Bililingi ya mokili na ndaká

Galaad, etúka mpo na bato ya mpiko

MWA moke liboso ete Bayisraele bakatisa ebale ya Yaladene mpo na kokota na Mokili na ndaká, Moize alendisaki bango ete: “Zala makasi mpe na mpiko. . . . mpo ete Jéhovah Nzambe na yo akokendaka na yo elongo.”​—Deteronome 31:6.

Toli ya Moize etalaki mpe mabota ya Rubene mpe Gada mpe ndambo ya libota ya Manase. Bamonaki ‘ete mokili ya Galaad ebongaki mpo na bibwele,’ yango wana basengaki ete bapesa bango etúka ya Galaad.​—Mituya 32:1-40.

Galaad ezalaki na ngambo mosusu, na ngambo ya est ya ebale Yaladene. Ezalaki mpenza mingi na ngambo ya est, longwa na molelo ya Nord ya Mer Morte kobuta kino na Libeke ya Galilai. Etúka wana ebutaki longwa na lobwako ya Yaladene kino na bisika patátálu mpe bankeka epai mbula ebetaka mingi. Na bongo, Galaad ezalaki etúka moko kitoko mpo na milona lokola blé mpe mpo na koleisa bibwele. Fɔtɔ́ oyo ezali awa na likoló ekomonisa yo lolenge eteni wana ya Galaad ezalaki. Kasi mpo na nini kolobela mpiko elongo na esika oyo kitoko boye?

Na ntembe te, mabota oyo baponaki kofanda na Galaad basalaki yango mpo na kobanga te. Omikundola ete bandimaki kokatisa Yaladene mpo na kobundisa banguna na Mokili ya ndaká. Mpe na bozongi na bango na Galaad, basengelaki komonisa mpiko mingi. Mpo na nini? Ya solo, bazalaki na ndelo ya mokili, esika Baamola na Sud-Est mpe bato ya Basulia epai na Nord, bakokaki kobundisa bango nokinoki. Mpe babundisamaki solo na Baamola mpe na Basulia.​—Yosua 22:9; Basambisi 10:7, 8; 1 Samwele 11:1; 2 Mikonzi 8:28; 9:14; 10:32, 33.

Kobundisama wana ezalaki mpenza mabaku ya komonisa mpiko. Na ndakisa, nsima wana Jéhovah atikaki Baamola banyokola Galaad, libota na Nzambe emibalolaki mpo na koluka litambwisi epai na “mobali moko elombe ya etumba,” oyo nkombo na tata na ye ezalaki mpe Galaad. Elombe wana ya etumba, to moto ya mpiko azalaki bongo Yefeta. Ayebani mingi mpo na ndai oyo asalaki oyo emonisaki ete azalaki koluka litambwisi mpe lisungi na Jéhovah Nzambe, atako azalaki mobali ya mpiko. Yefeta alapaki ete, soki Nzambe apesi ye makoki ya kólonga libota mabe ya Baamola, moto ya liboso ya ndako na ye oyo akoya mpo na koyamba ye asengelaki ‘kopesama lokola mbeka ya kotumba,’ to likabo, mpo na Nzambe.a Emonanaki ete ezalaki mwana na Yefeta, mwana na ye bobele moko ya mwasi nde abimaki, oyo na nsima akendeki kosala na hema na Nzambe. Ya solo, Yefeta mpe mwana na ye ya mwasi, bamonisaki mpiko na lolenge ekeseni.​—Basambisi 11:1, 4-40.

Elakiseli ya mpiko, oyo mbala mosusu eyebani malamu te, emonisamaki na eleko ya Saulo. Mpo na kozwa likanisi, omikundola ete ntango Saulo akómaki mokonzi, Baamola bakanelaki kotobola liso ya mobali ya mibali nyonso ya Yabese-Galaad, engumba oyo ekokaki kozala na mongála oyo ezalaki kokita kino bankeka ya Yaladene. Saulo ayanganisaki nokinoki limpinga moko mpo na kosunga Yabese. (1 Samwele 11:1-11) Tobatela likambo wana na makanisi, mpe tokende na nsuka ya bokonzi na Saulo mpo na komona lolenge nini mpiko emonisamaki.

Okoki komikundola ete Saulo mpe bana na ye misato ya mibali bakufaki kati na etumba elongo na Bafilistia. Banguna wana bakataki motó na Saulo mpe lokola elembo ya elónga monene, bakakisaki ebembe ya Saulo mpe bibembe ya bana na ye na lopango molai ya Bete-sana. (1 Samwele 31:1-10; na loboko ya mobali, ozali komona libóndo ya Bete-sana oyo ekundolami na mabelé.) Nsango yango ekómaki na Yabese, kati na bangomba ya Galaad na ngambo na Yaladene. Bato na Galaad balingaki kosala nini liboso na monguna makasi oyo alóngaki mokonzi ya Yisraele?

Landa likoló na karte. “Bato nyonso ya mpiko batelemaki, bakendaki butu mobimba, balongolaki ebembe ya Saulo mpe bibembe ya bana na ye na lopango molai ya Bete-sana, bayaki na Yabese-Galaad mpe bazikisaki yango wana.” (1 Samwele 31:12) Ya solo, bakotelaki mboka makasi ya banguna na butu. Okoki bongo kososola mpo na nini Biblia ebengi bango bilombe na bitumba, bato ya mpiko.

Na nsima, mabota zomi bamikabolaki mpo na kosala bokonzi ya Yisraele na nord, mpe yango esangisaki Galaad. Mabota ya zongazonga, ya liboso Basulia mpe na nsima Baasulia, ebandaki kokamata biteni ya mokili yango na ngambo ya est ya Yaladene. Na motindo yango, atako bamonisaki bandakisa ya mpiko na ntango ya kala, bato na Galaad bakutanaki na mikakatano mingi mpo ete bazalaki na ndelo ya mboka.​—1 Mikonzi 22:1-3; 2 Mikonzi 15:29.

[Maloba na nse ya lokasa]

[Karte na lokasa 8]

(Mpo na komona yango, talá mokanda)

SEA OF GALILEE

DEAD SEA

Jordan River

Beth-shan

Ramoth-gilead

Jabesh

GILEAD

[Eutelo ya bafɔtɔ]

Based on a map copyrighted by Pictorial Archive (Near Eastern History) Est. and Survey of Israel.

[Maloba mpo na kolimbola eutelo ya bafɔtɔ na lokasa 8]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[Maloba mpo na kolimbola eutelo ya bafɔtɔ na lokasa 9]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.