Liteya 32

Konyata maloba ya ntina mpe kobongola mongongo

1, 2. Mpo na nini tosengeli konyata maloba ya ntina kati na diskur?

¹ Konyata maloba ya ntina mpe kobongola mongongo epesaka elengi na lisolo mpo ete motindo na elobeli na yango ekozala ndenge na ndenge. Kozanga bizaleli oyo, makanisi makobulungana mpe bato bakoyeba te eloko nini eleki ntina oyo basengeli kosimba. Tokotalela naino lolenge ya konyata maloba ya ntina, mpamba te yango nde ezalaka mpasi mingi te mpo na kosala.

² Kobosana te ntina ya pwɛ́ oyo. Ezali mpo na konyata maloba soko mpe makanisi oyo mazali kopesa ndimbola ya sikisiki mpe degré ndenge na ndenge mpo na motuya ya makambo. Okoki kosala yango na makasi to na petee, kasi ntango mosusu makasi mingi te, petee mpe te.

3-7. Monisa ndenge nini tokoki kosala mpo na koyeba konyata maloba ya ntina?

³ Nyata maloba oyo masimbi likanisi. Ebongi kotala kati na lisolo na yo maloba nini okobimisa polele koleka maloba mosusu. Esengeli kozala maloba oyo mapesi likanisi, mpe na kolobelaka yango makasi to na motindo mosusu, konyata yango mpo ete okesenisa yango na maloba mosusu oyo mazingi yango. Soki nde olobeli makasi maloba mosusu na esika ete osala bongo mpo na oyo esimbi likanisi ya lisolo, likanisi yango ekobeba to ekozala molili.

⁴ Mpo na bato mingi, ezali mpasi te mpo na koloba polele kati na masolo na bango ya mokolo na mokolo, na motindo boye ete bato bakanga ntina na makambo malingi bango koloba. Soki ozali na momeseno moko mabe te na elobeli, na ndakisa konyata ba prépositions (lokola oyo: uta, epai, kino, ata, na nsima, engebene, soki totali) ekoki kozala na yo mpasi te mpo na kozwa maloba likoló na yango okotombola mongongo to okobimisa yango polele na lolenge mosusu. Mingimingi, soki moto azali koyeba te maloba nini akonyata, emonisi ete azali na momeseno moko mabe na elobeli na ye. Soki ezali boye mpo na yo, sala makasi mpo ete olongola momeseno wana mabe. Diskur moko to mibale ekoki te mpo na kosilisa momeseno moko mabe. Yango wana, ata ozali na bolembu oyo, soki elobeli na yo ezali kobebisa makanisi te, mokengeli na eteyelo to mopesi-toli akopesa yo nzela ete oleka na bapwɛ́ mosusu. Nzokande, soki olingi kozala na elobeli ya nguya mpe ya mayele mingi, lendendela kino okoyeba maloba nini osengeli konyata.

⁵ Na likambo etali konyata maloba ya ntina, na motindo moko to na motindo mosusu, ata esengeli ntango tozali kosala diksur na plan, nzokande tokoleka kosenzela ntango tozali kotanga na miso ya bato. Na ndakisa ntango tozali kotanga mikapo ya Biblia mipesami kati na lisolo mpe ntango tozali kotanga baparagrafe na boyekoli ya Mosenzeli. Soki esengeli totya likebi mingi na konyata maloba ya ntina wana ezali biso kotanga, ezali mpo ete makanisi tosengeli kotanga makomamaki na moto mosusu. Tosengeli bongo koyekola yango malamu, kososola makanisi mpe komekameka kotanga lisolo yango kino tokomesena na yango.

⁶ Motindo nini tokoki konyata maloba ya ntina? Na mitindo mingi, oyo tokoki kosalela yango mokomoko to kosangisa yango: kobakisa volime ya mongongo; kobakisa mayoki; kosalela ton ya nse mingi to ya likoló koleka; koloba malembe mpe na mesure to koloba mbangu; kosala poze liboso to nsima ya koloba likambo moko (ntango mosusu liboso mpe nsima); na bilakiseli to geste mpe na kobongola motindo na elongi.

⁷ Ya liboso, luka maloba osengeli konyata, mpe ekokoma yo na esika wana, lobela yango na nguya mingi mpo maloba yango to mots clés ebima polele. Soki okotanga diskur na yo kotanga, tya mokoloto na nse na maloba ya ntina wana ezali yo kobongisa, mpo okoka konyata yango na motindo ekokesenisa yango na mosusu. Soki ezali diskur ya plan, tala wapi makanisi ya ntina, tya bilembo na maloba ya ntina na plan na yo mpe lobela yango na nguya.

8, 9. Mpo na nini ezali litomba na kolobela makasi makanisi minene ya diskur?

⁸ Lobela makasi makanisi minene ya diskur. Balobi mingi bazangaka kosala yango. Diskur oyo makanisi ya ntina malobelami makasi te ezali fwee. Eloko moko ya kokesena kati na yango ezali te. Bayoki bakoluka ete bamikundola eloko moko oyo ebetaki bango, kasi bazali komona yango te. Ata obongisaki malamumalamu bapwɛ́ na yo ya ntina, nzokande na ntango okoleka liboso mpo na kosala diskur, soki olobeli yango makasi te, motuya na yango ekokita, to mpe ekobunga nyonso.

⁹ Mpo na kolonga na bolembu oyo, sosola naino makanisi ya diskur na yo. Wapi pwɛ́ monene ya liboso? Wapi pwɛ́ monene oyo elandi yango? Soki esengeli na yo osala rézimé ya diskur na yo na fraze moko to na fraze mibale, ekozala fraze nini? Oyo ezali metode moko malamu mpo na komona wapi bapwɛ́ minene. Esili yo komona yango, tya mokoloto na nse na yango kati na plan na yo to na maniskri na yo. Ekosalisa yo ete obongisa ndenge ya kolobela yango mpe ekozala bapwɛ́ eleki motuya kati na lisolo na yo. Ezali makanisi maleki ntina kati na diksur na yo, mpe soki onyati yango malamu, kolobelaka yango na nguya ekoki, bayoki bakomikundola yango. Ezali wana mokano ozali koluka kati na diskur na yo.

10-12. Eloko nini babengi modulation?

¹⁰ Konyata maloba ya ntina, na lolenge moko to na lolenge mosusu, ekoki kosalisa bayoki na kokanga ntina na makambo mazali yo koloba, nzokande soki okobanda kobongola mongongo na yo, wana ezali yo kokesenisa maloba to makanisi ya ntina, bayoki bakolanda lisolo na yo na elengi nyonso. Salela malamu eloko oyo babengi modulation kati na mosala ya kosakola to na badiskur oyo ozwi libaku ya kopesa liboso ya lisangá. Osalaka yango?

¹¹ Modulation ezali nini? Ezali kobongola ton ya mongongo, kokende mbango to kokende malembe mpe kobongola volime, mpo na kosimba likebi ya bayoki mpe kopesa bango nzela ete balanda bokoli ya makanisi mpe mayoki ya molobi. Mpo yango ekoka kolonga malamu, osengeli kosalela makoki nyonso mapesami na lisolo. Mayoki ya likoló ezali animation, móto mpe bosepeli makasi, na kati, tokokuta mposa ezangi kolekisa ndelo, mpe na nse tokokuta bozito mpe kobangisa.

¹² Koloba lokola moto azali kosala teyatre te; boya kolekisa ndelo. Ya solo, elobeli kati na badiskur na biso esengeli kozala na variété, kasi tokoki te komekola elobeli ya bakonzi ya mangomba ya mokili na ntango ya bandako-nzambe na bango soko mpe animation eleki ndelo lokola ekomonanaka na “batata-pastere” mosusu na mokili, oyo ekomisaka bango lokola “ligboma”.

13, 14. Motindo nini tokoki kobongola volime ya mongongo?

¹³ Kobongola volime. Lolenge eleki petee ya kosalela modulation ezali bongo kobongola volime ya mongongo. Na motindo yango okoki kotya bilembo na bapwɛ́ oyo diskur ekoya ndongo mpe kolobela makasi makanisi mosusu maleki ntina kati na diskur. Nzokande, mpo na kokesenisa pwɛ́ moko, komonisa yango ete ezali na ntina mingi, ezali ntango nyonso bobele likambo ya kotombola mongongo te. Kotombola mongongo ekolamusa ntango mosusu bayoki, kasi ekokokisaka ntango nyonso mokano elukami te, mpamba te bapwɛ́ mosusu esengaka móto mpe mayoki kasi konganga te. Na bapwɛ́ motindo oyo, ebongi kokitisa volime kasi kobakisa mayoki makasi kati na mongongo. Yango ezali na ntina, soki olingi komonisa mayoki lokola komibanzabanza to kobanga.

¹⁴ Atako tolobeli mpo na kobongolaka volime ya mongongo, nzokande okokeba ete okitisa yango na nse mingi te kino ete bato mosusu bazali koyoka yo lisusu te. Epai mosusu, keba mpe ete ozipa matoi ya bayoki te na volime oyo eleki makasi mingi.

15-17. Litomba nini ezalaka na kobongola vitese ya lisolo?

¹⁵ Kobongola vitese. Ba oratere mingi ya sika bayebaka kobongola vitese ya koloba na bango te, mpo na kokende to mbango to malembe. Nzokande, tokosalaka bongo kati na masolo na biso ya mikolo nyonso, mpamba te maloba na biso makobimaka to mbango to malembe engebene mposa ya makanisi na biso. Kasi molobi ya sika, mbala mingi ayebaka te kozwa litomba na elobeli oyo ya naturel wana ezali ye na estrade. Lokola abongisi malamumalamu bafraze na ye mpe maloba na ye, abandi kosopa yango na vitese se ndenge moko uta ebandeli kino nsuka. Soki akosalela plan, ekozala na ye mpasi mingi te mpo na kolonga bolembu oyo.

¹⁶ Vitese ya diskur mobimba esengeli kozala katikati. Makambo ya ntina mingi te, masolo, bandakisa, bongo na bongo, ekoki kolobelama na mwa mbango mingi. Makanisi oyo mazali kosenga na bato ete bazwa ekateli mpe bapwɛ́ ya ntina mingi kati na diskur, esengeli elobama malembe mpenza. Mpo na komonisa ntina ya bapwɛ́ mosusu, okoki kobongola vitese ya elobeli mpo okende malembe kasi na mesure, okoki mpe kosala poze to kobandela vitese mosusu.

¹⁷ Kasi keba ete osala boye bisalela te soki te mobulu ekokota na makanisi na yo. Mpo na kosalisa yo na yango, ekzersise malamu ezali boye: Kamata paragrafe moko ya mokanda mpe tanga yango nokinoki na mongongo makasi kozanga kobeta libaku. Tanga lisusu paragrafe yango mbala mingi na kobakisaka vitese mbala nyonso mpe kosenzela ete maloba nyonso mabima malamu. Na nsima meka kotanga yango ma-le-mbe. Na nsima lisusu, tanga yango, bisika mosusu mbango bisika mosusu malembe, kino mongongo na yo ekomesena na mabongwani wana mpo okoka kosalela yango lokola elingi yo. Yango ekosalisa yo kobongolaka vitese ya elobeli na yo engebene ntina ya maloba na yo.

18-20. Motindo nini tokoki kobongola ton (eleli ya mongongo)?

¹⁸ Kobongola ton. Kobongola ton soko mpe eleli ya mongongo ezali eloko eleki mpasi mingi. Biso banso tokobongolaka mwa moke ton ya mongongo na biso mpo na kolobela makasi maloba mosusu. Tokobimisaka mpe maloba yango na volime mwa mingi. Elingi koloba ete tozali konyata yango.

¹⁹ Kasi mpo na kosalela na mozindo makoki ya kobongola mongongo, esengeli ete bobongwani ya ton eyokana malamumalamu. Tanga na mongongo makasi Genese 18:3-8 mpe 19:6-9. Okomona ete mikapo oyo ezali kosenga bokeseni mingi mpo na oyo etali vitese ya etangeli mpe ton ya mongongo. Esengo mpe móto ezalaka ntango nyonso na ton ya likoló, nzokande mawa mpe komibanzabanza na ton ya nse. Na yango, yeba kobongola ton engebene mayoki mazali na esika mokomoko.

²⁰ Moko na bantina minene ya bolembu na likambo oyo ezali ete mingongo ya bandeko mingi eyokanaka mpenza te. Soki ozali na bolembu oyo, sala makasi mpo na kosilisa yango. Sala ba ekzersise lokola oyo touti kolobela na paragrafe 17. Nzokande, na esika ete obongola vitese, bongola nde ton, kokamataka ntango mosusu ton ya likoló ntango mosusu ton ya nse.

21-24. Mpo na nini kobongola mongongo esengeli koyokana na likanisi to na liyoki emonisami?

²¹ Ebongi na likanisi to na liyoki emonisami. Na nyonso oyo touti koloba, tosimba ete tokobongola mongongo bobele mpo na kobongola te. Esengeli kotalela makanisi mamonisami. Ntango nini osengeli kokanisa mpo na kobongola mongongo? Na ntango ya bobongisi diskur. Soki diskur yango ezali bobele kolongisa liteya moko na nzela na bilembo boye, boye mpe boye to soki ezali bobele batoli, ya solo elobeli na yango ekozala ndenge na ndenge mpenza te. Yango wana ebongi otalela plan na yo malamu, nsima wana osili kosala yango, mpo na komona soki lisolo yango ezali na makambo ndenge na ndenge oyo ekosenga na yo ete obongola mongongo na ndenge okolobela yango.

²² Mbala mosusu, ekomi yo na katikati ya diskur na yo, omoni ete osengeli kobongola vitese ya elobeli na yo. Mpo omoni ete diskur ezali kokende se malembe. Na yango, okoki kosala nini? Na likambo motindo oyo, okomona ete diskur na plan oyo ezali bobele na makanisi minene ezali na matomba mingi. Ekopesaka nzela na molobi abongola elobeli na ye. Na motindo nini? Akoki kozwa ekateli ya kokotisa mokapo moko ya Biblia. To akoki kotuna motuna moko na likambo oyo akanaki kolobela yango lokola endimiseli; akotelema naino poze nsima na kotuna motuna, mpo na kopusa bayoki ete bakanisa. Akoki mpe kokotisa ndakisa moko, kokokisaka na yango likanisi moko oyo ezali kati na plan na ye.

²³ Ya solo, mpo na kosala mabongwani motindo boye katikati na diskur, esengeli ozala molobi oyo asala-kala. Nzokande okoki ata bongo kotalela batoli oyo wana ezali yo kobongisa lisolo oyo bapesaki yo.

²⁴ Kobongola elobeli mpe mongongo epesaka elengi na lisolo. Soki okosalela yango malamu mpe na nguya ekoki, ekobimisa mayoki mazali na makanisi na yo mpe bayoki bakoyoka yo na elengi nyonso.