A2
Vili Bibilyanimu
Bibilya la Ilambo Ipya Malemba a Igiriki a Ikristau lakhumi-iwile mu 1950 mu Ingeles, thitho Bibilya la Ilambo Ipya lipumbula lakhumi-iwile mu 1961. Khumela hora yeniyo, atu mamiliau manjinji oi anoonga viongelo vyokwaranya 240 takanle taleringa Malemba Opambuleyala, oi atoothapuleliwa molinyali khumela muviongelo vyoroma thitho mbo-orucha leri.
Mbwenye wa vyawa 50 vivirile, viongelo vikanle vichinjanga. Komisau Yothapulela Bibilya la Ilambo Ipya ilivo va-eeni yatoozindiyela ira inofwanela chinja vyongo vinango naifunelo yoi atu taleringa Bibilya malamboano, liafiyenga varimani. Namwasa wa vyevi, Bibilyali atochinja vyongo vinango na vinango ira likale lovweya pama maningi. Voirana vyevi tatothuulela makhundo o-arelala:
I-ndi-edha basa madhu o-orucha uvwa oi atu anoaonga malamboano. Mwaifwanafwani-o, madhu a Ingeles oi voroma atoa-indi-edha basa vothapulela madhu oi “leva rima,” anooiri-a atu thuulelanga vya “mutu urucheile wahora yolapela.” Mbwenye thapulela ovweya pama noirana vyongo mokhurudheya, oi unoongiwa movweya pama na madhu oi “leva rima.” (Agalatiya 5:22) Thitho madhu oi “mapwando amadugudugu” tatoathupulela ira “mapwando othakala.”—Agalatiya 5:19-21.
Muiebere na mu Igiriki yawale, madhu oi “mbeu” athapulela mbeu dhodhaliwa naa-ima aatu, mbumba, venango alombwana. Voi atu malamboano katino-indi-edhave basa madhu oi “mbeu” voonga vyaatu, madhu enala atoochinjiwa thitho malo mwee ano-indi-edha basa madhu oi thapulela wee unovwelana na vinoonga madhwao. (Agalatiya 3:29; Mateu 22:24; Juwau 8:37) Va-eeni mamburo manjinji Bibilyani a-indi-edhile madhu oi “mbumba” voonga vya yolanyedha ya Nlungu ya mundani mwa Edeni yoi ili valemba la Maromelo 3:15.—Agalatiya 3:29; Apokalipse 22:16.
Vwei-a madhu enango a Bibilyani. Bibilyali linoonga ira Yesu akwele vaimurini yoonelavo nyarwa, a-kala vakurujuni. Valemba la Mateu 10:38, Marku 8:34 na mu malemba enango, ato-indi-edha basa madhu oi “imuri yoonelavo nyarwa” thitho atoo-elavo madhu a nyenyedi anodhowi-a mulimbo leri wu ikhundu yoi Thapuleliwa wa Madhu enango a Bibilyani. Wu ikhundu yoi Thapuleliwa wa Madhu enango a Bibilyanio utokala thapulela wa madhu a Igiriki oi athapuleliwile ira “imuri yoonelavo nyarwa.” Thitho valemba la Mateu 5:22, 29, 30; Marku 9:43 na va Luka 12:5 atoo-indi-edha basa madhu a Igiriki oi “Gehena” malo mwa madhu oi “ka-iwa na mulo.” Mumaversu enala mutokala madhu a nyenyedi anodhowi-a mulimbo leri wu ikhundu yoi Thapuleliwa wa Madhu enango a Bibilyani weo uli thapuleliwa wa madhu enango oi “Gehena.”
Lemba makhundo o-orucha leri. Vofuna onechecha ira makhundo mbo-orucha leri thitho mbovweya pama, alimbo thapulela tatoodhilimbi-edha rambela madhu orucha na makhundo olapa. Bibilyali, tatoolembamo madhu ninga munoongela atu. (Aebere 12:1). Alimbo thapulela tafuna chinja yongo iliyothene Bibilyamu, tanooira vyongo mwapolepole maningi, tanoulobelela mwasuo thitho tanoolemeza maningi basa nlukhulu lilabile abali a mukomisau yoroma yothapulela Bibilya la Ilambo Ipya.
Vyongo vinango vili Bibilyanimu:
Bibilyanimu mutokala madhu a nyenyedi o-iyana-iyana. Madhwao atogawiwa muvikhundu vyo-arelavi:
“Venango” Madhu a nyenyedi enala anothonyi-edha ndhila dhinango dhothapulela madhu a Iebere, Iaramu venango Igiriki oi anovwei-a thapulela weo.—Maromelo 1:2, madhu a nyenyedi va madhu oi “Kopolo ya Nlungu yanoowendawenda”; Yoswa 1:8, “thuulela modi-a.”
“Mundhila inango” Madhu a nyenyedi enala anothonyi-edha ndhila dhinango dhorumeleya dhothapulela madhwao mbwenye mavweelwee angali o-iyana.—Yakobo 5:15, “ochenyela”; 1 Pedru 3:14, “kamuovenga tautuchangani.”
“Madhu na madhu” Madhu a nyenyedi enala anothapulela madhu na madhu khumela Muigiriki. Venango thitho anovwei-a thapulela wa madhu a iongelo yoroma.—Mayirelo 11:18, “tatoomiyala”; 2 Timoteo 2:14, “uava-enga umboni okwakwanela.”
Thapulela na makhundo enango okami-a. Madhu a nyenyedi enala anovwei-a thapuleliwa wa madhina (Marku 10:51, “Rab bo’ni”; 2 Akoritiyo 6:15, “Beliyali”); makhundo okhuza dida na nyemela wa vyongo (Luka 16:7, “migogoda”); thonyi-edha makhundo okami-a ali uikhundu ya Apendesi na Thapuleliwa wa Madhu enango a Bibilyani.—Mateu 5:22, “Gehena”; Aefeso 2:2, “hora.”
Maromelo wa Bibilyali utokala ikhundu yoi, “Milanyu yoroma ya Madhu a Nlungu.” Muikhundu yei mutokala makhundo oroma a Bibilyani anofwanela mutu afunjedha. Khomoni wa bukhu la Apokalipse, munofwanya miru yoi “Thandha wa Madhina a Mabukhu a Bibliyani,” na “Thapuleliwa wa Madhu enango a Bibilyani.” Vaikhundu yoi Thapuleliwa wa Madhu enango a Bibilyani inokami-a mulimbo leri ira avwecheche madhu enango movwelana na moda mwaa-indi-edhe atu basa Bibilyani. Mu Apendesi A, mutokala myasa yo-arelila: “Makhundo a-indi-edhe atu basa vothapulela Bibilya,” “Vili Bibilyanimu,” “Vyongo vyaireile ira Bibilya lifiyedhele va-eeni,” “Dhina la Nlungu Mumalemba a Igiriki” na “Vyongo vyofuneya maningi vyairile Yesu angali vailambo yavathi.” Mu Apendesi B mutokala mapa, mithandha na makhundo enango okami-a waatu anofuna funjedha Bibilya modi-a.
Bukhu nlilothene la Bibilyani litokaana ikhundu inoonga mogwandela vili mu kapitulu nlilothene na maverswee. Vyevi vinokami-a mulimbo leri idhiwa myasa ili mu bukhu lothene lelo.