyevyo vinaavoreye m’murimani. Abali na arongola anala Mbaakiristu afwi-u ndipo ninosangalala ira niambeela nawili sonkana limo-i na aliwa. (Sal. 119:176; Vyo. 20:35) Ninoyamikela ira Yesu ookoza vyoi chaka na chaka nipangenga mwambo oumbuwela khwa wae. Mwambola unonitandiza iyo koma teto athu amo-iwa mundila dinjinji. (Yes. 48:17, 18) Naambeela konda vinjinji Yehova na Yesu, ninotonyi-eda ira ninoyamikela vinjinji vyevyo kanipangeleathu. Ninowambeela gwilizana vinjinji na Akiristu afwi-u. Koma teto ninokoza tandiza athu amo-iwa iziwa ira kanokoza zasangalala na madaliso anayo kanawandeya chifukwa ya dipo. Tiyemoni nipange vyetene vyevyo ninawande iyo ira nikozeele zafwanyeya va Chikumbuso, lelo lili dambo lofuneya vinjinji va chaka. w24.01 14 ¶18-19

Kodi Yehova unanisogolela avi? Ndila ilukulu unanisogolela zela m’Mawae Baibulo. Koma teto liye uno-indi-eda chito athu. Mwaisazo, uno-indi-eda chito “kapolo ororomeleya na wazelu” unoyo unaniva-a yodja yauzimu ineyo inanitandiza ira nisakulenga vyoira mwazelu. (Mat. 24:45) Yehova uno-indi-eda chito teto alombwana amo-iwa ofwanelela ira kanisogolelenga. Oing’anela madela koma teto andimuwa mupingo, kanonilimbikisa koma teto niva-a malangizo anayo kananitandiza vilela muthawi yoruchela. Ninomuyamikela vinjinji Yehova chifukwa yoi unoniva-a malangizo odalileya m’malambo omari-ala. Malangizwala kanonitandiza ira nipangenga vyevyo unasangalalana liye koma teto ira nipitilize enda vandila yodowa umoyo o-omala. Komave, thawi dimo-i vinokoza niruchanga ira ni-arele malangizo a Yehova, makamaka kapelekiwanga na athu oyi kai angwilo. Vathawi ngati inela, ninafuneya roromela vinjinji ira Yehova ngunoyo unasogolela athwae koma teto ira arela malangizwayo unokoza pangi-a ira nifwanye madaliso. w24.02 20 ¶2-3

Yongo ineyo inanikami-e ira nipitilize muwomeliwana vinjinji Mulungu kufunjeda Mawae mwatindi. Mwawelenganga Baibulo, mushishenga ona mwemo vyevyo muwelengile nyo vinaukami-edelaniathu iziwa vyokuza Yehova. Muvifukenga ira: ‘Kodi khanila inatonyi-eda avi ira Yehova unondiwomeliwana? Kodi inandikami-a iziwa vifukwa viivi vyondipangi-a muwomeliwana Yehova?’ Pepela wa Yehova mokumela vati va murima thawi detene unokoza nikami-a ira nimuwomeliwengana vinjinji. (Sal. 25:4, 5) Nairanga eno, liye unosomeda mapepelwi-u. (1 Yohani 3:21, 22) Ninafuneya teto ulukuli-a chikondi-u wa athu amo-i. Vangavirile chaka dingasi dene kumela vevo Paulo achenjile liye, oogumana na muzombwe wapama vinjinji zina lae Timoteyo. Muzombwela oomuwomeliwana vinjinji Yehova koma teto athu. Paulo oowandela Akiristu a wu Filipi ira: “kandin’na m’mo-iwa wa murima ngati liye, unoyo unatamaale vya nyo moona murima.” (Afil. 2:20) Pivyovaela oneya ira liye ooira chidwi na mwemo Timoteyo awomeliwana liye abali na arongola. Mookaikela, abali na arongola kooembekezela mwachidwi maulendo a Timoteyo odowa aledela mipingo diwa. — 1 Akor. 4:17. w23.07 9 ¶7-10

Mose akhwile Aizaraeli ka-anavolowe mu Ilambo Yolonjeziwa. Kodi Yehova oowa-iya athwae Mose angakwile? Naari. Yehova oowasamalela kapitiliza kala ororomeleya. Mose a-anakhwe, Yehova oomuwandela ira amusakule Yoswa ira asogolelenga athwae. Mose ookala amufunji-anga Yoswa wa chaka dinjinji. (Ekis. 33:11; Doto. 34:9) Enjedela vevo, vookala alombwana anjinji anayo kali asogoleli a athu 1 000, 100, 50 koma teto ngakale athu 10. (Doto. 1:15) Athu a Mulungu koopitiliza samaleliwa pama. Pivyevyo teto vyaireile muthawi ya Eliya. Wa chaka dinjinji liye oosogolela lambela oona wu Izaraeli. Koma thawi imo-iwa Yehova oomutami-edela um’mwela wu Yuda ira adowe apange utumikae wewo. (2 Mam. 2:1; 2 Lim. 21:12) Kodi athu ororomeleya a mu Umwene wa Izaraeli wa mafuko 10 kali kanga-iiwe? Naari. Eliya ali angamufunji-ile Elisa wa chaka dinjinji. Yehova oopitiliza kwakwaneli-eda yolingae ndipo oosamalela atumikae ororomeleya. w24.02 5 ¶12

Akiristu awu Efeso katapitilizile kalave mudima. Aliwa kali kangaonile wala wa choonadi ya m’Malemba. (Sal. 119:105) Kali kanga-iile miyambo da chipembezo yonama koma teto makalelo otakala. Aliwa koowambeela ‘musazi-eda Mulungu’ ndipo koopanga vyetene vyevyo kanawandeathu ira kamulambelenga koma teto musangalasa. (Aife. 5:1) Na-iyene na-anafunjede choonadi nali mudima vakhani yolambela koma teto makalelo. Athu amo-i koopanga maholide a chipembezo yonama koma amo-iwa kali achiwerewere. Koma ningafunjedile makundo a Yehova vakhani ya vyofwanelela na vyolakweya, noochenja. Noowambeela chenja moywi-u ira ugwilizane na makundwae olungama ndipo sopano ninofwanya madaliso anjinji. (Yes. 48:17) Komave panopa vikala mavuto anayo ninagumanana iyo. Ninafuneya lapelana na dima ineyo nai-iile iyo koma teto pitiliza “enda ngati a-ima owala.” w24.03 21 ¶6-7

Mwina munokoza onanga ira kamunakozeye ira muvipeleke koma teto badiziwa. Mwina teto munafuneya chenja vyongo vimo-i ira mu-arelenga makundo a Yehova. Kapena teto munafuneya thawi yoinjiva ira mulimbi-e iroromelo inyu. (Akol. 2:6, 7) Kai ofunjeda etene anayo kanadowa vasogolo mofwanafwana ndipo a-ima katinakalecha okozeya vipeleka koma teto badiziwa vausinkhu ofwanafwana. Muonenga mwemo munadowela nyo vasogolo mogwilizana na vyevyo munakwakwani-e nyo ndipo kamuvierekezelenga na muthu m’mo-i. (Agal. 6:4, 5) Ngakale mungaonile ira kamukozeile ira muvipeleke wa Yehova, mupitilizengave kala na yolinga inela. Mumuvepenga ira autandizeni koza vyevyo munafuneya nyo chenja. (Afil. 2:13) Iziwani ira liye unovwa pempelo linyu ndipo unoza autandizeni. — 1 Yoh. 5:14. w24.03 5 ¶9-10

Vathawi imo-iwa, Sara ookumudwa vinjinji mpakana oofiya vomuimba mulandu Aburahamu ira ngunoyo airi-ile vuto lelo agumanilena liye. Aburahamu ooiziwa ira Sara ali iyana ogonjela koma teto oomukami-a vinjinji. Oomuvuruwana koma teto ooesaesa mali-a vutolo. (Gen. 16:5, 6) Ndiye kodi ninafunjedavo n’ni? Alombwana, mukaana udindo osakula vyoira vakhani dokuza banja linyu. (1 Akor. 11:3) Komave, munokoza tonyi-eda chikondi akala munavuruwane maganizo a iyaninyu mwa-anasakule vyoira, simbwasimbwa va khani dedo dinamukuze. (1 Akor. 13:4, 5) Vathawi imo-iwa, Aburahamu oofuna wachela pama alendo anayo kafiile vawaniwa morurumucha. Liye oomuvepa Sara ira aambeele iya vyevyo aira liye, nosakaeda makeke anjinji. (Gen. 18:6) Sara ooiravo yongo mombaraanya vopanga vyevyo Aburahamu amuvepile liye. A-iyana, munokoza musazi-eda Sara vogwilizana na vyevyo amamuninyu kasakun’leathu. Mwairanga vyevi, munolimbi-a banja linyu. — 1 Pe. 3:5, 6. w23.05 24-25 ¶16-17

Gidiyoni anga-eliwe kala oweluza, afuneela kala ovwela koma teto olimba murima. Liye oova-iwa chito yorucha yoi adowe agwi-e guwa la sembe, lelo ababae kalambelelavoathu Baala. (Owel. 6:25, 26) Vanduli viwa angasonkani-ile asilikali, maulendo ambin’li liye oowandeliwa ira ayevi-e chiwelengelo iwa. (Owel. 7:2-7) Vogomi-eda viwa, oowandeliwa ira adowe aukele adaniwa vaari vama-iyu. (Owel. 7:9-11) Andimuwa kanafuneela kala “okozeya vwela.” Ndimuwa ovwela unokala ofunechecha gonjela vyevyo Malemba kanaongaathu koma teto arela malangizo okumela wu gulu la Mulungu. Era eno unopeleka isazo yapama wa amo-iwa. Koma ngakhale vili eno, thawi dimo-i vinokoza murucha ira avwele. Mofwanafwani-a, mwina vinokoza murucha arela malangizo anayo kapelekiwe. Va vyoireya vimo-i, liye unokoza kaikelanga akala malangizo amo-iwene kali azelu kapena okami-a. Kapena mwina unokoza vepiwa ira a-inde chito imo-iwene ineyo inapangi-e ira amangiwe. Kodi andimuwa kanamusazi-ede avi Gidiyoni va vyoireya ngati vyevi? Muvuruwanenga malangizo mosamala nowa-arela. w23.06 4-5 ¶9-11