“Loyembo ya mbu”​—Maniskri oyo ekomamaki na kati ya bileko mibale

MOKOLO ya 22 Mai 2007, na ndako oyo babombaka biloko ya kala na Jérusalem (Israel Museum), balakisaki eteni moko ya rulo ya Liebele oyo ekomamaki na ekeke ya 7 to 8 T.B. Eteni ya rulo yango ezali na makambo oyo ezali na Exode 13:19–16:1. Na kati na yango, tokokuta mpe oyo babengaka “Loyembo ya mbu”​—nzembo ya bolongi oyo Bayisalaele bayembaki nsima ya kobikisama na ndenge ya likamwisi na Mbu Motane. Mpo na nini kolakisama ya mwa eteni ya rulo yango ezali na ntina mingi?

Ezali mpo na eleko oyo maniskri yango ekomamaki. Barulo ya Mbu Ekufá ekomamaki na kati ya ekeke ya 3 L.T.B. ná ekeke ya liboso T.B. Liboso bázwa yango, eleki sikoyo mbula soki 60, maniskri ya Liebele oyo elekaki koumela ezalaki Codex d’Alep, oyo ekomamaki na mobu 930 T.B. Longola kaka mwa biteni ya bamaniskri, bazwaki maniskri mosusu te ya Liebele oyo ekomamaki na boumeli ya bankama ya bambula oyo ekabolaki bileko mibale wana.

James Snyder, mokambi ya Israel Museum, alobaki boye: “Maniskri ‘Loyembo ya mbu’ ekomamaki na kati ya bileko mibale, banda na eleko ya Barulo ya Mbu Ekufá . . . mpe oyo ya Codex d’Alep.” Mpo na ye, maniskri yango, ná makomi mosusu ya kala, “ezali elembeteli monene ete makomi [ya Biblia] ebongwaná te.”

Balobaka ete eteni ya rulo yango ezali moko na ebele ya bamaniskri oyo emonanaki na nsuka ya bambula ya 1800 na sinagoga moko ya Caire, mboka-mokonzi ya Égypte. Kasi, moto moko oyo azalaki kosomba bamaniskri ya Liebele ayebaki mpenza motuya na yango te tii ntango atunaki moto moko oyo ayebi mpenza ntina ya bamaniskri, na nsuka ya bambula ya 1970. Basalelaki mayele moko mpo na koyeba eleko oyo maniskri yango ekomamaki mpe ebombamaki tii mokolo balakisaki yango na Israel Museum.

Adolfo Roitman, mokambi ya Sanctuaire du livre mpe mobateli ya Barulo ya Mbu Ekufá na Israel Museum, alobaki mpo na eteni ya rulo yango boye: “Maniskri ya ‘Loyembo ya mbu’ emonisi ete bamaniskri ya Bamasorete ekomamaki na bosembo mpenza na boumeli ya bankama ya bambula. Ezali mpenza likambo ya kokamwa komona ete ndenge oyo Loyembo ya mbu ezali lelo ekesani ata moke te na ndenge ezalaki na ekeke ya 7 mpe ya 8.”

Biblia ezali Liloba ya Nzambe, mpe Yehova azali mobateli na yango ya libosoliboso. Lisusu, Bakomeli babakisaki ata likambo moko te ntango bazalaki kosala bakopi na yango. Yango wana, makambo oyo ezali na Biblia, ezali kaka ndenge bakomaki yango na ebandeli.

[Maloba mpo na kolimbola eutelo ya bafɔtɔ na lokasa 32]

Na ndingisa ya Israel Museum, Jérusalem