Mangomba ezali kotinda bato na malamu to na mabe?

“NAZALI kotɔnda lingomba ya boklisto mpo na nyonso oyo esali mpo na ngai mpe nakanisi ete bato nyonso oyo bazalaki na bomoi na boumeli ya bambula 2000 oyo eleki basengeli koloba bongo.”​—Maloba ya ebandeli ya buku Two Thousand Years​—The First Millennium: The Birth of Christianity to the Crusades.

Maloba yango ya botɔndi mpo na “lingomba ya boklisto” ezali ya Melvyn Bragg, mokomi mpe mopanzi-nsango na Angleterre. Ebele ya bato mosusu mpe bakanisaka ndenge yango mpe bamonaka ete basengeli kotikala sembo na lingomba na bango. Bandimaka ete mangomba nde esalisaki bango básalaka malamu na bomoi na bango. Na ndakisa, mokomi moko alobaki ete Lingomba ya Bamizilima “ebimisi makambo ya malamu . . . [oyo] ememeli bato ya mokili mobimba matomba.”

Mangomba ezali nde kobongisa to kobebisa bato?

Kasi, makambo oyo Melvyn Bragg alobaki na nsima ezali kobimisa motuna ya koyeba soki mangomba etindaka mpenza bato na malamu. Alobaki boye: “Lingomba ya boklisto esengeli mpe kolimbwela ngai likambo moko.” Likambo nini? Alobi ete: “Ntina oyo koyina, makambo mabe, konyokola, kotika bato na kozanga boyebi emonanaki ntango molai na kati ya lingomba.”

Bato mingi bakoki koloba ete koyina, makambo mabe, konyokola mpe kotika bato na kozanga boyebi ezalaka na mangomba nyonso banda kalakala. Bato yango bamonaka ete mangomba elukaka emonana ete elingi bolamu ya bato, elakisaka boyengebene mpe bosantu ya lokuta, nzokande, etondi na misala ya mabe mpe lokuta. (Matai 23:27, 28) Buku moko (A Rationalist Encyclopædia) elobi boye: “Na mikanda na bango, bakomi bazali kozongela mingi likanisi ya koloba ete mangomba esali mosala monene na bomoi ya bato.” Mpe ebakisi boye: “Kasi makambo mingi oyo esalemá ezali komonisa ete mangomba esali nde mabe mingi.”

Tángá ata zulunalo nini mpe okomona bazali kolobela ebele ya bakonzi ya mangomba oyo bazali koteya bolingo, kimya mpe motema mawa, kasi bazali mpe kotinda bato na koyinana mpe bazali kotánga nkombo ya Nzambe mpo na komonisa ete bazali na lotomo ya kobimisa mobulu yango. Tokoki kokamwa te soki bato mingi bazali komona ete mingimingi, mangomba ezali nde kotinda bato na mabe!

Mokili ekozala malamu koleka soki mangomba ezali te?

Kutu, bato mosusu bazali koloba lokola Bertrand Russell, filozofe moko ya Angleterre ete, soki “mangomba nyonso ekufi,” mokili ekozala malamu. Bato yango bazali kokanisa ete mikakatano ya bato ekosila soki mangomba ezali lisusu te. Kasi, bazali kobosana ete bato oyo basambelaka te bakoki mpe kobimisa koyinana mpe kozanga boyokani lokola kaka bandimi ya mangomba. Karen Armstrong, mokomi moko ya makambo ya mangomba, alobaki boye: “Soki totali malamu, koboma oyo Banazi babomaki ebele ya Bayuda emonisi ete makanisi ya bato ya mayele ya mokili [ekoki] kotinda bato na kobomana lokola kaka bitumba ya bato ya mangomba.”​—Buku The Battle for God​—Fundamentalism in Judaism, Christianity and Islam.

Mangomba ezali kotinda bato na malamu, to yango nde ezali kobimisela biso mikakatano nyonso oyo tozali kokutana na yango? Mikakatano yango ekosila soki mangomba nyonso ekufi? Tángá lisolo oyo elandi mpo na koyeba eyano ya Biblia na mituna yango. Mbala mosusu eyano yango ekokamwisa yo.