Ndenge ya kokima makama ya motuka

MAKƐLƐLƐ ya bapinɛ mpe ya bibende, bavitre epanzani, bato bazali koganga . . . Mbala mosusu bato oyo bazwá likama ya motuka bayebi likambo yango malamu. Ebongiseli moko (Population Reference Bureau) elobi ete na mokili mobimba “bato soki milio moko na nkóto nkama mibale bakufaka na makama ya mituka mbula na mbula, mpe bato soki milio 50 bazokaka.”

Nzokande, kolanda mwa malako mpe kozala mayele ekoki kosalisa yo omibatela na makama mingi. Tótalela ndenge oyo okoki kosala yango.

Kotambwisa mbangu mingi te, kolata mokaba, mpe koboya kokoma na telefone

Na banzela mosusu, vitɛsi oyo mibeko epesi nzela ekoki kozala moke. Kasi, kotambwisa motuka mbangu mingi esalisaka mpenza te moto akóma noki epai azali kokende. Na ndakisa, na ntaka ya kilomɛtrɛ 100, soki sofɛlɛ atambwisi motuka na vitɛsi ya kilomɛtrɛ 150 na ngonga moko, na esika atambola na vitɛsi ya kilomɛtrɛ 130 na ngonga moko, akolongola ata miniti motoba te na ngonga oyo asengelaki kokóma. Okanisi ete ezali likambo ya mayele atya bomoi na ye na likama mpo na mwa miniti ya ndenge wana?

Mituka ezalaka na mokaba mpo na kobatela biso. Ebongiseli moko ya guvɛrnema ya États-Unis elobaki ete kolata mokaba ebikisaki bato koleka nkóto 72 kobanda mobu 2005 tii 2009 kaka na ekólo yango. Bale ya mopɛpɛ oyo ebatelaka sofɛlɛ atutana na yenda te (airbag), ekoki nde kozwa esika ya mokaba? Te. Mpo bale yango ebatela moto malamu, esɛngaka ete atya liboso mokaba. Soki moto atye mokaba te, bale wana esalisaka mpenza te; kutu, ekoki kozala likama. Yango wana, zalá na momeseno ya kotya mokaba mpe kosɛnga na bato mosusu oyo bamati na motuka na yo bátya mpe mikaba na bango. Likebisi mosusu: Komeka ata moke te kotánga to kokoma makambo na telefone ntango ozali kokumba.

Banzela ya mabe mpe mituka ya kimbambala

Soki nzela ezali na pɔtɔpɔtɔ, na mabele, na zɛlɔ to na mabanga mingi, motuka etɛlɛmaka nokinoki te ntango sofɛlɛ anyati frein. Soki ozali kotambola mbangu mingi te, motuka ekotɛlɛma mbala moko ntango onyati frein. Soki otambolaka na banzela oyo ezali na nɛjɛ, kanisá kosomba bapine oyo ebongi na banzela yango. Bapine yango esalisaka mpo okangamaka na nɛjɛ te.

Bisika oyo banzela ekutani ezalaka likama mpo na basofɛlɛ nyonso. Moto moko ya mayele na makambo ya mituka apesi toli oyo: Soki mwinda ya langi ya mai ya mpondu epeli, talá malamu liboso oleka na esika oyo banzela ekutani. Soki ozeli mwa moke kaka, okoki komibatela mpo otutana te na motuka oyo eboyi kotɛlɛma ntango mwinda ya motane epeli.

Kobongisa motuka mbala na mbala ezali na ntina mingi mpo na koboya makama. Kanisá ndenge ekozala soki, ntango olingi konyata frein, esimbi te. Mpo motuka ebimisela bango mikakatano ya mbalakaka te, bato mosusu bakatá ntango oyo soki ekoki, batikaka yango epai ya mekanisiɛ ya malamu. Kasi, bato mosusu basepelaka kobongisa mituka bango moko. Nzokande, soki okobongisa motuka yo moko, kobosanaka te kosalaka yango na ntango oyo esengeli mpe kotala biloko nyonso oyo esengeli.

Kotambwisa motuka ntango omɛli masanga

Basofɛlɛ oyo batambwisaka malamu bakoki mpe komitya na likama soki bazali kotambwisa motuka nsima ya komɛla masanga. Na 2008, bato koleka nkóto 37 bakufaki na makama ya mituka na États-Unis. Mingi na bango (moko likoló na misato) bakufaki na makama oyo esalemaki mpo basofɛlɛ bamɛlaki masanga. Komɛla ata moke ekoki kokitisa mayele ya sofɛlɛ. Bato mosusu baboyaka komɛla ata moke soki bayebi ete bakotambwisa motuka.

Kotosa mibeko ya nzela, kokanga mokaba, kobongisa motuka, mpe koboya kokumba nsima ya komɛla masanga ekoki kobatela bomoi na yo mpe ya bato mosusu. Malako oyo ekoki kobatela yo ozwa makama te ntango ozali kotambwisa motuka; kasi ekobatela yo kaka soki osaleli yango.

[Etanda/​Elilingi na lokasa 17]

KOTAMBWISA MOTUKA TE NTANGO OZALI KOYOKA MPƆNGI

“Esengeli bato báyeba ete kotambwisa motuka na miso ya mpɔngi ezali lokola kotambwisa motuka ntango omɛli masanga.” Maloba yango ya mokonzi ya ebongiseli moko oyo etalelaka mpɔngi na États-Unis (National Sleep Foundation) emonisi ete kotambwisa motuka ntango ozali koyoka mpɔngi ezali likama mpenza. Talá mwa bilembo oyo emonisaka ete ebongi te otambwisa motuka:a

● Ozali kokoka te kotala nzela ntango molai, ozali kobɛtabɛta miso to miso ekómi kilo

● Motó ezali kokende epai na epai

● Ozali kobaye mbala na mbala

● Ozali kobosana bakilomɛtrɛ oyo outi kosala

● Ozali koleka na nzela mosusu to komona malamu te bilembo ya nzela

● Ozali kolongwa na nzela, ozali kokangama mingi na motuka oyo ezali liboso

Soki omoni makambo yango, pesá moto mosusu atambwisa to tyá motuka pembeni ya nzela mpo na kolala mwa moke. Eleki malamu olekisa mwa ntango mpo na kobatela bomoi na yo mpe ya bato mosusu!

[Maloba na nse ya lokasa]