Yova ka ndi kó ko tsotso ndiro ko é hwè na d’e

1-2. (a) Njʉ ká bí kʉ ná ndrŭ adi bani ngbá lo na? (b) I lo nǎ ká ko si loti ngbá lo djo?

NJɄ bí kʉ ná ndrŭ adi ndima dho ka ná lo nji krʉ ndiro ndima é hwè na d’e. Nì mai kpa adi kpakpanga nji ro, kpa nzɨ adi hwè ba ri. Bí kʉ ná ndrŭ e njedha na ndirigoti kpa adi riddi nari kʉ, ndima dhó lo thika ro nzá ka ndi thɨni ri. Bbʉbbʉ dhé, Yova dzá ndrŭ kana nja ndrŭ ma adi ndima mbu føri bbai ddi. Ko di “ngasini ná saa nǎ” nari dho, ko ka ko bani bʉ ka ndi bʉ ko thí ná lo na bí.​—2 Ti. 3:1.

² I lo nǎ, ko si loti njedha ka ndi bbʉ ko dho ná lo djo ndirigoti ngbaribbai ma ko ka ko ba kodhó hwè ki vi nari djo. Ro, ya kwanza akonja ie ká ka ndi kó ko tsotso ndiro ko ba bbʉbbʉ kʉ ná hwè d’e nari.

BBɄBBɄ HWÈ ADI SI DHÓ RO NÁ KE

3. Nononi ná ritsi ká adi ngbá longaddi ko dho Yova djo? (Anja ji maddi.)

³ Krʉ ddo ró Yova e hwè na dhé ndirigoti ke jirieri ko maddi é hwè na. Ri kʉ føri dho i ke nongʉe bí kʉ ná ritsi ndiro ri di hwè bbʉ ko dho d’e. Loroji na, ko e hwè na kodhó bbo d’ani ná i dz’ ma, ri djó kʉ ná njonjo rangi ma, zǎ kpà na ri ma na ko nja ná saa na ndirigoti ko nanga adi jini bbo ko jirie ná nyo ko nyǒ nari dho. Bbʉbbʉ dhé, Mungu jirie ko bbo nari dho ke jirieri ko é hwè na kodhó maisha nǎ!

Jø kalʉ: Image © Romi Gamit/Shutterstock; Pingouin dhi rè kalʉ kparɨ: Vladimir Seliverstov/500px via Getty Images

4. (a) Krʉ ddo ró ká Yova e hwè na dhé addudho nì mai ke adi ndrŭ nzani nari nja ro? (b) Yova ká bbʉrie ngbá kado ko dho? (Zaburi 16:11)

⁴ Nì mai Yova kʉ “hwè dhi Mungu” ro, ke chu ngbá ngatsi ma ndrŭ adi nzani i dz’ djó nari bblo pli. (1 Ti. 1:11) Ro, ke nzɨ adi ribba fø lo ndi nja nari sí ndidhó hwè ri. Ke churi chu nari kʉ, nzadha krʉ tso si d’ød’ø b’lo ndi lie ná saa nganga na. Føri dho, ke adi ngatso ve kpø fø ddo si ná nga djo ndiro ndi si nzadha tso d’ø krʉ theinga dho d’e. Fø lo ndi si nji nari ndi b’o nari kana, Yova adi ko dalu ná lo famu bblo pli ndirigoti ke adi ko tsotso koko. Nde, ke ká adi ko tsotso kó ngbaribbai? Ke bbʉrie ddikpa kado ko dho, føri i kʉ hwè. (Azø Zaburi 16:11.) Akonja ngbaribbai ma ke bbʉ fø kado ro ndidhi Dduna Yesu dho nari di.

5-6. Yesu ká e hwè na addudho?

⁵ Yova no ná ritsi krʉ kana bbo pli e hwè na nari kʉ, Yesu. Ká addudho? Akotilo aro kʉ ná lo djo. (1) “Ke kʉ nzɨ adi njani ná Mungu ró ji” ndirigoti ke nji ná lo krʉ kana, ke adi ndidzá Baba dhó nyí dhǒ kaka ná chu nǎ. (Kol. 1:15; 1 Ti. 6:15) (2) Yesu ma di hwè adi si dhó ro ná ke, Yova na cho bí kana b’lo.

⁶ Krʉ ddo ró Yesu e hwè na ndidzá Baba ji ndi njí ná lo ndi adi nji nari dho. (Mez. 8:30, 31; Yoh. 8:29) Føri dho, kedzá lo adi Yova nyǒ tho bbo.​—Mt. 3:17.

7. Bbʉbbʉ kʉ ná hwè ká ko ka ko ba ngbaribbai?

⁷ Ko ma ka ko ba bbʉbbʉ kʉ ná hwè ddi njati ko kana nga é chøchø hwè adi si dhó ro ná ke Yova na ró. Bbo pli ko lochu Yova djo ndirigoti ko ke dyø nari si rili ko é hwè na. Godhé, ko e hwè na Mungu ji ko njí ná lo ko nji nari ma, ko tso uni ke na nari ko chu nari ma na dho.a (Zb. 33:12) Bbʉbbʉlo kʉ, njaro sese ddo kana inga ddo bí kana ko ka ko é njedha na. Ro, njati rié fø ni ni mbu ri ró, auri u nari kʉ, føri na mana nga kʉ ni tso nzá uni Yova na ri! Yova adi ko famu bblo pli dhonalo ke churi chu nari kʉ, i dz’ djó nja saa na ko thí adi njedha ba ndirigoti ko thí adi bʉni bʉ. (Zb. 103:14) Nde, kpadjo akotilo njedha ka ndi bbʉ ko dho ná lo djo ndirigoti ngbaribbai ma ko ka ko ba kodhó hwè ki vi nari djo.

NZƗ BBARI DDIKPA RITSI MA SÍ NIDHÓ HWÈ RO DDI

8. Kpakpalo na ko é ná saa na ká ngbá lo ka ndi banga?

⁸ Hwè adi sini dho ná lo ya 1 kʉ: Maisha nǎ kpakpalo. Nidhó maisha nǎ ká ni hwini nza ndrŭ ni nzá nari ma, chʉ adi ngaba ná lo ma, njedha ni kʉ nari ma, dhe ni nji nari ma inga ngó ni ngʉ nari ma na tso ró? Fø di ná lo ka ndi bbʉ njedha bbo ko dho, bbo pli njati rié fø lo thika wødha dho ko ka ko njí ná lo ro nga kʉ ri ró. Biblia ripo nari kʉ, ko thí ka ndi é njedha na nari ka ndi liri ko mbu ko nzá ko ka ko ba hwè ki vi nari bbai. (Mez. 15:13) Babis ró dho kʉ ná ddikpa muzee mbungʉe ndi føri bbai. Cho tho kana kedhi djona ma, kedzá mama ma, kedzá baba ma na chengʉeni krʉ. Ke pori ɨ: “Ma mbungʉe ma ddiro kʉ ri ndirigoti nzá tsotso ro ie ma ka ndi kó ddi nari bbai. Nja saa na, ma ngʉ adi ma mbu che bbo dhonalo nzá kpa d’e cheni nari njí ma ka ma njie ná lo ngʉe bí nari dho ma nzá ka ma bangʉe saa bbo ma di kpa na ri.” Bbʉbbʉ dhé, maisha nǎ kpakpalo ka ndi liri ko njeni nje ndirigoti ko thí bʉni bʉ.

9. Ko tsotso ká addu ka ndi kó ndiro ko ba kodhó hwè ki vi d’e? (Yeremia 29:4-7, 10)

⁹ Ko tsotso ká addu ka ndi kó ndiro ko ba kodhó hwè ki vi d’e? Ko ka ko é hwè na njati ko bbá nzá thika ka ndi thɨni ko dho ná lo ko nanga d’o nari tso ndirigoti njati ko nanga di jini kodhó kʉ ná ritsi dho ró. I dz’ dzá ndrŭ adi riddi nari kʉ, ko ka ko é hwè na njati kodhó maisha é bblo ró. Ro, føri nga kʉ bbʉbbʉlo ri. Loroji na, Yova pongʉeri no tsena rangʉe Babiloni na ná Wayaudi dho kpa njí ndima dho ka ná lo krʉ ndiro kpa é hwè na fø ngø nǎ d’e. (Azø Yeremia 29:4-7, 10.) Fø lo nǎ ro ká ko ka ko ba ngbá somo? Adi kpakpanga nji ndiro ni di nidhó maisha nǎ bblo kʉ ná ritsi nja ndirigoti adi ribba ni nanga di jini ji ri dho. Anonga nari kʉ, Yova nzɨ bba ni ro ri ndirigoti ke si ni tsotso koko. (Zb. 63:7; 146:5) Aksida dzá lo dho ngʉngʉe tsukpa ná Effie pori ɨ: “Yova ma, ko abbá familia nǎ ndrŭ ma, kutaniko nǎ ndrŭ ma na kongʉe ma tsotso bbo. Ma adi mbai po bbo njʉ kpa nji ndirigoti kpa njingʉe ma dho ná lo dho. Føri dho, ma adi kpakpanga nji bbo ndiro ma é hwè na dhé.”

10. Ko ká ka ko é hwè na dhé addudho nì mai ko bani kpakpalo na ro?

¹⁰ Nì mai ko ma, kodhó familia nǎ ndrŭ ma na bani kpakpalo na ro, ko ka ko é hwè na nì dhé.b (Zb. 126:5) Ká addudho? Dhonalo kodhó hwè nzá d’yʉrie ndi ko bani na ná lo ró ri. Maria ró dho kʉ ná ddikpa painia pori ɨ: “Kpakpalo tso ró ko hwini ná saa na, ko kʉ hwè na nari na mana nga kʉ, ko nzɨ nga ro ddi kodhó kpakpalo djo ri. Ro, føri na mana kʉ, ko nzá vi Yova nji ko dho ná tsodha nga ri. Kodhi Baba si ko tsotso koko ndiro ko b’o kodhó hwè ronga d’e.” Anonga nari kʉ, nì mai ni bani kpakpalo na bbo njʉ ro, ri ro nzá ka ndi má theinga dho ri. Karnga goti Yova si nzadha ma, ko thí dho njedha bbʉ ná lo ma na krʉ tso d’ød’ø.

11. Mutume Paulo dhó loroji ká ni li kpakpa ngbaribbai?

¹¹ Nja saa na, ko ka ko di riddi nari kʉ, ko bani kpakpalo na Yova nzá ji kodhi lo ri nari dho. Njati ko di ko mbu føri bbai ró, ko ka ko ddinga Yova dzá chi tøngʉeni ná njí dhi ndrŭ djo, kpakpa bbo kʉ ná lo tso ró ndima hwingʉeni ro. Anja Paulo dhó loroji. Yesu nganga i vʉngʉe ke ndiro ke d’ra bbʉbbʉlo “ndrŭ tsɨ dho, pikpa dho ndirigoti Israeli dzá nzø dho d’e.” (Mdo. 9:15) Føri ngʉe bbò pendeleo! Ro, Paulo bangʉeni bí kʉ ná kpakpalo na. (2 Ko. 11:23-27) Nga mai Paulo dhó maisha ngʉe sʉsʉ ro, ri njani pʉlʉpʉlʉ nari kʉ Yova lengʉe ke ronga le! Føri dho, Paulo ka ndi vee ndidhó kpakpalo tso Yova ngʉe ndi na nì dhé nari dho. (Ro. 5:3-5) Anzingaddi nidhó lo djo di. Ni adi ra anzi Yova dho ni njínji chi ni tøni ro nì mai ni bani kpakpalo na ro. Føri dho, auri u nari kʉ, Yova si ni tsotso koko ndirigoti ke nanga adi jini ji nidzá lo dho.

12. Kodhó lo ká ka ndi é ngbǎ njati ko di riddi ko dho nzɨ Yova dzá njí kana ko jie ko njí ná lo ro njini ri ró?

¹² Hwè adi sini dho ná lo ya 2 kʉ: Njati ko jie ko njí Yova dzá njí kana ná njí njidha ka nzá ko dho ró. (Mez. 13:12) Ko jirie Yova ndirigoti krʉ ke adi nji ko dho ná lo dho ko adi mbai po bbo ke dho. Føri dho, ko adi riji ko njí ko dho ka ná lo krʉ kedzá njí kana. Ro, njati ko di rimbu ko njí nzá ro ka ndi njini ko dho ná ritsi ró, føri ka ndi liri ko thí bʉni bʉ. (Mez. 17:22) Holly ró dho kʉ ná ddikpa painia pori ɨ: “Ma jingʉeri ma ra Masomo ya Waeneza Injili wa Ufalme dhi darasa zø, ma ra lod’ra d’i ngø na inga ma ra Ramapo nǎ ngachidha dhi njí tsotso ko. Ro, madhó lo thika wøngʉeni nari dho, ringʉe kpakpa ma tso si ma lingʉe ma nji ná fø lo krʉ djo. Ma thí bʉngʉeni bbo fø lo dho. Ni e ji ni njí ná ritsi ro ni ra njí ddikpa ma nzá ddi ró, føri adi rili ni mbu ni che bbo.” Yova dzá njí dhi ndrŭ kana bí kʉ ná ndrŭ adi ndima mbu føri bbai.

13. Ko ká ka ko mburi ko njí ngbá lo njati rié ngbǎ di ná lo na ma ko bani ri ró?

¹³ Ko tsotso ká addu ka ndi kó ndiro ko ba kodhó hwè ki vi d’e? Anonga nari kʉ, Yova nzɨ adi nzá ko ka ko njí ná ritsi nzǐ ko tso ri. Yova adi ko nja mana na njati rié nzɨ ma ko nja ndrŭ nji ná ritsi nji ri ró. Ke jiri ko chu kodhó mupaka ndirigoti ko njínjí ndi dho chi ko tøni ro. (Mik. 6:8; 1 Ko. 4:2) Ke adi ndi thí li bbo ngbaribbai ma ko ngaddi nari ma, ko ko mbu nari ma, ko e na ná sifa ma na djo, nga ko adi nji ná lo djo dhé ri. Nde, njati rié nzɨ Yova adi nzá ka ndi njini ko dho ná ritsi nzǐ ko tso ró, ri ká kʉ bblo ko thí di bʉni nzá ko ka ko njí ná lo dho?c Bbʉbbʉ dhé, føri nga kʉ bblo ri! Føri dho, njati nidhó lo liri nzɨ ni nji Yova dho ni e ji ni njí ná ritsi ró, ali ni thí ngbà ni ka ni njí ke dho ná ritsi djo. Loroji na, ni ka ni bbʉ mazoezi jadda kpa dho inga ni ka ni kó ngó ngʉ ná le-djoi ma, le-vei ma na tsotso. Inga ni ka ni ra ddikpa le-djo inga le-ve ronga be, ni ka ni nzi ke inga le telefone nǎ inga ni ka ni cho mesaje ke inga le dho. Yova nanga adi jini bbo ni ngbà ni ka ni njí ná njínji nari dho ndirigoti ke si rili ni é hwè na! Føri djolu pli, anonga nari kʉ, wø dz’ djó ko si njínji Yova dho ké dho ko nanga si keni nari bbai! B’lo djo ko tielo ná Holly pori ɨ: “Ma thí di bʉni ná saa na, ma adi tøni ndirigoti ma adi ngaddi ‘cho ró nŭnŭ ma si di’ nari djo. Føri kina, Yova dhó nga tsotsokodha chulu, gosi ná saa na ma si krʉ ma ji ma njí ke dho ná njínji.”

14. Ri ká kʉ nja ngbá lo i ka ndi vi kodhó hwè ri?

¹⁴ Hwè adi sini dho ná lo ya 3 kʉ: Njati ko di riddi mbø inga bblobblo ritsi na ko kʉ nari i ka ndi liri ko é hwè na ró. Eternet djó ko ka ko nja hwè na kʉ nari bbai njani ná ndrŭ, kpa ndima dhó bblobblo ritsi hwè nji nari dho. Føri ka ndi liri ko di riddi nari kʉ, njati ko di ko thí ji ná lo nji, ko di bblobblo ritsi dzi inga ko di ra njonjo kʉ ná nga ronga be ró, føri i ka ndi bbʉ bbʉbbʉ kʉ ná hwè ko dho. Hwè ka ndi bbʉ ko dho ná ritsi ko nji nari nga kʉ che ri. Ngbaribbai ma Yova nongʉe ko nari adi rili ko nanga di jini ji bblo kʉ ná ritsi dho. Nì mai ri kʉ fø ro, bí kʉ ná ndrŭ ra riutso d’i nari kʉ, ndima ngʉ ddi hwè ka ndi bbʉ ndima dho ná ritsi i nzá vengʉe hwè bbʉ ndima dho ri. Eva ró dho kʉ ná ddikpa painia pori ɨ, “Njati ni di ngaddi ngbaribbai ma ni ka ni bbʉ hwè ni thí dho nari djo dhé ró, føri ka ndi liri nzɨ ni nanga di jini nidhó kʉ ná ritsi dho.” Føri dho, njati ko di riddi mbø inga bblobblo ritsi na ko kʉ nari i ka ndi liri ko é hwè na ró, føri si rili ko mbu ko che ndirigoti ko thí ka ndi bʉni bʉ.

15. Pi Sulemani dhó lo ká ka ndi ddi ngbá longa ko dho?

¹⁵ Pi Sulemani dhó lo ka ndi ddi longa ko dho mbø ma, bblobblo ritsi ma na nǎ ro adi si ná chelo djo. Pi Sulemani njingʉe bí kʉ ná njonjo ritsi ndiro ndi chu fø lo krʉ ká ka ndi bbʉ hwè ngbà ma ndi dho nari d’e. Loroji na, ke nyongʉe njonjo kʉ ná bí kʉ ná nyo, ke rrngʉe bblobblo kʉ ná miziki ndirigoti ke dzingʉe bbo ró dzi kʉ ná bí kʉ ná ritsi. Ngbà mai ke njingʉe fø lo krʉ ro, ri nzá bbʉngʉe hwè ke dho ri. Fø lo krʉ ndi nji nari goti, Sulemani pongʉeri ɨ: “Le nyǒ ǒ nzɨ adi lǐ nganjadha dho ri; le bɨ ma nzɨ ddi adi njeni ngarrdha dho ri.” (Muh. 1:8; 2:1-11) Nja kʉ ná ndrŭ adi riddi nari kʉ, njati ndima é mbø na ndirigoti ndima di ndima ji ná lo nji ró, føri ka ndi liri ndima é hwè na ndima dhó maisha nǎ. Ro, føri kʉ kali. Fø ritsi nzá ka ndi bbʉ bbʉbbʉ kʉ ná hwè ko dho ri.

16. Nja ndrŭ tsotso ko kó nari ká ka ndi liri ko ba kodhó hwè ki vi ngbaribbai? (Anja ji maddi.)

¹⁶ Ko tsotso ká addu ka ndi kó ndiro ko ba kodhó hwè ki vi d’e? Yesu ddingʉeri ko dho nari kʉ, “ritsi le bbʉ nari dzá bblonga kʉ bbo pli, ritsi le ba nari djolu.” (Mdo. 20:35) Alekos ró dho kʉ ná ddikpa muzee pori ɨ: “Ma adi rimbu ma njí sese kʉ ná lo nja ndrŭ dho. Kpa tsotso ma kó ná saa na, ma nzɨ adi ma thí li ma ji ná lo djo ri, ná føri adi hwè bbʉ bbo ma dho.” Nja ndrŭ dho ká ni ka ni njí ngbá lo? Loroji na, njati ni nja ddikpa le ndi mbu che ró, amburi ni li le kpakpa. Ni nzá ka ni sí le bani na ná kpakpalo ri, ro ni ka ni pɨ le iso pɨ. Le ka ndi mbu ndi bblo njati li ni li ni d’yu ro ni le po ná lo rr ndirigoti ni rimbu ni famu ngbaribbai ma le ndi mbu nari ró. Ni ka ni nonga le dho nari kʉ, ri kʉ bblo le d’ra ngbaribbai ma ndi ndi mbu nari Yova dho ndirigoti le bu ndi djó lɨ o ná no Yova djo. (Zb. 55:22; 68:19) Føri kina, ni ka ni nonga le dho nari kʉ, Yova nzá bba le ro ri. (Zb. 37:28; Isa. 59:1) Ni ka ni njí nja kʉ ná lo ro maddi le dho. Loroji na, ni ka ni rɨ nyo le dho inga ni ka ni ra ni ronga bbi le na. Inga ni ka ni kperi ni d’ralo ddinga le na. Nja ndrŭ na ko lod’ra nari adi hwè bbʉ bbo ko dho. Abbari Yova njínjí ni na ndiro ni li nja ndrŭ kpakpa d’e. Nja ndrŭ tsotsokodha dho ko kodhó saa bbʉ nari si bbʉbbʉ kʉ ná hwè bbʉ ko dho!​—Mez. 11:25.

17. Njati ko jiri ko ba bbʉbbʉ kʉ ná hwè ró ká ringani ko njí ngbá lo? (Zaburi 43:4)

¹⁷ Ko ka ko ba bbʉbbʉ kʉ ná hwè njati ko ra anzi chøchø ko ndrini kodhi ra nǎ Baba ro ró. Biblia tsoni nari kʉ, Yova si bbʉbbʉ kʉ ná hwè bbʉ ko dho. (Azø Zaburi 43:4.) Føri dho, njati rié kpakpalo na ma ko bani ri ró, ri nzá ngani ko njí do ri. Nde, akora anzi Yova djo ko ko thí li nari na dhonalo ke si rili ko é hwè na theinga dho!​—Zb. 144:15.