Sa keba mu buyongongo—tatamana mu bâ mu mutsamina

1-2. a) Ntia musamu Paulo keri na wo bu katsonekena Bisi-Efeze, mpe mu bungu dia nti kabatsonekena? b) Ntia biyuvu tutaluzula?

BU KERI ku boloko dia mu nzo ku Rome, ntumwa Paulo wazolo mu tindisa mpangi zandi. Mu bungu ti kabâ na lenda ko dia kwe batala, buna wabatsonekena mikanda. Mukanda wumosi watsoneka wo mu muvu wa 60 peleko 61 M.B. kwe Bisi-Efeze.—Efz. 1:1; 4:1.

² Mvula kampe 10 ku matu, Paulo wayôkesa ntangu ku Efeze, mu samuna na mu longesa nsangu za mbote. (Bis. 19:​1, 8-10; 20:​20, 21) Mpangi zandi za kazolo mpe wazolo ti kababakisa mu tatamana mu bâ ba kwikama kwe Yehova. Kâ mu bungu dia nti katsonekena kwe Bakristo ba tumbu musamu wutariri buyongongo na mutsamina? Mpe ntia malongi Bakristo babansoni balendi baka? Tataluzuleno mvutu za biyuvu bio.

TÛKA BUYONGONGO TII KU MUTSAMINA

3. Ntia bifwani Paulo kasarila mu mukanda’andi kwe Bisi-Efeze?

³ Paulo watsonekena Bakristo ba ku Efeze ti: ‘Ntama lweri buyongongo, bwawu bu lweka mutsamina.’ (Efz. 5:8) Paulo wasarila tifwani tia buyongongo na tia mutsamuna mu songela ti Bisi-Efeze bayizi soba. Tataleno mu bungu dia nti Paulo katêla ti Bisi-Efeze ‘ntama’ beri ‘buyongongo.’

4. Mu ntia mpila Bisi-Efeze beri mu buyongongo bwa mabundu?

⁴ Buyongongo bwa mabundu. Ntete balongoka matieleka mpe ba bâ Bakristo, Bisi-Efeze Paulo ba katsonekena ngamba zeri za mbanzulu za mabundu ma bungungu na za bunganga. Ku mumvuka wa Efeze kweri na tempelo ya nsangu yi beri tâka nkumbu Artemise, bantu yi beri bongelaka ntiana tima tia nzitukulu mu bima bia 7 bia nzitukulu bia tunga muntu. Bantu ku tempele yo beri kwendaka mu kwe sambila biteki. Bantu beri salaka biteki mbongo zazingi beri bakaka bu beri bia tekaka. (Bis. 19:​23-27) Bantu babingi mpe beri sarilaka mazi ku Efeze.—Bis. 19:19.

5. Mu ntia mpila Bisi-Efeze beri mu buyongongo mu ndiatulu?

⁵ Ndiatulu ya buyongongo. Bisi-Efeze ndiatulu’awu ya nguria ya mbi yeri, mpe ka beri’â ya tîninaka nsoni. Misamu mia ntonto beri vulu tâka ku mbuka zi beri silaka nsaka na mu ntangu ya malaki ma mabundu. (Efz. 5:3) Babingi ha kati diawu balembo vutu ‘sâla na nsoni,’ wuzololo tâ ka beri’â vutu ‘monaka mpasi ko ku mutima’ mu bungu dia ndiatulu yo. (Efz. 4:​17-19) Ntete balongoka mu zaba mitieno mia Yehova mitariri mbi na mbote, ngindu’awu ka yeri’â basembaka ko bu beri yirikaka misamu mia mbi. Mpe ka beri’â na lwaka ko mu mio mieri banzaka Yehova mu ndiatulu’awu. Mu bungu dia misamu mio Paulo watâ ti ‘mayela mawu ku nsi’â buyongongo meri, ka beri’â na tikunku ko mu luzingu lwa Nzambi.’

6. Mu bungu dia nti Paulo katêla ti Bisi-Efeze bayizi bâ ‘mutsamina’?

⁶ Kâ Bantu bakaka ku Efeze ka batatamana ko mu bâ mu buyungongo. Paulo watsoneka ti bayizi bâ ‘mutsamina mu Mfumu.’ (Efz. 5:8) Bayizi batika mu diata tintwari na Zu dia Yehova, dieri ntiana mutsamina weri batwarisaka. (Mik. 119:105) Bantu bo bâ ku Efeze bayizi bika nsalulu za mabundu ma bungungu na ndiatulu’awu ya mbi. Bayizi bâ “bilandi bia tifwani tia Nzambi” mpe mbo beri saka miamiansoni mi beri lendaka mu sarila Yehova na mu mu tâ nsayi.—Efz. 5:​1, NWT.

7. Mu ntia mpila tufwanakane na Bakristo ba ku Efeze?

⁷ Mpila mosi mpe, ntete tazaba matieleka, mu buyongongo tweri bwa mabundu na bwa ndiatulu. Bakaka ha kati dieto mbo beri kembelaka malaki ma mabundu ma bungungu; bakaka mpe bayizi bâ na ndiatulu ya mbi. Kâ bu tayizi longoka mitieno mia Yehova mitariri mbote na mbi, tayizi sa nsobolo. Tabatika mu bâ na mbelo yi kazololo. Mpe ha manima, ndandu zazingi tayizi baka. (Iza. 48:17) Kâ lumbu ti, misamu mia mpasi tubwabanaka na mio. Tufweti tatamana mu bâ mala na buyongongo bu tasisa ku manima, mpe tufweti tatamana mu ‘diatila buna bufwanane na bala ba mutsamina.’ Bwe tulendi bwa sila?

Tifwani ti basiri mu elektronike na nswa wa Collection de papyrologie, Biblioteke ya ku Universite, Universite ya ku Michigan, P.Mich.inv. 6238. yi bahanini nswa mu CC by 3.0

SA KEBA MU BUYONGONGO

8. Tintwari na Bisi-Efeze 5:​3-5, ntia misamu Bisi-Efeze bafweti sila keba?

⁸ Tanga Bisi-Efeze 5:​3-5. Ngatu batatamana mu bâ mala na buyongongo bwa ndiatulu, Bakristo ba ku Efeze bafweti tatamana mu losa nsalulu zeri lembo zoloko Yehova. Mu kati mweri na ndiatulu ya bunsuza na nzonzolo ya ntonto. Paulo wabambula Bisi-Efeze ti bafweti sa keba mu misamu mia mpila yo tala ti bazolo mu biarila ‘fwa dia Timfumu tia Kristo na tia Nzambi.’

9. Mu bungu dia nti tufweti sila keba mu misamu milendi tu nata mu yirika mbi?

⁹ Beto mpe, tufweti tatamana mu sa keba mu lembo kota mu ‘bisalu bia buyongongo.’ (Efz. 5:11) Wa matieleka wena ti, mu ntangu muntu yi katalaka, yi kawirikilaka peleko yi kazonzelaka misamu milembolo mia verela peleko mia mbi, ka wubâka musamu wa mpasi ko kwe yandi mu sarila mio. (Mba. 3:6; Zaki 1:​14, 15) Ku nsi yimosi, mpangi zazingi zabakala zayizi kubika tikunku (groupe) timosi tia “bandiku” mu Internet mu saka bimoko. Babingi ha kati diawu babatika mu mokenaka misamu mia timpeve. Kâ, ntangu bu yeri kwe yôke, babatika mu sa bimoko bieri lembo tâka Yehova nsayi. Buna, bimoko biawu mbo bieri vulu tarilaka musamu wa vukasa nitu. Babingi ha kati diawu bayizi tâ ti bimoko bio bia banata mu sa bunsuza.

10. Bwe Satana kayêlelaka mu tu huna? (Bisi-Efeze 5:6)

¹⁰ Nza ya Satana mbo yiyêlaka mu tu huna mu kwikila ti misamu mi tâka Yehova ti mia mbi miena mpe ka miena mia verela ko, bungungu kwa bwena. (2 Pi. 2:19) Ka wena musamu wa nzenza ko kwe beto! Tûka ntama Satana mbo kayêlaka mu nata bantu mu bâ na mabanza yeko-yeko, ngatu balembo bâ na lenda dia swasikisa musamu wa mbote na wa mbi. (Iza. 5:20; 2 Kor. 4:4) Dingana, ka wena musamu wa nzitukulu ko mu mona ti filme, emisio za tele na sites za mu Internet bia zonzela mabanza malembo kwelanaka na mitieno mia buderede mia Yehova! Satana mbo kayêlaka mu tu huna mu kwikila ti nsalulu na ndiatulu yi lembolo ya verela ka biena bia mbi ko, nsayi bitâka, mpe ka bitunatina misendo mia mbi ko.—Tanga Bisi-Efeze 5:6.

11. Bwe tifwani tia Angela tita songela mfunu ya malongi ma ndwenga me mu Bisi-Efeze 5:7? (Tala mpe tifwani.)

¹¹ Satana zololo ti tabâ tintwari na bantu batukabakasa mu zitisa mietieno mia Yehova. Ntiangu, Paulo katindisa Bisi-Efeze ti: ‘Ka lusanganandi nawu misamu,’ wuzololo tâ na bô bayirikaka misamu mia mbi ha meso ma Yehova. (Efz. 5:7) Kâ, tufweti tomo sa keba yôka Bisi-Efeze, mu bungu ti lumbu ti, tulendi yôkesa ntangu na bantu bu tumonana nawu, na mu nzila ya médias sociaux. Angela,a bâka ku Asie, wayizi bakula ka bwe médias sociaux zilendi bêla za mbi. Têle ti: “Malembe-malembe zilendi sobesa mpila’aku ya banzila. Buna, ka ndieri’â vutu monaka ko ti bubi bwena mu bâ na ‘ndiku’ zilembo zitisaka mitieno mia Bibila. Ha manima, nayizi banza ti ka wena musamu wa mbi ko mu bâ na mbelo yilembo tâka Yehova nsayi.” Musamu wa mbote ni wena’eti, bakuluntu bê na luzolo bahana lubakusu lufwanane kwe Angela. Têle ti: “Bwawu bu mbo nifulusaka mbanzulu zani mu misamu mia timpeve kani na fulusa zo mu médias sociaux.”

12. Nti bitubakisa mu zitisa mitieno mia Yehova mitariri mbote na mbi?

¹² Tufweti nwana na mbanzulu za nza zitâka ti ndiatulu ya mbi ka yena ya mbi ko. Tuzebi ti ka bena na mpemba ko. (Efz. 4:19, 20) Musamu wa mbote wena mu tiyula: ‘Ngano mbo nisarilaka ngolo mu sa keba mu sa tintwari tilembolo salu na bampwana’ani ba ku lukolo, ba ku tisalu peleko na bantu bakaka balembo zitisaka mitieno mia buderede mia Yehova? Ngano mbo nizitisaka mitieno mia Yehova na butindi bwabwansoni, ni bu sa ti bantu bakaka balendi kumbongela ntiana muntu we na mutima wa ngolo?’ Ntiana bu ta wasongela 2 Timote 2:​20-22, tufweti mpe sa keba bu tusolaka ndiku zeto mu timvuka tia Bakristo. Tufweti bâka na mabanza ti bantu bakaka ka balendi’â batubakisa ko mu tatamana mu sarila Yehova na kwikama kwakwansoni.

‘DIATILENO BUNA BUFWANANE NA BALA BA MUTSAMINA’

13. Tatamana mu diatila ‘buna bufwanane na bala ba mutsamina’ ngano bwe wuta zolo tâ? (Bisi-Efeze 5:​7-9)

¹³ Paulo watindisa Bakristo ba ku Efeze mu tatamana mu losa buyongongo, kâ mpe na mu tatamana mu diatila ‘buna bufwanane na bala ba mutsamina.’ (Tanga Bisi-Efeze 5:​7-9.) Bwe wuta zolo tâ? Wuzololo tâ, tufweti diatila buna budiatilaka Bakristo ba matieleka ntangu zazansoni. Mpila mosi yi tulendi lungisila kani dio, ni mu tangaka na mu longokaka Bibila na mikanda mieto misikamanaka mu Bibila na bunsungu bwabwansoni. Nguria mfunu wena mu tomo sa keba mu ndongosolo za Yezu Kristo, ‘mutsamina wa mutoto nsi.’—Za 8:12; Bin. 6:23.

14. Bwe mpeve santu yilendi tu bakisila?

¹⁴ Nsatu lubakusu mpe ye neto ya mpeve santu ya Nzambi mu tatamana mu diatila ‘buna bufwanane na bala ba mutsamina.’ Mu bungu dia nti? Mu bungu ti musamu wa mpasi wena mu tatamana mu bâ wa verela mu nza yi ya mbi. (1 Tes. 4:​3-5, 7, 8) Mpeve santu yilendi tu bakisa mu nwana na mbanzulu za nza, mu kati na filozofi mpe na mbanzulu zilembo kwelanaka na mabanza ma Nzambi. Mpeve santu yilendi tu bakisa mpe mu buta ‘bubote na buderede’ bwa mpila zazansoni.—Efz. 5:9.

15. Bwe tulendi bakila mpeve santu? (Bisi-Efeze 5:​19, 20)

¹⁵ Mpila mosi yi tubakila mpeve santu ni mu sambila. Yezu watâ ti Yehova mbo ‘kahana mpeve santu kwe bô bamuyawurila.’ (Like 11:13) Bu tukembelaka Yehova mu ntangu ya lukutakanu lwa Bakristo, mbo tubakaka mpe mpeve santu. (Tanga Bisi-Efeze 5:​19, 20.) Nsobolo za mbote zinataka mpeve santu ya Nzambi zilendi tu bakisa mu diatila mu mpila yi tâka Nzambi nsayi.

16. Nti bitubakisa mu bonga nzengolo za ndwenga? (Bisi-Efeze 5:​10, 17)

¹⁶ Bu tubongaka nzengolo za mfunu, tufweti bakula ka mie ‘mia waya Yehova,’ mpe tufweti diata tintwari na misamu mio. (Tanga Bisi-Efeze 5:​10, 17.) Bu tuzabaka mitieno mia Bibila mitariri musamu we neto, mpila yena yi tudingilaka mabanza ma Nzambi mu musamu wo. Ha manima tamana mia sarila, bweso bwabwingi bubâ neto bwa bonga nzengolo za mbote.

17. Bwe tulendi sarila ntangu’eto na ndwenga? (Bisi-Efeze 5:​15, 16) (Tala mpe tifwani.)

¹⁷ Paulo walonga mpe Bakristo ba ku Efeze mu sarila ntangu’awu na ndwenga zazansoni. (Tanga Bisi-Efeze 5:​15, 16.) Mu ‘nkwa-mbi,’ mbeni’eto Satana, zololo ti tabâ na tisalu tiatingi mu nza yi, ngatu ka tubandi na ntangu mu bungu dia tisalu tieto tia Nzambi. (1 Za 5:19) Mukristo wulendi batika mu tûla mabanza mandi mamansoni mu bongo, mu lukolo peleko mu tisalu, kani katûla mo mu mpila zazingi zi kalendi sarila Yehova. Tala ti siriri bo, mbo kabatika mu banzila ntiana bantu balembo sarilaka Yehova. Wa matieleka bima bio ka biena bia mbi ko, Kâ, ka bifweti’â bia bonga tibuka tia ntete ko mu luzingu lweto. Mu diatila ‘buna bufwanane na bala ba mutsamina,’ tufweti ‘sarila ntangu’eto mu mpila yiyôkele bubote,’ bu tutûla mabanza meto mu bio biyôkele mfunu.

18. Donald nti kasa mu sarila ntangu’andi mu mpila yiyôkele bubote?

¹⁸ Dinga mpila zilendi sarila bwabwingi mu bungu dia Yehova. Donald, bâka ku Afrique du Sud ni bo kasa. Têle ti: “Nataluzula misamu mieri nani, mpe nalemberela Yehova kakumbakisa mu sala bwabwingi mu tisalu tia samuna. Nasambila mu baka tisalu tiaketi kumbakisa mu bâ na ntangu yayingi ya samuna. Na lubakusu lwa Yehova, nayizi baka tisalu tia kumfwanakana. Mukento’ani na meno tabatika mu sarila Yehova mu tisalu tia ntangu zazansoni.”

19. Bwe tulendi tatamana mu diatila ‘buna bufwanane na bala ba mutsamina’?

¹⁹ Mukanda watsoneka Paulo kwe Bisi-Efeze kampe watomo babakisa mu nzila’awu ya Bukristo. Malongi mo matûka kwe Yehova malendi mpe tu bakisa. Ntiana bu tulongokele wo, malendi tu bakisa mu tomo sola nsaka zeto na ndiku zeto na ndwenga zazansoni. Malendi tu bakisa mu longokaka Bibila bilumbu biabiansoni, ngatu mutsamina wa matieleka watatamana mu tu twarisa mu mio miamiansoni mi tuyirikaka. Mpe mbo masongelaka mfunu ya mpeve santu, yilendi buta bifu bia mbote mu beto. Bu tusarilaka misamu mia tsoneka Paulo, tulendi bonga nzengolo za ndwenga, zikwelana na mabanza ma Yehova. Bu tusila bo, mbo tubâ na lenda dia sa keba mu buyongongo bwa nza yi, mpe mbo tutatamana mu mutsamina!