Mokapo 12

Kotɔnga ezali mpenza mabe?

“Mokolo moko nakendaki na fɛti moko, mpe mokolo oyo elandaki bapanzaki ngai nsango ete nasangisi nzoto na mwana mobali moko na fɛti yango. Ezalaki mpenza makambo ya lokuta.”​—Linda.

“Ntango mosusu, nayokaka bato baz’oloba nakómi kobima na moto moko boye—moto oyo kutu nayebi ata te! Bato mingi oyo batɔngaka basusu balukaka ata te koyeba soki makambo yango eza mpenza solo.”​—Mike.

MATƆNGI ekoki kosala ete omimona lokola bomoi na yo etondi na mikakatano mingi. Amber, oyo azali na mbula 19 alobi boye: “Bazalaki kotɔnga ngai ntango nyonso. Nsango epanzanaki ete nazalaki na zemi, ete nalongolaki bazemi, mpe ete nazalaki kotɛka, kosomba mpe komɛla bangi. Mpo na nini bato bazalaki koloba makambo ya ndenge wana mpo na ngai? Mpo na koloba solo, nayebi ata eloko te!”

Na nzela ya bamesaje ya Internet to ya telefone, mwana mobali to mwana mwasi oyo azali na makanisi ya mabe akoki kobebisa lokumu na yo kozanga aloba ata liloba. Esɛngaka kaka moto akoma to abɛta mwa mesaje ya matongi ya mabe mpo atindela yango bato ebele oyo bazalaka na mposa na yango! Ntango mosusu bato basalaka site mobimba ya Internet kaka mpo na kobebisa lokumu ya moto. Mbala mingi, na Internet, ezali na ba-blog, elingi koloba bisika oyo bato bakomaka makambo na bango, oyo ekoki kolobama na monɔkɔ te.

Kasi kolobela makambo ya bato mosusu ezalaka ntango nyonso mabe? Ekoki nde kozala na . . .

Kotɔnga ya malamu?

Poná soki fraze oyo ezali solo to lokuta.

Kotɔnga ezalaka ntango nyonso mabe. □ Solo □ Lokuta

Eyano ya malamu ezali nini? Eyano ekotalela ndenge oyebi liloba “matɔngi.” Soki na eyano na yo omonisi ete na ntango mosusu okoki kotánga nkombo ya basusu ata soki bazali te, wana tokoloba ete kotɔnga ekoki kozala malamu. Kutu, Biblia eyebisi biso ‘tótyaka mpe likebi na makambo ya bamosusu.’ (Bafilipi 2:4) Kasi, yango elimboli te ete tosengeli komikɔtisaka na makambo oyo etali biso te. (1 Petro 4:15) Kasi masolo oyo bato balobelaka mingi, na ndakisa oyo etali libala to kobota, epesaka nzela ya koyeba bansango ya bato mosusu. Mpo na koloba solo, tokoki te koloba ete totyelaka basusu likebi soki tolobaka ata moke te makambo na bango!

Atako bongo, ezali mpasi te lisolo ya mpamba ekóma matɔngi ya mabe. Na ndakisa, soki kaka balobi: “Ekosimba soki Bob ná Suzanne babalani,” moto mosusu akoki kozongela yango ete “Bob ná Suzanne balingi kobalana”—ata soki Bob ná Suzanne bayebi eloko moko te na likambo yango. Mbala mosusu okoki koloba: ‘Ezali likambo ya monene te!’—okoloba bongo kaka soki ozali Bob to Suzanne te.

Bazalaki koloba makambo mingi ya ndenge wana mpo na Julie, oyo azali na mbula 18, mpe ezalaki kosala ye mpasi. Alobi boye: “Ezalaki kopesa ngai nkanda, mpe nazalaki komituna soki nasengeli mpenza kotyela basusu motema.” Likambo yango mpe ekómelaki Jane, oyo azali na mbula 19. Alobi boye: “Tii nakómaki kokima mwana mobali oyo bazalaki kokanisa ete nabimaka na ye”; abakisi boye: “Nazalaki komona likambo yango mabe mpo, lokola tozalaki baninga, nazalaki komona ete tosengeli kosolola kozanga ete bato bábanda kolobaloba!”

Salelá mayele mpo na koleka na lisolo mosusu

Ndenge nini okoki kopekisa lolemo na yo soki likanisi ya kotɔnga eyeli yo? Mpo na koyanola motuna yango, kanisá soki esɛngaka mayele nini mpo na kokumba motuka na nzela monene oyo ezali na mituka mingi. Likambo moko ekoki kobima na pwasa, oyo ekosɛnga okɔta na molɔngɔ mosusu ya mituka, olɛmbisa mpo na kotikela basusu nzela, to otɛlɛma mpenza. Soki ozali ekɛngɛ, okomona makambo liboso mpe okosala ndenge esengeli.

Kosolola ezali mpe ndenge wana. Okoki koyeba ntango lisolo ebandi kokɔta na matɔngi ya mabe. Soki esalemi bongo, na mayele nyonso okoki ‘kokɔtisa lisolo mosusu.’ Soki te, yebá ete matɔngi ekoki kobebisa mpenza makambo. Mike alobi boye: “Nalobaki likambo moko ya mabe mpo na mwana mwasi moko​—nalobaki ete alingá mibali lokola sukali​—mpe ayokaki likambo yango. Nakobosana ata mokolo moko te ndenge mongongo na ye ezalaki koyokana ntango akutanaki na ngai, mpe ndenge ayokaki mpasi mpo na maloba mabe oyo nalobaki mpo na ye. Atako tobongisaki makambo, kasi koyeba ete maloba na ngai epesaki moto mpasi na motema, etungisaki ngai mingi!”

Ya solo maloba ekoki kopesa mpasi na motema. Kutu Biblia emonisi ete “moto mosusu alobaka kozanga kokanisa lokola nde azali kozokisa na mopanga.” (Masese 12:18) Yango wana esengeli kokanisa malamu liboso ya koloba! Ya solo, soki lisolo na nkombo ya moto mosusu ekómi elɛngi, esɛngaka komipekisa mpo na kokata yango. Kutu, yango nde, oyo Caroline, elenge moko ya mbula 17 alobi: “Osengeli kokeba na makambo oyo ozali koloba. Soki oyokaki yango epai ya moto oyo ayebi likambo yango malamu te, okoki kopanza nsango ya lokuta.” Na yango, soki omoni ete lisolo ekoki kokóma matɔngi ya mabe, salelá toli ya ntoma Paulo ya “komityela mokano ya kofanda na kimya mpe kokɔta na makambo ya bato te.”​—1 Batesaloniki 4:11.

Ndenge nini okoki kotyela basusu likebi kozanga okɔta na makambo na bango? Liboso obanda koloba likambo ya moto moko, omituna boye: ‘Nayebi likambo yango malamu mpenza? Mpo na nini mpenza nalingi koloba likambo yango? Matɔngi na ngai ekobebisa lokumu na ngai te?’ Motuna wana ya nsuka ezali na ntina mingi, mpo koyebana ete ozali motɔngi ekomonisa mingi nde ezaleli na yo koleka oyo ya moto oyo ozali kolobela.

Ntango batɔngi yo

Okoki kosala nini soki batɔngi yo? Mosakoli 7:9 epesi toli oyo: “Elimo na yo esilika nokinoki te.” Kasi, kolukaka te koyeisa makambo minene. Biblia elobi boye: “Kotya motema na yo te na maloba nyonso oyo bato bakoki koloba, . . . mpo motema na yo moko eyebi malamu ete mbala mingi yo moko mpe olakelaki bato mosusu mabe.”​—Mosakoli 7:21, 22.

Atako bongo, eloko moko te epesi nzela na kotɔnga ya mabe. Kasi, koluka koyeisa likambo monene ekoki kobebisa lokumu na yo koleka kutu ndenge batɔngaki yo! Mpo na nini te kosalela makanisi oyo esalisaki Rébecca? Alobi boye: “Mbala mingi nayokaka mpasi soki moto alobi likambo moko ya mabe mpo na ngai, kasi namekaka kokitisa motema. Nakanisi na pɔsɔ oyo ezoya, mbala mosusu bakolobela moto to likambo mosusu.”a

Na yango, zalá na bwanya mpo na koleka na lisolo mosusu ntango lisolo na bino ebandi kokóma matɔngi ya mabe. Mpe soki batɔngi yo, koyeisa likambo yango monene te, monisá ete okɔmɛli. Tiká misala na yo ya malamu eloba na esika na yo. (1 Petro 2:12) Soki osali bongo, okozala na boyokani malamu ná basusu mpe ná Nzambe.

[Maloba na nse ya lokasa]

VƐRSƐ OYO EKOSALISA YO

“Ye oyo abatelaka monɔkɔ na ye azali kobatela molimo na ye. Ye oyo afungolaka mbɛbu na ye polele​—akozwa libebi.”​—Masese 13:3.

TOLI

Soki oyoki moto azali kotɔnga, okoki koloba boye: “Kosolola likambo yango ezali kosepelisa ngai te. Kutu, moto yango azali awa te mpo aloba soki likambo yango ezali solo to lokuta.”

OYEBAKI YANGO . . . ?

Koyoka matɔngi ata moke kaka ekoki kosala ete ozala na mwa ngambo na likambo yango. Soki otiki moto ya matɔngi akoba koloba, ozali kopesa nzela mpo likambo yango epanzana mpenza nokinoki!

MAKAMBO OYO NAKOSALA

Soki namekami mpo na kopanza nsango ya lokuta, nako ․․․․․

Soki bato balobi na ngai makambo ya mabe, mpo nakosilisa yango, nako ․․․․․

Na mokapo oyo, nakosepela kotuna moboti (baboti) na ngai boye: ․․․․․

OKANISI NINI?

● Ntango nini ekoki kozala malamu koloba makambo ya basusu?

● Basilá kotɔnga yo, mpe soki ezali bongo, liteya nini ozwaki na likambo yango?

● Ndenge nini kopanza basusu nsango ekoki kobebisa lokumu na yo?

[Likanisi ya paragrafe na lokasa 107]

‘‘Nalapá mpenza ete nakotɔnga lisusu te ntango moto oyo natɔngaki ayokaki likambo yango mpe ayaki kokutana na ngai. Ndenge ya kowangana ezalaki te! Nazwá liteya ete malamu koloba na moto ntango azali na esika ya koloba na mokɔngɔ na ye!’’—Paula

[Elilingi na lokasa 108]

Matɔngi ya mabe ezali lokola mondoki moko ya nsɔmɔ oyo ekoki kobebisa lokumu ya moto mosusu