Lifelo ezali nini penza

LOKOLA yango emonani polele, likambo oyo ezali kosimba endimeli ya bitumbu nsima ya liwa, ezali liteya oyo elobi ete moto akufaka mpenza te ntango nzoto na ye ya mosuni ekufi, kasi eloko moko - mbala mingi ebengami molimo - ebikaka nsima na liwa ya nzoto. Liteya yango, lokola tomonaki yango na lisolo oyo euti koleka, ezwaki ebandeli na yango epai na Basumeryé mpe ba Babilonyé ya yambo ya Mésopotamie. Mikolo mingi na nsima, Bagreke bamekolaki yango, mpe ebongisamaki na bafilosofe na bango, lokola Platon. Endimeli wana oyo epetolamaki kati na liteya ya makambo mibale “ya nzoto mpe ya molimo” ekotaki na liteya ya lipengwi ya Bayuda.

Ntango nini “baklisto” bamekolaki endimeli ya kozala na bomoi nsima na liwa? Ezalaki mpenza na eleko ya Yesu mpe ya bantoma na ye te. Encyclopoedia Universalis ezali koloba ete: “Apokalipse [mokanda epemami te] ya Petelo (ekeke ya mibale) ezali mokanda ya liboso ya boklisto oyo ezali kolobela bitumbu mpe minyokoli ya bato na masumu kati na lifelo.”

Na bongo, emonani ete matata mazalaki mingi kati na Bakonzi ya Lingomba ya ekeke na liboso mpo na ntina etali lifelo. Justin, Clément d’Alexandrie, Tertullien mpe Cyprien bazalaki kondima ete liteya ya lifelo na móto ezali. Origène amekaki komonisa lifelo lokola esika oyo ekobongisaka basumuki mpo ete na nsima babikisama. Likanisi na ye endimamaki na Grégoire de Nazianze mpe Grégoire de Nysse. Kasi Augustin atiaki nsuka na makanisi wana ya lifelo ya petee. Kati na mokanda na ye Mateya ya baklisto ya yambo (Angl.), J. Kelly, molakisi na Oxford, akomaki ete: “Na ekeke ya mitano, liteya makasi oyo elingi ete basali na masumu bazala na libaku ya mibale te nsima ya bomoi na bango na mabelé mpe ete móto oyo ekozikisa bango epelaka ntango nyonso, eteyamaki bipai binso.”

Mpo na oyo etali epongelo, mokanda Orpheus-Lisolo mobimba ya mangomba elobi ete: “Santu Augustin andimaki ete, kati na bato oyo bakozwa bomoi na likoló na mikolo mizali koya mpe baoyo bakokende na lifelo, likambo ekaboli bango ezali oyo ya kopetolama na milimo na móto. Ezali liteya ya Orphée [ya bopakano ya Bagreke] mpe ya Virgile [ya bopakano ya Baromé] ya Epongelo; ata liloba na yango moko ezali kati na ba Evanzile te. Liteya ya Epongelo. . . esalamaki na ekeke ya motoba mpe esakolamaki lokola liteya ya Lingomba na concile ya Florence (1439).” “Liteya ya katolike ya epongelo ebotamaki na kotalela bizaleli ya bonkoko, kasi Makomami mosantu te”, ndenge Nouvelle Encyclopédie catholique (Angl.) ezali koloba. Mpo na oyo etali limbe, cardinal Ratzinger andimi ete ezali bobele “makanisi ya téoloji”.

Etumbu ezali te nsima ya liwa

Bongo Biblia elobi nini na makambo nyonso wana? Ezali koloba ete molimo ezali kokoba kozala na bomoi nsima ya kufa na nzoto mpe ete na ntina yango ekoki kozwa etumbu kati na lifelo ya móto to kati na epongelo? La Nouvelle Encyclopédie catholique eyanoli ete: “Liteya ya kozanga kokufa na molimo nsima ya liwa endimami mpenza soki moke te kati na Biblia. . . . Kati na K[ondimana] ya K[ala], molimo elimboli eteni moko te ya nzoto ya moto, kasi moto mobimba, moto lokola ekelamu ya bomoi. Motindo moko mpe, kati na K[ondimana] ya S[ika], ezali kolimbola bomoi ya moto.”

Na yango liteya oyo elingaki kotelemisa likanisi ya etumbu nsima na liwa ekwei. Biblia elobi ete: “Molimo oyo ekosala lisumu yango nde ekokufa.” (Ezekiele 18:4, Fillion, libongoli ya katolike). Mpe lisusu: “Lifuta ya lisumu, ezali liwa.” (Baloma 6:23, Fillion) Na bongo, ntango Biblia ezali koloba ete bato mabe oyo bazangi kobongola motema bazali kosuka na “Geena”, “móto ya seko” to “libeke na moto”, ezali bobele kosalela elobeli ya elilingi mpo na komonisa ete bazwi kufa ya seko, “kufa na mibale”.​—Matai 23:33; 25:41, 46; Emoniseli 20:14; 21:8a; tala mpe 2 Batesalonike 1:7-9.

Lifelo etikali mpamba na lisalisi ya lisekwa

Na yango, lifelo ezali esika oyo bakotumbaka bato na móto? Engebene Biblia ezali ndenge yango te. Mpamba te, maloba na liebele mpe na greke oyo mabongolami na “lifelo” kati na ba Biblia mosusu ezali bobele kolakisa nkunda na bato. Ezali mpenza esika ya minyokoli te. Ezali nde esika ya kopema, epai kuna bakufi bakobima na ntango ya lisekwa. (Mosakoli 9:10; Misala 24:15) Oscar Cullmann, molakisi na faculté ya teoloji na université ya Bâle, na Suisse, mpe na Sorbonne, na Paris, amonisi “likeseni ya solo kati na bozeli ya boklisto mpo na lisekwa ya bakufi mpe endimeli ya bagreke mpo na kozanga kokufa ya molimo”. Alobi ete, ya solo mpenza, ekanganeli “oyo boklisto ya kala [e]salaki . . . kati na bindimeli mibale wana . . . , mpo na koloba solo, ezali ekanganeli te, kasi kotika moko [liteya na Biblia oyo etali lisekwa] mpo na lokumu ya mosusu [endimeli ya bapakano ya kozanga kokufa na molimo ya moto]”.-Ezali biso nde tolalisi maloba mosusu.

Ba Témoins de Jéhovah batiki kondima na bango te liboso na lisekwa mpo na kokumisa liteya ya kozanga kokufa na molimo. Bakozala na esengo ya koyebisa yo elikya kitoko mpe komonisa yo na lisalisi ya Biblia ete na solo mpenza lifelo ezali esika ya móto te.

[Maloba na nse ya lokasa]