Kweji 7

Byonso byānenene Yesu ne byaālongele, kubadila’mo ne bingelengele, wālombwele mu muswelo mubwaninine mulangilo ne mwiivwanino wa Shandi. (Yoa. 14:9) Le i ñeni’ka yotubwanya kuboila ku bingelengele byālongele Yesu? Yesu ne Shandi betusenswe bininge. Yesu paādi pano pa ntanda, wālombwele buswe bukatampe ku bantu na kwingidija bukomo bwandi bwa kulonga bingelengele mwanda wa kukwasha bantu bādi basusuka. Difuku dimo, bampofu babidi bāmulombele ebakwashe. (Mat. 20:​30-34) Vuluka’mba Yesu “pa kwibakwatyilwa lusa,” wēbabelula. Kyubwa kya Kingidiki kingidijibwe pano amba “pa kwibakwatyilwa lusa,” kifunkila pa lusa lukatampe lwivwananga muntu munda mwandi. Luno lusa lukatampe lwine lulombola buswe, lo lwātonwene Yesu adishe boba bādi na nzala ne kundapa wa makopo. (Mat. 15:32; Mako 1:41) Tukulupilei amba, Yehova, Leza wa “mutyima wa lusalusa” ne wandi Mwana betusenswe bininge kadi batenekwanga pobetumona tususuka. (Luka 1:78; 1 Pe. 5:7) Bine, basakanga kutalula’ko makambakano onso asusula bantu! w23.04 p. 3 mus. 4-5

Tubwanya kulonga bukomo bwa kuleka kutanga ne kuteja milangwe mibi itumbile mu ino ntanda ya Satana. Tubwanya kudinga mu ñeni yetu milangwe miyampe na kutanga Bible ne kwifunda’ye. Kadi kutanwa ku kupwila ne kusapula kuketukwasha tulame ñeni yetu. Yehova nandi i mwitulaye amba kaketulekapo tutompibwe kupita pa byobya byotubwanya kutyumwina mu manwi. (1 Ko. 10:​12, 13) Pano po pene pasakilwa umo ne umo motudi kulombela bininge pa kushala na kikōkeji kudi Yehova mu ano mafuku a mfulo a makambakano. Yehova usakanga ‘tupungulule mityima yetu ku meso andi’ mu milombelo. (Ñim. 62:8) Tendela Yehova ne kumufwija’ko pa byonso byalonga. Mulombe akukwashe wikale na bukankamane mu busapudi. Mwisashile akukwashe ūminine makambakano o-onso ne kukomena ditompo dyo-dyonso dyowikonda nadyo. Kokileka kintu nansha kimo nansha muntu akulengeje uleke kulombela Yehova kitatyi kyonso. w23.05 p. 7 mus. 17-18

Mwanda waka tutanwanga ku kupwila? Dibajinji, i mwanda wa kutendela Yehova. (Ñim. 26:12; 111:1) Kadi tutanwanga ku kupwila mwanda wa kwikankamika batwe bene na bene mu bino bitatyi bya makambakano. (1 Ts. 5:11) Kitatyi kyotwela kuboko mūlu ne kulondolola, tuloñanga bino bintu bibidi. Ino kitatyi kyotukimba kulondolola, tubwanya kulwa na bikoleja. Tubwanya kwityepelwa pa kulondolola, nansha kadi tubwanya kwikala na mutyima wa kukimba kulondolola ino kwitupa mukenga wa kulondolola mpika. Le tukalonga namani pa kukomena bino bikoleja? Mutumibwa Polo wānenene amba tufwaninwe kuta mutyima ku ‘kwikankamika batwe bene na bene.’ Kuyuka’mba banabetu babwanya kukankamikwa nansha’tu na binenwa bityetye bya lwitabijo lwetu, kuketutonona tulondolole. Kadi nansha shi kebetupelepo kulondolola misunsa mivule, tubwanya kusangala mwanda bakwabo mu kipwilo bakekala na mukenga wa kulondolola.—1 Pe. 3:8. w23.04 p. 20 mus. 1-3

Mulopwe wādi kala ke mulete kishima! Bayuda bādi mu bumisungi mu Babiloni mu bula bwa kintu kya myaka 70, bāikele na bwanapabo bwa kujokela mu ntanda yabo, mu Isalela. (Eza. 1:​2-4) Enka Yehova kete ye wādi ubwanya kulonga kino. I mwanda bene Babiloni kebādipo babwanya kulekelela bantu bobādi bakwete bu misungi. (Isa. 14:​4, 17) Inoko Babiloni wānekenibwe, kwāikala mulopwe mupya mwine wālombwele Bayuda amba babwanya kutamba mu Babiloni. Muyuda yense, nakampata mitwe ya bisaka, ikale na butyibi bwa kukwata: bwa kutamba mu Babiloni nansha kushala’mo. Buno kebwādipo butyibi bupēla kukwata. Bavule mobadi ye bano bādi ke banunu, kebyādipo bya kwibapēlela kwenda luno lwendo lulampe. Kadi Bayuda bavule byobābutwidilwe mu Babiloni, ye ntanda imo kete yobādi bebidile. Kobadi, Isalela yādi ntanda ya bakulutuba babo. Ne kadi bimweka bu Bayuda bamo bāikele na bupeta mu Babiloni. Nanshi ye bino byēbakolēle pa kushiya mobo abo mayampe nansha byabusunga byabo, ne kukashikata mu ntanda yokebebidilepo. w23.05 p. 14 mus. 1-2

Kinenwa kya Leza kitukankamikanga twikale nyeke na kūminina, na mutyima wa lusalusa, ne na buswe. Luka 21:19 unena’mba: “Na kūminina kwenu, mukalamanga būmi bwenu.” Bene Kolose 3:12 unena’mba: “Vwalai . . . mutyima wa lusalusa.” Kadi 1 Bene Tesalonika 4:​9, 10 unena’mba: “Banwe bene mwi bafundijibwe na Leza kwisanswa banwe bene na bene. . . . Ino, banwe banabetu, tubemwisāshila’mba endelelai kulonga namino pakatampe pene.” Bino binenwa byālembēlwe bana ba bwanga bādi balombola kala kūminina, mutyima wa lusalusa, ne buswe. Inoko, bādi banenwe kwendelela kwifunda muswelo wa kulombola ino ngikadila. Netu ye byotufwaninwe kulonga. Mwanda wa kukukwasha, tala muswelo wālombwele bene Kidishitu ba mu myaka katwa kabajinji ino ngikadila. Kupwa usa kumona muswelo obwanya kwiula bano bana ba bwanga, mwa kwilombwela’mba wi mwilongolole ku kyamalwa kikatampe. Ebiya pakashilula kyamalwa kikatampe, ukayuka muswelo wa kūminina kadi ukasumininwa kwendelela kūminina. w23.07 p. 3 mus. 4, 8

Ekale tubadilwa mu bashingwe māni nansha mu “mikōko mikwabo,” tusakilwa kushala nyeke mu “Dishinda dya Buujila” dine ditukwasha kushala mu Paladisa ya ku mushipiditu, ne kwitutwala ku madyese a kumeso akaletwa na Bulopwe. (Yoa. 10:16) Tamba mu 1919 Y.M., bana-balume, bana-bakaji, ne bana midiyo ne midiyo i batambe mu Babiloni Mukatampe, umbikalo wa ntanda yonso wa mutōtelo wa bubela, ne kushilula kwenda mu dino dishinda dya kyelekejo.Bayuda pobātambile mu Babiloni, Yehova wālengeje amba bijika byādi mu dishinda dyabo bitalulwe. (Isa. 57:14) Le tunene namani pa “Dishinda dya Buujila” dya mu ano etu mafuku? Myaka tutwa na tutwa kumeso kwa 1919, Yehova wāingidije bana-balume batyina Leza basebe dishinda dya kutamba mu Babiloni Mukatampe. (Dingakanya na Isaya 40:3.) Bāingile mwingilo wa kuteakanya dishinda dya ku mushipiditu mwanda wa kukwasha mwenda mafuku bantu ba mityima miyampe, batambe mu Babiloni Mukatampe ne kutwela mu paladisa ya ku mushipiditu, mwine mujokejibwe butōtyi butōka bwa Yehova. w23.05 p. 15-16 mus. 8-9

Yehova usakanga tumwingidile na nsangaji kadi pampikwa kuningilwa. (2 Ko. 9:7) Le pene’po tufwaninwe kwendelela kulonga bukomo bwa kufikila pa kitungo kya ku mushipiditu shi ketwikisangelapo? Tubandaulei’ko kimfwa kya Polo. Wānenene amba: “Ndemununanga na kusumininwa umbidi wami ne kwiumuna bupika.” (1 Ko. 9:​25-27, kunshi kwa dyani.) Polo wēningīle kulonga byobya byoloke nansha ke kitatyi kyakādipo usaka kulonga byobya byādi bimusakila Yehova. Lelo Yehova wāsangedile mwingilo wa Polo? I amo! Kadi Yehova wāmwesele pa bukomo bwaālongele. (2 Tm. 4:​7, 8) Muswelo umo onka, Yehova usangalanga paetumona tulonga bukomo bwa kufikila pa kitungo kyetu nansha ke kitatyi kyoketudipo na mutyima wa kusaka kufikila’po. Bimusangajanga mwanda nansha shi padi ketwingilangapo nyeke mwingilo’wa pa mwanda wa buswe botwiusenswe, uyukile amba twingilanga’o mwanda wa buswe botumusenswe. Monka mobāesedile Polo kudi Yehova, netu uketwesela pa bukomo botulonga. (Ñim. 126:5) Kadi potumona muswelo witwesela Yehova, tubwanya enka ne kwikala na mutyima wa kwingila mwingilo. w23.05 p. 29 mus. 9-10

Mutumibwa Polo wādingakenye boba kebakapandepo ku difuku dya Yehova na bantu balēle tulo. Kebayukilepo bilongeka nansha muswelo upita kitatyi. O mwanda, kebabwanyapo kuyuka kitatyi kilongeka bintu bikatampe nansha kulongapo kintu. Bantu bavule dyalelo balēle tulo ku mushipiditu. (Loma 11:8) Kebakulupilangapo bintu bilombola’mba tudi mu “mafuku a mfulo” ne amba kyamalwa kikatampe kisa kwiya panopano. (2 Pe. 3:​3, 4) Inoko batwe, difuku dyonso dipita tujingululanga’mba po pene potufwaninwe kushala batale ku mushipiditu. (1 Ts. 5:6) Nanshi tufwaninwe kwikala nyeke na ñeni mitūke kadi mishikate. Mwanda waka? I mwanda wa tuleke kwikuja mu myanda ya politike ne ya tuvutakanya twa bantu dyalelo. Kuningilwa kwikuja mu ino myanda kukaningila’ko penda pafwena difuku dya Yehova. Inoko, ketunenwepo kuzumbija mutyima pa byotukalonga’po. Mushipiditu wa Leza uketukwasha twikale na ñeni mitūke kadi mishikate ne kukwata butyibi bwa tunangu.—Luka 12:​11, 12. w23.06 p. 10 mus. 6-7

Lelo i bika bikwiya mu ñeni poivwana dijina Samishoni? Ye uno umona mu ñeni muntu wādi na bukomo bwa kutendelwa. I bya bine wādi nabo. Inoko Samishoni wākwete ne butyibi bubi bwāmuletēle makambakano. Nansha nankyo, Yehova wātele mutyima pa bintu byonso byālongele Samishoni mwanda wa kumwingidila. Wālembeja ne kimfwa kyandi kya kikōkeji mu Bible pa mwanda wa kamweno ketu. Yehova wāingidije Samishoni pa kulonga bintu bya kutendelwa mwanda wa kukwasha bantu bandi batongwe, ko kunena’mba bene Isalela. Myaka tutwa na tutwa pa kupita’po na pāfwile Samishoni, Yehova wāpele mutumibwa Polo bukomo bwa mushipiditu, wālemba dijina dya Samishoni mu mulongo wa bantu ba lwitabijo. (Bah. 11:​32-34) Kimfwa kya Samishoni kibwanya kwitukankamika. Wākulupile mudi Yehova enka ne paādi mu ngikadilo mikomo. Tubwanya kuboila ñeni kudi Samishoni ne kukankamikwa na kimfwa kyandi. w23.09 p. 2 mus. 1-2

Tubwanya kuningija kūminina kwetu na kusapwila Yehova kitatyi kyonso makambakano etu mu milombelo. (1 Ts. 5:17) Padi pano kwikondengapo na makambakano makomo. Nansha nankyo, le ukimbanga buludiki bwa Yehova kitatyi kyotyumukilwe mutyima, kyovutakanibwe, nansha kulemenenwa na milangwe? Shi ulomba kyaba kyonso Leza akukwashe mu makambakano a difuku ne difuku pano, bikakupēlela kumulomba bukwashi kitatyi kyokekonda na makambakano makatampe mafuku āya kumeso. Ukakulupila’mba Yehova uyukile senene kitatyi ne muswelo wa kukukwasha. (Ñim. 27:​1, 3) Biketupēlela kūminina pa kyamalwa kikatampe shi tūminina makambakano a dyalelo. (Loma 5:3) Mwanda waka tubanena namino? Batutu ne bakaka bavule i bamone amba kitatyi kyonso kyobōminina makambakano amo, bibakwashanga bōminine makambakano makwabo. Kūminina kwebalumbulwile ne kuningija lwitabijo lwabo amba Yehova usakanga kwibakwasha. Lwitabijo lwabo mudi Yehova lwebakweshe bōminine makambakano obatenwe nao monka.—Yak. 1:​2-4. w23.07 p. 3 mus. 7-8

Kwityepeja kwa Yehova ne lusa lwandi bimulengejanga ekale na mutyima unekena. Kimfwa, kwityepeja kwa Yehova kwāmwekele kitatyi kyaādi kaonakanya bantu babi ba mu Sodoma. Kupityila ku bamwikeule bandi, Yehova wālombwele Lota muntu moloke anyemene mu ntanda ya ngulu. Lota wākwetwe moyo kwenda’ko. Ebiya wāmwisāshila’mba aye pamo ne kisaka kyandi bende ku Zoale, kakibundi katyetye kādi kanenwe konakanibwa. Yehova wādi ubwanya kuningila Lota ende’nka ku kifuko kwaāmusoñenye kwenda. Inoko, Yehova wāitabija byālombele Lota, wāleka konakanya kibundi kya Zoale. (Ngo. 19:​18-22) Myaka tutwa na tutwa pa kupita’po, Yehova wālombwele lusa ku bekadi ba mu Nineva. Wātumine mupolofeto Yona akasapule musapu wa konakanya kino kibundi ne bekadi bakyo babi. Inoko bene Nineva pa kwisāsa, Yehova wēbafwila lusa, wāleka konakanya kibundi.—Yona 3:​1, 10; 4:​10, 11. w23.07 p. 21 mus. 5

Lelo i ñeni’ka yotubwanya kuboila ku kimfwa kya Yehoashe? Yehoashe wādi pamo’nka bwa mutyi wa miji yampikwa kwāla bininge wimanine ku kipanda. Pāponene kipanda—ko kunena’mba Yehoyada—ne luvula lwa bupondo pa kupukuma, Yehoashe wāvundamina Yehova. Kino kyelekejo kikomo kitufundija amba, kwakamwa kotwakaminwe Leza kekufwaninwepo kwimanina enka pa lupusa luyampe lwa bene Kidishitu bakwabo, kubadila’mo ne ba mu kyetu kisaka. Pa kwikala nyeke bakomo ku mushipiditu, tufwaninwe kuningija buswe ne kityino kyotutyina Yehova na kwifunda kyaba kyonso pa kasuku, kulanguluka, ne kulombela. (Yel. 17:​7, 8; Kol. 2:​6, 7) Na bubine Yehova ketulombengapo bivule. Byaetulomba i bilombolwe mu kīpi mu Musapudi 12:​13, unena’mba: “Tyina Leza wa bine kadi lama mbila yandi, mwanda kino kyo kine kifwaninwe kulonga muntu.” Shi tutyine Leza, nabya tukabwanya kukomena matompo aketutana mu mafuku āya kumeso ne kwimanija pototo. Kintu nansha kimo kekikabwanyapo konakanya bulunda bwetu na Yehova. w23.06 p. 19 mus. 17-19

Leza witukulupija pashilula na binenwa bya amba: “Yewa wadi ushikete pa lupona wanena’mba.” (Kus. 21:5a) Bino binenwa i bya pabula mwanda uno i musunsa umo wa mu misunsa isatu kete mu mukanda wa Kusokwelwa, īsambile’mo Yehova mu bimonwa. Nanshi witukulupija ke mwikeulupo wa bukomo, nansha Yesu musanguke, ino i Yehova mwine! Kino kilombola’mba binenwa bilonda’ko i bikulupilwa. Mwanda waka? Mwanda Yehova “kabwanyapo kubepa.” (Tet. 1:2) Bino binenwa bitulengeja tukulupile amba myanda yotutanga mu Kusokwelwa 21:​5, 6 i ya bine. Tubandaulei kishima “Talai!” Kishima kya Kingidiki kyalamwinwe bu “talai!” i kingidijibwe misunsa mivule mu mukanda wa Kusokwelwa. Le i bika bikwabo byānenene Leza? Leza wānenene amba: “Nalonga bintu byonso ke bipya.” Na bubine, Yehova wisambilanga pa kushinta kwa mu mafuku a kumeso. Inoko kwadi uno mulao i wa binebine, o mwanda wisambila pa kuno kushinta pamo bwa ako ke kulongeke kala.—Isa. 46:10. w23.11 p. 3-4 mus. 7-8

Mutumibwa Petelo wēkondele na bukōkekōke bwandi. Tubandaulei’ko bimfwa bityetye. Yesu paāshintulwile mwasa kususukila ne kwipaibwa mwanda wa kufikidija bupolofeto bwa mu Bible, Petelo wāmufunine. (Mako 8:​31-33) Kadi Petelo ne batumibwa bakwabo, bēpotomeje misunsa mivule mwanda wa kukimba kuyuka i ani mukatampe mu bukata mwabo. (Mako 9:​33, 34) Bufuku bukya Yesu kafu, Petelo wāketele muntu umo kutwi na kansontomokela. (Yoa. 18:10) Kadi enka bwine bufuku’bwa, Petelo wātādilwe na moyo, wātuna mulunda nandi Yesu misunsa isatu amba kamuyukilepo. (Mako 14:​66-72) Kino kyālengeje Petelo adile bya bulanda. Yesu kāelelepo mutumibwa wandi wātyumukilwe mutyima. Paāsangukile, wāpele Petelo mukenga wa kumukulupija’mba umusenswe. Wānena Petelo engile na kwityepeja bu mukumbi wa mikōko yandi. (Yoa. 21:​15-17) Petelo wāitabija kulonga byāmunenene Yesu. Wādi mu Yelusalema mu difuku dya Pentekosa ne kubadilwa mu bantu babajinji bāshingilwe māni na mushipiditu ujila. w23.09 p. 22 mus. 6-7

Petelo wākankamikile bakwabo bakulumpe amba, “Kumbai luombe lwa Leza.” (1 Pe. 5:​1-4) Shi wi mukulumpe, tuyukile amba usenswe batutu ne bakaka kadi usakanga kwibakumba. Inoko kyaba kimo, ubwanya kwimona bu muvudilwe bya kulonga nansha kukōka bininge, wamona’mba kukibwanyapo kuvuija uno mwingilo. Le i bika byobwanya kulonga? Sapwila Yehova byonso bikudi ku mutyima. Petelo wālembele amba: “Shi kudi wingila, nankyo engile mwendele bukomo bupāna Leza.” (1 Pe. 4:11) Batutu ne bakaka babwanya kwikonda na makambakano keabwanyapo kupwididila mu ino ngikadilo ya bintu. Inoko vuluka’mba “mukumbi mukata,” Yesu Kidishitu, ubwanya kwibakwasha senene kutabuka muswelo obwanya kwibakwasha. Ubwanya kwibakwasha dyalelo ne mu ntanda mipya. Kintu’tu kilomba Yehova ku bakulumpe i kusanswa banababo, kwibakumba, ne kwikala “bimfwa bya kulondela’po luombe.” w23.09 p. 29-30 mus. 13-14

Ketufwaninwepo kwendejibwa na mulangilo wa bantu. Shi tumona bintu mungya mumweno wa bantu, tubwanya kuvundamina Yehova ne misoñanya yandi. (1 Ko. 3:19) “Tunangu twa ino ntanda” tusangajanga divule bya kusakasaka bya ngitu. Bene Kidishitu batyetye ba mu Pengamume ne mu Tyiataila bāikele na mumweno wa bantu bādi batōta bilezaleza ne bādi balonga busekese mu bino bibundi. Yesu wāpele bino bipwilo madingi masumininwe pa mwanda wa kutala kobātadile kilomo-nyeka mwiendelejo wa busekese. (Kus. 2:​14, 20) Dyalelo, bantu betujokolokele betuningilanga twitabije uno mumweno mubi. Bantu ba mu kisaka ne boba botwiyukile nabo babwanya kwitulengeja twitabije amba twi bantu ba kasuminiji, ne kwitukankamika tujilule bijila bya Yehova. Kimfwa, babwanya kunena’mba kebidipo na mvubu kwikala batōka mu mwikadilo, ne amba misoñanya ya mu Bible ke ya kala. Kyaba kimo, tubwanya kulanga’mba bulombodi bwa Yehova kebudipo patōka. Tubwanya ne kwanza kukimba kutabuka “byobya bilembelwe.”—1 Ko. 4:6. w23.07 p. 16 mus. 10-11

Madia, inandya Yesu, wādi usakilwa bukomo. Wādi wa kwikala na dīmi nansha byakādipo musongwe. Kashā wādi kabutwile bana ba kulela, inoko wādi unenwe kulela mwana ukekala Meshiasa. Kadi byaādi kasambakenine pamo na mwana-mulume, le wādi ubwanya namani kushintulwila Yosefa obādi batengēle kwisonga nandi ino myanda yonso? (Luka 1:​26-33) Le Madia wāsokwele namani bukomo bwaādi usakilwa pa kwingila uno mwingilo mukomo kadi wa pa bula wāmupelwe? Wākimbile bukwashi ku bantu bakwabo. Kimfwa, wānenene Ngabudyele amulombwele’ko myanda mikwabo itala uno mwingilo. (Luka 1:34) Kitatyi kityetye pa kupita’po, wāendele ku “ntanda ya ngulu” ya Yuda kukatala mubutule wandi Edisabeta. Edisabeta wāfwijije’ko Madia, kadi Yehova wāmupele bukomo bwa mushipiditu wānena bupolofeto bukankamika pangala pa mwana wādi mu difu dya Madia. (Luka 1:​39-45) Madia wānenene amba Yehova “walonga bya bukomo na kuboko kwandi.” (Luka 1:​46-51) Yehova wākomeje Madia kupityila kudi Ngabudyele ne Edisabeta. w23.10 p. 14-15 mus. 10-12

Bana ba bwanga batyetye ba Kidishitu i bashingwe māni na mushipiditu, kadi badi mu kipwano kya pa bula na Yehova. Bano ba 144000 basa kwingila bu babitobo momwa mūlu pamo na Yesu. (Kus. 14:1) Kijila kya kipema kyelekeja ngikadilo yabo ya bu bana ba Leza babutulwe ku mushipiditu pobakidi pano pa ntanda. (Loma 8:​15-17) Kijila Nakampata kya kipema kyelekeja mūlu mushikete Yehova. “Mpashila” mine yādi ikalañanya Kijila na Kijila Nakampata yelekeja umbidi wa Yesu wa bu muntu, mwine wādi umukankaja kutwela mūlu bu Kitobo Mukatampe mpata wa tempelo ya ku mushipiditu. Yesu pa kupāna umbidi wandi wa bu muntu bu kitapwa kya muzo onso wa muntu, wāshitwidile bene Kidishitu bonso bashingwe māni dishinda dya kukekala na būmi momwa mūlu. Ne bene Kidishitu bashingwe māni nabo bafwaninwe kushiya ngitu yabo ya mashi ne mema pa kutambula mpalo yabo ya momwa mūlu.—Bah. 10:​19, 20; 1 Ko. 15:50. w23.10 p. 28 mus. 13

Ngideoni wālondolwele na mutyima mutūke pobāmutopekele kudi bene Efelaimi. (Bat. 8:​1-3) Kālondolwelepo na bulobo. Wālombwele mutyima wa kwipēleka na kuteja matope abo, wātalaja bulobo bwabo na bunwa. Bakulumpe ba tunangu beulanga Ngideoni na kuteja na katentekeji ne kulondolola na mutyima mutūke pobebatopeka. (Yak. 3:13) Kulonga namino kuletanga ndoe mu kipwilo. Pobātendele Ngideoni kitatyi kyaānekenye bene Midyana, aye wākokēle mitendelo’ya padi Yehova. (Bat. 8:​22, 23) Le bana-balume batongwe babwanya kwiula namani Ngideoni? I na kupa Yehova mitendelo pa bintu byobalonga. (1 Ko. 4:​6, 7) Kimfwa, pobatendela mukulumpe pa bwino bwandi bwa kufundija ubwanya kunena’mba, bufundiji butambanga mu Kinenwa kya Leza, nansha amba i kupityila ku bufundiji botutambula ku bulongolodi bwa Yehova. Kyaba kimo bakulumpe babwanya kulangulukila pa muswelo wabo wa kufundija shi ukokelanga mitendelo padi Yehova nansha pa abo bene. w23.06 p. 4 mus. 7-8

Shi ketutambwilepo bintu byotulomba mu milombelo, tubwanya kwiipangula’mba , ‘Le nombelanga pa mwanda wa bintu byendele’mo?’ Divule tulañanga’mba tuyukile byobya biyampe kotudi. Inoko byotulomba bibwanya kwikala byampikwa kamweno kotudi. Shi tulombela pangala pa makambakano kampanda, kubwanya kwikala muswelo muyampe wa kupwija makambakano’a kutabuka owa otulangila’mba o muyampe. Kadi bintu bimo byotulomba bibwanya kuleka kukwatañana na kiswa-mutyima kya Yehova. (1 Yo. 5:14) Kimfwa, tubandaulei’ko kimfwa kya bambutwile balombēle Yehova akwashe wabo mwana ashale nyeke mu bubine. Bimweka’mba kulomba kwabo i kwendele’mo. Inoko, Yehova kaningilangapo muntu kumwingidila. Witusakilanga batwe bonso, kubadila’mo ne betu bana, tutonge kumutōta. (Kup. 10:​12, 13; 30:​19, 20) Nanshi bambutwile badi bafwaninwe kulomba Yehova ebakwashe batenge mutyima wa wabo mwana, amba asanswe Yehova ne kwikala mulunda nandi.—Nki. 22:6; Ef. 6:4. w23.11 p. 21 mus. 5; p. 23 mus. 12

Tubandaulei’ko muswelo umo wa kulombola buswe wesambilwa’po mu musango ubadikīle. Tusa kubandaula binenwa bya Polo bya amba: “Mwisengei nyeke banwe bene na bene.” Mwanda waka kusenga bakwetu i muswelo wa mvubu mpata wa kwibalombola buswe botwibasenswe? Kukwatañana na dibuku dimo dishintulula myanda ya mu Bible, kishima kyāingidije Polo bu “kusenga” kishintulula “kwimana ku mutamba wa muntu mwanda wa kumukankamika kitatyi kyaekonda na matompo makomo.” Nanshi, kitatyi kyotusenga mwanetu mu lwitabijo utyumukilwe mutyima, tumukwashanga emane ne kwendelela kunangila mu dishinda ditwala ku būmi. Kitatyi kyonso kyotusenga tutu nansha kaka udi mu makambakano, tulombolanga’mba tumusenswe. (2 Ko. 7:​6, 7, 13) Kwivwana lusa ne kuleta busengi i bintu bibidi bikwatañene bininge. Namani? Lusa lutononanga muntu asenge bantu bakwabo ne kulonga bukomo bwa kwibakwasha mu makambakano abo. Nanshi dibajinji twivwananga lusa; ebiya twaleta busengi. Tala muswelo ukwatañanya Polo lusa lwa Yehova na muswelo wapānanga busengi. Polo utela Yehova bu “Tata wa lusa lukatampe ne Leza wa kusenga konso.”—2 Ko. 1:3. w23.11 p. 9-10 mus. 8-10

Balondi bonso ba Kidishitu babwanya kutengela kutanwa na byamalwa. Tubandaulei’ko kimfwa kya mutumibwa Polo. Wālombwele boba bādi mu Tesalonika amba: “Potwadi nenu, twadi twimulombolanga kala’mba tukatanwanga na byamalwa, kadi ye byonka byalongeka.” (1 Ts. 3:4) Kadi wālembēle bene Kodinda amba: “Ketusakilepo mwikale ba kubulwa kuyuka [kyamalwa kyetutene] . . . twaselele’nka ne mityima kūlu pa mwanda wa būmi bwetu.” (2 Ko. 1:8; 11:​23-27) Ne bene Kidishitu dyalelo, babwanya kutengela kutanwa na byamalwa kampanda. (2 Tm. 3:12) Powakulupile mudi Yesu ne kushilula kwikala mulondi wandi padi balunda ne bantu ba mu kisaka ye bano bakususwile. Le kusumininwa kobe kwa kwikala wampikwa budimbidimbi mu bintu byonso kwakuletele makambakano ku kaji? (Bah. 13:18) Le ba lupusa bakupangilepangile pa mwanda wa kusapwila bantu lukulupilo lobe? Nansha shi tutanwe na kyamalwa’ka, Polo unena’mba tufwaninwe kusangala. w23.12 p. 10-11 mus. 9-10

Yakoba wāuminine makambakano mavule. Bana babidi ba Yakoba, ba Shimioni ne Levi, bāletēle kyabo kisaka bumvu ne kufutulwija dijina dya Yehova. Kutentekela pa bino, Letyela mukaja Yakoba muswe wāfwa pa kubutula wabo mwana wa bubidi. Kadi pa mwanda wa kipupo kikatampe kya nzala, byālombele Yakoba avilukile mu Edipito nansha byaādi ke mununu. (Ngo. 35:​16-19; 37:28; 45:​9-11, 28) Nansha Yakoba byaātenwe na ano makambakano onso, kābudilwepo lwitabijo mudi Yehova ne mu milao yandi. Kupwa Yehova wāmulombola’mba umwitabije. Kimfwa, Yehova wāmwesele na kumupa bintu bivule. Mona’po mu ñeni Yakoba ufwija’ko Yehova bininge pa kwimona na wandi mwana Yosefa, waādi ulangila’mba ke mufwe! Bulunda bwa pabwipi bwādi bupwene Yakoba na Yehova bwāmulengeje alwe na makambakano. (Ngo. 30:43; 32:​9, 10; 46:​28-30) Netu shi tulame kipwano kyotupwene na Yehova, tukōminina makambakano ampikwa kulaya. w23.04 p. 15 mus. 6-7

Ñimbo ya Mitōto 23 i lwimbo lwitukulupija’mba Yehova witusenswe kadi witukwatakanyanga na kanye. Davida mulembi wa uno mutōto, ulombola kipwano kikomo kyādi pa bukata bwandi na Mukumbi wandi, Yehova. Davida wālekele Yehova amuludike, ne kadi wādi ukulupile bininge mwadi. Davida wādi uyukile amba buswe bwa Yehova bukamuludika mu būmi bwandi bonso. Le i bika byāmulengeje ekale na kino kikulupiji? Davida wēivwene bu mukwatakanibwe biyampe, mwanda Yehova wādi umupa nyeke byonso byaādi usakilwa. Kadi wādi uyukile amba Yehova i mulunda nandi ne amba i mumwitabije. Kino kyo kyākulupije Davida amba nansha shi wakatanwa na bika, Yehova ukendelela kumupa byonso byasakilwa. Kikulupiji kya Davida mu buswe bwa Yehova kyādi kikomo kutabuka kintu kyo-kyonso kyādi kibwanya kumuzakaja, kadi kyādi kimupa nsangaji mivule ne katōkwe.—Ñim. 16:11. w24.01 p. 29 mus. 12-13

Tamba pa Divita II dya Ntanda, bantu ba Yehova ba mu matanda mavule badi’ko na ndoe ne bwanapabo mu ludingo kampanda pobengila mwingilo wa busapudi. Na bubine, mwingilo wa Yehova i mutandabuke ne kulupula bipa biyampe. Dyalelo batutu ba mu Kitango Kyendeji bendelelanga kulonda bwendeji bwa Kidishitu. Basakanga bulombodi bobapa banababo bumweke amba butambanga mūlu. Ebiya batadi ba bipindi ne bakulumpe bafikija bulombodi’bwa ku bipwilo. Bakulumpe bashingwe māni badi mu “kuboko kwa lundyo” kwa Kidishitu. (Kus. 2:1) Shako, bano bakulumpe i ba kubulwa kubwaninina kadi baloñanga bilubo. Kitatyi kimo ba Mosesa ne Yoshua bālongele bilubo monka mwālongele’byo ne batumibwa. (Umb. 20:12; Yos. 9:​14, 15; Loma 3:23) Inoko, Kidishitu wendejanga na bunwa umpika mukōkele ne bakulumpe batongelwe, kadi ukendelela kwibendeja. O mwanda tudi na bubinga bonso bwa kukulupidila bwendeji bwa Kidishitu bwaetupa kupityila kudi bano batutu batongelwe mwanda wa kwitutangidila. w24.02 p. 23-24 mus. 13-14

Dyalelo tubwanya kusangaja Yehova na kwisambila pādi na kyanga, na mutyima wa kufwija’ko, ne na buswe. Kitatyi kyotudi mu busapudi, tulamanga mu ñeni amba kitungo kyetu kikatampe i kufwenya bantu kudi Yehova, ne kwibakwasha bamone Tata wetu wa buswe motumumwena. (Yak. 4:8) Tusangelanga kulombola bantu muswelo wisambilanga Bible padi Yehova na kumwekeja buswe bwandi, boloke, tunangu, bukomo, ne ngikadila yandi mikwabo isangaja. Kadi tutendelanga Yehova ne kumusangaja na kulonga bukomo bwa kumwiula. Potulonga namino, twimanijanga mu ino ntanda mibi. Bantu babwanya kujingulula’mba twi beshile ne kwiipangula mwanda waka twi beshile na bantu bakwabo. (Mat. 5:​14-16) Kitatyi kyotwitana nabo mu būmi bwetu bwa difuku ne difuku, tubwanya kwibashintulwila kine kyotwikadile uno muswelo. Kino kifwenyanga bantu ba mutyima muyampe kudi Leza wetu. Potutendela Yehova namino, tusangajanga mutyima wandi.—1 Tm. 2:​3, 4. w24.02 p. 10 mus. 7

Pa kwikala mwine Kidishitu mutame, unenwe kwifunda bwino bwa kamweno. Buno bwino bukakukwasha usele biselwa mu kipwilo, usokole kaji kakakukwasha umone mwa kwikwatakenya abe nansha kyobe kisaka, ne kwikala mu kipwano kiyampe na bantu bakwabo. Kimfwa, wifunde kutanga senene ne kulemba. Bible unena’mba muntu wa nsangaji ne wa bintu byendeka biyampe, i yewa utanga Kinenwa kya Leza difuku ne difuku ne kulangulukila’po. (Ñim. 1:​1-3) Uno muntu patanga Bible difuku ne difuku, ukayuka mulangilo wa Yehova, mwine ukamukwasha alanguluke senene. (Nki. 1:​3, 4) Batutu ne bakaka bakimbanga bwendeji ne madingi a mu Bible ku bana-balume ba bwino. Shi uyukile kutanga senene ne kulemba, ukabwanya kuteakanya mīsambo ne malondololo akamwena’mo bantu bakwabo ne kukomeja lwitabijo lwabo. Kadi ukabwanya kulemba myanda ya kamweno ikakukwasha ukomeje lwitabijo lobe ne kukankamika bantu bakwabo. w23.12 p. 26-27 mus. 9-11

Shi ubakwatwa moyo, langulukila pa bikalonga Yehova mu mafuku a kumeso pakatalulwa’ko Satana. Kya kumwena’ko kimo kya ku kitango kya ntanda kya mu 2014, kyalombwele tata umo wisambila na kyandi kisaka pa mwadi mwa kwikadila binenwa bidi mu 2 Temote 3:​1-5 shi byadi bīsambila pa būmi bwa mu Paladisa. Wanenene amba: “Mu ntanda mipya mukekalanga bitatyi bya nsangaji. Mwanda bantu bakesanswa abo bene na bene, bakasanswa bubine, batūkanye, betyepeje, batōta Leza, bakōkela bambutwile babo, ba kufwija’ko, ba lulamato, basenswe bininge byabo bisaka, betabija kumvwañana ko-konso, besamba biyampe na bantu bakwabo, ba kwīfula, ba kutalala, ba kusanswa buyampe, bakulupilwa, ba mutyima unekena, ba mutyima wa kwityepeja, basenswe kusangaja Leza kupita’ko kwisangaja, bamwekeja ngikadila ya bwine Leza; nanshi abe lamata bano bantu.” Le wisambilanga na kyobe kisaka nansha na batōtyi-nobe pa mukekadila būmi mu ntanda mipya? w24.01 p. 6 mus. 13-14

Bine, bisenga’po kashā kuyuka’mba Yehova uloelelwe bantu bandi mu kikonge! Bible unena’mba: “Yehova uloelelwe bantu bandi.” (Ñim. 149:4) Inoko kyaba kimo, bamo batyumukwanga mutyima kebeipangula’mba, ‘Le Yehova undoelelwe?’ Batōtyi ba Yehova bavule ba mu kitatyi kyāsonekelwe Bible bēkondele na ino milangwe. (1 Sa. 1:​6-10; Yoba 29:​2, 4; Ñim. 51:11) Bible ulombola patōka’mba bantu ba kubulwa kubwaninina babwanya kwitabijibwa nansha kuloelelwa na Yehova. Muswelo’ka? Tufwaninwe kulombola lwitabijo mudi Yesu Kidishitu ne kubatyijibwa. (Yoa. 3:16) Mu uno muswelo, tulombolanga ku meso a bantu bonso amba twi besāse bubi bwetu ne kulaya Leza amba tukalonga kiswa-mutyima kyandi. (Bil. 2:38; 3:19) Yehova usangalanga bininge paetumona tulonga bino bintu mwanda wa kupwana nandi. Kitatyi kyonso kyotwendelela kulonga bukomo bwa kwiendeja mungya mpiko yetu ya kwipāna, Yehova wituloelelwanga ne kwitumona bu balunda nandi ba binebine.—Ñim. 25:14. w24.03 p. 26 mus. 1-2

Tubwanya kwiula bana ba bwanga na kwendelela kusapula nansha shi ba lupusa abetukankaja. Tubwanya kukulupila’mba Yehova uketukwasha tuvuije mwingilo wetu. Nanshi lomba Yehova akupe bukankamane ne tunangu, ne kukukwasha ūminine makambakano. Bavule motudi bekondanga na misongo nansha na makambakano a mu malango, bushiyena bwa muntu obasenswe, makambakano mu kisaka, kupangwapangwa, nansha na makambakano makwabo. Kadi bintu pamo bwa bipupo bya misongo ne mavita, i bilengeje bikale bikomo bininge pa kūminina ano makambakano. Nanshi pungulwila Yehova mutyima obe. Musapwile makambakano owikonda nao enka na mowadi wa kusapwila’mo mulunda nobe wa pa mutyima. Kulupila’mba Yehova “ukakulongela bintu.” (Ñim. 37:​3, 5) Kutakamana mu milombelo kuketukwasha ‘tūminine mu byamalwa.’ (Loma 12:12) Yehova uyukile makambakano ekonda na batōtyi bandi—“wivwananga kulomba kobalomba bukwashi.”—Ñim. 145:​18, 19. w23.05 p. 5-6 mus. 12-15

Kitatyi kyotudi na butyibi bukatampe bwa kukwata, tufwaninwe kujingulula “kiswa-mutyima kya Yehova i kyepi,” ne kulonga bintu kukwatañana nakyo. (Ef. 5:17) Shi tubatana misoñanya ya mu Bible ikwatañene na ngikadilo yotudi’mo, tukimbanga bya binebine mulangilo wa Yehova pa mwanda’wa. Kupwa shi twalonda misoñanya yandi, tukakwata butyibi buyampe. “Yewa mubi,” ko kunena’mba Satana walwana netu, usakanga tuvudilwe nyeke bya kulonga mu ino ntanda, amba tubulwe kitatyi kya kwingidila Leza. (1 Yo. 5:19) Kadi i bipēla kudi mwine Kidishitu kushilula kuta mutyima bininge ku lupeto, ku kufunda masomo, nansha ku kaji, kupita’ko mikenga ya kwingidila Yehova. Shi alonge namino, bikalombola’mba washilula kwikala na mulangilo wa ino ntanda. Shako bino bintu ke bibipo, inoko kebifwaninwepo nansha dimo kwikala pa kifuko kibajinji mu bwetu būmi. w24.03 p. 24 mus. 16-17